Οι αρνητικές οικονομικές εξελίξεις στη διεθνή καπιταλιστική οικονομία, αγγίζουν πλέον και τη χώρα μας. Αυτό προκύπτει και από τις δηλώσεις του υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών Ν. Χριστοδουλάκη την προηγούμενη Τετάρτη, αμέσως μετά τη σύσκεψη στο μέγαρο Μαξίμου, όπου ενημέρωσε τον πρωθυπουργό για τις αποφάσεις του Συμβουλίου ΕΚΟΦΙΝ στις Βρυξέλλες και για τις εξελίξεις στον τομέα των ιδιωτικοποιήσεων.

Εξερχόμενος ο υπουργός Οικονομίας δήλωσε, μεταξύ άλλων στους δημοσιογράφους: «Βεβαίως, διεθνώς υπάρχουν σημάδια πλέον επιβράδυνσης των ρυθμών ανάπτυξης και η αλλαγή των επιβραδυντικών φαινομένων δε φαίνεται να γίνει νωρίτερα από το β' εξάμηνο του 2002. Αυτός είναι ο λόγος, άλλωστε, που η ελληνική οικονομία κατά κάποιο τρόπο προσαρμόζεται σε ρυθμούς, οι οποίοι είναι κάπως χαμηλότεροι των αρχικών προβλέψεων...». Ενα το κρατούμενο, επομένως, είναι ότι βρισκόμαστε σε μια φάση του οικονομικού κύκλου που δεν έχει καμία σχέση με την άνοδο που μας έλεγαν όλα τα προηγούμενα χρόνια. Η ύφεση της οικονομίας, με την έννοια τουλάχιστον της επιβράδυνσης, είναι σαφέστατη, ενώ στην περίπτωση της Ιαπωνίας τα σημάδια της κρίσης κάνουν ήδη την παρουσία τους αισθητή.

Ενδιαφέρον, πάντως, έχει να δούμε πώς η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ σκέπτεται να αντιμετωπίσει τη νέα διαμορφούμενη κατάσταση. Στο θέμα αυτό η γραμμή πλεύσης είναι σταθερή. Οπως και στις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ, η ελληνική κυβέρνηση έχει αποφασίσει την ολόπλευρη στήριξη του κεφαλαίου, ώστε το τελευταίο να βγει με τις λιγότερες δυνατές απώλειες, σε περίπτωση βέβαια που υπάρξουν απώλειες. Ορισμένες από τις πολιτικές επιλογές στήριξης, έχουν ήδη εξαγγελθεί και είναι ορατές. Πρόκειται για το νέο - ούτως η άλλως αντιλαϊκό - προϋπολογισμό του 2002, το νομοσχέδιο για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας που πρόκειται σύντομα να ψηφιστεί στη Βουλή, με το οποίο προσφέρονται πλήθος νέων προκλητικών κινήτρων στους επιχειρηματίες και τέλος οι ιδιωτικοποιήσεις - ό,τι, τέλος πάντων, έμεινε για να ιδιωτικοποιηθεί - όπου «όλοι πλέον περιμένουν από τον Σημίτη κάτι να πάρουν», σύμφωνα με δηλώσεις υψηλόβαθμου κυβερνητικού και κομματικού παράγοντα. Για το 2003 βέβαια η κυβέρνηση έχει υποσχεθεί προς τους επιχειρηματίες τη φορολογική μεταρρύθμιση, που στην πράξη βέβαια δεν είναι τίποτα άλλο παρά αναδιανομή εισοδήματος υπέρ του κεφαλαίου μέσω του μηχανισμού της μείωσης των φορολογικών συντελεστών. Οπως βλέπουμε το αντιλαϊκό φορτίο είναι ήδη αρκετά βαρύ, το ερώτημα, όμως, είναι αν τα μέτρα αυτά κρίνονται και επαρκή από τη σκοπιά των επιχειρηματιών.

Η απάντηση στο ερώτημα αυτό θα κριθεί από τις εξελίξεις στη διεθνή οικονομία και από τις επιπτώσεις που θα υπάρξουν για τη χώρα μας από το ξέσπασμα μιας οικονομικής κρίσης. Μέχρι στιγμής η ΕΕ και ο Ν. Χριστοδουλάκης μιλούν για συνέχιση της επιβράδυνσης μέχρι το α` εξάμηνο του 2002. Κανείς όμως δεν είναι σε θέση να ισχυριστεί ότι η οικονομική επιβράδυνση δε θα δώσει τη θέση της σε μία νέα οικονομική κρίση. Σε κάθε όμως περίπτωση -όπως αναφέρει εν ενέργεια υπουργός της κυβέρνησης με γνώση, θεωρητική και πρακτική, του οικονομικού αντικείμενου- «αν υπάρξει παράταση της οικονομικής επιβράδυνσης, οι επιχειρηματίες θα απαιτήσουν περαιτέρω φιλελευθεροποίηση της αγοράς εργασίας». Και ο καθένας μπορεί να κατανοήσει τι σημαίνει «περαιτέρω φιλελευθεροποίηση» μιας αγοράς, όπου ισχύουν σήμερα ελαστικά ωράρια, ενοικιάσεις εργαζομένων, υψηλή ανεργία κλπ. Ενδιαφέρον όμως έχουν και οι θέσεις του για τις γενικότερες συνέπειες που είναι δυνατό να υπάρξουν στην ελληνική οικονομία, από το γεγονός ότι ο βαθμός ανάπτυξής της και η παραγωγικότητα της εργασίας στην Ελλάδα, είναι αισθητά χαμηλότερα από με το μέσο όρο της ΕΕ. Οι διαφορές αυτές, σε συνδυασμό με την οικονομική επιβράδυνση της ευρωπαϊκής οικονομίας, υποστηρίζει, δεν αποκλείουν στο μέλλον φαινόμενα «απότομων προσαρμογών της ελληνικής οικονομίας στις απαιτήσεις της ευρωζώνης». Πολύ απλά αυτό σημαίνει ότι μια παραπέρα διεύρυνση της ψαλίδας των επιπέδων παραγωγικότητας της ελληνικής με την ευρωπαϊκή οικονομία - κάτι απόλυτα φυσικό αν λάβουμε υπόψη τις διαφορές των επιπέδων του ελληνικού και του ευρωπαϊκού καπιταλισμού - μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη αύξηση των ελλειμμάτων στο εμπορικό ισοζύγιο και το ισοζύγιο πληρωμών, σε περιορισμούς της οικονομικής δραστηριότητας και σε αύξηση της ανεργίας». Και από την άποψη αυτή είναι χαρακτηριστική η εκτίμηση του ίδιου υπουργού ότι «η ανεργία για μακρύ χρονικό διάστημα θα παραμείνει σε υψηλά επίπεδα. Μπορεί βέβαια να πέσει λίγο, όμως όχι σημαντικά».

Είναι εμφανές ότι όλα αυτά αφορούν άμεσα τους εργαζόμενους, στους οποίους ετοιμάζονται να φορτώσουν και πάλι το σύνολο των συνεπειών μιας ενδεχόμενης νέας κρίσης. Ενώ σε λίγες ημέρες, κυβέρνηση και επιχειρηματίες ετοιμάζονται να υποδεχτούν το ευρώ, οι εργαζόμενοι θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι οι πολιτικές αυτές συσσωρεύουν όλο και νέα δεινά γι' αυτούς. Η μοναδική ρεαλιστική λύση που προβάλλει είναι η ανάπτυξη των λαϊκών αγώνων για την πλήρη και οριστική ανατροπή τους.