Ισως φαντάζει σαν πρωταπριλιάτικο αστείο, αλλά η σύγκρουση του κατασκοπευτικού αεροσκάφους με κινεζικό μαχητικό, όχι μόνο οδήγησε τις σινοαμερικανικές σχέσεις σε σημείο 0, αλλά εν δυνάμει απειλεί να αποτελέσει την εκκίνηση μίας εξαιρετικά κρίσιμης και επικίνδυνης περιόδου.

Οταν το «EP3-C turboprop, Aries-II series», ένα αεροπλάνο του μεγέθους ενός επιβατηγού «Boeing 737», διασταυρώθηκε νοτιοανατολικά της νήσου Χαϊνάν, στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας - τη νοτιότερη επαρχία της Κίνας - εναερίως με δύο κινεζικά μαχητικά F8, επιδιδόταν σε ηλεκτρονική κατασκοπία. Τα δύο κινεζικά μαχητικά παρακολουθούσαν τις κινήσεις του αμερικανικού κατασκοπευτικού, που με τη σειρά του παρακολουθούσε τις κινήσεις των κινεζικών Ενόπλων Δυνάμεων. Πρόκειται, σύμφωνα με αναλυτές, για μία απολύτως φυσιολογική άσκηση αμοιβαίας παρακολούθησης, η οποία ήταν κυρίαρχο θέμα κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, και ως πρακτική εξακολουθεί να υφίσταται ανάμεσα στις Ενοπλες Δυνάμεις της Κίνας και των ΗΠΑ.

Οπως είναι κατανοητό, δεν υπάρχει ασφαλής ή έγκυρος τρόπος, για να καθορίσει κανείς τι ακριβώς διαδραματίστηκε, που οδήγησε στη σύγκρουση και εν συνεχεία στην πτώση του κινεζικού μαχητικού - η τύχη του πιλότου ακόμη αγνοείται - και την αναγκαστική, αλλά απολύτως ασφαλή προσγείωση του ΕΡ3 στη στρατιωτική βάση της νήσου Χαϊνάν.

Αντιθέτως, υπάρχει σχετικά ασφαλής και έγκυρος τρόπος, για να μπορέσει να καθορίσει πού αποσκοπούσαν οι αρχικές οξύτατες και επιθετικές αντιδράσεις. Οπως η απαίτηση των ΗΠΑ, που διαβιβάστηκε στην κινεζική ηγεσία διά μέσου του Αμερικανού πρέσβη στο Πεκίνο, ναυάρχου Τζόζεφ Προύερ, για άμεση πρόσβαση των Αμερικανών διπλωματών στο κατασκοπευτικό αεροσκάφος - που ήδη είχαν φτάσει στη νήσο Χαϊνάν - και το 24μελές πλήρωμά του, η αξίωση να θεωρηθεί το αεροσκάφος εδαφική επικράτεια των ΗΠΑ - όπως ακριβώς μία πρεσβεία στο εξωτερικό (!) - και κατά συνέπεια απαγορεύεται η πρόσβαση και η επιβίβαση των Κινέζων αξιωματούχων σε αυτό, καθώς επίσης και ότι το πλήρωμα, εξαιτίας της αρχής αυτής του Διεθνούς Δικαίου, χαίρει διπλωματικής ασυλίας!

Κατ' αρχήν, η αγωνία και ο πανικός των Αμερικανών, σε πρώτο επίπεδο, είχε απόλυτη σχέση με το γεγονός ότι το «στολίδι» της Αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας, εξοπλισμένο με υπερσύγχρονα μηχανήματα ηλεκτρονικής παρακολούθησης που μπορεί να συλλέγει πληροφορίες και να τις αναλύει, βρισκόταν σε χέρια εχθρικά και παρά το γεγονός ότι το πλήρωμά του είναι ειδικευμένο και έχει εντολές ότι σε ανάλογες περιπτώσεις πρέπει να καταστρέφει όλα τα στοιχεία, στα χέρια ειδικευμένων Κινέζων στρατιωτικών - και η κύρια λειτουργία της βάσης της νήσου Χαϊνάν είναι αυτή - θα συνιστούσε ένα πραγματικό «φιάσκο», όπως μία ήττα σε μία εξαιρετικά κρίσιμη καμπή για την έκβαση ενός συμβατικού πολέμου.

