Κυριακή 6 Φλεβάρη 2005
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 16
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΤΑ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
Καθ' οδόν: Στο Αρχιπέλαγος

Η μικρή Αγνή, κόρη της εξόριστης αγωνίστριας Ηλέκτρας Αποστόλου, στην Ανάφη
Η μικρή Αγνή, κόρη της εξόριστης αγωνίστριας Ηλέκτρας Αποστόλου, στην Ανάφη
Συντροφιά με το «Ημερολόγιο του Αρχιπελάγους» εκδόσεις «Φιλιππότη» θα αποτολμήσουμε μια διαφορετική αλλά και... αποσπασματική επίσκεψη στην Ανάφη του 1937. Διηγείται, δηλαδή γράφει, ο Δημήτρης Παλαιολογόπουλος.

«ΠΡΟΣΕΞΕ, ΑΝ ΣΥΝΕΧΙΣΕΙΣ ΝΑ ΜΙΛΑΣ ΕΤΣΙ για την κατάσταση και σε πάρει είδηση η αστυνομία, θα σε πιάσουνε, θα σε ποτίσουνε ρετσινόλαδο και θα σε στείλουνε κατ' ευθείαν στην Ανάφη»!

Αυτά συμβουλεύανε οι «συνετοί» σε όποιον έκανε κριτική, ή απλώς σχολίαζε το καθεστώς της 4ης Αυγούστου (1936-1940). Και τούτο γιατί η Ανάφη, το όμορφο αιγαιοπελαγίτικο νησί, στην περίοδο της δικτατορίας του Μεταξά, υπήρξε τόπος εξορίας αριστερών και προοδευτικών πολιτών απ' όλη την Ελλάδα.

Βέβαια, δεν ήταν μονάχα η Ανάφη που δέχτηκε εκείνη την εποχή εξόριστους. Τόποι εξορίας υπήρξαν κι άλλα νησιά, όπως η Γαύδος, η Κίμωλος, η Φολέγανδρος, η Ιος, η Αμοργός, για ν' αναφέρουμε μόνο μερικά.

* * *

Αλλ' ας ξαναγυρίσουμε στην Ανάφη της εποχής της 4ης Αυγούστου.

Εκεί προτίμησε ο Μανιαδάκης, υπουργός του Μεταξά τότε, να εξορίσει τους περισσότερους Ελληνες προοδευτικούς πολίτες. Γιατί προτίμησε την Ανάφη; Μα γιατί ήταν ένα από τα πιο μικρά, τα πιο φτωχά, αλλά και τα πιο απομακρυσμένα νησιά του Αιγαίου. Βρίσκεται ανάμεσα στη Σαντορίνη και την Αμοργό, έχει εμβαδόν 38 τετραγωνικά χιλιόμετρα και απέχει 120 μίλια από τον Πειραιά. Με λιγοστούς κατοίκους (γύρω στους 500 είχε τότε) και φτωχό σε παραγωγή. Γι' αυτό και οι κάτοικοί του ξενιτεύονταν από τα παλιά χρόνια. Είναι γνωστά τα Αναφιώτικα της Αθήνας, μια γειτονιά με γραφικά σπιτάκια, που βρίσκεται στη ρίζα της Ακρόπολης.

Ανάμεσά τους ξεχώριζε ο μεγάλος διανοητής και στέλεχος του Κομμουνιστικού Κόμματος Δημήτρης Γληνός.

Εξόριστοι κουβαλούν ξύλα για τα κρύα μερόνυχτα...
Εξόριστοι κουβαλούν ξύλα για τα κρύα μερόνυχτα...
Τυχερέ κείνο τ' άθλιο δειλινό

σε 'δεσαν με το δάσκαλο Γληνό.

Μεγάλα μάτια αστραφτερά, στητός

κι ατάραχος πάνω απ' τη μοίρα αυτός...

Ετσι περιγράφει με στίχους τη μεταφορά του δασκάλου από τον Πειραιά στην Ανάφη ο Κώστας Βάρναλης, σ' ένα ποίημά του με τον τίτλο: «Εξορία».

