Ο «Ρ» δημοσιεύει σήμερα την ομιλία της Anne Morelli, καθηγήτριας Ιστορικής Κριτικής στο Πανεπιστήμιο των Βρυξελλών (ULB), στην ημερίδα της Ευρωκοινοβουλευτικής Ομάδας του ΚΚΕ και της GUE/NGL, με θέμα «Κοινωνικά δικαιώματα και ελευθερίες. Η Πολιτική της ΕΕ», που πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 8 Δεκέμβρη 2001, στο ξενοδοχείο «Τιτάνια».

«Σας ευχαριστώ για την πρόσκλησή σας. Το θέμα για το οποίο θα μιλήσω μπορεί να φαίνεται ότι δεν έχει καμία σχέση με το στόχο της σημερινής σας ημερίδας. Παρ' όλα αυτά όμως, πιστεύω ότι, πραγματικά πρόκειται για έναν απαραίτητο πρόλογο, ένα προαπαιτούμενο. Θεωρώ πως όλοι οι περιορισμοί των δημοκρατικών ελευθεριών που αυτή τη στιγμή επιχειρούνται, μπορούν να επιτευχθούν μόνο αν υπάρξει μια συμφωνία της κοινής γνώμης. Και αυτή τη συμφωνία της κοινής γνώμης δεν μπορούμε να την κερδίσουμε παρά με την προπαγάνδα, την επιτυχημένη προπαγάνδα.

Γι' αυτό σε μερικά λεπτά θα σας κάνω μια περίληψη ενός μικρού βιβλίου, το οποίο ονομάζεται "Βασικές αρχές της πολεμικής προπαγάνδας". Το βιβλίο αυτό έχει εκδοθεί στα γαλλικά, στα γιαπωνέζικα, στα ισπανικά, αλλά όχι ακόμα στα ελληνικά.

Στο βιβλίο αυτό, μ' αυτό τον τίτλο, που ίσως να σας εκπλήσσει η σχέση που ενδεχομένως να έχει με τη σημερινή ημερίδα, αναφέρεται ρητά ότι αυτές οι αρχές εφαρμόζονται σε θερμό, ψυχρό ή και χλιαρό πόλεμο. Δηλαδή σε περιπτώσεις ανοιχτής σύρραξης, ανοιχτού πολέμου ή σε πολεμικές προετοιμασίες ή και ακόμα σε κοινωνικές αναταραχές και διαμάχες.

Η πρώτη αρχή προπαγάνδας πολέμου, είναι ότι πρέπει πάντα να πούμε πως είμαστε ειρηνιστές. Δε θέλουμε τον πόλεμο. Οι άλλοι θέλουν τον πόλεμο. Οχι εμείς! Και η προπαγάνδα μας λέει ότι εμείς, αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε, είναι να προστατεύσουμε τον εαυτό μας.

Στη χώρα μου - δεν ξέρω στην Ελλάδα - δεν υπάρχει πλέον υπουργός Πολέμου, δεν υπάρχει υπουργός Επίθεσης, υπάρχουν μόνο υπουργοί Αμυνας. Το οποίο σημαίνει σε επίπεδο προπαγάνδας, ότι κανείς δε δημιουργεί τον πόλεμο, αλλά όλοι, προετοιμαζόμαστε ενάντια στις εχθρικές επιθέσεις.

Και πρέπει πάντα να δείξουμε, ότι μας επιτίθενται διότι μας έχουν ήδη περικυκλώσει από παντού. Οι τρομοκράτες μας περικυκλώνουν, ο εχθρός μας περικυκλώνει και είναι μια πολύ παλιά ιστορία, μια πολύ παλιά αρχή. Εγώ είμαι ιστορικός, Καθηγήτρια Ιστορίας και μπορώ να σας δείξω ότι και στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο η Ευρώπη - έτσι έδειξε ότι ήταν η καημένη ναζιστική Ευρώπη - έχει περικυκλωθεί από εχθρούς που θέλουν το κακό της.

Και βλέπετε ότι εδώ οι εχθροί είναι ο Στάλιν από τη μια, οι Αγγλοαμερικάνοι από την άλλη και η καημένη η ναζιστική Ευρώπη, το μόνο που μπορεί να κάνει, είναι να αμυνθεί ενάντια στους εχθρούς που θέλουν το κακό της.

