ΜΕΤΡΟ

Από τις πρώτες ώρες του πραξικοπήματος, έστω και με σοβαρές παραλείψεις και αδυναμίες, παρά το ξάφνιασμα και την απογοήτευση, άρχισαν να γεννιούνται οι πρώτες σκέψεις και προσπάθειες αντίστασης στο καθεστώς. Το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ την ίδια μέρα καλούσε: «...Κάθε πόλη και χωριό, κάθε εργοστάσιο και γραφείο πρέπει να γίνει μετερίζι δημοκρατικής αντίστασης»¹. Ο μετέπειτα Γραμματέας της ΚΝΕ Δ. Τσιάρας γράφει αναφερόμενος στη δράση του τη δεύτερη μέρα του πραξικοπήματος: «...Η πρωτοβουλία μου και οι συγκεκριμένες κατευθύνσεις ήταν: Ο καθένας να κινηθεί αμέσως και να δημιουργήσει ομάδες. Να κρατήσει σύνδεση και επαφή μαζί τους και να είναι έτοιμες μόλις ειδοποιηθούν για οποιαδήποτε μορφή πάλης (...) Εκείνη τη στιγμή είπαμε να λειτουργήσει ερασιτεχνικός Σταθμός (...) Εφυγα στις 6 ώρα απ' αυτόν τον χώρο με τις κατευθύνσεις να δημιουργηθούν ομάδες, να κυκλοφορήσουν προκηρύξεις (τυπώθηκαν και κυκλοφόρησαν πολλές προκηρύξεις)»². Στις 24 Απρίλη το σύνθημα «Αντίσταση» εμφανίστηκε σε τοίχους σπιτιών στην Καισαριανή, στον Βύρωνα, στο Παγκράτι και το Περιστέρι, ενώ στις 25 Απρίλη από τον ραδιοφωνικό σταθμό «Φωνή της Αλήθειας» μεταδόθηκε Ανακοίνωση του ΠΓ της ΚΕ με τίτλο: «Ας οργανώσουμε παντού την αντίσταση κατά του πραξικοπήματος»³.

Οι οργανωτικές αδυναμίες του ΚΚΕ αποτελούσαν προέκταση της υιοθέτησης μιας συγκεκριμένης στρατηγικής που θεωρούσε εφικτή μια ειρηνική κοινοβουλευτική πορεία προς τον σοσιαλισμό και αναδείκνυε ως πρώτο στάδιο αυτής της διαδρομής τη συμπόρευση με τις λεγόμενες δημοκρατικές δυνάμεις, πρακτικά με την Ενωση Κέντρου. Εντός του συγκεκριμένου πλαισίου, το ΚΚΕ και κατά προέκταση η ΕΔΑ υποτιμούσαν τον κίνδυνο μιας στρατιωτικής δικτατορίας τις παραμονές του απριλιανού πραξικοπήματος.

Κομβικό σημείο αναζωογόνησης και καμπής για το εργατικό - λαϊκό κίνημα και την αντιδικτατορική πάλη αποτέλεσε η 12η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, στη Βουδαπέστη, τον Φλεβάρη του 1968. Εκεί έγινε προσπάθεια οριστικά να ξεμπερδέψει το Κόμμα από τη διαλυτική οργανωτική κατάσταση και τα πρόσωπα που την επιδίωκαν, και τέθηκε πιο αποφασιστικά το ζήτημα της ανασυγκρότησης Κομματικών Οργανώσεων παντού, αν και δεν αποτιμήθηκε κριτικά η συνολική στρατηγική του ΚΚΕ, συνέπεια της οποίας υπήρξαν η διάλυση των Κομματικών Οργανώσεων και η οργανωτική και ιδεολογική - πολιτική ανετοιμότητα απέναντι στο ενδεχόμενο της δικτατορίας.

Μέσα στα επόμενα χρόνια μεγάλωσαν και ωρίμασαν και το εργατικό κίνημα και οι αγώνες του. Ηδη από το 1971 - 1972, όλο και πιο έντονα έμπαινε το ερώτημα σε ευρύτερες δυνάμεις«πώς θα φύγει η χούντα». Υπό το φως της οικονομικής κρίσης αλλά και του φόβου του λαϊκού ξεσηκωμού, αυξήθηκαν οι αμφιβολίες και οι ανησυχίες ακόμα και σε μέρος του αστικού κόσμου. Χαρακτηριστικά αναφέρεται σε άρθρο στους «New York Times» τον Οκτώβρη του 1972 ότι «...η Ελλάς παραπαίει υπό τον Παπαδόπουλο...»⁷.

