Στο πολλών σελίδων εντυπωσιακό βιογραφικό του, με τα πολλά βραβεία και τις διακρίσεις για τις ερμηνείες του στον κινηματογράφο και στο θέατρο, διαπιστώνουμε πως ο Μανώλης Μαυροματάκης, αριστούχος της Δραματικής Σχολής Βεάκη και διπλωματούχος ηλεκτρολόγος μηχανικός του ΕΜΠ, από το 1991 που ξεκίνησε κατάφερε πάρα πολλά και σημαντικά.

Σκηνοθέτησε και έπαιξε στο θέατρο, πρωταγωνίστησε σε αξιόλογες ταινίες, έκανε διαφημίσεις που ξεχώρισαν και δίδαξε υποκριτική. Ο ηθοποιός με τα χίλια πρόσωπα υπήρξε - μεταξύ πολλών άλλων - στο θέατρο «Αγαμέμνων», «Μπερανζέ», «Ζορμπάς», «Εστραγκόν», «Βόιτσεκ», με σκηνοθέτες όπως οι Τζαμαργιάς, Παπαβασιλείου, Μιλιβόγιεβιτς, Τσιάνος, Γκραουζίνις, Πρωτόπαπα, Μοσχόπουλος, Χουβαρδάς κ.ά.

Στο σινεμά έγινε ναύτης, γκαρσόνι, τενόρος, ταξιτζής, καλόγερος, φωτογράφος, ΚΥΠατζής, οδοκαθαριστής, ενώ στην τηλεόραση συνεργάστηκε με Ποντίκα, Μπαντή, Βερνίκο, Περράκη, Κορδέλα, Δημητρακοπούλου, Αριστόπουλο, Κουτελιδάκη, Καφετζόπουλο κ.ά. Στις διαφημίσεις σκηνοθετήθηκε από τον Π. Βούλγαρη, τον Β. Μαρινάκη, τον Κ. Καπάκα κ.ά.

Σήμερα μιλάμε για το νέο του στοίχημα, τον αφελή Σεμιόν στον «Αυτόχειρα» του Ερντμαν, στο Εθνικό Θέατρο, αλλά και για τις ευθύνες μας στα αδιέξοδα που βιώνουμε στη χώρα, για τον πόλεμο στην Ουκρανία, για την απόφαση της υπουργού Πολιτισμού να ακυρώσει παραστάσεις Ρώσων δημιουργών κ.λπ.

-- Από τις 16 Μαρτίου θα γίνουμε μάρτυρες της εμπλοκής σας σε έναν ανελέητο κωμικό μηχανισμό, που ενεργοποιεί μια σειρά παροξυσμικών αστείων καταστάσεων. Ποιος και γιατί οφείλει να αυτοκτονήσει;

-- Ο Σεμιόν Σεμιόνοβιτς Ποντσεκάλνικοφ. Που δυο - τρεις κουβέντες του σ' έναν καβγά με τη γυναίκα του παρεξηγούνται τόσο, που την οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο Σεμιόν θέλει να αυτοκτονήσει. Το νέο διαδίδεται αμέσως και το σπίτι του γεμίζει από διάφορους καλοθελητές, που έρχονται όχι για να τον αποτρέψουν από την υποτιθέμενη αυτοχειρία του, αλλά αντίθετα για να τον πείσουν ότι πρέπει να αυτοκτονήσει. Η αυτοκτονία του θα είναι μια πράξη διαμαρτυρίας για όλα τα κακά της κοινωνίας. Πρέπει να θυσιάσει τη ζωή του υπερασπιζόμενος το γενικό συμφέρον. Ως «γενικό συμφέρον» ονομάζει ο καθένας βέβαια το αυστηρά προσωπικό συμφέρον του, ή το συμφέρον της κοινωνικής ομάδας την οποία εκπροσωπεί. Και ο αφελής Σεμιόν, απελπισμένος επειδή είναι άνεργος, φτωχός και ζει εις βάρος της γυναίκας του, δεν θέλει και πολύ. Θα γίνει ήρωας, θα δοξαστεί και επιτέλους θα υπάρξει, θα φανεί ο καημενούλης μας Σεμιόν, ο μέχρι τώρα άφαντος...

