Εδώ και πάνω από μία δεκαετία, η Κίνα ενισχύει το αποτύπωμά της στα Δυτικά Βαλκάνια, δυναμώνει την παρουσία της κατά μήκος βασικών χερσαίων και θαλάσσιων διαδρομών που οδηγούν βαθιά στην Ευρώπη, ενισχύει τη δραστηριότητα κινεζικών επιχειρηματικών ομίλων σε τομείς όπως η Ενέργεια, οι υποδομές Μεταφορών, η εξορυκτική βιομηχανία και οι νέες τεχνολογίες.

Η «διείσδυση» αυτή της Κίνας, ο σχεδιασμός για τον «Νέο Δρόμο του μεταξιού», στη σκιά της αντιπαράθεσης με τις ΗΠΑ για την πρωτοκαθεδρία στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα, οξύνουν τους ανταγωνισμούς ειδικά στα Δυτικά Βαλκάνια, που θεωρούνται η «πίσω αυλή» της Ευρώπης και μια από τις σημαντικότερες γεωστρατηγικά περιοχές για τα ευρωατλαντικά συμφέροντα.

Το ενδιαφέρον της Κίνας εστιάζεται κυρίως στη Σερβία, στο Μαυροβούνιο, στην Κροατία, στη Βόρεια Μακεδονία, στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη και την Αλβανία. Ακολουθεί μια σύντομη παρουσίαση της κινεζικής δραστηριότητας σ' αυτές τις χώρες - κρίκους της Βαλκανικής.

Η Σερβία αναβάθμισε τη σχέση της με την Κίνα σε «Συνολική Στρατηγική Εταιρική Σχέση» το 2016 και αποτελεί μακράν τον μεγαλύτερο υποδοχέα επενδύσεων από κινεζικά μονοπώλια.

Μεταξύ των μεγαλύτερων έργων στην περιοχή είναι ο σιδηρόδρομος Βελιγραδίου - Βουδαπέστης, ο οποίος χρηματοδοτείται κατά 85% (2,5 δισ. δολάρια) από την Exim Bank και κατασκευάζεται από την «China Railway and Construction Corporation». Το ένα τρίτο της διαδρομής έχει αναλάβει κατασκευαστική εταιρεία, θυγατρική των «Ρωσικών Σιδηροδρόμων».

Το 2016, ο κινεζικός κρατικός όμιλος «HBIS» εξαγόρασε τη χαλυβουργική βιομηχανία του Smederevo, η οποία είχε πτωχεύσει στα χέρια της αμερικανικής «US Steel» και πουλήθηκε πίσω στο σερβικό κράτος με το συμβολικό ποσό του 1 δολαρίου. Τα εγκαίνια του εργοστασίου πραγματοποίησε ο ίδιος ο Πρόεδρος της Κίνας, Σι Τζινπίνγκ.

Η Exim Bank έχει χρηματοδοτήσει επίσης σε ποσοστό 85% (τουλάχιστον 3,18 δισ. δολάρια) έργα Μεταφορών και Ενέργειας στη Σερβία. Μια σειρά από αυτοκινητόδρομοι, όπως και η δεύτερη γέφυρα του Δούναβη στο Βελιγράδι, με μήκος που ξεπερνά το 1,5 χιλιόμετρο, χρηματοδοτήθηκαν από την Exim.

Κινεζικές επιχειρήσεις κατασκευάζουν και παρέχουν εξοπλισμό σε λιγνιτικές μονάδες παραγωγής Ενέργειας, ενώ μέχρι στιγμής η κατασκευή μιας μονάδας, της «Kostolac B3», πραγματοποιήθηκε με δάνειο που εγγυάται το κινεζικό κράτος.

Το Γενάρη του 2021, η σερβική κυβέρνηση υπέγραψε μνημόνιο συνεργασίας με την «Power China» και δύο γαλλικούς ομίλους για την κατασκευή του Μετρό του Βελιγραδίου, έργο που υπολογίζεται ότι θα κοστίσει 6 δισ. ευρώ.

Νωρίτερα, το Μάη του 2019, ο υπουργός Οικονομικών της σερβικής κυβέρνησης ανακοίνωσε πως κινεζικές τράπεζες χρηματοδότησαν με πάνω από 250 εκατ. δολάρια την κατασκευή ενός βιομηχανικού πάρκου έξω από το Βελιγράδι, έκτασης 3,2 τετραγωνικών χιλιομέτρων, το οποίο θα «προσελκύσει περίπου 1.000 κινεζικές εταιρείες».