Οι πρώτες σπασμωδικές και επικίνδυνες αντιδράσεις της αμερικανικής ηγεσίας συνεχίστηκαν, με την εντολή που δόθηκε σε τρία αμερικανικά αντιτορπιλικά, που επέστρεφαν από τον Περσικό Κόλπο, να καταπλεύσουν και να σταθμεύσουν στα διεθνή ύδατα της Θάλασσας της Νότιας Κίνας, μέχρι να επιλυθεί το ζήτημα με το κατασκοπευτικό αεροσκάφος και το πλήρωμά του. Παράλληλα, οι στρατιωτικές αυτές επιχειρήσεις συνοδεύτηκαν με μία «πολεμική ρητορική», ειδικά μετά τη δήλωση του υπουργείου Εξωτερικών της Κίνας ότι η πρόσβαση των Αμερικανών διπλωματών θα επιτραπεί στις 3 Απριλίου.

Από εκείνη τη στιγμή, εξελίσσεται ένα διπλωματικό και πολιτικό θρίλερ, που κρατά την οικουμένη σε μία παράδοξη κατάσταση αγωνίας, κυρίως όχι για την εξέλιξή του σε ένα «θερμό επεισόδιο», αλλά κυρίως για τις συνέπειες που μπορεί αυτό να έχει συνολικά στη διεθνή σκηνή, αφού όλοι οι παρατηρητές συμφωνούν σε ένα ζήτημα: Οτι η εξέλιξη του «ατυχήματος» οδήγησε σε κρίση και αδιέξοδο, καθώς ο Αμερικανός Πρόεδρος δε διακρίνεται, όπως τονίζουν, ούτε για την ευελιξία του, ούτε για τις «ειρηνικές του προθέσεις».

Χαρακτηριστικό είναι ότι οι ΗΠΑ σε αυτό το επεισόδιο θεωρούν ως δεδομένο ότι έχουν το δικαίωμα, αλλά και το χρέος, όχι μόνο να επαναβεβαιώσουν ότι είναι η «παγκόσμια ηγέτιδα δύναμη», αλλά διανθισμένο αυτή τη φορά με τις απολύτως αλαζονικές διακηρύξεις «για το απόλυτο δικαίωμα» που έχουν να αναπτύσσουν στρατιωτικές ή κατασκοπευτικές δυνάμεις τους σε οποιοδήποτε σημείο της υφηλίου, να παραβιάζουν τον εναέριο χώρο, αλλά και τα χωρικά ύδατα άλλων χωρών, χωρίς να ζητούν καν την άδεια. Ενδεικτικό είναι ότι το κατασκοπευτικό αεροσκάφος προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο Λινγκσουί, χωρίς καν να ζητήσει την άδεια των κινεζικών αρχών για να εισέλθει στον εναέριο χώρο της Κίνας. `Η το περιστατικό, το οποίο έλαβε χώρα την Τετάρτη 4 Απριλίου, όταν ένα αμερικανικό πυρηνικό υποβρύχιο κατέπλευσε στο λιμάνι της νήσου Ναγκασάκι, χωρίς καν να ζητήσει την άδεια και από τη «φίλη και σύμμαχο χώρα» Ιαπωνία. Γεγονός, που προκάλεσε την άμεση οργισμένη αντίδραση των ιαπωνικών αρχών, με αποτέλεσμα οι ΗΠΑ να εξαναγκαστούν να ζητήσουν αμέσως συγνώμη.