-- «O Αυτόχειρ» του Νικολάι Ερντμαν, αυτό το έργο για την κοινωνική υποκρισία, τη λογοκρισία και την εργαλειοποίηση ακόμη και του θανάτου, πόσο αφορά την εποχή μας;

-- Οι εξουσίες θέλουν να ελέγχουν πάντοτε τα πάντα και με κάθε τρόπο. Ενας από αυτούς είναι βεβαίως και η λογοκρισία, και καμία εξουσία δεν αντέχει να απεμπολήσει το «δικαίωμα» αυτό, όσο αντιπροσωπευτική κι αν είναι. Το θέμα είναι μέχρι ποιο σημείο την αφήνεις να στο κάνει ή μπορείς να την αφήσεις. Θέμα συσχετισμού δυνάμεων, συνυπολογισμών, κοινωνικής οργάνωσης. Στην εποχή μας όμως, εποχή του άκρατου ατομισμού, τα πράγματα είναι λίγο δύσκολα... Από τη μια το οποιοδήποτε κοινωνικό - κοινωνικό κράτος, οι κοινωνικοί θεσμοί, οι κοινωνικές αξίες κ.λπ. - συνεχώς απαξιώνεται, κι απ' την άλλη οι τρόποι με τους οποίους προσπαθούμε να το υπερασπιστούμε είναι πια τόσο παλιοί, που όταν τους μεταχειριζόμαστε πιο μεγάλη υπηρεσία στον αντίπαλο προσφέρουμε. Ο προμαχώνας της πολιτικής ορθότητας είναι οπωσδήποτε αναγκαία, αλλά όχι ικανή συνθήκη. Η συνεχής ιδεολογικοποίηση της ζωής καταντά υποκρισία. Οσο για την εργαλειοποίηση ακόμη και του θανάτου, τι να πω; Το ζούμε εδώ και δύο χρόνια. Αναρωτιέται ο φτωχούλης Σεμιόν: «Και γιατί έζησα λοιπόν;» Και απαντά: «Για τη Στατιστική!». Η απόλυτη εργαλειοποίηση του φόβου του θανάτου, που γίνεται όχι «οίστρος της ζωής», αλλά ένας ακόμα τρόπος κρατικού ελέγχου. Και ξέρετε, δεν κινδυνεύουν μόνο τα κατακτημένα δικαιώματά μας. Η φύση μας η ίδια, η ανθρώπινή μας φύση κινδυνεύει.

-- Εχετε πει πως «το θέατρο είναι ο τόπος μου». Είναι γνωστός ο κάπως μονομανής τρόπος που βλέπετε τη δουλειά σας. Αναρωτιέμαι, τι και πόσο σας στοιχίζει αυτό;

-- Είναι ο χώρος μέσα στον οποίο προσπαθώ να εκφραστώ και να υπάρξω. Κάτι που ζητάει απεγνωσμένα και ο ήρωας που υποδύομαι. Η μονομανία όμως δεν είναι κάτι για να κοκορεύεσαι. Επεσα με τα μούτρα στη δουλειά μου, είναι αλήθεια, μου αρέσει να την κάνω όσο πιο καλά μπορώ. Αλλά δεν είμαι μόνο αυτό. Οσο για τις θυσίες... Ε, εντάξει, κάτι παίρνεις, κάτι δίνεις. Είμαι λίγο καχύποπτος στο θέμα της θυσίας. Ο Ερντμαν στον «Αυτόχειρα» νομίζω είναι περισσότερο καχύποπτος.

-- Είστε από τους ανθρώπους που έχουν μέσα τους πολλούς εαυτούς; Κι αν ναι, είναι ενήλικες ή παιδιά;

-- Απ' όλα έχει ο μπαξές! Το θέμα είναι να μην κάνουν οι μεν τη δουλειά των δε... Π.χ. μου αρέσει να φαντάζομαι σαν παιδί, αλλά θέλω να δρω σαν ενήλικας. Αυτό είναι το σωστό, όχι πως το καταφέρνω κιόλας. Στο θέατρο βεβαίως δεν είναι έτσι ακριβώς τα πράγματα. Εκεί δουλεύουν όλοι οι εαυτοί μαζί, και λίγο ασυντόνιστα είναι η αλήθεια. Γιατί στην Tέχνη δεν αναζητούμε το σωστό. Εκεί πολλές φορές το λάθος έχει μεγαλύτερη αξία.

