Βρισκόμαστε σήμερα εδώ, για να τιμήσουμε έναν μεγάλο αγωνιστή, επιστήμονα και κομμουνιστή.

Βρισκόμαστε σήμερα εδώ για να θυμηθούμε και να τιμήσουμε τους μεγάλους, τους επικούς αγώνες του Λαού μας, για να πετύχει την ανεξαρτησία, ένα μέλλον καλύτερο για αυτόν και τα παιδιά του.

Βρισκόμαστε εδώ για να σκύψουμε πάνω, να μελετήσουμε, πρότυπα ζωής, πρότυπα ήθους, αξίας και παραδείγματα που φωτίζουν τη ζωή όλων μας και του καθένα ξεχωριστά στο μουντό περιβάλλον που χτίζεται γύρω μας.

Για να δείξουμε τον δύσκολο - αλλά και μοναδικά ελπιδοφόρο - δρόμο: Το δρόμο προς τον πολιτισμό και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια που περνά μέσα από τα πάθη, τα προβλήματα, τις προσδοκίες και τους αδιάκοπους αγώνες του λαού μας.

Η εποχή μέσα στην οποία έζησε ο Πέτρος Κόκκαλης ήταν βαριά σε γεγονότα και κληροδοτήματα. Δύο παγκόσμιοι πόλεμοι, δεκάδες εκατομμύρια νεκρών στα πεδία των μαχών, στις βομβαρδισμένες πόλεις, στα ναζιστικά στρατόπεδα του θανάτου.

Θάνατος, πόνος, εξαθλίωση, προσφυγιά, δυστυχία - από τη μια μεριά εικόνες της κόλασης. Και από την άλλη, ενάντια σε όλα αυτά, εικόνες δημιουργίας, ανάτασης, ελπίδας. Αγώνες των λαών που αρνήθηκαν το σκοτεινό παρόν και μέλλον, που πήραν τις τύχες τους στα χέρια τους και ανέδειξαν, έκαναν πραγματικότητα υπέρτατες λαϊκές αξίες: την ελευθερία, την απαλλαγή από την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, την Αντίσταση, τη συνειδητή και αγωνιστική διεκδίκηση και οικοδόμηση μιας καλύτερης ζωής και ενός νέου κόσμου.

Ο σοσιαλισμός, ο κομμουνισμός, η Σοβιετική Ενωση και οι Λαϊκές Δημοκρατίες, ο αντι-φασισμός που σώριασε σε ερείπια τη Νέα Ευρώπη του ναζισμού, ο αντι-ιμπεριαλισμός, που σώριασε σε ερείπια τις αποικιακές αυτοκρατορίες - αυτή ήταν η πολιτική απάντηση των Λαών στη βαρβαρότητα του καπιταλιστικού κόσμου.

Για τη δική μας χώρα, η εποχή που έζησε ο Πέτρος Κόκκαλης, ήταν καιρός κοσμογονίας. Δούλεψαν σκληρά, για πολλά χρόνια οι Ελληνες για να μαζέψουν τα ερείπια που άφησαν πίσω τους οι «Μεγάλες Ιδέες» της αστικής τάξης - πόλεμοι, ξεριζωμός, προσφυγιά, αρρώστιες και φτώχεια. Και μόλις η χώρα και ο λαός φάνηκαν να στέκονται στα πόδια τους - να ζουν τουλάχιστον με αξιοπρέπεια - μια νέα δίνη ιμπεριαλιστικών συγκρούσεων τους παρέσυρε στο βυθό της: ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος.