Η καπιταλιστική οικονομική κρίση (που από τις αστικές δυνάμεις αποδόθηκε ως πετρελαϊκή κρίση) κορυφώθηκε το 1973, επιφέροντας αυξήσεις τιμών στα καταναλωτικά αγαθά και αισχροκέρδεια. Τα προηγούμενα συνέβαλαν στο να κορυφωθεί η λαϊκή οργή και να μπει πλέον το κίνημα σε μια νέα ποιοτικά φάση. Στην πρώτη γραμμή τέθηκαν ζητήματα που αφορούσαν τα μεροκάματα, την Κοινωνική Ασφάλιση, τα ωράρια, τα συνδικαλιστικά δικαιώματα, το δικαίωμα στην απεργία. Μια σειρά κλάδων και Ομοσπονδιών κατήγγειλαν τις Συμβάσεις Εργασίας (αλιεργάτες Καβάλας, οι υπάλληλοι της σιδηροβιομηχανίας, οι θυρωροί, οι φύλακες των εργοστασίων κ.ά.), και έθεσαν το αίτημα της αύξησης των μισθών 40 έως 50%⁸.

Τα παραπάνω αιτήματα συνδυάστηκαν και με νέες, πιο ανεβασμένες μορφές πάλης, όπως: Στάσεις εργασίας, αποφάσεις για απεργίες. Οι εργαζόμενοι στη ΔΕΗ προκήρυξαν 48ωρη απεργία στις 14 - 15 Νοέμβρη. Απεργίες και αγωνιστικές κινητοποιήσεις είχαμε στους οικοδόμους, στα λεωφορεία, στους σιδηροδρομικούς, στους τσαγκαράδες, στους υπαλλήλους των τραπεζών, στους ναυτεργάτες κ.α. Σε αγωνιστική τροχιά βρέθηκαν και οι αγρότες, κυρίως της Ηλείας και της Θεσσαλίας. Μεγάλες κινητοποιήσεις πραγματοποιήθηκαν επίσης στα Μέγαρα ενάντια σε απαλλοτριώσεις υπέρ των εφοπλιστών Νιάρχου και Ανδρεάδη. Στις 4 Νοέμβρη του 1973, πραγματοποιήθηκε μεγάλο αντιχουντικό συλλαλητήριο με αφορμή το μνημόσυνο του Γ. Παπανδρέου, με συνθήματα όπως «Ελλάς, Ελλήνων Φυλακισμένων», «Κάτω η χούντα», «ΕΣΑ - Ες Ες, βασανιστές», ακολούθησαν εκτεταμένες συγκρούσεις με την αστυνομία και συλλήψεις⁹. Δυνάμωσαν το κίνημα και η αντίθεση στη δικτατορία, στο ΝΑΤΟ, στις ΗΠΑ, στις βάσεις και γενικότερα στον ιμπεριαλισμό. Μεγάλη ήταν η προσφορά του ΚΚΕ σε αυτήν τη φάση, όπου πρωτοστατούσε ήδη από την πρώτη στιγμή, ενάντια στη δικτατορία, στον ιμπεριαλισμό και τους οργανισμούς του, το ΝΑΤΟ, στις βάσεις και τη δράση του.

Μέσα στις συνθήκες της δικτατορίας, το φοιτητικό κίνημα επέδρασε από μια φάση και μετά προωθητικά συνολικά στον αντιδικτατορικό αγώνα. Ειδικότερα, τις μέρες του Πολυτεχνείου, ο αγώνας των φοιτητών συνέβαλε στη μαχητικοποίηση και στην άνοδο των αγωνιστικών διαθέσεων της εργατικής τάξης και συνολικά του λαού.

Ο πρωτοπόρος ρόλος του φοιτητικού κινήματος είχε ιστορικές ρίζες, καθώς υπήρχαν παραδόσεις φοιτητικών αγώνων και συγκρούσεων με σκοταδιστικές αντιλήψεις και μηχανισμούς του κράτους. Επίσης, ήταν νωπή η πείρα των αγώνων της προηγούμενης δεκαετίας για δημοκρατικές και συνδικαλιστικές ελευθερίες. Φυσικά στην ανάπτυξη του φοιτητικού κινήματος επέδρασαν και τα λιγότερα κατασταλτικά εμπόδια στην οργάνωση των φοιτητών, ενώ η ανάδειξη του φοιτητικού κινήματος σε πρωτοπορία του αντιδικτατορικού αγώνα συνδεόταν και με την υποχώρηση του εργατικού - λαϊκού κινήματος.

