Ο λόγος του Β. Ι. Λένιν στο 1ο Πανρωσικό Συνέδριο για την Εκπαίδευση, στις 28 Αυγούστου 1918, δίνει μια ουσιαστική εικόνα του ρόλου της εκπαίδευσης στη διαπάλη ανάμεσα στην παλιά κοινωνία και τη νέα, που πάει να χτιστεί με την Επανάσταση. Τα παρακάτω αποσπάσματα (σύντομη περίληψη δημοσιεύτηκε στις 29 Αυγούστου 1918) είναι χαρακτηριστικά: «Ενα από τα συστατικά μέρη της πάλης που διεξάγουμε σήμερα είναι το θέμα της δημόσιας εκπαίδευσης. Στην υποκρισία και την ψευτιά μπορούμε να αντιτάξουμε την πλήρη και απροκάλυπτη αλήθεια. Ο πόλεμος έδειξε χτυπητά τι σημαίνει "θέληση της πλειοψηφίας", που μ' αυτή καλυπτόταν η αστική τάξη, ο πόλεμος έδειξε ότι μια χούφτα πλουτοκράτες σέρνουν τους λαούς στη...