Εντούτοις, η εκπεφρασμένη αυτή αλαζονεία, στην οποία εξασκείται εσχάτως, εν είδει ασκήσεων προετοιμασίας, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, εγκυμονεί πλείστους κινδύνους, όσον αφορά κυρίως την Κίνα, ειδικά τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Στιγμή, όπου εκκρεμούν το θέμα της έγκρισης των οπλικών συστημάτων προς την Ταϊβάν - απόφαση που θα πρέπει να λάβει ο Μπους μέσα σε διάστημα δέκα ημερών, ώστε να εγκριθεί από το Κογκρέσο στις 24 Απριλίου - καθώς και τα σχέδια υλοποίησης της αντιπυραυλικής ασπίδας. Δύο ζητήματα, που από μόνα τους μπορούν να αποτελέσουν την πυροδότηση ενός αργού εκρηκτικού μηχανισμού στις σχέσεις μεταξύ μίας «υπερδύναμης» και της μεγάλης οικονομικά και στρατιωτικά «αναδυόμενης» δύναμης.

Εξαιτίας της φύσης αυτής της έντασης και κυρίως των δυνάμεων που αναμετριούνται, πολλοί αναλυτές κάνουν λόγο για μία επιστροφή «στον ψυχρό πόλεμο». Εσπευσμένα, μάλλον, αφού η σημερινή αντιπαράθεση μάλλον θυμίζει τρικυμία σε τσαγιέρα, σε σύγκριση με αυτά που λάμβαναν χώρα μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του '80. Εξάλλου, και οι δύο πλευρές προσβλέπουν σε μία εκτόνωση της παρούσας κρίσης, παρά την ένταση και τους υψηλούς τόνους που διατηρεί η αμερικανική πλευρά και τη χαρακτηριστική ηρεμία, με την οποία η Κίνα αναμετράται, διατηρώντας την ψυχραιμία της.

Πρόκειται για μία πρώτη αναμέτρηση δυνάμεων, πιθανώς... Εξάλλου, η Κίνα, παρά τη μεγάλη της δύναμη και την «ανθίζουσα οικονομία» της, δεν επιθυμεί μία σύγκρουση με μία δύναμη που προς το παρόν υπερτερεί, στρατιωτικά τουλάχιστον. Από την άλλη πλευρά, οι ΗΠΑ, υπό το «βρέφος» Μπους, δεν έχουν ακόμη κατανοήσει πώς θα χειριστούν, με τη νέα «ρεαλιστική πολιτική» που έχουν υιοθετήσει, τις διεθνείς τους σχέσεις. Γεγονός που τους έχει απομονώσει πρόσκαιρα για πλείστους λόγους, από τις παραδοσιακές συμμάχους τους, όπως την Ευρώπη, τη Νότια Κορέα και άλλες, για ζητήματα όπως η απεμπόληση του Πρωτοκόλλου του Κιότο για το φαινόμενο του θερμοκηπίου που εξόργισε την ΕΕ κυρίως, αλλά και την Ιαπωνία, η υλοποίηση του αμερικανικού σχεδίου «Εθνικού Αντιπυραυλικού Συστήματος» που έχει οργίσει τους πάντες, η «επιθετική ρητορική» απέναντι στη ΛΔ Κορέας, που έκανε ακόμη και το πειθήνιο όργανο, τη Νότια Κορέα, να προτιμήσει την οικοδόμηση των αγαστών σχέσεων στην κορεατική χερσόνησο, παρά τις επιβραβεύσεις των ΗΠΑ κ.ά. Σε αυτές τις δυσκολίες, θα πρέπει να προστεθούν και τα πολύ σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ σε οικονομικό επίπεδο, αφού έχουν εισέλθει σε ύφεση και συνάμα στην επικίνδυνη φάση της κυκλικής κρίσης του οικονομικού συστήματος.