Μέσα από μια πορεία αγώνων με κυρίαρχα αιτήματα ελεύθερη λειτουργία των φοιτητικών συλλόγων, ελεύθερες εκλογές, κατάργηση των διορισμένων διοικήσεων, τα οποία εμπλουτίζονταν και συνδέονταν με ζητήματα που αφορούσαν τις συνθήκες της Εκπαίδευσης, το περιεχόμενό της αλλά και με πιο προωθημένα πολιτικά που αφορούσαν τον εκδημοκρατισμό και την ανατροπή της χούντας, το φοιτητικό κίνημα ήρθε σε πλήρη αντίθεση και αντιπαράθεση με τη δικτατορία, με αποτέλεσμα και τις συγκρούσεις με τις δυνάμεις καταστολής.

Από το 1972 και μετά στους χώρους των πανεπιστημίων δημιουργήθηκαν από φοιτητές επιτροπές αγώνα. Αυτό το βήμα στην οργάνωση του φοιτητικού αγώνα πραγματοποιήθηκε κόντρα στις διορισμένες πρυτανικές αρχές, στους φοιτητές της χουντικής - ακροδεξιάς ΕΚΟΦ (Εθνική Κοινωνική Οργάνωσις Φοιτητών), αλλά και τους κατασταλτικούς μηχανισμούς. Σημαντικό ρόλο στην οργάνωση έπαιξαν και οι τοπικοί - επαρχιακοί φοιτητικοί σύλλογοι, που αν και ιδρύθηκαν με νόμιμο προκάλυμμα και με καταστατικά που εγκρίθηκαν από το Πρωτοδικείο, κατάφεραν να αποτελέσουν κυψέλες ζύμωσης και πιο διευρυμένης επιρροής ακόμα και στις κατά τόπους κοινωνίες.

Κορύφωση αυτής της διαδικασίας και της ανάγκης ενιαίας οργάνωσης και καθοδήγησης του κινήματος ήταν η δημιουργία της Αντι-ΕΦΕΕ, το ιδρυτικό συνέδριο της οποίας πραγματοποιήθηκε τον Ιούλη του 1972, μέσα σε συνθήκες εκτεταμένης αστυνομικής τρομοκρατίας στην Αθήνα. Το συνέδριο επικύρωσε το καταστατικό της οργάνωσης και εξέλεξε το Εθνικό Συμβούλιο. Τον Σεπτέμβρη του 1972 κυκλοφόρησε και η εφημερίδα «Πανσπουδαστική», ως όργανο της Αντι-ΕΦΕΕ.

Η πορεία κλιμάκωσης των φοιτητικών αγώνων συνεχίστηκε και το 1973. Πρώτη αφορμή ήταν η προσπάθεια της δικτατορίας να ιδρύσει ιδιωτικά πανεπιστήμια, κάτι που προκάλεσε την αποχή των χημικών μηχανικών και αρχιτεκτόνων στις 20 Γενάρη του 1973. Στη συνέχεια η Σύγκλητος του Πολυτεχνείου επέβαλε lockdown στις σχολές, γεγονός που οδήγησε στην πραγματοποίηση φοιτητικής διαδήλωσης.

Η χούντα, σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσει αποφασιστικά την άνοδο του φοιτητικού κινήματος, ψήφισε το Διάταγμα 1347/73, με το οποίο επέβαλε τη διακοπή της στρατιωτικής αναβολής για λόγους σπουδών και τον «Καταστατικό Χάρτη Ανώτατης Εκπαίδευσης». Οι πρώτοι φοιτητές επιστρατεύτηκαν τον Φλεβάρη του 1973, πράγμα που προκάλεσε την έκρηξη των φοιτητικών κινητοποιήσεων, αλλά παράλληλα πολιτικοποίησε ακόμα περισσότερο τα αιτήματα. Οι συγκρούσεις κλιμακώθηκαν με επίκεντρο το Πολυτεχνείο, ενώ το γεγονός ότι η αστυνομία εισέβαλε στον πανεπιστημιακό χώρο έκανε την κατάσταση ακόμα πιο τεταμένη. Σε εκείνη τη φάση ο αγώνας κλιμακώθηκε με την κατάληψη της Νομικής 21 με 22 Φλεβάρη με έντονα αντιδικτατορικά αιτήματα.

