Η ζωή και η δράση της κομμουνίστριας Ηλέκτρας Αποστόλου αποτελούν πολύτιμη πηγή διδαγμάτων για τις σύγχρονες συνθήκες της ταξικής πάλης, για την προετοιμασία μιας γυναικείας κομμουνιστικής πρωτοπορίας. Με τη ζωή και το θάνατό της έδειξε σε ποιο ύψος μπορεί να ανεβάσει η κομμουνιστική ιδεολογία και πράξη τη γυναίκα.

Η Ηλέκτρα δεν ήταν η πρώτη, δεν ήταν η μόνη που έζησε, έδρασε και θυσιάστηκε για μια κοινωνία χωρίς αδικία και εκμετάλλευση, για το σοσιαλισμό. Για τον ίδιο σκοπό, χιλιάδες κομμουνιστές και κομμουνίστριες, άλλες αγωνίστριες, έβαλαν τη δική τους σφραγίδα στις λαμπρές σελίδες της ηρωικής πορείας του ΚΚΕ. Το ιδιαίτερα σημαντικό που χαρακτηρίζει το παράδειγμά της ήταν ότι συνένωσε εξαιρετικά ουσιώδη στοιχεία της κομμουνιστικής στάσης ζωής και δράσης.

Σε ηλικία 14 ετών εντάχθηκε στην ΟΚΝΕ, σε μια εποχή που επικρατούσαν σκοταδιστικές αντιλήψεις για την κοινωνική θέση της γυναίκας. Το 1936, σε ηλικία 25 ετών, εκλέγεται μέλος της ΚΕ της ΟΚΝΕ, ενώ την ίδια χρονιά συλλαμβάνεται και φυλακίζεται στις φυλακές Αβέρωφ, πρωτοστατώντας στην οργάνωση μαθημάτων ιδεολογικής αυτομόρφωσης μέσα στις φυλακές. Οταν αποφυλακίστηκε, το 1937, εξελέγη στο Γραφείο της ΚΕ της ΟΚΝΕ και ανέλαβε οργανωτικές χρεώσεις στη Θεσσαλονίκη.

Μέσα στη θύελλα της Μεταξικής δικτατορίας βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη, οργανώνοντας κάτω από δύσκολες συνθήκες αγώνες, απεργίες, πρωτοστατώντας στην προσπάθεια για τη συμμετοχή των γυναικών στην οργάνωση «Λαϊκή Πρόνοια», ώστε να προστατεύσουν τα θύματα της δικτατορίας. Σε αυτές τις συνθήκες αναπτύχθηκε και βάθυνε η σχέση της με τον σύζυγό της, Γιάννη Σιδερίδη. Ιδιαίτερη ήταν η στιγμή που έμαθε ότι θα γίνει μητέρα. Η αναμονή τής έδωσε φτερά και καινούργιες δυνάμεις, που την εξόπλισαν με θάρρος, όταν ξανασυλλαμβάνεται, όπως και ο άντρας της.

Η Ηλέκτρα, ετοιμόγεννη, μεταφέρθηκε στο Τμήμα Μεταγωγών του Πειραιά, όπου γέννησε την κόρη της, την Αγνούλα, στις 4 Ιούλη 1939, ενώ ο άντρας της στάλθηκε στις φυλακές της Κέρκυρας. Λίγων ημερών λεχώνα, την έστειλαν εξορία στο νησί της Ανάφης, έναν τόπο χωρίς φως, όλο βράχια, με λίγο νερό. Το καράβι δεν μπορούσε να φτάσει τακτικά στο νησί και οι εξόριστοι έμεναν από 15 μέρες μέχρι και ένα μήνα χωρίς τρόφιμα. Από την πείνα κόπηκε και το γάλα της, και με χίλιες δυο δυσκολίες κατόρθωσε να εξοικονομήσει λίγες σταγόνες γάλα από το χωριό για το κοριτσάκι της. Η στοργή και η φροντίδα στην Αγνούλα, από το σύνολο των εξόριστων συντρόφων της Ηλέκτρας, την εξόπλιζε με αντοχή μπροστά στις δυσκολίες. Ακόμα και στις πιο σκληρές συνθήκες της εξορίας, η φροντίδα για την ανάπτυξη του μωρού γινόταν υπόθεση όλης της κολεκτίβας, δεν αποτελούσε στενά ατομική της υπόθεση. Η αλήθεια είναι ότι από τα πρώτα βήματά της, το κοριτσάκι της Ηλέκτρας μεγάλωσε σε μια ζεστή συντροφική αγκαλιά...

