Κ. Μαρξ, «Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία»
Η κόκκινη σημαία του προλεταριάτου που ανέμιζε στο δημαρχείο του Παρισιού για 72 μέρες, από τις 18 Μάρτη έως τις 28 Μάη 1871, ήταν το φωτεινό έμβλημα μιας νέας εποχής στους ταξικούς αγώνες ανάμεσα στην εργατική και την αστική τάξη. Στην Παρισινή Κομμούνα η εργατική τάξη συγκρούστηκε για πρώτη φορά με τους εκμεταλλευτές της σηκώνοντας τη σημαία του αγώνα για τα δικά της αυτοτελή συμφέροντα. Ηταν η πρώτη πράξη ενός μεγάλου έργου από ταξικές συγκρούσεις στο τέλος του 19ου αιώνα και σοσιαλιστικές επαναστάσεις που ακολούθησαν σε όλο τον 20ό αιώνα, με το οποίο θα έπαιρνε σάρκα και οστά το «φάντασμα του κομμουνισμού», δηλαδή η πολιτική χειραφέτηση της εργατικής τάξης και η πάλη της για τη δική της εξουσία, που διακηρύχθηκε για πρώτη φορά το 1848 με το Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος από τους Μαρξ και Ενγκελς.
Το μεγαλείο αυτής της ηρωικής εξέγερσης του προλεταριάτου του Παρισιού το αποτύπωσε με τον πιο ανάγλυφο τρόπο ο Μαρξ στην τελευταία φράση του έργου του «Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία»:
«Το Παρίσι των εργατών με την Κομμούνα του θα γιορτάζεται πάντα σαν δοξασμένος προάγγελος μιας νέας κοινωνίας. Τους μάρτυρές της τους έχει κλείσει μέσα στη μεγάλη της καρδιά η εργατική τάξη. Τους εξολοθρευτές της τους κάρφωσε κιόλας η Ιστορία στον πάσσαλο της ατίμωσης».
Ο Γαλλοπρωσικός πόλεμος του 1870, η ήττα της Γαλλίας και η πολιορκία του Παρισιού που ακολούθησε, η απότομη επιδείνωση των συνθηκών ζωής και διαβίωσης του παρισινού λαού και η αγανάκτηση των μαζών για τους χειρισμούς της αστικής κυβέρνησης «Εθνικής Αμυνας», ήταν το ιστορικό και κοινωνικό έδαφος που οδήγησε στην επαναστατική κατάσταση εκείνης της περιόδου. Ηταν μια σειρά αντικειμενικών εξελίξεων που ήρθαν ως αποτέλεσμα τόσο της όξυνσης της αντίθεσης κεφαλαίου - εργασίας που έφερε η επέκταση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής όσο και της ανισόμετρης ανάπτυξης του καπιταλισμού στη Γαλλία και στη Γερμανία, που όξυνε τον ανταγωνισμό τους για την οικονομική και στρατιωτική επιρροή στην περιοχή της Ευρώπης.
Η όξυνση των αντιθέσεων του καπιταλισμού οδήγησε και οδηγεί σε ακόμα βαθύτερες καπιταλιστικές οικονομικές κρίσεις, στην ένταση των ανταγωνισμών ανάμεσα στα καπιταλιστικά κράτη και τις διεθνείς τους ενώσεις, στην εκδήλωση δύο μεγάλων ιμπεριαλιστικών παγκόσμιων πολέμων και δεκάδων πολεμικών επεμβάσεων μέχρι σήμερα. Οδηγεί στα φαινόμενα σχετικής και απόλυτης εξαθλίωσης της εργατικής τάξης, στην ανεργία, στην ανατροπή εργασιακών σχέσεων και στην αφαίρεση εργατικών δικαιωμάτων, είτε στη φάση της κρίσης είτε στην περίοδο ανάπτυξης της καπιταλιστικής οικονομίας. Οδηγεί στην αξιοποίηση της τεχνολογικής ανάπτυξης και των επιτευγμάτων της επιστήμης όχι για τη γενική μείωση του εργάσιμου χρόνου και την ικανοποίηση των σύγχρονων λαϊκών αναγκών αλλά για την εντατικοποίηση και αύξηση του βαθμού εκμετάλλευσης, για νέες μορφές χειραγώγησης της εργατικής τάξης.
Αποδείχθηκε με τον πιο εμφατικό τρόπο ότι η τάξη των καπιταλιστών είχε περάσει οριστικά στην αντιδραστική πλευρά της ιστορικής και κοινωνικής εξέλιξης και ότι στο προσκήνιο της Ιστορίας έβγαινε η τάξη των εκμεταλλευομένων, το προλεταριάτο. Αποδείχθηκε ότι η εργατική τάξη αποτελεί πλέον την πρωτοπόρα κοινωνική δύναμη, που είναι η μοναδική που μπορεί να ηγηθεί της σοσιαλιστικής επανάστασης, της σχεδιασμένης και οργανωμένης επίθεσης για την ανατροπή του καπιταλισμού.