Μία ακόμα μεγάλη επένδυση είναι αυτή του επιχειρηματικού ομίλου ελαστικών αυτοκινήτων της «Shandong Linglong», για την κατασκευή εργοστασίου κόστους περίπου 800 εκατ. ευρώ, με σκοπό να λειτουργήσει τον ερχόμενο Σεπτέμβρη, με 1.200 εργαζόμενους. Το εργοστάσιο κατασκευάζουν η «China Energy Engineering Group» και η CRBC.

Στο Μαυροβούνιο υλοποιείται ένα από τα πιο φιλόδοξα έργα της Κίνας στα Δυτικά Βαλκάνια: Ο πρώτος αυτοκινητόδρομος της χώρας, μήκους 164 χιλιομέτρων, που θα συνδέει το λιμάνι του Μπαρ με το Μπόλιαρε, χωριό που βρίσκεται στα σύνορα με τη Σερβία. Στη συνέχεια, προγραμματίζεται να επεκταθεί έως το Βελιγράδι.

Ο αυτοκινητόδρομος χρηματοδοτείται κατά 85% από την Exim και κατασκευάζεται από την CRBC. Εκτιμάται πως το κόστος του έχει ήδη αυξηθεί από τα 800 εκατ. ευρώ στα 1,3 δισ., με προοπτική να φτάσει τα 2 δισ. ευρώ.

Το κρατικό χρέος του Μαυροβουνίου βρισκόταν πριν από μερικούς μήνες στο 85% του ΑΕΠ. Το 25% απ' αυτό αφορά δάνεια από κινεζικές κρατικές τράπεζες, με την αποπληρωμή τους να ξεκινάει από τον ερχόμενο Ιούλη.

Το υψηλό χρέος προς την Κίνα αξιοποιείται από τις ΗΠΑ και την ΕΕ για να αυξήσουν την πίεση στο Μαυροβούνιο, προειδοποιώντας ότι κινδυνεύει να αποτελέσει το πρώτο βαλκανικό κράτος που θα πέσει σε «παγίδα χρέους» της Κίνας και ότι στη συνέχεια θα αναγκαστεί να της παραδώσει στρατηγικές υποδομές, όπως το λιμάνι του Μπαρ.

Στις 12 Απρίλη, ο εκπρόσωπος Τύπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Πίτερ Στάνο, δήλωσε ότι η ΕΕ δεν πρόκειται να βοηθήσει το Μαυροβούνιο στην αποπληρωμή των δανείων του και συνολικά στην εξυπηρέτηση του κρατικού χρέους, απορρίπτοντας πριν καν κατατεθεί επίσημα το αίτημα για οικονομική βοήθεια από δυτικούς οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης.

«Η ΕΕ ανησυχεί για τις κοινωνικοοικονομικές και χρηματοπιστωτικές επιπτώσεις ορισμένων από τις επενδύσεις της Κίνας που μπορούν να έχουν επιπτώσεις στη χώρα. Υπάρχει κίνδυνος μακροοικονομικών ανισορροπιών και εξάρτησης από το χρέος», ήταν η δήλωση του εκπροσώπου της Κομισιόν.

Χαρακτηριστικά είναι και τα πολυάριθμα άρθρα στο διεθνή Τύπο, με τους «Financial Times» να χαρακτηρίζουν τον υπό κατασκευή αυτοκινητόδρομο στο Μαυροβούνιο μέλος «μιας μεγαλύτερης γεωπολιτικής μάχης για επιρροή στην περιφέρεια της ΕΕ».

Το οικονομικό «αποτύπωμα» της Κίνας στη Βόρεια Μακεδονία εστιάζει επίσης στις υποδομές και στις Μεταφορές, ως μέρος του γενικότερου σχεδιασμού της για τα Βαλκάνια. Οι αυτοκινητόδρομοι Κίτσεβο - Οχρίδα και Μιλαντινόβιτσι - Στιπ, κόστους 580 εκατ. δολαρίων, χρηματοδοτούνται επίσης από την Exim και έχουν ανατεθεί στην κινεζική «Sinohydro». Και τα δύο έργα ξεκίνησαν το 2014. Το πρώτο, μετά από πολλές διακοπές, θα ολοκληρωθεί φέτος, ενώ ο δεύτερος εγκαινιάστηκε το 2019.