Επιστέγασμα όλης αυτής της διαδρομής ήταν η συγκέντρωση στο Πολυτεχνείο στις 14 Νοέμβρη με σκοπό να πραγματοποιηθούν Γενικές Συνελεύσεις και να εκλεγούν εφορευτικές επιτροπές προκειμένου να διεξαχθούν ελεύθερες εκλογές. Φοιτητικές συνελεύσεις με τον ίδιο στόχο πραγματοποιούνταν την ίδια μέρα και στα υπόλοιπα πανεπιστήμια.

Το απόγευμα εκείνης της μέρας αποφασίστηκε η κατάληψη. Από τις πρώτες ώρες της κατάληψης, με πρωτοβουλία της ΚΝΕ και της Αντι-ΕΦΕΕ, συγκροτήθηκε η πρώτη Συντονιστική Επιτροπή και οργανώθηκαν μια σειρά από απαραίτητες πρωτοβουλίες (όπως μεγάφωνα, σταθμός, σίτιση, περιφρούρηση κ.ά.), ενώ εκδόθηκαν και τυπώθηκαν χιλιάδες προκηρύξεις και αφίσες. Στις 16 Νοέμβρη το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ κάλεσε τον λαό «να εκδηλώσει μαζικά τη συμπαράστασή του στους φοιτητές». Καταλυτικό ρόλο στην κινητοποίηση του λαού της Αθήνας έπαιξε η Κομματική Οργάνωση Αθήνας, κυρίως στην οργανωμένη κάθοδο των εργατικών μαζών με ιδιαίτερο το παράδειγμα των οικοδόμων.

Οι συγκρούσεις με την αστυνομία και την ασφάλεια αποτέλεσαν καθημερινό φαινόμενο τις επόμενες δύο μέρες, όλο το κέντρο επί της ουσίας μετατράπηκε σε πεδίο μάχης, προκειμένου να μην απομονωθεί το Πολυτεχνείο. Στις 16 Νοέμβρη το απόγευμα κορυφώθηκε η πορεία της κατάληψης, με πρωτοπόρους νέους και εργάτες να συρρέουν στην περιοχή, δημιουργώντας μια αντιδικτατορική διαδήλωση στο κέντρο της Αθήνας. Κυριάρχησαν τα συνθήματα «Κάτω η χούντα», «Εξω το ΝΑΤΟ, οι ΗΠΑ και οι βάσεις».

Στις 7 το απόγευμα, οι επιτελείς της χούντας έθεσαν σε εφαρμογή το σχέδιο «Κεραυνός» και άρχισαν να κινούνται στρατιωτικές δυνάμεις και άρματα προς το Πολυτεχνείο. Τις πρώτες πρωινές ώρες, ένα από τα άρματα μάχης έριξε την πύλη του Πολυτεχνείου και ακολούθησαν μαζικές συλλήψεις των φοιτητών και όσων άλλων παραβρίσκονταν στην κατάληψη από τον στρατό και την αστυνομία.

Ο τραγικός απολογισμός των ημερών καταγράφηκε αργότερα στο πόρισμα του εισαγγελέα Δ. Τσεβά. Σύμφωνα με αυτό, 18 ήταν οι «πλήρως βεβαιωθέντες» νεκροί, 16 - τουλάχιστον - οι «βασίμως προκύπτοντες» νεκροί, και 1.103 οι τραυματίες.

Αποδείχτηκε από τότε ότι μόνο ένα ισχυρό ΚΚΕ, με γερές Κομματικές Οργανώσεις στην εργατική τάξη, αποτελεί τον βασικό παράγοντα για να ανέβει η πάλη του λαού και να έχει νίκες.

Το Πολυτεχνείο απέδειξε, επίσης, ότι δεν ισχύουν οι διάφορες θεωρίες των οπορτουνιστών, όπως τότε που έλεγαν ότι η δικτατορία μπορεί να μετεξελιχθεί σε δημοκρατία υπέρ του λαού.