* * *

Εκεί στο νησί της Ανάφης, οι αρκετές εκατοντάδες εξόριστοι (σε κάποια περίοδο έφτασαν τους 750-800) προσπάθησαν να οργανώσουν τη ζωή τους όσο καλύτερα γινότανε. Για τη ζωή τους πάνω στο νησί, υπάρχει αρκετή βιβλιογραφία αλλά και προφορικές διηγήσεις αγωνιστών. Είχαν νοικιάσει 15 περίπου ακατοίκητα σπίτια, τα είχαν διαμορφώσει σε θαλάμους στους οποίους και κατοικούσαν ομαδικά. Σε ένα απ' αυτά τα σπίτια μένανε οι γυναίκες, οι οποίες ήτανε πάντα μια μικρή μειοψηφία σε σχέση με τους άντρες. Μερικές, όπως η Ηλέκτρα Αποστόλου, είχαν μαζί και τα παιδάκια τους.

Οι εξόριστοι είχαν κατορθώσει να οργανώσουν έτσι τη ζωή τους πάνω στο νησί, ώστε με το ελάχιστο επίδομα που παίρνανε από το κράτος (10 δραχμές την ημέρα) και με ένα μέρος από τα εμβάσματα που στέλνανε σε μερικούς οι δικοί τους, κατάφερναν να επιβιώνουν.

Πιο συγκεκριμένα, είχαν δημιουργήσει τις Ομάδες Συμβίωσης Πολιτικών Εξόριστων (ΟΣΠΕ). Κάθε ομάδα είχε τους υπευθύνους της, οι οποίοι και φρόντιζαν για την καλή της λειτουργία. Τα μέλη της κάνανε με τη σειρά όλες τις απαραίτητες καθημερινές δουλιές. Μάζευαν και μεταφέρανε ξύλα για το μαγείρεμα, βοηθάγανε στα μαγειρεία, φρόντιζαν για την καθαριότητα.

...και η σκάφη «δούλευε» καθημερινά
...και η σκάφη «δούλευε» καθημερινά
Το συσσίτιο ήταν κοινό για όλους, εκτός από τους άρρωστους, για τους οποίους υπήρχε η ανάλογη δίαιτα, σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού. Σύμφωνα με κάποιες πληροφορίες και ορισμένοι από τους πολιτικούς ηγέτες τρώγανε ξεχωριστάκαι βελτιωμένο συσσίτιο.

Υπήρχε επίσης ιατρείο, οδοντιατρείο, καθώς και φαρμακείο.

Μεγάλη σημασία δινότανε στη βελτίωση του μορφωτικού επιπέδου των εξόριστων. Είχαν δημιουργήσει σχολείο για τους αναλφάβητους, καθώς και για εκείνους που δεν είχαν ολοκληρώσει τη στοιχειώδη εκπαίδευσή τους, αλλά και τμήματα φιλοσοφίας, πολιτικής οικονομίας, ιστορίας, κοινωνιολογίας, ξένων γλωσσών κλπ.

Οι σχέσεις τους με τους κατοίκους του νησιού ήτανε πάντοτε πολύ καλές. Είχαν μαζί τους τακτικές συναλλαγές, δηλαδή ψώνιζαν από τα μαγαζιά τους, νοίκιαζαν τα σπίτια τους, αλλά και περιβόλια και χωράφια που τα καλλιεργούσαν. Σε πολλές περιπτώσεις τους δίνανε νομικές και άλλες συμβουλές. Τέλος, οι γιατροί των εξόριστων ήτανε πάντα στη διάθεση των χωρικών, οποιαδήποτε στιγμή είχαν ανάγκη, αφού έτσι κι αλλιώς ήτανε αφημένοι στο έλεος του θεού από την επίσημη πολιτεία.


Εξόριστοι στην Ανάφη (Νοέμβρης 1938)
Εξόριστοι στην Ανάφη (Νοέμβρης 1938)

Το εξώφυλλο του βιβλίου
Το εξώφυλλο του βιβλίου

Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