Συντροφιά με το «Ημερολόγιο του Αρχιπελάγους» εκδόσεις «Φιλιππότη» θα αποτολμήσουμε μια διαφορετική αλλά και... αποσπασματική επίσκεψη στην Ανάφη του 1937. Διηγείται, δηλαδή γράφει, ο Δημήτρης Παλαιολογόπουλος.

«ΠΡΟΣΕΞΕ, ΑΝ ΣΥΝΕΧΙΣΕΙΣ ΝΑ ΜΙΛΑΣ ΕΤΣΙ για την κατάσταση και σε πάρει είδηση η αστυνομία, θα σε πιάσουνε, θα σε ποτίσουνε ρετσινόλαδο και θα σε στείλουνε κατ' ευθείαν στην Ανάφη»!

Αυτά συμβουλεύανε οι «συνετοί» σε όποιον έκανε κριτική, ή απλώς σχολίαζε το καθεστώς της 4ης Αυγούστου (1936-1940). Και τούτο γιατί η Ανάφη, το όμορφο αιγαιοπελαγίτικο νησί, στην περίοδο της δικτατορίας του Μεταξά, υπήρξε τόπος εξορίας αριστερών και προοδευτικών πολιτών απ' όλη την Ελλάδα.

Βέβαια, δεν ήταν μονάχα η Ανάφη που δέχτηκε εκείνη την εποχή εξόριστους. Τόποι εξορίας υπήρξαν κι άλλα νησιά, όπως η Γαύδος, η Κίμωλος, η Φολέγανδρος, η Ιος, η Αμοργός, για ν' αναφέρουμε μόνο μερικά.

* * *

Αλλ' ας ξαναγυρίσουμε στην Ανάφη της εποχής της 4ης Αυγούστου.

Εκεί προτίμησε ο Μανιαδάκης, υπουργός του Μεταξά τότε, να εξορίσει τους περισσότερους Ελληνες προοδευτικούς πολίτες. Γιατί προτίμησε την Ανάφη; Μα γιατί ήταν ένα από τα πιο μικρά, τα πιο φτωχά, αλλά και τα πιο απομακρυσμένα νησιά του Αιγαίου. Βρίσκεται ανάμεσα στη Σαντορίνη και την Αμοργό, έχει εμβαδόν 38 τετραγωνικά χιλιόμετρα και απέχει 120 μίλια από τον Πειραιά. Με λιγοστούς κατοίκους (γύρω στους 500 είχε τότε) και φτωχό σε παραγωγή. Γι' αυτό και οι κάτοικοί του ξενιτεύονταν από τα παλιά χρόνια. Είναι γνωστά τα Αναφιώτικα της Αθήνας, μια γειτονιά με γραφικά σπιτάκια, που βρίσκεται στη ρίζα της Ακρόπολης.

Ανάμεσά τους ξεχώριζε ο μεγάλος διανοητής και στέλεχος του Κομμουνιστικού Κόμματος Δημήτρης Γληνός.

Τυχερέ κείνο τ' άθλιο δειλινό

σε 'δεσαν με το δάσκαλο Γληνό.

Μεγάλα μάτια αστραφτερά, στητός

κι ατάραχος πάνω απ' τη μοίρα αυτός...

Ετσι περιγράφει με στίχους τη μεταφορά του δασκάλου από τον Πειραιά στην Ανάφη ο Κώστας Βάρναλης, σ' ένα ποίημά του με τον τίτλο: «Εξορία».

Εκεί στο νησί της Ανάφης, οι αρκετές εκατοντάδες εξόριστοι (σε κάποια περίοδο έφτασαν τους 750-800) προσπάθησαν να οργανώσουν τη ζωή τους όσο καλύτερα γινότανε. Για τη ζωή τους πάνω στο νησί, υπάρχει αρκετή βιβλιογραφία αλλά και προφορικές διηγήσεις αγωνιστών. Είχαν νοικιάσει 15 περίπου ακατοίκητα σπίτια, τα είχαν διαμορφώσει σε θαλάμους στους οποίους και κατοικούσαν ομαδικά. Σε ένα απ' αυτά τα σπίτια μένανε οι γυναίκες, οι οποίες ήτανε πάντα μια μικρή μειοψηφία σε σχέση με τους άντρες. Μερικές, όπως η Ηλέκτρα Αποστόλου, είχαν μαζί και τα παιδάκια τους.