Το συμπέρασμα αυτής της αρχής, είναι ότι πάντα ο αντίπαλος έχει την ευθύνη - την πλήρη ευθύνη - για τον πόλεμο και, ως συνήθως, θα πούμε ότι μας προκάλεσε, ότι εκείνος το ξεκίνησε. Ας πούμε για παράδειγμα με τις επιθέσεις στο Περλ Χάρμπορ (Pearl Harbor). Μιλήσαμε για το Περλ Χάρμπορ. Στην 11η Σεπτεμβρίου μιλήσαμε και για το Περλ Χάρμπορ και γενικά. Θεωρούμε ότι είναι μια επίθεση - έκπληξη. Οι ιστορικοί δεν είναι και τόσο σίγουροι σήμερα για το ότι επρόκειτο πραγματικά για μια επίθεση - έκπληξη, αλλά είναι καλό να το πιστεύουμε, διότι έτσι νομιμοποιούμαστε να αμυνθούμε. Και αυτό είναι πολύ καλό, για τη δημόσια εικόνα των κυβερνήσεων.

Για παράδειγμα στο Περλ Χάρμπορ, τα καλύτερα αμερικανικά πλοία, βρίσκονταν εκτός της ζώνης του Περλ Χάρμπορ και τα αεροπλανοφόρα δεν υπήρχαν εκεί στην περιοχή, άρα όλα αυτά, επιβεβαιώνουν τον ισχυρισμό, ότι πραγματικά επρόκειτο για μια επίθεση - έκπληξη.

Για την τωρινή κατάσταση, είναι προφανές, ότι παντού, υποθέτω ότι και στον Τύπο, στην Ελλάδα, μας είπαν, ότι οι Ταλιμπάν και ο Μπιν Λάντεν προκάλεσαν τις ΗΠΑ, επομένως, αν μας προκάλεσαν, τι να κάνουμε; Δεν έχουμε άλλο δρόμο από το να απαντήσουμε. Είναι το μόνο που μπορούμε να κάνουμε.

Μια άλλη αρχή της προπαγάνδας, είναι ότι πάντα πρέπει να προσωποποιούμε τον αντίπαλο και πρέπει να τον προσωποποιούμε. Δεν μπορούμε να μισούμε τους πάντες, πρέπει να συμπυκνώσουμε στο πρόσωπο ενός ανθρώπου την έχθρα μας, και να τον παρουσιάσουμε σαν τρελό, σαν τέρας, σαν κάποιον ιδιαίτερα επικίνδυνο άνθρωπο.

Στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο στη Γαλλία, ο Κάιζερ αποτελούσε αυτό το πρόσωπο, το σύμβολο της Γερμανίας. Πολεμούσαμε τον Κάιζερ τότε. Και φυσικά ενάντια στη Γερμανία αλλά και συγκεκριμένα ενάντια στον Κάιζερ για να τον συλλάβουμε. Αυτό είναι το μοτίβο που επαναλαμβάνεται με την προπαγάνδα: θα τον συλλάβουμε και μόλις τον συλλάβουμε, θα επανέλθει η επί γης ειρήνη και η ευτυχία.

Τα παραδείγματα δεν τελειώνουν. Μπορούμε να δούμε την αφίσα που έφτιαξαν οι ναζιστές για τους Ουκρανούς, που δείχνουν ότι οι Ναζί πηγαίνουν να πιάσουν τον Στάλιν. Ο Στάλιν, ο οποίος θέλει να βάλει φωτιά στην Ουκρανία και επομένως, ο στόχος του πολέμου, είναι να συλλάβουμε τον Στάλιν.

Για πρόσφατους πολέμους τώρα, είδαμε την ίδια δαιμονοποίηση. Σε μια εφημερίδα του Βελγίου, γαλλόφωνη, που δείχνει τον Σαντάμ Χουσεΐν, όχι με ιδιαίτερα ευχάριστο τρόπο, ένα μαύρο εξώφυλλο και σε μερικές περιπτώσεις του έκοψαν και λίγο το μουστάκι, γιατί αυτό τον κάνει ακόμα πιο δυσάρεστο στο να τον βλέπουμε.

Σε μια ακόμα εφημερίδα διαβάζουμε το πρόγραμμά του, ένα πρόγραμμα ιδιαίτερα ανησυχητικό, πυρηνικό, αστάθειας. Και βλέπουμε δύο εικόνες με μια πυρηνική βόμβα και μια φωτογραφία του Σαντάμ Χουσεϊν, που δεν είναι μια αθώα φωτογραφία φυσικά.

