Ο «Βόιτσεκ» είναι μία από τις πρώτες εκτενείς όπερες του 20ού αιώνα που γράφτηκαν σε ατονικό ιδίωμα, με χρήση «τραγουδιστής ομιλίας». Τόσο λόγω της σημασίας του για την ιστορία του μουσικού μοντερνισμού όσο και για αυτή καθαυτή την ποιότητα της μουσικής του, έχει ενταχθεί στο δραματολόγιο όλων των μεγάλων λυρικών θεάτρων του κόσμου.

Ο «Βόιτσεκ» βασίζεται στο ομώνυμο θεατρικό έργο του Γκέοργκ Μπίχνερ, το οποίο έμεινε ημιτελές και εκδόθηκε το 1879, σαράντα χρόνια μετά τον θάνατο του συγγραφέα. Ο Μπεργκ ήταν θεατής σε παράσταση του έργου στη Βιέννη το 1914 και αμέσως αποφάσισε να μετατρέψει το κείμενο σε όπερα.

Ουσιαστικά πρόκειται για τέσσερα ημιτελή και μισοσβησμένα χειρόγραφα, με διαφορετικές σειρές σύντομων σκηνών. Εκδότες και δραματουργοί καλούνται να συνθέσουν κάθε φορά από την αρχή δράση και προβληματική, βάζοντας σε σειρά τις πολυεπίπεδες μικροσκηνές. Ο Μπεργκ επέλεξε δεκαπέντε, τις οργάνωσε σε τρεις πράξεις και συνέγραψε ο ίδιος το λιμπρέτο. Η σύνθεση της όπερας ξεκίνησε πριν από το ξέσπασμα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και ολοκληρώθηκε μετά το τέλος του. Η εμπειρία του πολέμου, μέσα από τη θητεία του Μπεργκ στον αυστροουγγρικό στρατό, επηρέασε βαθιά τη σύνθεση του «Βόιτσεκ». Οπως έλεγε ο συνθέτης, «υπάρχει κάτι από μένα σε αυτόν τον χαρακτήρα, καθώς πέρασα αυτά τα χρόνια του πολέμου εξίσου εξαρτώμενος από ανθρώπους που μισώ, ήμουν αλυσοδεμένος, άρρωστος. Αιχμάλωτος, παραιτημένος, για την ακρίβεια ταπεινωμένος...».

Η υπόθεση αφορά τη βία που υφίσταται από το περιβάλλον του ένας απλός, καθημερινός στρατιώτης, με συνέπεια η σκέψη του να χάνεται σε δαιδαλώδεις διαδρομές. Οταν ο Βόιτσεκ συνειδητοποιεί ότι η γυναίκα του, Μαρί, η μόνη σταθερή αναφορά στη ζωή του, έχει εραστή, την σκοτώνει. Η καθημερινή ζωή των στρατιωτών, η εξευτελιστική εκμετάλλευση του ανίσχυρου οικονομικά και κοινωνικά ανθρώπου, η βία, η σκληρότητα και η εκμετάλλευση παρουσιάζονται στο έργο χωρίς καμία ωραιοποίηση. Πρόκειται για έργο - θεμέλιο της μετέπειτα παγκόσμιας προοδευτικής δραματουργίας. Ο «Βόιτσεκ» θεωρείται άλλωστε ότι άλλαξε τα δεδομένα στην όπερα, καθώς ασχολήθηκε με ένα θέμα το οποίο μέχρι τότε κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί στη σκηνή ενός λυρικού θεάτρου.