Οπως έγραψε ο Λένιν, «η Κομμούνα έδειξε τη δύναμη του εμφυλίου πολέμου, διέλυσε τις πατριωτικές αυταπάτες κι έκανε θρύψαλα την απλοϊκή πίστη ότι οι επιδιώξεις της αστικής τάξης είναι πανεθνικές. Η Κομμούνα έμαθε στο ευρωπαϊκό προλεταριάτο να βάζει συγκεκριμένα τα καθήκοντα της σοσιαλιστικής επανάστασης»2.
Το συμπέρασμα αυτό επιβεβαιώθηκε με τον πιο περίτρανο τρόπο από την Οκτωβριανή Επανάσταση, τις άλλες σοσιαλιστικές επαναστάσεις, τις ένοπλες ταξικές συγκρούσεις και τους μεγάλους εργατικούς αγώνες κατά τον 20ό αιώνα.
Το μεγάλο δίδαγμα είναι, όπως έγραψε ο Μαρξ, ότι «η εργατική τάξη δεν μπορεί να κατακτήσει την έτοιμη κρατική μηχανή και να τη βάλει σε κίνηση για τους δικούς της σκοπούς»3. Πρέπει, όπως υπογράμμισε και ο Λένιν, «να συντρίψει, να τσακίσει την "έτοιμη κρατική μηχανή" και να μην περιοριστεί στην απλή κατάληψή της»4. Ενα συμπέρασμα που επιβεβαιώθηκε τόσο με τη θετική πείρα της επιτυχούς έκβασης των σοσιαλιστικών επαναστάσεων στον 20ό αιώνα όσο και με την αρνητική εμπειρία της οπορτουνιστικής υποχώρησης από την επαναστατική στρατηγική, με τη συμμετοχή Κομμουνιστικών Κομμάτων σε αστικές σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις και την υιοθέτηση του λεγόμενου «ειρηνικού κοινοβουλευτικού δρόμου» μετάβασης στο σοσιαλισμό.
Τα επαναστατικά διατάγματα και το πολιτικό έργο της Κομμούνας περιλάμβανε, ανάμεσα σε άλλα, μέτρα για την κατάργηση του μόνιμου στρατού και της αστυνομίας και την αντικατάστασή τους με την Εθνοφρουρά και την Πολιτοφυλακή, τη θεσμοθέτηση του χωρισμού της Εκκλησίας από το κράτος, την ολοκληρωτική κατάργηση των προνομίων των δημόσιων υπαλλήλων και τη θεσμοθέτηση της εκλογής και της ανακλητότητάς τους, την κατάργηση της ποινικής δικαιοδοσίας των επιχειρηματιών στους τόπους δουλειάς και την καθιέρωση της δωρεάν Παιδείας.
«Ολα αυτά τα μέτρα έδειχναν αρκετά καθαρά ότι η Κομμούνα αποτελεί θανάσιμη απειλή για τον παλιό κόσμο, τον θεμελιωμένο στην υποδούλωση και στην εκμετάλλευση. Γι' αυτό η αστική κοινωνία δεν μπορούσε να κοιμηθεί ήσυχα όσο στο δημαρχείο του Παρισιού ανέμιζε η κόκκινη σημαία του προλεταριάτου»5.
Η μελέτη αυτού του πρωτόγνωρου έργου της Κομμούνας συνέβαλε και στη διατύπωση των αρχών για τη συγκρότηση της εργατικής εξουσίας, της δικτατορίας του προλεταριάτου, όπου για πρώτη φορά οι εργαζόμενοι συμμετέχουν ενεργά στη λήψη, στην εφαρμογή και τον έλεγχο των αποφάσεων. Ενα κράτος ανώτερου τύπου γιατί παύει πια να είναι όργανο της κυρίαρχης μειοψηφικής τάξης σε βάρος της μεγάλης πλειοψηφίας των εργαζομένων και του λαού, αλλά βρίσκεται πλέον στην υπηρεσία της εργατικής τάξης, τόσο εναντίον των εκμεταλλευτών της όσο και για την ανάπτυξη των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής.
Την ίδια στιγμή φάνηκε η αγριότητα της αστικής τάξης, όλη την περίοδο πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την ήττα της Κομμούνας, που απέδειξε ότι είναι ικανή να διαπράξει τα μεγαλύτερα εγκλήματα, προκειμένου να διασώσει την εξουσία του κεφαλαίου. Εχοντας πάντα στο επίκεντρο τη διασφάλιση των συμφερόντων και της εξουσίας της, έσυρε το λαό στη φρίκη του Γαλλοπρωσικού πολέμου, δεν δίστασε να οδηγήσει δύο φορές την Εθνοφρουρά σε σφαγή όσο διαρκούσε η πολιορκία του Παρισιού από τους Πρώσους, να χτυπήσει με αγριότητα εξεγέρσεις του λαού τους μήνες πριν από την Παρισινή Κομμούνα και να συμμαχήσει με τον πρωσικό στρατό για να καταπνίξει την Κομμούνα, εκτελώντας κατά δεκάδες χιλιάδες τους προλετάριους του Παρισιού και οδηγώντας εκατοντάδες χιλιάδες στη φυλακή και την εξορία.