Χτες όταν είδαμε το συνάδελφό μας, που ήρθε να μας χαιρετίσει και εμείς τον χαιρετούσαμε στο αεροδρόμιο και του λέγαμε καλημέρα. Και φυσικά μετά αν τραβήξουμε μια φωτογραφία και μπορούμε να την παραποιήσουμε, και να πούμε ότι ο Βέλγος αυτός χαιρετά τους τρομοκράτες, στο αεροδρόμιο των Αθηνών, φυσικά αυτό δεν είναι καθόλου ευχάριστο για την κοινή γνώμη.

Επίσης και εδώ και μπορείτε - φαντάζομαι κι εγώ - να βρείτε πολλά παραδείγματα, στην ελληνική πραγματικότητα, για το διάβολο τον κακό, Μιλόσεβιτς, εδώ, όπου στην εφημερίδα μας εξηγούν ότι φυσικά όλος ο πόλεμος οφείλεται σ' αυτόν, αυτός φταίει.

Και μέσα στην εφημερίδα μας λένε, όχι εντελώς τυχαία, όπως πριν απ' αυτόν ο Κάιζερ, ο Ιωνάς, ο Λουμούμπα και άλλοι είναι ένας τρελός, είναι ένα τέρας, είναι αιμοβόρος. Θυμάστε τι λέγαμε για τον Τσαουσέσκου και τους ανθρώπους. Είχαμε πει ότι είχε λευχαιμία και ότι κάθε ημέρα πρέπει να έχει καινούριο αίμα και ότι πίνει το αίμα των νέων ανθρώπων. Φυσικά βλέπετε τον παραλληλισμό με τον δράκουλα.

Εδώ μας εξηγούν ότι ο Μιλόσεβιτς προφανώς είναι τρελός, πάσχει από νευρικές κρίσεις, γιατί ο πατέρας του αυτοκτόνησε, ή οικογενειακές ιστορίες, η γυναίκα του δε στέκει και πολύ στα καλά της, δεν αναγνωρίστηκε από τον πατέρα του όταν γεννήθηκε. Βλέπετε λοιπόν για τι πράγματα μιλάμε σε τελείως προσωπικό επίπεδο πλέον, για να δείξουμε ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι καλοί, για να τους δαιμονοποιήσουμε.

Εξάλλου μια άλλη αρχή τώρα της προπαγάνδας του πολέμου, είναι ότι δεν πρέπει ποτέ να μιλάμε για τον πραγματικό στόχο του πολέμου. Ο στόχος του πολέμου είναι πάντα ο ίδιος. Φυσικά, όπως γνωρίζετε, οικονομικοί, γεωπολιτικοί λόγοι ή γεωστρατηγικοί.

Ομως αυτά δε θα τα αναφέρουμε ποτέ. Μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, υπάρχουν τρεις στόχοι για τον πόλεμο που πρέπει πάντα να παρουσιάσουμε. Κάνουμε πόλεμο:

1) για να νικήσουμε το μιλιταρισμό,

2) για να εκδημοκρατίσουμε αυτούς που πολεμούμε και

3) για να σώσουμε ένα μικρό λαό.

Αυτές οι τρεις αρχές, επαναλαμβάνονται σε όλες τις ιστορικές περιόδους. Στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο θέλαμε να καταστρέψουμε το μιλιταρισμό, να σώσουμε το μικρό το Βέλγιο, να το εκδημοκρατίσουμε, ακόμα και αν από την πλευρά των συμμάχων υπήρχε συμμαχία με την τσαρική και αυτοκρατορική Ρωσία.

Το δίκαιο, η ελευθερία... Ολο γι' αυτά μιλούμε και δε μιλούμε ποτέ για τα πραγματικά κίνητρα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες μπήκαν στον πόλεμο για να σώσουν τις Ηνωμένες Πολιτείες, είτε για να σώσουν το μικρό Βέλγιο, τα μικρά παιδιά. Αυτά είναι τα κίνητρα που συναντούμε στους πολέμους.

Στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, δε μαχόμασταν παρά μόνο για την ελευθερία και τη ζωή και αυτό το παράδειγμα εδώ νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικό επίσης, διότι εδώ λέει, σ' αυτή την αμερικανική αφίσα, ότι πρέπει να πολεμήσουμε για την ελευθερία. Αν όμως κοιτάξουμε κάτω, θα δούμε ότι μας λέει να αγοράσουμε πολεμικές μετοχές, κάτι το οποίο δεν είναι και τόσο ευγενές, σαν ιδανικό, θα λέγαμε.

Στους πρόσφατους πολέμους, η ίδια η ιστορία, η ίδια αρχή. Ποτέ δε μιλούμε για τα πραγματικά γεω-οικονομικά, γεω-στρατηγικά κίνητρα.