Ιστορικά έχει αποδειχθεί ότι το καπιταλιστικό σύστημα και όλες οι μορφές διακυβέρνησης της αστικής τάξης δεν εξανθρωπίζονται. Οτι είναι αναγκαίο - η μόνη λύση ιστορικά και με την πείρα του Πολυτεχνείου - η εργατική τάξη να βάλει πλώρη για την ανατροπή του καπιταλιστικού συστήματος, για την εργατική εξουσία, τον σοσιαλισμό - κομμουνισμό.

Στις μέρες μας, μεγαλώνουν οι κίνδυνοι για τον λαό και τη νεολαία από την εμπλοκή της χώρας στους σφοδρούς ανταγωνισμούς των μονοπωλίων, με την ενεργή συμμετοχή των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων μέσω των στρατιωτικών επιχειρήσεων και τις πρόβες πολέμου που διεξάγονται στην περιοχή μας. Με τη συμμετοχή στο ΝΑΤΟ και την ανανεωμένη Συμφωνία στρατιωτικής συνεργασίας, επ' αόριστον μάλιστα, με τις ΗΠΑ, τη συμφωνία με τη Γαλλία και άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις μετατρέπεται η χώρα μας σε ορμητήριο νέων ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων. Ταυτόχρονα όμως και σε μαγνήτη των ανταγωνιστών τους. Το ΝΑΤΟ και οι ΗΠΑ, με τη συμμετοχή της Ελλάδας με τμήματα των Ενόπλων Δυνάμεων, ευθύνονται για τις ανατροπές καθεστώτων, συνεργασίες με αντιδραστικά καθεστώτα, όπως για παράδειγμα πρόσφατα με τη Σαουδική Αραβία, με την αποστολή της συστοιχίας «Patriot», για την καταστροφή λαών. Οδηγώντας τους στην προσφυγιά, στη μετανάστευση και τη δυστυχία, πάνω στα οποία τα μονοπώλια σχεδιάζουν τις κερδοφόρες επενδύσεις τους.

Καλούμε τη νεολαία, ιδιαίτερα τους νέους στρατευμένους, με θάρρος και περηφάνια, για τη ζωή που τους αξίζει να ζήσουν, να μπουν μπροστά στον αγώνα για να κλείσουν όλες οι ξένες βάσεις, όπως της Σούδας, κανένας στρατιωτικός ή στρατιώτης να μη βρεθεί εκτός συνόρων σε ασκήσεις, αποστολές και επιχειρήσεις. Να αποδεσμευτεί ο λαός της χώρας μας από το ΝΑΤΟ και την ΕΕ, να καταργηθούν οι στρατιωτικές Συμφωνίες με τις ΗΠΑ, τη Γαλλία και όλες τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις που δεν έχουν καμία σχέση με την αλληλεγγύη και τη φιλία των λαών, αντίθετα τις υποσκάπτουν. Την ειρήνη και την ασφάλεια στην περιοχή οι μόνοι που μπορούν να τις εξασφαλίσουν είναι οι λαοί της, βαδίζοντας τον περήφανο δρόμο της ανατροπής, ώστε να γίνουν πραγματικά νοικοκύρηδες στον τόπο τους. Οι νέοι στρατευμένοι γνωρίζουν πως κατά τη διάρκεια της θητείας τους, όπως άλλωστε και πριν από αυτή, στο σχολείο, στη σχολή ή τη δουλειά, έχουν το ΚΚΕ και την ΚΝΕ, αυτούς που θα έχουν και μετά τη θητεία, να υπερασπίζονται μαζί τη ζωή και το μέλλον τους. Εχουν κάθε συμφέρον να τα εμπιστευθούν και να συμπορευτούν μαζί τους.

Υποσημειώσεις:

1. «Δικτατορία», σελ. 326

2. «Στιγμές από τη ζωή», σελ. 31 - 32

3. «Δικτατορία», σελ. 326

4. Ο.π. σελ. 157

5. Ο.π. σελ. 159

6. Ο.π. σελ. 196 - 197

7. Ο.π. σελ. 306

8. https://www.rizospastis.gr/story.do?id=7693844

9. «Δικτατορία», σελ. 311

Πηγές:

• Συλλογικό, «Δοκίμιο Ιστορίας του KKE». Τόμος B΄ 1949 - 1968, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2012
• Συλλογικό, «Δικτατορία 1967 - 1974. Κείμενα & ντοκουμέντα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2017
• ΚΣ της ΚΝΕ, «Στιγμές από τη ζωή και δράση της ΚΝΕ στην παρανομία», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2018
• «Ριζοσπάστης»