Την προηγούμενη βδομάδα είχαμε αναφερθεί στο μύθο της ΚΑΠ και τα αδιέξοδα που δημιούργησε το μοντέλο της βιομηχανικής γεωργίας,με αφορμή το βιβλίο της "Γκρίνπις" "πράσινες πεδιάδες με σκοτεινό μέλλον".Το 1/3 των αγροτών σε μια εικοσαετία αναγκάστηκαν να αφήσουν τα χωράφια τους και να αναζητήσουν εργασία στις πόλεις. Παράλληλα, το περιβάλλον έχει υποστεί τεράστιες καταστροφές που σε πολλές περιπτώσεις είναι μη αναστρέψιμες.Ομως, υπάρχουν κι άλλες πλευρές που συχνά "ξεχνιούνται".

Η ανεξέλεγκτη χρήση φυτοφαρμάκων,που έχει επιβληθεί από τις χημικές βιομηχανίες, δημιουργεί σοβαρούς κινδύνους για την υγεία των αγροτών, των εργατών στη βιομηχανία και φυσικά των καταναλωτών. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας υπολογίζει γύρω στα τρία εκατομμύρια τις ετήσιες δηλητηριάσεις από τα φυτοφάρμακα. Πάνω από διακόσιες χιλιάδες άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους και οι υπόλοιποι θα ταλαιπωρηθούν στα επόμενα χρόνια από δερματοπάθειες, νευρικές διαταραχές και καρκίνους.Η Επιτροπή Τροφίμων του Λονδίνου βρήκε ότι 49 φυτοφάρμακα στη Βρετανία είναι καρκινογόνα και για 61 υπάρχουν υπόνοιες ότι είναι μεταλλαξιογόνα. Αντίστοιχη έρευνα από την Αμερικάνικη Υπηρεσία Περιβαλλοντικής Προστασίας, που εξέτασε 129 από τα χρησιμοποιούμενα φυτοφάρμακα, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι 83 από αυτά είναι αποδεδειγμένα ή δυνάμει καρκινογόνα! Τέλος, στην Ελλάδα βρέθηκε ότι 33 φυτοφάρμακα επηρεάζουν την ανάπτυξη (κι ενδεχομένως οδηγούν σε τερατογενέσεις) και 48 είναι ύποπτα καρκινογένεσης. Η εύρεση υπολειμμάτων οργανοχλωριωμένων φυτοφαρμάκων σεμητρικό γάλα αποδεικνύει την κρισιμότητα της κατάστασης. Κι ας μην ξεχνάμε τη γενετική μηχανική, που αποτελεί μια άγνωστη πηγή πιθανών κινδύνων και που συσχετίζεται με τη διατροφή.

Εχουμε ήδη αναφέρει ότι η εντατική γεωργία έχει ταξικά χαρακτηριστικά και μάλιστα πολύ διακριτά. Το 6% των αγροκτημάτων δημητριακών στην ΕΕ παράγει το 60%, το 15% της αγελαδοτροφίας παράγει το 50% του γάλακτος και το 10% των κτηνοτροφικών μονάδων το 50% της παραγωγής κρέατος.Από την άλλη πλευρά το 61% των αγροκτημάτων είναι κάτω από 50 στρέμματα (σ.σ. η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων βρίσκεται στην Ιρλανδία και τη Μεσόγειο). Με τα κριτήρια των ευρωτεχνοκρατών είναι... αντιπαραγωγικά. Αν κι είναι αυτά που δεν εξαντλούν τους φυσικούς πόρους, ρυπαίνουν λιγότερο και συγκρατούν πληθυσμό στην ύπαιθρο. Η ΚΑΠ οδήγησε στη φτώχεια και τη μετανάστευση πολλούς αγρότες μικρών νοικοκυριών παρά τους ισχυρισμούς των ιλουστρασιόν φυλλαδίων της ΕΕ περί αγροτικού ευρωπαϊκού παραδείσου. Υπάρχει, όμως, και μια άλλη διάσταση εξίσου σοβαρή. Η δημιουργία μεγάλων αποθεμάτων (σ.σ. ουσιαστικά προϊόν επιδότησης των μεγαλοκατεχόντων επιχειρηματιών) έχει ως αποτέλεσμα την πτώση των τιμών διεθνώς. Ετσι οι χώρες του Τρίτου Κόσμου συνεχώς χάνουν ένα σημαντικό μέρος από το μερίδιό τους στην παγκόσμια αγορά.Την τελευταία εικοσαετία στα δημητριακά από 16% κατέχουν το 12%, στη ζάχαρη από 68% σε 58%, και τέλος στο κρέας από 20% σε 12%. Συχνά, μάλιστα, αποδιοργανώνουν τοπικές κοινωνίες,όταν τα ντόπια προϊόντα πουλιούνται ακριβότερα από τα ευρωπαϊκά. Στο Μπουρούντι λ.χ. το ευρωπαϊκό σιτάρι είναι 40% φτηνότερο από το ντόπιο και στο Τόνγκο το κρέας 25%.