Μέσα σε δέκα μόλις χρόνια, η Ελλάδα δέχτηκε τρεις ξένες εισβολές και πολλές ωμές ιμπεριαλιστικές «παρεμβάσεις»: Στα 1940 - 41 η φασιστική Ιταλία χρειάστηκε τη βοήθεια της ναζιστικής Γερμανίας για να κάμψει το φρόνημα του λαού και να κατακτήσει τη χώρα. Στα 1943, μετά την ιταλική κατάρρευση, οι Γερμανοί οργάνωσαν αληθινή εισβολή για να περιορίσουν την Ελεύθερη Ελλάδα, το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ που είχαν περιορίσει τους κατακτητές στις πόλεις και σε λίγους συγκοινωνιακούς άξονες, απειλώντας τους με ασφυξία. Στα 1944, ένα βρετανικό εκστρατευτικό Σώμα 80.000 ανδρών (όσοι και τα ιταλικά στρατεύματα που εισέβαλαν στην Ελλάδα το 1940) έδωσε μάχη για πέντε βδομάδες στην Αθήνα, τον Δεκέμβριο - Ιανουάριο του 44 - 45, για να νικήσει τον ΕΛΑΣ και να τον αναγκάσει να υποχωρήσει έξω από την πρωτεύουσα. Η ωμή βρετανική «εποπτεία» και η αμέριστη στήριξη στην ελληνική άρχουσα τάξη έφτασε στο τέλος της το φθινόπωρο του 1946, όταν η Μεγάλη Βρετανία παραδέχθηκε την αδυναμία της να υποτάξει το λαό της Ελλάδας και αποχώρησε από τα ελληνικά πράγματα: Το πρώτο ξήλωμα της αυτοκρατορικής της ισχύος...

Κατόπιν, ήρθε ο επόμενος των ισχυρών: Οι ΗΠΑ με την πολιτική τους της «ανάσχεσης» του κομμουνισμού και της «επιστημονικής» καθυπόταξης των λαών του κόσμου στα συμφέροντα του καπιταλισμού. Παρά τη γιγαντιαία κλίμακα της επέμβασής τους στην Ελλάδα και τη χωρίς όρια και όρους στήριξη της ελληνικής πλουτοκρατίας, χρειάστηκαν τρία ολόκληρα χρόνια για να νικήσουν στρατιωτικά το Δημοκρατικό Στρατό και να τον αναγκάσουν σε υποχώρηση - χωρίς να καταφέρουν να ξεριζώσουν μια για πάντα το «καρκίνωμα» της λαϊκής υπερηφάνειας που απειλούσε το εύθραυστο κοινωνικό και πολιτικό οικοδόμημα που κατάφεραν να στήσουν.

Μετά ο αντικομμουνισμός, το καθεστώς «έκτακτης ανάγκης», η διαρκής παρανομία για το ΚΚΕ, οι «παραδειγματικές» εκτελέσεις, ο Ψυχρός Πόλεμος, τα ΝΑΤΟικά σχέδια και το «κράτος της δεξιάς». Υποπροϊόντα όλα αυτά του διαρκούς αισθήματος φόβου που η ελληνική άρχουσα τάξη έτρεφε απέναντι στο λαό που δυνάστευε.

Αυτός ο λαός, οι σκληρά εργαζόμενοι Ελληνες, είχε τη δυστυχία, αλλά και την τιμή, και τη δόξα, να αντιμετωπίσει διαδοχικά όλους τους ισχυρούς του τότε κόσμου. Κανείς από αυτούς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι νίκησε, ότι ταπείνωσε και ότι υπέταξε το λαό μας. Η αστική τάξη, η ελληνική πλουτοκρατία έχει δίκιο να φοβάται και να ανησυχεί....

Σε όλους αυτούς τους αγώνες, εθνικούς, δημοκρατικούς, κοινωνικούς ταυτόχρονα ο ελληνικός λαός, οι εργαζόμενοι, βρέθηκαν απελπιστικά μόνοι. Η άρχουσα τάξη, στην καλύτερη περίπτωση, παρέμεινε αμέτοχη, περιμένοντας απλώς τις εξελίξεις. Στην πιο συχνή και συνηθισμένη εκδοχή όμως έσπευσε να ασπαστεί τα «οράματα» και να κάνει κανόνα της τις αξίες και τα πολιτικά σχέδια των κατακτητών ή των «προστατών» και να συνεργαστεί μαζί τους σε κάθε επίπεδο. Συνεργασία με το αζημίωτο, φυσικά. Τεράστιες περιουσίες κτίσθηκαν στον καιρό της Κατοχής και του Εμφυλίου στη βάση της καταστροφής των πολλών, της λεηλασίας του αγροτικού πλούτου στην ύπαιθρο και του εργατικού μόχθου στις πόλεις.