-- Νομίζω πως μάλλον σας εκνευρίζει αυτό που βλέπουν όλοι σε εσάς, έναν αντιήρωα, έναν συνηθισμένο τύπο της διπλανής πόρτας. Πόσο επικίνδυνο είναι να παγιδευτεί κανείς από την ελληνική αγορά, που αρέσκεται στο να τυποποιεί πρόσωπα, για να διεκπεραιώνει χωρίς κόπο τις δουλειές της;

-- Η κάθε αγορά βολεύεται με την τυποποίηση. Χρειάζεται την τυποποίηση για να πουλήσει. Σε μια κοινωνία όμως υπάρχει αντίβαρο στο αγοραίο, οφείλει να υπάρχει. Και αυτό είναι η κουλτούρα της. Και ναι μεν ο νεοφιλελευθερισμός τα έχει ισοπεδώσει όλα, τα πάντα είναι ελαχιστοποίηση του κόστους προς απόδοση, όμως εκτός από πολιτικοοικονομικό ή ταξικό - που είναι - είναι και θέμα κοινωνικό. Δυστυχώς στη δική μας κοινωνία η κουλτούρα δεν αποτελεί πρόταγμα. Μου έλεγε προ ημερών ένας φίλος μου σκηνοθέτης, που σπούδασε και εργάστηκε στην Ολλανδία, ότι κι εκεί οι πιο πολλοί άνθρωποι δεν έχουν ακούσει Μπαχ. Ξέρουν όμως ότι υπάρχει κάποιος Μπαχ που κάποτε έγραψε μεγάλη μουσική. Και σκέφτονται με σεβασμό έστω και το όνομά του.

-- Αλήθεια, με ποια προϋπόθεση και όρο θα δεχόσασταν να υποδυθείτε αρχηγούς κομμάτων που κυβέρνησαν τη χώρα μας;

-- Ενδιαφέρον θα ήταν, υπό την προϋπόθεση να γραφόταν μια ωραία ιστορία. Ενα έργο που να μπορούσε να εμβαθύνει στον ψυχισμό ενός τέτοιου προσώπου αφενός, και αφετέρου να απέφευγε να μιλήσει τον μονοσήμαντο, στερεοτυπικό, ξύλινο, καταγγελτικό, ενοχο-θυματοποιητικό πολιτικό λόγο. Ποιος να το γράψει όμως ένα τέτοιο έργο, σε μια κοινωνία που λειτουργεί στη λογική του άσπρου - μαύρου; Από τη Βουλή μέχρι το τελευταίο καφενείο.

-- Τι είδους εντύπωση έχετε για το επίπεδο των ανθρώπων που χειρίζονται την τύχη της Ελλάδας; Είμαστε στην ίδια βάρκα με αυτούς;

-- Τη χειρότερη εντύπωση έχω, δεν θα πρωτοτυπήσω. Οχι, δεν είμαστε στην ίδια βάρκα, αλλά πλέουμε στην ίδια θάλασσα. Αυτοί βρίσκονται στο μεγάλο καράβι που οδηγεί και πίσω ακολουθούν, δεμένα το ένα στο άλλο, όλο και μικρότερα καράβια και βαρκούλες. Που βολοδέρνουνε πάνω στα απόνερα των μπροστινών. Των μπροστινών που υπεροπτικά γκαζώνουν και γκαζώνουν, τρέχοντας προς «την πρόοδο και την ανάπτυξη», τρομάρα τους. Προς τη φουρτούνα κατευθύνονται. Αν η φουρτούνα όμως δυναμώσει, κάτι που συνέβη ήδη με την πανδημία, με τον πόλεμο στην Ουκρανία κ.λπ., κινδυνεύουν να πνιγούν κι αυτοί. Ισως πρέπει να το δούμε αυτό και κάπως διαφορετικά. Εάν οι μπροστινοί δεν έχουν μυαλό, που απ' ό,τι φαίνεται οι πιο πολλοί δεν έχουν, ας βάλουμε εμείς οι από πίσω το μυαλό μας να δουλέψει, για να δούμε τι μπορεί να γίνει. Ακόμα και να προσπαθήσουμε να «πείσουμε» κάποιους απ' αυτούς που βρίσκονται στα μεγαλύτερα καράβια να έρθουν με το μέρος μας. Γιατί όσο η φουρτούνα δυναμώνει, όλο και πιο δύσκολο θα είναι να κολυμπήσουμε από μόνοι μας για να ανέβουμε στα μπροστινά καράβια. Δεν ξέρω, σκέφτομαι...

