Associated Press

Η περίπτωση της Αργεντινής (όπως και της Τουρκίας)ανοίγει την όρεξη στους «σωτήρες»

Το προτεινόμενο μοντέλο του «μηχανισμού» μιμείται τον τρόπο που υποβάλλουν αίτηση χρεοκοπίας οι εταιρίες στις ΗΠΑ (το λεγόμενο Τσάπτερ 11): Η «προβληματική» χώρα υποβάλλει αίτηση προστασίας της από τους πιστωτές της, σταματώντας την καταβολή δόσεων, αλλά δεσμευόμενη να διαπραγματευτεί μαζί τους και, ταυτόχρονα, ακολουθεί με καλή πίστη «διορθωτική» οικονομική πολιτική. Το μοντέλο αυτό καλείται να αντικαταστήσει το σημερινό, που θεωρείται «αναποτελεσματικό». Τη δεκαετία του '80, οι αναπτυσσόμενες χώρες που όφειλαν κυρίως σε τράπεζες έλυναν το πρόβλημα σε διαπραγματεύσεις που συνήθως διοργάνωνε το ΔΝΤ, με μετακύληση και τελικά μείωση των ποσών των δανείων. Τη δεκαετία του '90 όμως, ο γιγαντισμός των κινήσεων ιδιωτικών κεφαλαίων (εν πολλοίς, η ουσία της «παγκοσμιοποίησης»), η αύξηση των δανειστών και των δανειζόμενων ποσοτικά, και οι κρίσεις κατέστησαν τέτοιες «ανεπίσημες» λύσεις ανέφικτες.

Το άρθρο του Εκόνομιστ αναφέρεται σε διάφορες προσεγγίσεις για διάφορες εθνικές κρίσεις, με «δάνεια σωτηρίας» (Μεξικό, Νότια Κορέα, Τουρκία) ή με κήρυξη αδυναμίας αποπληρωμής δόσεων (Ρωσία, Ισημερινός). Σ' αυτές τις περιπτώσεις - πλην της Τουρκίας και του Ισημερινού - ακολούθησαν διεθνείς κρίσεις. Βολικά, ο Εκόνομιστ παραλείπει να αναφέρει τι συνόδευσε τα δάνεια αυτά, τους όρους και τα αποτελέσματά τους δηλαδή, στις δανειολήπτριες χώρες, σημειώνοντας αντίθετα, προφανώς ως κάτι πολύ δυσάρεστο, ότι ...αυξήθηκε το ποσό που δανειοδοτεί το ΔΝΤ! (Για το περιοδικό, προφανώς τα εκατομμύρια απολύσεις, η αύξηση της «μόνιμης» ανεργίας, η καταστροφή των συστημάτων πρόνοιας, η διαστρέβλωση δημοσιονομικών πολιτικών, το ξεπούλημα κρατικών επιχειρήσεων, η ρευστοποίηση δημόσιων περιουσιών και η δημιουργία συνθηκών που σε πολλές περιπτώσεις κατέστρεψαν οικονομίες ολόκληρες, είναι ...θετικές εξελίξεις. Τι να πει κανείς...).

Ετσι, ως ένα από τα «ελκυστικά» σημεία του μοντέλου εθνικών χρεοκοπιών προβάλλεται ακριβώς ότι θα μπορούσε πιθανότητα να εξαφανιστούν τα «δάνεια σωτηρίας», και την ίδια ώρα η κήρυξη αδυναμίας πληρωμής (το λεγόμενο, στα αγγλικά των οικονομολόγων, default). Θεωρητικά, σχολιάζει το άρθρο του Εκόνομιστ, τόσο οι δανειοδότες, όσο και οι δανειολήπτες θα ωφεληθούν σαφών κανόνων, σχετικά με τη διαδικασία αναδιάρθρωσης του χρέους - για όσο, τουλάχιστον, υπάρχει μια ισορροπία ανάμεσά τους. Σε ένα καθεστώς «εθνικής χρεοκοπίας» πολύ ελαστικό ή πολύ άκαμπτο, τα χρήματα σύντομα θα «στέγνωναν». Το πρόβλημα είναι να μετουσιωθεί ένα τέτοιο σύστημα σε πράξη: Ποιος θα είναι ο διεθνής διαμεσολαβητής, το αντίστοιχο του δικαστή σε εθνικό επίπεδο; Το ΔΝΤ; Μα, είναι δανειοδότης, κι έχει σαφώς, σαφέστατα, πολιτικά αφεντικά. Και υπάρχουν κι άλλα ερωτήματα.

