Eurokinissi

Οι γονείς κάθε φορά καλούνται να πουν το μεγάλο «όχι» στα επικίνδυνα - απ' όλες τις απόψεις - παιχνίδια και να σπρώξουν τα παιδιά σε εκείνα που διαπαιδαγωγούν και ψυχαγωγούν

Μπορεί παλιότερα να αρκούσε μια μπάλα, μια πάνινη κούκλα, ένα σακουλάκι βόλοι για να δώσουν χαρά σε ένα παιδί, σήμερα όμως χρειάζονται πιο ...πολύπλοκα πράγματα για να λάμψουν τα παιδικά μάτια. Χρόνο με το χρόνο και τα πράγματα δυστυχώς γίνονται χειρότερα στην αγορά παιχνιδιών, αφού τα καταστήματα κατακλύζονται βασικά από αυτά που προβάλλονται από την τηλεόραση, ενώ τα άλλα παιχνίδια, τα ομαδικά, τα παιχνίδια δεξιοτήτων, εξοβελίζονται ή καταλαμβάνουν πολύ μικρό χώρο στα μαγαζιά.

Στο πλαίσιο της έρευνας για το παιδικό παιχνίδι, ο «Ρ» επισκέφτηκε πολυκαταστήματα που ανήκουν σε μεγάλες αλυσίδες, αλλά και άλλα μικρότερα, προκειμένου να καταγράψει τα παιχνίδια που αγοράζονται αυτές τις μέρες. Ρομπότ, τέρατα, εξωγήινοι, βασιλοπούλες, φωτομοντέλα, είναι αυτά που κατακλύζουν τα μαγαζιά. Ενώ ξεχωριστή θέση στην αγορά κατέχουν τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και τα βιντεοπαιχνίδια, τα οποία όσο πιο πολύ «αίμα και βία» έχουν τόσο πιο πολύ πουλάνε, ενώ τα αγοράζουν παιδιά - ιδιαίτερα αγόρια - ακόμα και πολύ μικρής ηλικίας.

«Τέτοιου είδους παιχνίδια οδηγούν τα παιδιά στην αποχαύνωση και στην αναπαραγωγή έτοιμων κοινωνικών μοντέλων», τονίζουν οι ψυχολόγοι, ωστόσο όταν το παιδί ζητά ένα παιχνίδι και μάλιστα την περίοδο των γιορτών δύσκολα οι γονείς μπορούν να του πουν «όχι».

Για τα κορίτσια τα πράγματα είναι πιο «ξεκάθαρα», αφού οι ρόλοι που καλούνται να αναλάβουν είναι πιο ...σαφείς και ευδιάκριτοι. Τα κορίτσια μέσα από τα παιχνίδια προορίζονται για το ρόλο της νοικοκυράς, της συζύγου, της μητέρας, της «ωραίας». Για τους ρόλους αυτούς επιστρατεύονται: Ηλεκτρικές σκούπες, μίξερ, σιδερωτήρια, αλλά και κούκλες που μοιάζουν με τα υποσιτισμένα μοντέλα που κυριαρχούν στην τηλεόραση. Αντίθετα, η κοινωνική διάσταση της γυναίκας, που εργάζεται και παλεύει για ένα καλύτερο αύριο, λείπει εντελώς από το χώρο του παιχνιδιού.

Οπως πλέον σε όλους τους τομείς της παραγωγής και της οικονομίας, έτσι και στο χώρο του παιχνιδιού, αυτές που κυριαρχούν είναι οι πολυεθνικές, οι οποίες, αν και μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού, ωστόσο κρατούν όλη την αγορά στα «χέρια τους». «Hasbro» (Μονόπολη, Ταμπού, Πλέισχουλ, Τζι Αϊ Τζο, κ.ά.), «Mattel» (Μπάρμπι, Φίσερ Πράις, Ούνο, κ.ά.), «Lego», «Playmobil», «AS Company» είναι οι πολυεθνικές που παράγουν και προωθούν το 90% των παιχνιδιών που υπάρχουν στις προθήκες των καταστημάτων και το 100% αυτών που διαφημίζονται από την τηλεόραση.