Στα δέκα χρόνια, ο λαός μας έφτιαξε από το μηδέν, από το τίποτα, παλλαϊκά κινήματα, μαζικές οργανώσεις, το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, διαδοχικά δύο ισχυρούς στρατούς, τον ΕΛΑΣ και τον ΔΣΕ, δημιούργησε ελεύθερες περιοχές, κρατικές δομές και δύο κυβερνήσεις, την Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ) και την Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση (ΠΔΚ). Ο Πέτρος Κόκκαλης υπήρξε μέλος και στις δύο τελευταίες.

Το ακατόρθωτο έγινε χειροπιαστή πραγματικότητα με τη δύναμη του λαϊκού κινήματος και με το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ελλάδας, παραστάτη και οδηγό, προϋπόθεση και εργαλείο για την κοσμογονία.

Ο Πέτρος Κόκκαλης γεννήθηκε τον Σεπτέμβριο του 1896 στη Λιβαδειά της Βοιωτίας και μεγάλωσε στην Αθήνα όπου ο πατέρας ήταν εκπαιδευτικός, διευθυντής Γυμνασίου. Ο Κόκκαλης ξεκίνησε τις σπουδές του στην Ιατρική Σχολή της Αθήνας, πολύ γρήγορα όμως τις συνέχισε στο εξωτερικό, αρχικά στο Βερολίνο στα 1913 - 1914 και, μετά την έναρξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, στην Ελβετία, στις Ιατρικές Σχολές της Ζυρίχης (1915 - 16) και της Βέρνης (1916 - 1919). Από την τελευταία αυτή Σχολή, πήρε το πτυχίο της Ιατρικής και λίγο αργότερα τον διδακτορικό του τίτλο. Στη συνέχεια, εγκαταστάθηκε στο Μόναχο της Γερμανίας, όπου και άσκησε το ιατρικό του λειτούργημα, ως βοηθός του διάσημου Γερμανού Καθηγητή Ferdinand Sauerbruch από το 1919 ως το 1928.

Η Ευρώπη εκείνου του καιρού ήταν ένα πολιτικό σχολείο από το οποίο κανείς δεν μπορούσε να ξεφύγει. Ο πόλεμος, η ατελείωτη αλληλοσφαγή στα χαρακώματα, αλλά και οι εξόριστοι στην Ελβετία αριστεροί σοσιαλδημοκράτες - ο Λένιν ανάμεσά τους - που αφού μειοψήφισαν στις χώρες τους αγωνιζόμενοι για την ειρήνη εκπατρίστηκαν στην ουδέτερη χώρα όπου, από το 1915 και μετά (Συνάντηση του Τσίμερμαν) έβαλαν τα θεμέλια του κομμουνιστικού κινήματος και μετέτρεψαν τον εικοστό αιώνα από αιώνα του ιμπεριαλισμού σε αιώνα της Επανάστασης, της Αντίστασης και του Κομμουνισμού. Αργότερα, καθώς η αλληλοσφαγή των λαών, στο όνομα των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, συνεχιζόταν για χρόνια, οι λαοί της Ευρώπης πέρασαν στο ιστορικό προσκήνιο και επέβαλαν το σταμάτημα του πολέμου μέσα από την επανάσταση και τον παραγκωνισμό της αστικής - καπιταλιστικής κυριαρχίας.