Κατ' αρχάς, οι μικρές καλλιέργειες θα πρέπει να διατηρηθούν και για κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς λόγους. Οι όποιες συνενώσεις γης θα πρέπει να έχουν συνεταιριστική μορφή και σε καμία περίπτωση η βιομηχανική γεωργία, με τις τεράστιες εκτάσεις των μονοκαλλιεργειών, δεν πρέπει να επικρατήσει. Η συζήτηση σήμερα έχει περιστραφεί στην οργανική γεωργία.Είναι δύσκολο να την ορίσουμε. Ομως, γενικά μπορούμε να πούμε ότι "αντιμετωπίζει το ευρύτερο αγροτικό οικοσύστημα σαν ένα σύνολο, έχοντας επίγνωση του γεγονότος ότι η ανθρώπινη δράση σ' ένα επίπεδο αυτού του συστήματος έχει επιπτώσεις σ' όλα τ' άλλα. Αντιμετωπίζει το έδαφος σαν ζωντανό οργανισμό, σαν πηγή και αποθήκη θρεπτικών συστατικών, σαν ενδιαίτημα ειδών που είτε ανακυκλώνουν θρεπτικά συστατικά, απορροφώντας και δεσμεύοντας οργανικά κατάλοιπα, είτε συνιστούν φυσικούς ανταγωνιστές των παρασίτων και των ασθενειών".Μ' άλλα λόγια είναι ένας συνδυασμός δοκιμασμένων παραδοσιακών αγροτικών πρακτικών και νέων οικολογικών μεθόδων. Είναι αλήθεια ότι οι αποδόσεις της οργανικής γεωργίας είναι 10-30% χαμηλότερες από τις συμβατικές. Φυσικά, υπάρχουν αποκλίσεις μεταξύ διαφορετικών προϊόντων. Το 1983 μια μελέτη στη Γερμανία έδειξε ότι το 25% των οργανικών καλλιεργειών είχε αποδόσεις ίσες ή και μεγαλύτερες από τις συμβατικές. Μια έκθεση που περιλάμβανε τα αποτελέσματα 205 συγκριτικών μελετών για 26 φυτικά προϊόντα,το γάλα και τα αυγά αναφέρει ότι οι οικολογικές καλλιέργειες έχουν απόδοση 9% χαμηλότερη. Ομως, όσο προχωρά η έρευνα και η τεχνογνωσία η απόκλιση θα μικραίνει.

Οι πολέμιοι της οργανικής γεωργίας συχνά στρέφουν τα βέλη τους στο υποτιθέμενο υψηλό κόστος των προϊόντων της. Ομως, αυτό είναι τεχνητό αν σκεφτούμε ότι οι τιμές διαμορφώνονται, αφού φύγει το προϊόν από το αγρόκτημα. Π.χ. μεταφορικά έξοδα, κόστος διανομής, υψηλότερο ποσοστό κέρδους από τα πολυκαταστήματα, υψηλότερα ασφάλιστρα κτλ. Κυρίως, όμως, πρέπει να τονίσουμε ότι οι οικολογικές καλλιέργειες εσωτερικεύουν ένα μεγάλο μέρος από τα έξοδα για την αποκατάσταση ή την αποφυγή των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, κάτι που δε συμβαίνει στις συμβατικές, όπου το εξωτερικό κόστος πληρώνει η κοινωνία. Οσο για το ποσοστό κέρδους συγκριτική μελέτη που εξέταζε 40 αγροκτήματα στην Ελβετία έδειξε ότι τα οικολογικά αγροκτήματα είχαν μεγαλύτερα (ελαφρώς) κέρδη από τα συμβατικά.

Η οργανική γεωργία είναι τεχνικά εφικτή, οικονομικά βιώσιμη και πλεονεκτεί περιβαλλοντικά και κοινωνικά. Ομως, είναι ουτοπικό να υποστηριχτεί το μηχανιστικό πέρασμα από το ένα μοντέλο στο άλλο. Ας μην ξεχνάμε το διατροφικό πρόβλημα του πλανήτη, που το 2025 θα κατοικείται από 8,5 δισ. ανθρώπους. Ετσι πρέπει να υπάρχει απόλυτη σιγουριά για τη δυνατότητα και την επάρκειά της. Δεύτερο, σε συνθήκες ελεύθερης αγοράς είναι αδύνατο να γίνει κάτι τέτοιο. Τρίτο, οι εταιρίες τροφίμων και οι χημικές δεν είναι σε καμία περίπτωση διατεθειμένες να θυσιάσουν το παραμικρό χάριν του πλανήτη... Αρα η πορεία προς την οργανική γεωργία θα είναι αργή και με βασανιστικά βήματα. Και, κυρίως, πολλά εμπόδια. Ομως, σίγουρα το αγροτικό κίνημα και οι προοδευτικοί ερευνητές θα τη "συναντήσουν" για το καλό όλων μας.