-- Οι δικές μας ευθύνες;

-- Πιαστήκαμε κορόιδα. Την πατήσαμε. Τσιμπήσαμε το δόλωμα. Δεν μας δικαιολογώ, αλλά έτσι έγινε. Ας ψάξουμε να βρούμε το γιατί κι ας προχωρήσουμε. Δεν γίνεται να μένουμε συνέχεια στο ότι ο εχθρός είναι κακός. Κακός θα είναι, αφού είναι εχθρός. Αν ψάξουμε να βρούμε τα δικά μας τα τρωτά, υπάρχει πιθανότητα να ανακαλύψουμε και τα δικά του.

-- Ενα σχόλιό σας για την απόφαση της υπουργού Πολιτισμού να προχωρήσει σε ακυρώσεις παραστάσεων Ρώσων δημιουργών, όπως η μετάδοση της «Λίμνης των Κύκνων» του Τσαϊκόφσκι, ενώ αναστέλλει και την υλοποίηση, συνεργασία, προγραμματισμό ή συζήτηση εκδηλώσεων με ρωσικούς πολιτιστικούς οργανισμούς.

-- Αλλη είναι η δουλειά που κάνουμε ο κόσμος του Πολιτισμού, κύριοι και κυρίες της κυβέρνησης. Ολα αυτά τα χρόνια δεν υπάρχουμε για σας. Οι ελεημοσύνες των ψευτοεπιδομάτων και των ψευτοεπιχορηγήσεων δεν είναι πολιτιστική πολιτική. Δεν φτάνουν μόνο αυτά. Αυτά είναι το τίποτα. Οσο για τις αποφάσεις της κυβέρνησης σε σχέση με τα τρέχοντα στην Ουκρανία, δεν θέλω ακόμα να μιλήσω. Υποθέτω ότι θα ασκήθηκαν πιέσεις έξωθεν για να παρθούν αυτές οι αποφάσεις, και έχουμε καταλάβει όλοι πόσο «σθεναρά» αντιστέκεται η κυβέρνηση σ' αυτές. Ποιο ρόλο να παίξει τώρα η ελληνική διπλωματία;

Ο κόσμος όμως του Πολιτισμού μπορεί να παίξει άλλο ρόλο. Ρόλο ενωτικό, όχι διχαστικό. Ας μας αφήσουν στην «ησυχία» μας. Μη μας εμπλέκουν κι εμάς στο δίχτυ της πολιτικής τους αβουλίας. Τώρα μας θυμήθηκαν;

-- Θέλατε να γίνετε γεωπόνος, γιατρός, δάσκαλος ή κάτι με άμεση κοινωνική προσφορά. Σπουδάσατε όμως ηλεκτρολόγος μηχανικός στο Πολυτεχνείο και γίνατε τελικά ηθοποιός και σκηνοθέτης. Αυτός ο χώρος τι σας προσέφερε, ζείτε όπως θέλετε;

-- Μπορώ να στοχάζομαι και να δημιουργώ μαζί με άλλους καλλιτέχνες. Δεν είναι ένα επάγγελμα που το διαλέγεις για να πλουτίσεις. Δεν ήταν εξαρχής αυτό το κίνητρό μου. Ημουν όμως απ' τους τυχερούς. Δεν πλούτισα, αλλά και δεν πείνασα. Πολλοί συνάδελφοί μου όμως πεινούν. Οι αμοιβές στο θέατρο είναι εξευτελιστικά μικρές για τους συντριπτικά πολλούς. Η κοινωνία δεν μας έχει σε υπόληψη. Μεγάλο θέμα αυτό.