Στη Ρωσία του 1917, αλλά και στη Γερμανία και στο Μόναχο όπου εγκαταστάθηκε ο Κόκκαλης, ξέσπασαν εργατικές, κομμουνιστικές επαναστάσεις και την εξουσία πήραν οι λαϊκές επιτροπές, τα Σοβιέτ. Μέσα από φωτιά και σίδερο - αντιμετωπίζοντας ταυτόχρονα τη μαζική αντεπαναστατική επέμβαση των ιμπεριαλιστικών στρατών και τη λυσσαλέα αντίσταση των παλιών κυρίαρχων του πλούτου - τα Σοβιέτ επικράτησαν στη Ρωσία. Στο Μόναχο, η βραχύβια Σοβιετική Δημοκρατία της Βαυαρίας, λύγισε κάτω από το βάρος της αντεπανάστασης, αφήνοντας πίσω της μια παρακαταθήκη αντίστασης και μια αόριστη ελπίδα για καλύτερο κόσμο. Λίγο μετά, στα 1923, ίσως για να πνίξει την επαναστατική κληρονομιά, στην ίδια πόλη εγκαταστάθηκε το επιτελείο μιας νέας σκληρής και αδυσώπητης μορφής της αντεπανάστασης, οι πραξικοπηματίες του Λούντεντορφ και οι συμμορίτες του Ναζιστικού Κόμματος του Αδόλφου Χίτλερ. Το πραξικόπημά τους τότε απέτυχε και θα περίμεναν δέκα χρόνια για να επιβάλουν τον εφιάλτη τους στη Γερμανία και σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Μέσα σε έναν τέτοιο κόσμο, ο νεαρός τότε Πέτρος Κόκκαλης, 23 χρόνων όταν εγκαταστάθηκε στο Μόναχο, μάθαινε, υπηρετώντας πάντοτε και την επιστήμη του, την πολιτική και τον κόσμο, μέσα στον οποίο θα εργαζόταν, θα θεράπευε, θα ερευνούσε και θα αγωνιζόταν - ολοένα και πιο κοντά βρίσκονταν οι δύο αυτές συνιστώσες.

Πραγματικά, τίποτε δεν ήταν «ουδέτερο» εκείνο τον καιρό, ούτε η επιστήμη, ούτε η ιατρική. Να θυμίσουμε το δημοσίευμα στον «Ριζοσπάστη» στις 29 Ιουλίου, για τον εφιαλτικό επιστημονικό κόσμο του 1920. Για την επιστημονική μελέτη περί της «καταστροφής της ζωής που δεν είναι αντάξια της ζωής» που στήριζε «επιστημονικά» την ανάγκη εξόντωσης ατόμων των οποίων η περίθαλψη κόστιζε στο κράτος. Ο «ευγονισμός», η εκτροπή του δαρβινισμού σε θεωρίες «σύγκρουσης» και «εξαφάνισης του αδυνάτου» εξέφραζαν στο επιστημονικό πεδίο την αγριότητα των πολιτικών που υιοθετούσε η ευρωπαϊκή αστική τάξη για να εξορκίσει την ανοικτή ή λανθάνουσα κρίση της.

Ο επιστήμονας, τότε, όπως και σήμερα, επιβαλλόταν συνεχώς να επιλέγει. Και οι επιλογές του ήσαν πολιτικές, ανεξάρτητα εάν παρουσιάζονταν με ανοικτό ή καλυμμένο τρόπο. Ο Πέτρος Κόκκαλης, ήδη, από τα νεανικά του χρόνια στη Γερμανία έκτιζε τις επιλογές του στη γνώση και στην ταξική κοινωνία μέσα στην οποία σπούδαζε.