Το πιεστικότερο των οποίων (ερωτημάτων) είναι: Πώς θα «αναγκάζονται» οι χώρες υπό καθεστώς χρεοκοπίας να ακολουθούν την οικονομική πολιτική που θα τους υπαγορεύουν οι δανειστές τους; Η κ. Κρούγκερ και τα λοιπά μεγαλοστελέχη του ΔΝΤ σκέπτονται κάτι σαν «αναγκαστικές κατασχέσεις» ή τις «αναγκαστικές αλλαγές διοίκησης», που ένα δικαστήριο μπορεί να επιβάλει σε μια επιχείρηση; Ο Εκόνομιστ δεν τολμάει να ανοίξει μια τέτοια συζήτηση, που θα ξεγύμνωνε για τα καλά τις προθέσεις των «σωτήρων». Να επιβάλουν, δηλαδή - όπως έκαναν και ως σήμερα, αλλά με πολύ διαφορετικούς όρους και μεθόδους, ασφαλώς... δείτε τι έγινε στη Γιουγκοσλαβία ή σήμερα στο Αφγανιστάν, όχι μόνο λόγω των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή της τρομοκρατίας, έτσι; - πολιτικές, ή πρόσωπα (το παράδειγμα του Κεμάλ Ντερβίς της Τουρκίας είναι ίσως το χαρακτηριστικότερο).

Εν κατακλείδι έχει σημασία το ότι, ως συνήθως, το ΔΝΤ προσπαθεί να φέρει την πραγματικότητα, ας πούμε την περίπτωση της Αργεντινής, που βρίσκεται πλέον σε (ανεπίσημη, αλλά πάντως) χρεοκοπία, με 231 δισ. δολάρια εξωτερικό χρέος, στα δικά του μέτρα και όχι να προσαρμοστεί το ίδιο σε τοπικές πραγματικότητες. Και τα «δικά του» μέτρα είναι, επίσης, τα μέτρα των κερδοσκόπων τύπου Τζορτζ Σόρος και άλλων τέτοιων καρχαριών των «αγορών» και των Χρηματιστηρίων. Μια και μόνη βδομάδα αρκούσε για να φύγει όλο το ποσό που είχε «επενδυθεί» κερδοσκοπικά, ακριβώς, στην Τουρκία το Φεβρουάριο φέτος, ήτοι 5 δισεκατομμύρια δολάρια, στέλνοντας τη λίρα στα Τάρταρα και πυροδοτώντας ένα ξέσπασμα λαϊκής του λαού, που κατεπνίγη με τη βία και «αξιοποιήθηκε», μεταξύ πολλών άλλων, για να δικαιολογηθεί η φυγή των κεφαλαίων.

Η Τουρκία δεν είναι βεβαίως η μόνη τέτοια περίπτωση, αφού από την Κορέα ως την Ινδονησία κι από τη Ρωσία ως την Αργεντινή τα θύματα των κρίσεων είναι κάθε φορά τα ίδια. Οι απλοί πολίτες δηλαδή, που βλέπουν τις καταθέσεις τους να εξανεμίζονται, το πραγματικό τους εισόδημα να μειώνεται, να εκμηδενίζεται, τα νομίσματά τους να γελοιοποιούνται και τη ζωή τους να αλλάζει από τη μια μέρα στην άλλη. Στην Αργεντινή, τελευταίο θήραμα των «σωτήρων» του ΔΝΤ, ο Φερνάνδο δε λα Ρούα κι ο υπουργός του των Οικονομικών Ντομίνγκο Καβάγιο (πριν παραιτηθούν) αποφάσισαν μείωση μισθών και συντάξεων κατά 13%, μείωση δημοσίων δαπανών έως και 30%, με την Παιδεία, την Υγεία και γενικώς τους τομείς Κοινής Ωφέλειας να καταστρέφονται, πάγωμα της κίνησης κεφαλαίων, κτλ...

Μένει να φανεί, αν τελικώς το σχέδιο για τη δημιουργία ενός «συστήματος χρεοκοπίας χωρών», που ο κ. Καβάγιο είχε δηλώσει χωρίς καμιά επιφύλαξη πως «αναμφιβόλως θα ήταν χρήσιμο» (σε ποιον, άραγε;), θα προωθηθεί. Τα πράγματα στην Αργεντινή συνεχίζουν ουσιαστικά στην πορεία που ο ίδιος είχε χαράξει.

Το βέβαιο είναι πως η βασική αιτία των κρίσεων, που έχει να κάνει με τις καπιταλιστικές σχέσεις ιδιοκτησίας, παραμένει άθικτη αν δε διογκώνεται και σε καμία περίπτωση οι «παίκτες» δε θα ανέχονταν ούτε «σοσιαλδημοκρατικά» τρικ, πόσο μάλλον εμπόδια, από τα ίδια τα όργανα της εξουσίας (τους). Πόσο μάλλον, σε μια πολεμική πραγματικότητα - «πολεμική» κυριολεκτικά, στο ματωμένο Αφγανιστάν, όσο και με την έννοια του ταξικού πολέμου, στον «αναπτυγμένο» κόσμο όπου απολύσεις ίσον κέρδη για το μεγάλο κεφάλαιο.

* Βλ. The Economist, «Economics Focus: When countries go bust», 8 Δεκεμβρίου 2001, σελ. 76