Τα πρώτα γράμματα της Ηλέκτρας από την εξορία στον φυλακισμένο άντρα της αναβλύζουν βαθιά συναισθήματα, ιδιαίτερα όταν γράφει για την κορούλα τους.

«Αγαπημένε μου Γιάννη,

... Είμαι πολύ καλά και έχω συνέλθει πια εντελώς από την γέννα, Η κορούλα μας είναι μια χαρά, κάθε μέρα μεγαλώνει, ομορφαίνει και σου μοιάζει όλο και περισσότερο. Είναι πολύ καλό και φρόνιμο αγγελούδι και δε με κουράζει καθόλου. Ολοι εδώ λένε πως θα γίνει λεβέντισσα...

Με πολλή πολλή αγάπη, η γυναίκα σου Ηλέκτρα»

Αλλά και στην πορεία, κάθε λέξη στα γράμματά της συνδύαζε αβίαστα την αγάπη για την κόρη και τον σύζυγό της με την κομμουνιστική συνείδηση, όπως αποτυπώθηκε στην προσπάθεια που έκανε να τον βοηθήσει για να αντέξει, να μην υπογράψει δήλωση μετανοίας.

«Αγαπητέ Γιάννη,

... Θυμάσαι τη στιγμή που χωρίζαμε μου είχες πει: "Εννοια σου Ηλέκτρα, όλα θα πάνε καλά". Τα λόγια σου αυτά τα φύλαγα όλο αυτόν τον καιρό στην πιο καλή, στην πιο ζεστή γωνιά της καρδιάς μου, πάνω σ' αυτά είχα χτίσει το πιο όμορφο όνειρό μου... Κάποτε είχαμε δώσει μια αμοιβαία υπόσχεση. Είχαμε δώσει το λόγο μας ο ένας στον άλλον πως οτιδήποτε και να συμβεί δε θα πάψουμε ποτέ να είμαστε φίλοι... Πρόσεξε όμως Γιάννη, σε λίγες μέρες λες πως θα βγεις. Πρόσεξε να μην κάνεις τίποτε που θα εμπόδιζε να είμαι φίλη σου... Θεωρώ καθήκον μου να σου πω αυτά τα λόγια...

Η μικρή είναι πολύ καλά, αναπτύσσεται κανονικότατα. Είναι ένα χαριτωμένο, στρουμπουλό και πολύ ζωηρό μωρό. Κλαίει λίγο και γελάει πολύ. Τη νύχτα κοιμάται από τις 9.30 - 10.00 το βράδυ ως τις 6 το πρωί συνέχεια. Τώρα άρχισε σιγά σιγά να με γνωρίζει και να λέει κι ένα σωρό κουβεντούλες... Η μόνη δυσκολία είναι ότι το γάλα μου δεν την φτάνει και αναγκάζομαι να της συμπληρώνω την τροφή... Τα φιλιά σου της τα μεταβιβάζω ταχτικά... Δεν της κρύβω τον αποστολέα ούτε έχω σκοπό να της τον κρύψω ποτέ, εκτός πια, πράγμα που ούτε να το σκέφτομαι δεν κάνει, αν με αναγκάσεις εσύ να το κάμω...

Με αγάπη, Ηλέκτρα»

Για την Ηλέκτρα ήταν τραγικές οι στιγμές όταν έβλεπε την Αγνούλα της να λιώνει από την πείνα, ιδιαίτερα την περίοδο της Κατοχής. Τα βράδια την άκουγε να αναπνέει τόσο αδύναμα και το πρωί, όταν αγουροξυπνούσε, της ζητούσε ένα μικρό ξεροκόμματο. Η πείνα της Ανάφης είχε μείνει για πάντα σαν καυτό μολύβι στη θύμησή της. Ομως, με αποφασιστικότητα αντιμετώπισε και αυτές τις δυσκολίες.