Στα 1926 έστρεψε το ενδιαφέρον του στην Ελλάδα και στα 1928 επέστρεψε μόνιμα σε αυτή. Τον επόμενο χρόνο ο διαπρεπής ήδη επιστήμονας έγινε υφηγητής της Χειρουργικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αθήνας. Αφιερώθηκε στη διδασκαλία και στην έρευνα μεταλαμπαδεύοντας στην πολύπαθη τότε Ελλάδα - βρισκόμαστε έξι μόλις χρόνια από τη Μικρασιατική καταστροφή και την υποδοχή 1,5 εκατομμυρίου προσφύγων - τις γνώσεις και τις εμπειρίες που απέκτησε στην Ελβετία και τη Γερμανία. Το 1930 έγινε Διευθυντής της Κλινικής Αθηνών και μέχρι το 1935 διεύθυνε το νοσοκομείο «Ελπίς». Το 1935 απέκτησε τον τίτλο του Καθηγητή της Ιατρικής και ανέλαβε την Διεύθυνση της Γ' Χειρουργικής Κλινικής του Νοσοκομείου «Ευαγγελισμός», όπου και παρέμεινε μέχρι το 1940. Ως Καθηγητής στην Εδρα της Χειρουργικής Ανατομίας διεύθυνε ταυτόχρονα και την Πανεπιστημιακή Χειρουργική Κλινική του Αρεταίειου Νοσοκομείου της Αθήνας. Ηδη, πολύ λίγοι γιατροί και επιστήμονες μπορούσαν να τον ανταγωνιστούν στο κτίσιμο επιστημονικής αξίας και φήμης. Το όνομά του ήδη ήταν σεβαστό στο χώρο της επιστήμης, αλλά και στον κοινωνικό χώρο, εκεί όπου αλάνθαστα αξιολογούνται οι κοινωνικές αξίες και προσφορές. Τα δημοσιεύματά του - μεταξύ τους ένα μνημειώδες έργο για τη χειρουργική - ήταν σημεία επιστημονικής αναφοράς και το όνομά του ήδη γνωστό σε ειδικούς και την κοινωνία.

Μέχρι το 1940, ο Πέτρος Κόκκαλης δεν είχε πολιτική δραστηριότητα. Αργά και μεθοδικά, μέσα από την υπηρεσία της επιστήμης και την καθημερινή επαφή του με τους ανθρώπους, κτίζονταν οι προϋποθέσεις, σωρεύονταν τα υλικά, που προετοίμαζαν τη μεγάλη απόφαση. Στα 1940, ο καθηγητής της Χειρουργικής Πέτρος Κόκκαλης μετά από αίτησή του εντάχθηκε στο ιατρικό Σώμα του Ελληνικού Στρατού και τοποθετήθηκε στα Χειρουργεία του Τμήματος Στρατιάς Ηπείρου. Από τη θέση αυτή πήρε μέρος στον Ελληνο-ιταλικό πόλεμο και συνδέθηκε για πρώτη φορά με τη μεγάλη ιστορία του Λαού μας.

Η φασιστική και ναζιστική κατοχή της χώρας τον βρήκε στις γνωστές του θέσεις: στα νοσοκομεία, στα αμφιθέατρα της διδασκαλίας, στις αίθουσες των χειρουργείων. Πολύ γρήγορα το νέο καθεστώς αποδείχθηκε αφόρητο για την επιστημονική και κοινωνική αξιοπρέπεια του Πέτρου Κόκκαλη. Οι προστριβές του με τις κατοχικές αρχές, ελληνικές και ξένες, πολλαπλασιάστηκαν, το ίδιο και η καχυποψία των κατακτητών και των οργάνων τους γι' αυτόν τον προικισμένο καθηγητή, ο οποίος, παρά τη γερμανική του παιδεία, αρνιόταν να γίνει τυφλό όργανο των Αρείων κατακτητών. Στα 1942, η εμφανής του πλέον αντίθεση στην κατάσταση που επικρατούσε στη χώρα και στο καθεστώς που οι κατακτητές - σε συνεργασία με μεγάλο τμήμα της άρχουσας τάξης - είχαν επιβάλει, προκάλεσε την απομάκρυνσή του από όλες τις επιφανείς θέσεις που είχε καταλάβει. Εξακολούθησε να ασκεί ιδιωτικά την ιατρική και ταυτόχρονα στράφηκε προς το κίνημα της Εθνικής Αντίστασης.