-- Βιώσατε κακοποιητική συμπεριφορά από σκηνοθέτη;

-- Η ψυχολογική πίεση είναι στοιχείο της δουλειάς μου. Μιας δουλειάς που απαιτεί να διερευνάς τα όριά σου συνεχώς. Ο σκηνοθέτης είναι εκεί να σε βοηθήσει ακόμα και πιέζοντάς σε. Το θέμα είναι πότε ξεπερνάει κι αυτός τα όρια και η πίεση που σου ασκεί γίνεται βία. Και γιατί; Κάποιο του κενό σού καθρεφτίζει. Κι εσύ σε κάποιο σου κενό τού επιτρέπεις να εισχωρήσει. Αχ αυτά τα κενά... Στην Τέχνη όμως εκεί μέσα παίζονται όλα. Στα κενά. Ναι, αλλά για να μην τα σχετικοποιούμε όλα, αυτός που καθορίζει το παιχνίδι, ο σκηνοθέτης δηλαδή, οφείλει να είναι πιο προσεκτικός με αυτά τα όρια, όταν μάλιστα ζητάει από σένα να του αφήνεσαι και να τα ξεπερνάς.

-- Ο πατέρας σας ήταν ενωμοτάρχης τη δεκαετία του '60. Αυτό το επάγγελμα εξουσίας ποια σημεία του χαρακτήρα σας επηρέασε;

-- Δεν ήταν το τυπικό δείγμα του στρατοκράτη ενωμοτάρχη. Ηταν ένας άνθρωπος προοδευτικός και δημοκράτης. Ηθελε όμως να είναι τυπικός με τη δουλειά του και είχε μια υπερβολική, ψυχαναγκαστική αίσθηση της ευθύνης του. Κάτι που μου το κληρονόμησε κι εμένα. Είτε ως ψυχαναγκασμό, είτε ως το αντίθετο. Ως έντονη, αψυχολόγητη - πολλές φορές - αντίδραση σ' αυτό το «τυπικό». Που όμως ούτε αυτό είναι καλό, αφού είναι απλώς αντίδραση και όχι συνειδητή στάση. Μου κληρονόμησε όμως και καλά. Ενα απ' αυτά είναι και η αγάπη του για τα βιβλία και το διάβασμα.

-- Ο πόλεμος που μαίνεται στη βόρεια γειτονιά μας ποιες σκέψεις σάς δημιουργεί;

-- Η φουρτούνα δυναμώνει...

-- Πού οδηγεί τελικά αυτή η όξυνση των ανταγωνισμών, με επίκεντρο τις σφαίρες επιρροής, τα μερίδια των αγορών, τα ενεργειακά σχέδια και τους δρόμους μεταφοράς;

-- Στον πόλεμο και στην εξόντωση των πιο αδύναμων.

-- Συμφωνείτε πως συμμετέχοντας ενεργά σ' αυτό το βρώμικο παιχνίδι, συμμετέχουμε και στα νέα εγκλήματα σε βάρος των λαών;

-- Ναι, συμφωνώ, αλλά δεν είναι και τόσο απλό όλο αυτό.

-- Αν η χώρα μας μετατραπεί σε «θύτη» άλλων λαών, δεν είναι αναμενόμενο την ίδια στιγμή να γίνει και «θύμα», αφού αυτόματα γίνεται στόχος και μαγνήτης πιθανών αντιποίνων;

-- Ναι, είναι πιθανό. Η κατάσταση χρειάζεται πολύ λεπτούς διπλωματικούς χειρισμούς. Δεν θέλω, δεν μπορώ να κάνω τόσο εύκολα την κριτική μου τώρα. Είναι πολύ πολύπλοκη και κρίσιμη η κατάσταση.

-- Τι εύχεστε, τι απαγορεύετε και τι απαιτείτε από τον Μανώλη Μαυροματάκη του 2022;

-- Να ξαναβρούμε οι άνθρωποι την πίστη μας ο ένας για τον άλλον. Να μη φοβόμαστε ο ένας τον άλλον. Ο φόβος ξεπερνιέται μέσα απ' τη συνάντηση.