Εντούτοις, δεδομένης της αναβάθμισης της Κίνας σε Νο1 εχθρό των ΗΠΑ για το προσεχές μέλλον, αφού, σύμφωνα με Αμερικανούς αξιωματούχους, αλλά και «δεξαμενές σκέψεις» στις ΗΠΑ, η «Κίνα είναι η μόνη χώρα που μετά το 2015 μπορεί να θέσει σε σοβαρή αμφισβήτηση την κυριαρχία των ΗΠΑ», γεγονός που μεταθέτει το επόμενο «πολεμικό πλατό» στην Ασία και ειδικότερα στον Ειρηνικό Ωκεανό, σε συνδυασμό με τις ριζικές αλλαγές στον καταμερισμό των δυνάμεων που λαμβάνουν χώρα στην «παγκόσμια σκακιέρα», αξίζει ιδιαίτερης προσοχής η έξοδος από την παρούσα δύσκολη φάση, ή, καλύτερα, προσοχής στη συνέχεια αυτού του πρώτου επεισοδίου που έλαβε χώρα στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας.

Από το 1949 που ο Μάο Τσε Τουνγκ ανακηρύσσει την ίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών ποτέ δε θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν «ομαλές». Εντούτοις, παρά τις πολύ δύσκολες στιγμές του παρελθόντος, ακόμη και αυτές της άμεσης πολεμικής αντιπαράθεσης στην Κορεατική Χερσόνησο και ειδικά τις «θετικές» εξελίξεις των τελευταίων ετών, ουδεμία μπορεί να συγκριθεί -ούτε από άποψη ποιότητας ούτε από άποψη ποσότητας- με την κρίση που φαίνεται να αρχίζει να σοβεί το τελευταίο διάστημα.

Γενάρης: Ο τέως υπουργός Αμύνης, Ουίλιαμ Κοέν, επισκέπτεται την Κίνα για διαβουλεύσεις με κύριο στόχο τη στενότερη στρατιωτική συνεργασία.

Ιούνης: Κοινή συμμετοχή Κίνας και ΗΠΑ στην προτεινόμενη συνάντηση των πέντε μονίμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για συνομιλίες, όσον αφορά στις πυρηνικές δοκιμές που πραγματοποίησαν η Ινδία και το Πακιστάν. Η κοινή συμμετοχή επιτεύχτηκε μετά την τηλεφωνική επικοινωνία Κλίντον και Ζεμίν και την εγκαθίδρυση μιας νέας απευθείας «κόκκινης» τηλεφωνικής γραμμής.

- Μετά από πρόταση των Ρεπουμπλικανών η ελεγχόμενη από τους ίδιους Γερουσία, ερευνά τις «κατηγορίες» που διατυπώθηκαν ότι υπέπεσαν στην κατοχή της Κίνας, άκρως απόρρητες πληροφορίες όσον αφορά την τεχνολογία των πυραυλικών συστημάτων μετά την εκτόξευση αμερικανικού δορυφόρου, καθώς επίσης και κατηγορίες που έφεραν τον Λαϊκό Στρατό της Κίνας να έχει παρανόμως συνεισφέρει και χρηματοδοτήσει την προεκλογική εκστρατεία των Δημοκρατικών και του Μπιλ Κλίντον, κατά τις προεδρικές εκλογές του 1996. Η Κίνα αρνείται κατηγορηματικά αυτές τις μομφές.

- Ο Μπιλ Κλίντον είναι ο πρώτος Αμερικανός ηγέτης που επισκέπτεται την Κίνα κατά τη δεκαετία του '90 (Τζορτζ Μπους Φλεβάρης 1989). Το ταξίδι θεωρείται ότι στέφθηκε με επιτυχία, παρά το γεγονός ότι ο Κλίντον απέτυχε να κομίσει στις ΗΠΑ συμφωνία για τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις, στις οποίες θα έπρεπε να προχωρήσει η Κίνα. Μεταρρυθμίσεις που κρίνονται αναγκαίες για τους Αμερικανούς και που θα έφερναν την Κίνα ένα βήμα πιο κοντά στην είσοδό της στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ).