Μια άλλη αρχή της πολεμικής προπαγάνδας, είναι ότι μας δείχνει πως οι στρατιώτες του εχθρού κάνουν βαρβαρότητες, φρικαλεότητες, είναι σαδιστές, κατ' εξοχήν, ενώ οι δικοί μας στρατιώτες, είναι ανθρωπιστές ως στρατιώτες.

Υπάρχει ένα παράδειγμα εδώ, από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Βλέπουμε το Γερμανό στρατιώτη, ο οποίος, προσπαθεί να κόψει τα χέρια ενός μικρού κοριτσιού, διότι μια από τις φήμες του Α' Παγκόσμιου Πολέμου, είναι ότι σ' όλα τα μικρά τα παιδιά στο Βέλγιο τους έκοψαν τα χέρια οι Γερμανοί στρατιώτες. Και βρίσκουμε πάλι αυτή την ιδέα, σε διάφορες αφίσες του Β' Παγκόσμιου Πολέμου και πιο πρόσφατες.

Να ο Γιαπωνέζος στρατιώτης εδώ, να εδώ ο Αμερικανός στρατιώτης - όπως τον βλέπουν οι Ιταλοί - μικρά παιδάκια, τα οποία είναι θύματά του, και την ίδια αντίθεση, την ίδια παρουσία τη συναντάμε και στην περίπτωση του πολέμου του Ιράκ, όπου λέγαμε, ότι οι Ιρακινοί στρατιώτες, έβγαλαν από τα κρεβατάκια τους τα μωρά από το Κουβέιτ και τα πέταξαν σε ναρκοπέδια. Φυσικά οι στρατιώτες μας είναι ανθρωπιστές.

Και στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ήδη οι Γερμανοί στρατιώτες παρουσιάζονται στο γαλλικό πληθυσμό ως ανθρωπιστές. Να μια αφίσα γερμανική, που παρουσιάζει το Γερμανό στρατιώτη ως τον προστάτη του πληθυσμού και των μικρών παιδιών.

Ηλθαν δηλαδή στη Γαλλία και το Βέλγιο για να μας δώσουν ψωμί, για να προστατεύσουν τα μικρά παιδιά. Θα μου πείτε, ποιος είναι τόσο βλάκας σήμερα, να πιστεύει τέτοια πράγματα;

Ανακάλυψα στο βελγικό Τύπο, αλλά νομίζω ότι και στον ελληνικό Τύπο, πρέπει να υπάρχουν παρόμοια πράγματα, μια διαφήμιση, για να μπει κανείς στον ευρωπαϊκό στρατό. Να η διαφήμιση. Πολύ πρόσφατη. 14 Σεπτέμβρη 2001.

Καταταγείτε στον ευρωπαϊκό στρατό. Είναι ένας στρατιώτης - baby sitter. Θα φυλάγει τα παιδιά, θα ασχολείται με τα μωρά. Νομίζω ότι βλέπετε τις ομοιότητες, με τα προηγούμενα έγγραφα που σας έδειξα.

Αλλη αρχή είναι ότι ποτέ δε διαπράττουμε φρικαλεότητες, το πολύ - πολύ να κάνουμε κανένα μικρό λάθος με μερικές παράπλευρες ζημιές, συνέπειες, όπως είδαμε και στον τελευταίο πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία. Αυτές οι παράπλευρες ζημιές, αυτά τα λάθη, μπορεί να είναι να βομβαρδίσουμε για παράδειγμα, κτίρια, στο Βελιγράδι, όπως το 1999, αν ήταν ο εχθρός - αν το έκανε ο εχθρός - θα λέγαμε ότι ήταν φρικτό, αλλά για εμάς ήταν μια μικρή ζημιά, παράπλευρη...

Αλλες παράπλευρες ζημιές. Ο βομβαρδισμός του κτιρίου της τηλεόρασης, στο Βελιγράδι. Δεν είναι αυτό φρικαλεότητα. Είναι μια μικρή παρεκτροπή, από το πρόγραμμά μας!

Και ακόμα μια αρχή αυτής της προπαγάνδας, είναι ότι ο εχθρός, χρησιμοποιεί απαγορευμένα όπλα. Και εμείς είμαστε ιππότες. Αλλά οι εχθροί μας, χρησιμοποιούν απαγορευμένα όπλα.

Σήμερα η τρομοκρατία. Χθες οι διατρητικές σφαίρες ή τα χημικά αέρια. Οι πυρηνικές βόμβες. Πάντα ο εχθρός χρησιμοποιεί κακά όπλα, όπλα που δεν επιτρέπεται η χρήση τους.