Η πορεία του εμφυλίου πολέμου ανάμεσα στο εξεγερμένο Παρίσι και την αστική κυβέρνηση του Θιέρσου αποτέλεσε ένα μεγάλο μάθημα για τη σφοδρότητα που αποκτά η ταξική πάλη και την αναγκαιότητα της ανυποχώρητης πάλης του προλεταριάτου μέχρι τέλους. Γεγονός που επιβεβαιώθηκε από την πείρα του διεθνούς εργατικού και επαναστατικού κινήματος σε όλο τον 20ό αιώνα και αποκτά ιδιαίτερη σημασία σήμερα που η αστική τάξη παίρνει όλα τα μέτρα για να καταστείλει το εργατικό κίνημα και την πρωτοπορία του και να θωρακίσει την εξουσία της σε συνθήκες καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης και όξυνσης των ανταγωνισμών.
Οπως έγραφε χαρακτηριστικά ο Λένιν, «δεν υπήρχε εργατικό κόμμα, δεν υπήρχε προετοιμασία και μακρόχρονη εξάσκηση της εργατικής τάξης, που στη μεγάλη πλειοψηφία της δεν καταλάβαινε και πολύ καθαρά τα καθήκοντά της και τους τρόπους της πραγματοποίησής τους»7.
Φάνηκε μέσα από αυτήν την αρνητική πείρα εκείνων των ηρωικών ημερών η σημασία της ύπαρξης οργανωμένης πρωτοπορίας του εργατικού κινήματος. Η ύπαρξη δηλαδή Κομμουνιστικού Κόμματος, όπως έδειξε και η πείρα της Οκτωβριανής Επανάστασης, που, έχοντας επεξεργασμένη επαναστατική στρατηγική και Πρόγραμμα, να διασφαλίζει την πολιτική αυτοτέλεια του αγώνα της εργατικής τάξης, την αποφυγή στον εγκλωβισμό στα διλήμματα και τους σκοπούς της αστικής τάξης καθώς και τη στοχοπροσηλωμένη δράση για την ανατροπή της αστικής εξουσίας.
Με βάση αυτήν την πείρα λίγα χρόνια αργότερα έλεγε ο Ενγκελς ότι «η πολιτική που πρέπει να κάνουμε πρέπει να είναι η πολιτική του προλεταριάτου. Το κόμμα των εργατών δεν πρέπει να βρίσκεται στην ουρά οποιουδήποτε αστικού κόμματος, αλλά πρέπει πάντα να υπάρχει σαν αυτόνομο κόμμα που έχει τη δική του πολιτική και επιδιώκει τους δικούς τους σκοπούς»8.
Αυτό το διαχρονικό συμπέρασμα, που δεν κυριάρχησε σε όλες τις μεγάλες ταξικές συγκρούσεις του 20ού αιώνα, αποκτά ιδιαίτερη σημασία σήμερα που επιδιώκεται η πολύμορφη ενσωμάτωση του εργατικού - λαϊκού κινήματος στους σκοπούς της αστικής τάξης μέσα από κελεύσματα της κυβέρνησης της ΝΔ και των αστικών κομμάτων για «εθνική ομοψυχία», για συστράτευση στην αντιμετώπιση της εξελισσόμενης καπιταλιστικής κρίσης υπέρ του κεφαλαίου και στους στόχους της καπιταλιστικής ανάπτυξης έπειτα από αυτήν· για υιοθέτηση της σοσιαλδημοκρατικής εκδοχής της πράσινης και της ψηφιακής οικονομίας και συνολικότερα της διαχείρισης του καπιταλισμού, όπως προβάλλεται από τον ΣΥΡΙΖΑ· για «κοινή δράση» στο όνομα του «αντινεοφιλελεύθερου», του «αντιδεξιού» ή του «αντιφασιστικού» μετώπου.
Ιδιαίτερη σημασία έχει επίσης και για την εύστοχη αντιμετώπιση της καλλιέργειας της λογικής του «ρεαλισμού» απέναντι στην πρωτοφανή υποχώρηση του συσχετισμού δυνάμεων, που αξιοποιείται για την αναβίωση της στρατηγικής των σταδίων, των κυβερνήσεων μετάβασης, της οπορτουνιστικής αντίληψης για τη σχέση μεταρρύθμισης - καπιταλιστικού εκσυγχρονισμού και επανάστασης.