Στη Σαγκάη, ο Κλίντον διακηρύττει και επαναβεβαιώνει την αμερικανική «πολιτική των τριών ΟΧΙ»: ΟΧΙ στην υποστήριξη της ανεξαρτησίας της Ταϊβάν. ΟΧΙ στην αναγνώριση μίας ανεξάρτητης κυβέρνησης της Ταϊβάν. ΟΧΙ στην υποστήριξη της Ταϊβάν για την είσοδό της ως ανεξάρτητο μέλος σε διεθνείς οργανισμούς.

8 Μάη: Βομβαρδισμός της κινεζικής πρεσβείας στο Βελιγράδι. Το ΝΑΤΟ ζητά συγνώμη για το «λάθος», αλλά δεν είναι αρκετό για να μειώσει την οργή του Πεκίνου, που διακόπτει τις διαπραγματεύσεις με τον ΠΟΕ. Αντιαμερικανικές και αντινατοϊκές διαδηλώσεις σε όλη την Κίνα.

Σεπτέμβρης: Κίνα και ΗΠΑ επαναλαμβάνουν τις αμφίπλευρες διαπραγματεύσεις για τον ΠΟΕ.

Νοέμβρης: ΗΠΑ και Κίνα καταλήγουν σε καταρχήν συμφωνία όσον αφορά στους όρους των σχέσεων που διέπουν το εμπόριο μεταξύ των δύο χωρών, γεγονός που θα επιτρέψει την είσοδο της Κίνας στον ΠΟΕ.

Μάρτης: Ο Τσεν Σουμπιάν, που τάσσεται της υπέρ της ανεξαρτησίας της Ταϊβάν, είναι ο νικητής των προεδρικών εκλογών στη χώρα. Η Κίνα δηλώνει ότι θα προχωρήσει σε μέτρα -και στρατιωτικά- στην περίπτωση που η νήσος ανακηρύξει την ανεξαρτησία της.

Απρίλης: Οι ΗΠΑ αποφασίζουν στην πώληση ενός νέου στρατιωτικού πακέτου προς την Ταϊβάν, αλλά «υποχωρούν» όσον αφορά σε κάποια επίμαχα συστήματα, όπως υποβρύχια, μαχητικά αεροσκάφη αντιμετώπισης υποβρυχίων, καθώς και αντιτορπιλικά εφοδιασμένα με ραντάρ τελευταίας γενιάς τύπου «Aegis».

Μάης: Η Βουλή των Αντιπροσώπων (ΗΠΑ) εγκρίνει το νομοσχέδιο για την εξομάλυνση των διμερών εμπορικών σχέσεων, καθώς και τη σύσταση επιτροπής που θα παρακολουθεί τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κίνα.

Σεπτέμβρης: Η Κίνα καλωσορίζει την απόφαση του Μπιλ Κλίντον, να μεταθέσει για το μέλλον τη λήψη της απόφασης όσον αφορά στην υλοποίηση της «Αντιπυραυλικής Ασπίδας», του NMD. Η Γερουσία (ΗΠΑ), εγκρίνει το νομοσχέδιο για τις «Μόνιμες Ομαλές Εμπορικές Σχέσεις» (PNTR), το οποίο εξασφαλίζει την πρόσβαση των κινεζικών προϊόντων στην αμερικανική αγορά, με χαμηλούς δασμούς, δηλαδή με δασμούς που επιβάλλονται και στα προϊόντα από τις περισσότερες χώρες του πλανήτη.