Οι εξόριστοι είχαν κατορθώσει να οργανώσουν έτσι τη ζωή τους πάνω στο νησί, ώστε με το ελάχιστο επίδομα που παίρνανε από το κράτος (10 δραχμές την ημέρα) και με ένα μέρος από τα εμβάσματα που στέλνανε σε μερικούς οι δικοί τους, κατάφερναν να επιβιώνουν.

Πιο συγκεκριμένα, είχαν δημιουργήσει τις Ομάδες Συμβίωσης Πολιτικών Εξόριστων (ΟΣΠΕ). Κάθε ομάδα είχε τους υπευθύνους της, οι οποίοι και φρόντιζαν για την καλή της λειτουργία. Τα μέλη της κάνανε με τη σειρά όλες τις απαραίτητες καθημερινές δουλιές. Μάζευαν και μεταφέρανε ξύλα για το μαγείρεμα, βοηθάγανε στα μαγειρεία, φρόντιζαν για την καθαριότητα.

Το συσσίτιο ήταν κοινό για όλους, εκτός από τους άρρωστους, για τους οποίους υπήρχε η ανάλογη δίαιτα, σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού. Σύμφωνα με κάποιες πληροφορίες και ορισμένοι από τους πολιτικούς ηγέτες τρώγανε ξεχωριστάκαι βελτιωμένο συσσίτιο.

Υπήρχε επίσης ιατρείο, οδοντιατρείο, καθώς και φαρμακείο.

Μεγάλη σημασία δινότανε στη βελτίωση του μορφωτικού επιπέδου των εξόριστων. Είχαν δημιουργήσει σχολείο για τους αναλφάβητους, καθώς και για εκείνους που δεν είχαν ολοκληρώσει τη στοιχειώδη εκπαίδευσή τους, αλλά και τμήματα φιλοσοφίας, πολιτικής οικονομίας, ιστορίας, κοινωνιολογίας, ξένων γλωσσών κλπ.

Οι σχέσεις τους με τους κατοίκους του νησιού ήτανε πάντοτε πολύ καλές. Είχαν μαζί τους τακτικές συναλλαγές, δηλαδή ψώνιζαν από τα μαγαζιά τους, νοίκιαζαν τα σπίτια τους, αλλά και περιβόλια και χωράφια που τα καλλιεργούσαν. Σε πολλές περιπτώσεις τους δίνανε νομικές και άλλες συμβουλές. Τέλος, οι γιατροί των εξόριστων ήτανε πάντα στη διάθεση των χωρικών, οποιαδήποτε στιγμή είχαν ανάγκη, αφού έτσι κι αλλιώς ήτανε αφημένοι στο έλεος του θεού από την επίσημη πολιτεία.

Ενα βιβλίο, με πολλές ιστορίες για μικρούς και μεγάλους, με παραμύθια που έχουν διασωθεί από παλιά είναι αυτό της Κούλας Καραμηνά - Πόθου, «Ιστορίες και παραμύθια του παππού ΓΑΛΗΝΟΥ» από τις εκδόσεις «DOMINUSdei».

Το βιβλίο μιλάει για το πώς δύο άνθρωποι ηλικιωμένοι - ένας άνδρας που είχε το φαβατένιο σπιτάκι και μια γυναίκα το αλατένιο - τελικά μονιάζουν στο φαβατένιο σπιτάκι αφού το αλατένιο έλιωσε μετά από μια μπόρα. Οσο για το αλάτι; Ε, ας είναι καλά ο μύλος. Τον πέτρινο χερόμυλο όμως τον έκλεψε ένας και τον φόρτωσε σε καΐκι, όπου τον διέταξε - εκεί που αρμενίζανε - να βγάλει αλάτι. Ομως δεν ήξερε τι λένε για να σταματήσει και έτσι για να μην βουλιάξει το καΐκι από το πολύ αλάτι, το πέταξαν στον πάτο της θάλασσας. Ετσι, ο μύλος αλέθει συνέχεια αλάτι και η θάλασσα είναι αρμυρή, το φαγητό μας νόστιμο και η φιλία μας δυνατή όταν τρώμε «ψωμί κι αλάτι»...