Από την άλλη πλευρά, το ελληνικό παιχνίδι έχει περιοριστεί σε πολύ μεγάλο βαθμό, αφού χρόνο με το χρόνο οι βιοτεχνίες που παράγουν παιχνίδια λιγοστεύουν. Οι ελληνικές βιοτεχνίες περιορίζονται στην παραγωγή ξύλινων εκπαιδευτικών παιχνιδιών, τα οποία μπορεί να μην είναι τόσο φαντασμαγορικά όσο τα άλλα που προβάλλονται από τις διαφημίσεις, ωστόσο όμως επιδρούν σωστά στην ανάπτυξη της προσωπικότητας των παιδιών.

Μπροστά σε αυτά τα διλήμματα, οι γονείς κάθε φορά καλούνται να πουν το μεγάλο «όχι» και να σπρώξουν τα παιδιά σε ένα άλλο είδος παιχνιδιού και προς έναν άλλο τρόπο διαπαιδαγώγησης και ψυχαγωγίας.

Η διαφήμιση είναι ένα καθοριστικό μέσον προώθησης των προϊόντων που θέλουν οι πολυεθνικές και για το χώρο του παιχνιδιού. Τόσο οι μικροί όσο και οι μεγάλοι καταναλωτές «βομβαρδίζονται» μήνες πριν τα Χριστούγεννα και σε καθημερινή βάση μέσα από την τηλεόραση από εκατοντάδες διαφημίσεις που αφορούν παιδικά παιχνίδια. Μοναδικός στόχος των διαφημίσεων των πολυεθνικών του κλάδου είναι να κατευθύνουν τις ανάγκες και τις προτιμήσεις του παιδιού που ακόμα δεν έχει ούτε την παιδεία ούτε την εμπειρία, ώστε να επιλέξει ποιο παιχνίδι είναι αυτό που θα του κάνει πραγματικά καλό και ποιο όχι. Σκοπός τους είναι τόσο τα κέρδη όσο και η διαμόρφωση της συνείδησης των ίδιων παιδιών - αλλά και των γονιών τους - και κατ' επέκταση η διαμόρφωση μιας ολόκληρης κοινωνίας.

Για την προστασία των μικρών παιδιών από τις διαφημίσεις που προβάλλονται κατά συρροήν τις μέρες των γιορτών και όχι μόνον, υπάρχει ο νόμος περί διαφημίσεων 2251 του 1994. Ο νόμος απαγορεύει ρητά τη μετάδοση από την τηλεόραση διαφημιστικών μηνυμάτων που αφορούν στα παιδικά παιχνίδια από τις 7.00 το πρωί έως τις 10.00 το βράδυ.

Αρκεί, βέβαια, κάποιος να παρακολουθήσει τηλεόραση, ειδικά Σαββατοκύριακο, και θα διαπιστώσει ότι ο νόμος αυτός καταστρατηγείται στο έπακρο, αφού διαφημίσεις με παιδικά παιχνίδια προβάλλονται όλες τις ώρες από τους τηλεοπτικούς σταθμούς. Υπάρχουν, μάλιστα, πλέον και «ειδικά» κανάλια που απευθύνονται σε παιδιά, στα οποία τα προγράμματα κατακλύζονται στην κυριολεξία από διαφημίσεις - «σφήνες» που απευθύνονται στα παιδιά.

«Τυφλόμυγα, κουτσό, αμάδες, βεζίρης»... Λέξεις που μπορεί πριν αρκετά χρόνια για τα παιδιά κάποιας άλλης εποχής να σήμαιναν παιχνίδι και ξεγνοιασιά, σήμερα όμως αυτά έχουν χαθεί. Στις αυλές των σχολείων δεν ακούει πια κανείς αυτές τις λέξεις, ενώ στις γειτονιές τα παιδιά που παίζουν στους δρόμους είναι ελάχιστα, αφού πια και η έννοια της γειτονιάς έχει χαθεί. Τα παιχνίδια αυτά σαν «συστατικά» είχαν τη συντροφικότητα, την εφευρετικότητα και βοηθούσαν τα παιδιά να αναπτύξουν το μυαλό τους, ενώ όσα «υλικά» κι αν έλειπαν, περίσσευε η φαντασία.

Επίσης τα παιδιά από μόνα τους έφτιαχναν τα παιχνίδια τους χρησιμοποιώντας υλικά από το περιβάλλον. Ενα άχρηστο αντικείμενο για τους μεγάλους μπορεί να έπαιρνε διαστάσεις και να ήταν το καλύτερο παιχνίδι στα χέρια ενός παιδιού. Οπως τα άχρηστα στεφάνια από τα πεταμένα βαρέλια, που με την ανάλογη διχάλα γινόταν τσέρκι, τα άχρηστα κουρέλια γίνονταν κουτσούνες και μπάλες, τα πεταμένα κονσερβοκούτια και τα καπάκια από τις πορτοκαλάδες, γίνονταν βαγόνια και καρότσες...