Η προηγούμενη κυβέρνηση της Β. Μακεδονίας είχε ανακοινώσει σχέδια για τη δημιουργία ειδικών οικονομικών ζωνών με κινεζική συμμετοχή, αλλά μετά την είσοδο στο ΝΑΤΟ δεν καρποφόρησαν.

Σε ό,τι αφορά τη Βοσνία - Ερζεγοβίνη, κινεζικά κεφάλαια δραστηριοποιούνται κυρίως στην κατασκευή μονάδων παραγωγής Ενέργειας και αυτοκινητοδρόμων. Ενδεικτικά, η Κίνα χρηματοδότησε την κρατική εταιρεία ηλεκτρικής ενέργειας «Elekropriveda» με δάνειο 700 εκατομμυρίων δολαρίων από την Exim για την κατασκευή λιγνιτικών μονάδων παραγωγής Ενέργειας στην Τούζλα, με ανάδοχους τρεις κινεζικές εταιρείες.

Η κατασκευή λιγνιτικών μονάδων έχει συγκεντρώσει τα πυρά της ΕΕ προς την κυβέρνηση της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης, καθώς υποστηρίζει ότι η κρατική εγγύηση που έλαβε από την Κίνα παραβιάζει την ευρωπαϊκή νομοθεσία σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις στον ενεργειακό τομέα. Είναι κι αυτή μια απόδειξη ότι ο ανταγωνισμός ανάμεσα σε Κίνα και ΕΕ παίρνει πολλές μορφές και διεξάγεται σε πολλά διαφορετικά πεδία.

Στον τομέα των αυτοκινητόδρομων, η «China Shandong International» εξασφάλισε το 2018 από την κυβέρνηση της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας τη σύμβαση για την κατασκευή του αυτοκινητόδρομου 42 χλμ. μεταξύ της Μπάνια Λούκα και του Πρίεντορ, κόστους σχεδόν 300 εκατ. ευρώ με δικαιώματα εκμετάλλευσης για 25 χρόνια.

Για την επέκταση των δραστηριοτήτων της στις λιμενικές υποδομές της Βαλκανικής, εκτός από το λιμάνι του Πειραιά, η Κίνα επικέντρωσε επίσης στην Αλβανία, και συγκεκριμένα στα λιμάνια του Δυρραχίου και της Αυλώνας, με πολλά «μπρος - πίσω» εξαιτίας κυρίως της ένταξης της Αλβανίας στο ΝΑΤΟ.

Το 2016, η «China Everbright» απέκτησε το 100% της ιδιοκτησίας του Διεθνούς Αεροδρομίου των Τιράνων, το οποίο ωστόσο πούλησε τον περασμένο Δεκέμβρη στον αλβανικό επιχειρηματικό όμιλο «Kastrati Group» για 71 εκατ. ευρώ.

Η κινεζική «Geo-Jade Petroleum», εξαγοράζοντας με 442 εκατ. δολάρια την καναδική «Bankers Petroleum», απέκτησε τα δικαιώματα εκμετάλλευσης της μεγαλύτερης χερσαίας πετρελαιοπηγής της Ευρώπης. Πλέον, μετά από επενδύσεις άνω των 2,5 δισ. δολαρίων στην πετρελαιοπηγή του Πάτος - Μαρίνζα, η εταιρεία κυριαρχεί στην πετρελαϊκή αγορά της Αλβανίας, κατέχοντας το 95% της εγχώριας παραγωγής αργού πετρελαίου.

Επίσης, κινεζική επιχείρηση ανέλαβε την κατασκευή του αυτοκινητόδρομου «Arber» με δάνεια από την Εxim, αλλά το έργο φαίνεται πως έχει ακυρωθεί, με διεθνή ΜΜΕ να αποδίδουν αυτήν την εξέλιξη σε αμερικανικές πιέσεις.

Η κινεζική διείσδυση κατά μήκος των ακτών της Αδριατικής συνεχίζεται και μέσω της πρωτοβουλίας «17+1». Κινεζική κοινοπραξία υπέβαλε πέρυσι προσφορά για την κατασκευή νέου τερματικού σταθμού στο κροατικό λιμάνι της Ριέκα, ενώ η κινεζική «Luxury Real Estate Company» διαθέτει ήδη μερίδιο στο κροατικό λιμάνι Ζαντάρ.

Η Κίνα κατασκευάζει επί του παρόντος σιδηροδρομικές συνδέσεις που διέρχονται από την Κροατία, άλλες χώρες της Αδριατικής και κράτη της κεντρικής Ευρώπης.