Τέλη Γενάρη: Λίγες μέρες μετά την ορκωμοσία του, στις 20/1, ο νέος πρόεδρος Τζορτζ Ουόκερ Μπους, ανακοινώνει την πρόθεση της νέας ηγεσίας για άμεση υλοποίηση του NMD, γεγονός που προκαλεί την έντονη ανησυχία της Κίνας, αλλά και άλλων χωρών. Επίσης, αποσαφηνίζει ότι δε βλέπει την Κίνα ως «στρατηγικό εταίρο» αλλά ως «ανταγωνιστή».

11 Φλεβάρη: Διπλωματική ένταση προκύπτει από την ανακοίνωση της σύλληψης του κινεζικής καταγωγής πανεπιστημιακού, με έδρα τις ΗΠΑ, Γκάο Ζαν, με την κατηγορία της έκθεσης «σε κίνδυνο της εθνικής ασφάλειας της χώρας».

6 Μάρτη: Οι ΗΠΑ ανακοινώνουν ότι προτίθενται να προχωρήσουν στην πώληση εξελιγμένων οπλικών συστημάτων, που είναι εφοδιασμένα και με τα «Aegis», γεγονός που σημαίνει ότι η Ταϊβάν θα μπορούσε να συμμετέχει και σε ένα σχέδιο «Αντιπυραυλικής Ασπίδας». Η Κίνα προειδοποιεί τις ΗΠΑ να μην προχωρήσουν στην πώληση.

7 Μάρτη: Η Κίνα, μετά από την έρευνα που πραγματοποίησε, απορρίπτει τις κατηγορίες των ΗΠΑ ότι βοηθούν την κυβέρνηση του Ιράκ να ανοικοδομήσει τις Ενοπλες Δυνάμεις. Σύμφωνα με τους Αμερικανούς, κινεζικές εταιρίες προμηθεύουν υψηλή τεχνολογία και τεχνογνωσία στο Ιράκ -όπως τις οπτικές ίνες- κατά παραβίαση των κυρώσεων που έχει επιβάλλει ο ΟΗΕ. Την ίδια μέρα, κατά την παρουσίαση του ετήσιου προϋπολογισμού ανακοινώνουν μια γιγαντιαία αύξηση κατά 17% των κονδυλίων για τις στρατιωτικές δαπάνες. Οι ΗΠΑ δηλώνουν ότι θα παρακολουθούν στενά και θα δράσουν μόνο αν κρίνουν ότι βλάπτονται τα «συμφέροντά τους».

19 Μάρτη: Οι ΗΠΑ ανακοινώνουν την εγκατάλειψη της «πολιτικής των 3 ΟΧΙ». Η κίνηση αυτή αντανακλά επίσης την ισχυρή υποστήριξη του ελεγχόμενου από τους ρεπουμπλικανούς Κογκρέσου προς την Ταϊβάν.

22 Μάρτη: Κατά τη συνάντηση του Κινέζου αντιπροέδρου Κιαν Κιτσέν με τον πρόεδρο Μπους στην Ουάσινγκτον, ο Κιτσέν δηλώνει ότι η πιθανή πώληση προηγμένων οπλικών συστημάτων στην Ταϊβάν θα δυναμιτίσει τις σχέσεις των δύο χωρών. Ο Μπους δηλώνει ότι ποτέ δεν επρόκειτο να προχωρήσει στη λήψη μέτρων και αποφάσεων που θα προκαλούσαν κρίση στις σχέσεις ΗΠΑ - Κίνας.

30 Μάρτη: Ενας δεύτερος κινεζικής καταγωγής Αμερικανός πανεπιστημιακός, ο Λι Σαομίν, συλλαμβάνεται κατά τη μετάβασή του στην Κίνα. Στις 4/4 θα του αποδοθούν κατηγορίες για κατασκοπία.

1 Απρίλη: Με τη σύγκρουση ενός κινεζικού μαχητικού με αμερικανικό κατασκοπευτικό και την ακόλουθη προσγείωσή του στη νήσο Χαϊνάν, ξεκινά το σοβαρότερο επεισόδιο μεταξύ των δύο χωρών.

η Χριστίνα ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