Από τις εκδόσεις «Χατζηνικολή» κυκλοφορεί το μυθιστόρημα της Ντίντρι Μάντεν «Αυθεντικότητα» σε μετάφραση Τόνιας Κοβαλένκο. Πρόκειται για μια καλογραμμένη ιστορία, γραμμένη με πολύ βάθος και πλούσια πλοκή, μια ιστορία που ρίχνει μια διεισδυτική μάτια στην τέχνη, μια ιστορία που μας θυμίζει τι σημαίνει να είναι κάποιος καλλιτέχνης σήμερα. Η υπόθεση είναι κάπως έτσι: Οταν ο ζωγράφος Ρ. Κένεντι γνώρισε την καλλιτέχνιδα Τζούλια Φιτζπάτρικ, νεότερή του κατά δυο δεκαετίες, όλα έδειχναν ότι η θύελλα που είχε αναστατώσει τη ζωή του είχε κοπάσει. Ομως η νεαρή Τζούλια θα γνωρίσει ένα μεσήλικα δικηγόρο. Η νέα γνωριμία θα σταθεί αφορμή για μια αλυσίδα γεγονότων που θα αναστατώσει και πάλι της ζωή τους και, δυστυχώς, θα έχει τρομερές συνέπειες και για τους τρεις. Μια συγκινητική ερωτική, αλλά και καλλιτεχνική ιστορία, ένα εξαιρετικά γενναιόδωρο βιβλίο που θα μας κάνει καλή συντροφιά για μια βραδιά.

Οι φίλοι του λογοτεχνικού αστυνομικού μυθιστορήματος εποχής έχουν κάθε λόγο να χαίρονται. Το νέο βιβλίο της Kate Sedley,(το πέμπτο στη σειρά μετά τις επιτυχίες της: «Τρία πτώματα στον Τάμεση», «Εγκλημα στο Πλύμουθ», «Ο κρεμασμένος του Μπρίστολ» και «Αθώο αίμα στο Ντέβον»), με τον τίτλο «Η δολοφονία του δούκα Ριχάρδου» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Περίπλους».

Η υπόθεσή του είναι κάπως έτσι: Το καλοκαίρι του 1475, ο βασιλιάς της Αγγλίας Εδουάρδος ο Δ' ετοιμάζεται να εισβάλει στη Γαλλία. Την ίδια εποχή στο δρόμο του για το Λονδίνο, ο γνωστός μας Ρογήρος ο γυρολόγος σταματά στο Σαουθάμπτον, για να πουλήσει την πραμάτεια του στην οικογένεια Φαγκρή. Ο γιος τους, ο Ματθαίος μόλις έχει φύγει από το σπίτι για να γίνει ακόλουθος του Ριχάρδου, του δούκα Γκλόστερ και μικρότερου αδελφού του βασιλιά. Στο Λονδίνο ο Ρογήρος φτάνει λίγο πριν από προγραμματισμένη εισβολή στη Γαλλία και τυχαία συναντά τον Τιμόθεο Πλάμερ, τον αρχικατάσκοπο του Δούκα, ο οποίος θα αποκαλύψει στον Ρογήρο ότι υπάρχει μια πληροφορία που αφορά τον δούκα. Κάποιοι σχεδιάζουν να τον δολοφονήσουν. Ετσι ζητά τη βοήθεια του καλού γυρολόγου. Πρέπει να ανακαλύψουν μαζί και να αποκαλύψουν τους συνωμότες. Η μετάφραση είναι της Αννας Αθανασιάδου.

Κυκλοφόρησε για 22η συνεχή χρονιά ο διεθνής οδηγός ειδήσεων και γεγονότων «ΑΛΜΑΝΑΚ 2004 - Τα γεγονότα της Χρονιάς, η ιστορία της Χρονιάς». Μια έκδοση του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων, με τη συνεργασία του Κώστα Διγκαβέ, που καλύπτει όλα όσα έγιναν μέρα με τη μέρα στην Ελλάδα και τον κόσμο. Περιλαμβάνει: τα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών του Μάρτη και των ευρωεκλογών του Ιούνη, ένα ειδικό αφιέρωμα στην Κύπρο και μια ειδική παρουσίαση των Ολυμπιακών Αγώνων. Επίσης μέσα στον καλαίσθητο αλλά και ογκώδη αυτό τόμο μπορείτε να διαβάσετε κείμενα του πρύτανη του Πανεπιστημίου της Αθήνας Γ. Μπαμπινιώτη και του πρύτανη του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Γιάννη Αντωνόπουλου. Ακόμη, ένα ειδικό τμήμα για τις εξελίξεις στην Οικονομία στην Ελλάδα και τον Κόσμο, αλλά και την παρουσίαση στα αγγλικά των σημαντικότερων ελληνικών ειδήσεων της χρονιάς που έφυγε.