Και επίσης στην πολεμική προπαγάνδα πάντα θα πούμε ότι, δεν υφιστάμεθα απώλειες, ενώ ο εχθρός υφίσταται τρομακτικές απώλειες στρατιωτών, υλικού, εξοπλισμού κλπ.

Τέλος υπάρχουν δυο-τρεις αρχές ακόμα. Πρέπει όσο είναι δυνατόν, να μας υποστηρίζουν επαγγελματίες της επικοινωνίας, επικοινωνιολόγοι, έτσι ώστε να υποστηρίξουμε την προπαγάνδα μας. Πρέπει δηλαδή να μας βοηθήσουν διαφημιστικές εταιρίες, ξέρετε πολύ καλά, ότι σήμερα υπάρχουν εταιρίες που μπορούν να αναλάβουν τη διαφήμιση του Κουβέιτ, του Κοσσυφοπεδίου, οποιουδήποτε με τα κατάλληλα μέσα.

Θα χρησιμοποιήσουμε επίσης διανοούμενους, καλλιτέχνες, οι οποίοι, συγκινούν τον κόσμο και οι οποίοι, με την πένα τους ή με το σχέδιο, το σκίτσο που θα σκιτσάρουν με το τραγούδι τους, να δημιουργήσουν ένα συναίσθημα στο κοινό, να το συγκινήσουν, το οποίο φυσικά, παίζει πολύ μεγάλο ρόλο σ' αυτόν τον πόλεμο των συναισθημάτων της προπαγάνδας.

Ενα παράδειγμα. Η Μάρλεν Ντίτριχ. Στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, που δέχτηκε μετάλλιο τιμής, διότι τραγούδησε για τα στρατεύματα. Κι αυτό τους ανέβασε το ηθικό. Θα μου λέγατε πάλι. Μα ποιος είναι τόσο χαζός να ενδιαφέρεται με τέτοια πράγματα σήμερα; Είδατε όμως σήμερα ότι ένα μέλος των "Spice Girls", πήγε να τραγουδήσει για τα στρατεύματα στην έρημο του Ομάν. Και ότι αυτό αποτελεί μέρος της προπαγάνδας του πολέμου.

Επίσης, αυτή η προπαγάνδα πολέμου, μεταφέρεται και μέσω κινουμένων σχεδίων. Πρόσφατα, είδαμε πολλούς διανοούμενους και καλλιτέχνες, που συμμετέχουν σ' αυτή την προπαγάνδα.

Ο ιερός χαρακτήρας του πολέμου, είναι επίσης ένα σημαντικό στοιχείο. Πρέπει ο Θεός πάντα να είναι με το πλευρό μας. Γελάμε με τους μουσουλμάνους που λένε Αλάχ μπαρ, Αλάχ βοήθησέ μας, αλλά πρέπει πάντα να πείσουμε τον πληθυσμό, ότι είτε με συνθήματα του στιλ "God bless America" (ο Θεός να ευλογεί την Αμερική), όλα αυτά είναι συνθήματα, που είναι πολύ ισχυρά, λειτουργούν στον κόσμο.

Να ένα παράδειγμα εδώ: Μια αφίσα που είχα βρει στη Γιουγκοσλαβία, είναι ένα δεξιό κόμμα, το οποίο, τελικά, μπήκε κι εκείνο και συνέπραξε με τη γιουγκοσλαβική κυβέρνηση την εποχή των βομβαρδισμών. Βλέπουμε ένα αυγό, και εκεί λένε. Αυτοί πιστεύουν στις βόμβες, εμείς πιστεύουμε στο Θεό. Ετσι αυτοπαρουσιαζόμαστε με έναν πολύ ισχυρό συγκινησιακά τρόπο.

Τελευταία αρχή για να μη σας κουράζω, της προπαγάνδας πολέμου. Αυτοί που δεν τα πιστεύουν όλα αυτά που σας είπα, είναι προδότες ή είναι πράκτορες του εχθρού και υποστηρίζουν, τον εχθρό. Και αν δεν πιστεύετε όλα όσα σας λέμε, όσα σας είπαμε στον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας σημαίνει ότι υποστηρίζετε τον Μιλόσεβιτς, αν δεν πιστέψετε αυτά που σας είπαμε στον πόλεμο του Ιράκ, σημαίνει ότι υποστηρίζετε τον Σαντάμ, και αν σήμερα δεν πιστεύετε όλα αυτά που σας λέμε, φυσικά δεν μπορεί παρά να είσαστε υποστηρικτές του Οσάμα Μπιν Λάντεν. Ευχαριστώ».