Πριν την απόδρασή της, τον Αύγουστο του 1942, έδωσε το κοριτσάκι της σε μια φιλική οικογένεια για να το φροντίζει και αμέσως μετά μπήκε στη δράση, σε σκληρές συνθήκες παρανομίας. Πέρασε στη δουλειά της Κομματικής Οργάνωσης Αθήνας και χρεώθηκε την καθοδήγηση της διαφώτισης, αναπτύσσοντας τον παράνομο μηχανισμό (τυπογραφεία, πολυγράφους, γραφομηχανές, τρικάκια, χωνί, αφισοκόλληση κ.ά.). Με όπλο τη θεωρητική της μόρφωση, τον απλό, συμπυκνωμένο λόγο της, γινόταν ακόμα πιο αποτελεσματική στην επικοινωνία της με τις γυναίκες: «Μανάδες, δεν έχουμε το δικαίωμα να αφήσουμε τα παιδιά μας να πεθάνουν της πείνας. Εμείς φέρνουμε στον κόσμο τη ζωή, τα παιδιά μας, και πρέπει να κάνουμε το παν για να τα κρατήσουμε στη ζωή. Καλύτερα να πέσουμε από τα βόλια του κατακτητή, παρά να βλέπουμε τα παιδιά μας να λιώνουν από την πείνα... Θα παλέψουμε για ψωμί, για γάλα και ρύζι για τα παιδιά μας... Μαζί με τα παιδιά μας και τους άντρες μας!».

Κάθε φορά που έγραφε σ' ένα έντυπο, σε μια εφημερίδα ή ένα τρικάκι, από τα μάτια της περνούσαν είτε οι εικόνες της κορούλας της, πεινασμένης στην Ανάφη, είτε τα μωρά του '41 που έσφιγγαν με το στοματάκι τους το άδειο στήθος της μάνας τους. Ενιωθε βαθιά ότι υπερασπίζεται το δικό της παιδί επιλέγοντας συνειδητά μια ζωή αφιερωμένη στον ταξικό αγώνα.

Ο τρόπος που η Ηλέκτρα αντιλαμβανόταν τη μητρότητα έχει ιδιαίτερη διαπαιδαγωγητική αξία για τις νέες γυναίκες που εντάσσονται σήμερα στο κίνημα, στην ΚΝΕ, στο Κόμμα. Η γνωριμία με τη ζωή και τη δράση της αποτελεί πηγή έμπνευσης, δίνει θάρρος, προοπτική στις σύγχρονες συνθήκες της ταξικής πάλης, διαμορφώνοντας κριτήρια για το δημιουργικό περιεχόμενο της σχέσης της κομμουνίστριας μητέρας με το παιδί.

Στις μέρες μας, που τα σύννεφα της αντεπανάστασης, της νέας καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης, βαραίνουν τη σκέψη των γυναικών, με κίνδυνο να ριζώσουν ο φόβος και η απομόνωση στη στάση τους, είναι κρίσιμο να διαμορφώσουμε αποφασιστικά, συλλογικά τις προϋποθέσεις να ενταχθούν νέες πρωτοπόρες δυνάμεις εργαζόμενων γυναικών στην πάλη για το σοσιαλισμό - κομμουνισμό. Να φωτίσουμε το δρόμο της συλλογικής, αγωνιστικής στάσης ζωής, για να αποκτήσουν νέες δυνάμεις και αντοχές μπροστά στα ατομικά αδιέξοδα και τις ανασφάλειες που διαμορφώνονται κάτω από τις δυσκολίες της ταξικής πάλης.

Με τις σύγχρονες επεξεργασίες του Κόμματος, στέρεα βασισμένες στα συμπεράσματα της Ιστορίας του επαναστατικού κινήματος, με πρωτόβουλο πνεύμα και τολμηρά βήματα, χρειάζεται τα Οργανα του Κόμματος και οι ΚΟΒ να στηρίξουν και με οργανωτικά μέτρα τη μάχη που δίνουν οι συντρόφισσες μητέρες για τη διαπαιδαγώγηση, την ανάπτυξη των παιδιών τους. Να μην αφήνεται η κομμουνίστρια μόνη της σ' αυτήν την πλευρά του αγώνα.

Είναι ζωντανή και πάντα σύγχρονη η παρακαταθήκη της επαναστάτριας μάνας Ηλέκτρας, όπως αποδίδεται στους στίχους του ποιήματος «ΗΛΕΚΤΡΑ» της Σοφίας Μαυροειδή - Παπαδάκη:

«Μάνα που σφιχταγκάλιασες στο μητρικό παλμό σου

όλες τις μάνες τις πικρές.

Και τα παιδιά τους λάτρεψες όμοια με το δικό σου

που σ' εξορίες τ' ανάθρεψες και μαύρες φυλακές.

Κι ω! πόσο στάθηκες ψηλά στου μαρτυρίου την ώρα.

Αδάκρυτη, ανυπόταχτη σε καίγαν ζωντανή.

Κι εσύ απ' τις φλόγες έβλεπες να βγαίνει λαμπροφόρα

η πλάση που ονειρεύτηκες ΗΛΕΚΤΡΑ ηρωική».