Παρά τον αρνητικό συσχετισμό για την εργατική τάξη σήμερα, η μελέτη της πείρας από την ηρωική Κομμούνα του Παρισιού το 1871, που άντεξε για 72 μέρες, της πείρας από την Ιστορία και την πάλη του διεθνούς εργατικού και επαναστατικού κινήματος καθώς και τα συμπεράσματα από την οικοδόμηση του σοσιαλισμού κατά τον 20ό αιώνα για 72 χρόνια, αποτελούν τα εφόδια για την οργάνωση του αγώνα που θα οδηγήσει στη νέα μεγάλη νίκη της εργατικής τάξης ενάντια στον καπιταλισμό στον 21ο αιώνα, που θα καταργήσει οριστικά και αμετάκλητα αυτήν τη φορά την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.
Οι αντιθέσεις του καπιταλισμού, που διαρκώς οξύνονται, μαρτυρούν από τη μια μεριά την αναγκαιότητα να απαλλαγεί η εργατική τάξη και ο λαός από το εκμεταλλευτικό καπιταλιστικό σύστημα και την ίδια στιγμή δημιουργούν το αντικειμενικό έδαφος που φέρνει, σε συνθήκες επαναστατικής κατάστασης, το ζήτημα της άμεσης ανατροπής του καπιταλισμού στην ημερήσια διάταξη της ταξικής πάλης.
Η νέα, βαθιά διεθνής καπιταλιστική κρίση του 2020 και η αδυναμία των δημόσιων συστημάτων Υγείας στην αντιμετώπιση της πανδημίας βοηθούν να αποκαλυφθεί ακόμα περισσότερο το αποκρουστικό πρόσωπο του καπιταλισμού που σαπίζει στα μάτια των λαών σ' όλα τα ιμπεριαλιστικά κέντρα.
Αναδεικνύεται ακόμα πιο επιτακτικά η ανάγκη οι εργαζόμενοι, ο λαός και η νεολαία να οργανώσουν την αντεπίθεσή τους απέναντι στον πραγματικό αντίπαλο, ενάντια στην αστική τάξη, στο κράτος της, στις αστικές κυβερνήσεις και τα αστικά κόμματα. Να βάλουν μπρος τον μεγάλο αγώνα για τη διεκδίκηση των σύγχρονων αναγκών τους, για την ανατροπή του καπιταλισμού και την οικοδόμηση της σοσιαλιστικής - κομμουνιστικής κοινωνίας.
Είναι ζήτημα που κρίνεται από την καθημερινή πρωτοπόρα δράση και παρέμβαση των κομμουνιστών στην πάλη που αναπτύσσεται στο έδαφος των οξυμένων λαϊκών προβλημάτων. Γι' αυτό και, όπως σημειώνει η ΚΕ του ΚΚΕ στις Θέσεις για το 21ο Συνέδριο, «το ΚΚΕ θα βρίσκεται στην πρώτη γραμμή, ώστε οι καθημερινοί αγώνες να οδηγούν στην ενίσχυση του ταξικά προσανατολισμένου εργατικού κινήματος, σε μαζική συμμετοχή στα εργατικά σωματεία, στους φορείς των αυτοαπασχολούμενων επαγγελματιών, των αγροτών, του ριζοσπαστικού γυναικείου κινήματος, των μαθητών, των φοιτητών. Να δυναμώνει η κοινή δράση, η κοινωνική συμμαχία σε αντικαπιταλιστική - αντιμονοπωλιακή κατεύθυνση, η σύγκρουση με τους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς, το ΝΑΤΟ, την ΕΕ, να ανοίγει ο δρόμος για την ανατροπή της καπιταλιστικής βαρβαρότητας».
Παραπομπές:
1. Β. Ι. Λένιν, «Τα διδάγματα της Κομμούνας», Απαντα, τ. 16, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 475 - 478
2. Β. Ι. Λένιν, «Τα διδάγματα της Κομμούνας», Απαντα, τ. 16, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 475 - 478
3. Κ. Μαρξ, «Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 66
4. Β. Ι. Λένιν, «Κράτος και επανάσταση», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 48
5. Β. Ι. Λένιν, «Στη μνήμη της Κομμούνας», Απαντα, τ. 20, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 224 - 229
6. Β. Ι. Λένιν, «Τα διδάγματα της Κομμούνας», Απαντα, τ. 16, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 475 - 478
7. Β. Ι. Λένιν, «Στη μνήμη της Κομμούνας», Απαντα, τ. 20, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 224 - 229
8. Φρ. Ενγκελς, «Για την πολιτική δράση της εργατικής τάξης», στη συλλογή κειμένων Κ. Μαρξ και Φρ. Ενγκελς, «Για τον Αναρχισμό», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 78