α) Βασιλιά, βασιλιά.... Ενα παιδί κάθεται κάπου ψηλά και κάνει το βασιλιά. Τα υπόλοιπα κάνουν μία ομάδα μπροστά του και ρωτούν: - Βασιλιά, βασιλιά με τα δώδεκα σπαθιά, τι δουλιά; - Τεμπελιά! Απαντά ο βασιλιάς...

β) Η τυφλόμυγα. Ενα παιδί τα φυλάει δένοντας τα μάτια του με ένα μαντίλι. Τα υπόλοιπα κινούνται γύρω του αγγίζοντάς το και το παιδί που τα φυλάει προσπαθεί να πιάσει κάποιο. Οταν το καταφέρει, ψηλαφώντας με τα δάχτυλά του θα πρέπει να μαντέψει ποιο παιδί έχει πιάσει φωνάζοντας το όνομά του...

γ) Οι αμάδες. Το παιχνίδι αυτό παιζόταν από τους μεγάλους κυρίως, τις Αποκριές. Στήνανε μία πέτρα σ' ένα σημείο. Κατόπιν παίρνανε ο καθένας από μία πέτρα λεία και πλακουτσή και από μία απόσταση, πετώντας την, προσπαθούσαν να τη ρίξουν όσο το δυνατόν πιο κοντά γινόταν στην άλλη. Αυτός που πλησίαζε πιο κοντά ήταν ο νικητής.

δ) Μέλισσα - μέλισσα. Παιζόταν από ομάδα παιδιών. Ελεγαν ένα τραγουδάκι: Περνά περνά η μέλισσα με τα μελισσόπουλα και με τα κλωσόπουλα. Το επαναλάμβαναν συνέχεια, ενώ κάτω από τα χέρια τους περνούσαν τα υπόλοιπα παιδιά ένα ένα...

ε) Ο βεζίρης. Βεζίρη λέγανε ένα κόκαλο από το γόνατο ζώου, κυρίως χρησιμοποιούσαν το βεζίρη του γουρουνιού. Το κόκαλο αυτό είχε τέσσερις έδρες και κάθε έδρα είχε και μία συγκεκριμένη ονομασία π.χ. ψωμάς, κλέφτης, ραβδάς, βασιλιάς. Το κάθε παιδί έπαιρνε το βεζίρη και τον έριχνε. Ανάλογα με το πού θα στεκόταν, έπαιρνε τον ανάλογο τίτλο...

στ) Το κουτσό. Σ' έναν άξονα που χάραζαν στο χώμα, έφτιαχναν τρία ή πέντε ημικύκλια διαδοχικά και εναλλάξ. Τα παιδιά ένα - ένα κινούνταν όπως δείχνουν τα βέλη, στο ένα πόδι (κουτσό) σπρώχνοντας και μία πετρούλα από το ένα ημικύκλιο στο άλλο χωρίς να πατήσουν τη διαχωριστική γραμμή ή να βγουν από το ημικύκλιο είτε αυτοί είτε η πετρούλα που έσπρωχναν...

ζ) Πινακωτή. Το παιχνίδι αυτό παιζόταν από δύο ομάδες παιδιών. Η μία ομάδα ήταν μία μάνα και τα τρία της παιδιά. Η άλλη ομάδα ήταν ο βασιλιάς με όλο το επιτελείο του και το στρατό του. Εστελνε λοιπόν ο βασιλιάς έναν αξιωματικό στη μάνα και της έλεγε: - Πινακωτή Πινακωτή!! Η μάνα απαντούσε: - Από το άλλο μου τ' αυτί, γιατ' είμαι μάνα και κουφή...

η) Τα πεντόβολα. Τα πεντόβολα ήταν πέντε πετραδάκια λεία, πέντε βόλοι. Τα έπιανε ο παίχτης στα χέρια του και τα έριχνε στο έδαφος. Κατόπιν διάλεγε κάποιο και το έπαιρνε στο χέρι του. Αυτό ήταν η μάνα. Κατόπιν πέταγε τη μάνα στον αέρα και με το άλλο χέρι έπιανε ένα πετραδάκι από κάτω. Αυτό επαναλαμβανόταν μέχρι να πιάσει όλα τα πετραδάκια...

Κείμενα: Ελένη ΓΑΒΡΙΗΛ