Δεν ήταν αυτονόητη αυτή του η στάση. Εκείνα τα χρόνια αμέτρητοι ήσαν οι παράγοντες και τα μέλη της «καλής κοινωνίας» της Αθήνας που αισθάνονταν «κολακευμένοι» από τη σχέση τους με τους κατακτητές και έσπευδαν να συνδράμουν τους τελευταίους στην οικοδόμηση της Νέας Ευρώπης που θα οδηγούσε τη σταυροφορία απέναντι στους Ασιάτες μπολσεβίκους. Να θυμίσω τον Βιζουκίδη, τον Λογοθετόπουλο, την Παπαδάκη, την Καλογεροπούλου... Εξάλλου, η οικονομία της κατοχής και του πολέμου αποδεικνυόταν ιδιαίτερα κερδοφόρα για το στενό κύκλο των εργολάβων, των βιομηχάνων, των μεγαλεμπόρων - προμηθευτών και για όλους τους παλαιούς και νέους κατοίκους του αμαρτωλού Κολωνακίου. Ο Κόκκαλης ανήκε σε αυτόν τον κοινωνικό κύκλο εξ ορισμού. Δεν ανήκε όμως η συνείδησή του σε αυτόν, δεν ανήκε η αξιοπρέπεια, ο πατριωτισμός του, η πίστη του στους ανθρώπους και στις αξίες της επιστήμης και του πολιτισμού. Ηταν από τους λίγους, τους πολύ λίγους να επαναλάβω, που ξέκοψαν από την εκλεκτή κοινωνία και στράφηκαν στο λαό και στους αγώνες του.

Η πρώτη του ενεργή ανάμιξη στην πολιτική έγινε με την προσχώρησή του στην αντιστασιακή - σοσιαλιστική ομάδα της Σοσιαλιστικής Ενωσης. Οι μικρής - συνήθως - εμβέλειας οργανώσεις αυτού του τύπου αποτέλεσαν, ειδικά στα 1943, μια πρώτη ένδειξη των διαφοροποιήσεων που συνέβαιναν στο εσωτερικό της μεσαίας ή και ανώτερης αστικής τάξης. Προοδευτικά, καθώς αποκαλυπτόταν ο εφιαλτικός χαρακτήρας της ναζιστικής Νέας Ευρώπης, μέρος των αστικών ελίτ, άρχισαν να παίρνουν αποστάσεις από ένα καθεστώς που σε ολοένα και περισσότερα μάτια φαινόταν πλέον συνένοχο των φρικαλεοτήτων που συνέβαιναν παντού στην κατεχόμενη Ευρώπη και ειδικά στη χώρα μας. Καταλύτης μάλιστα αυτών των εξελίξεων υπήρξε η άνοδος του Ιωάννη Ράλλη στην πρωθυπουργία τον Απρίλιο του 1943. Είχε έρθει η ώρα για τις αστικές ελίτ της χώρας να αποφασίσουν με ποιον θα πάνε και ποιον θα αφήσουν.

Δεν ήταν εύκολο το δίλημμα του 1943. Ο Αξονας πρότεινε ένα «γοητευτικό» για την άρχουσα τάξη σχέδιο. Μια «Νέα Ευρώπη» απαλλαγμένη από Σοβιετική Ενωση, μπολσεβικισμό, κομμουνισμό και εργατικό κίνημα. Η κατοχική πρακτική είχε αποδείξει ότι για τους πλούσιους κεφαλαιοκράτες η κυριαρχία των Ναζί κάθε άλλο παρά καταστροφική ήταν. Γι' αυτούς οι Γερμανοί ήταν «κύριοι». Τους πλήρωναν για τις υπηρεσίες που προσέφεραν ακόμα και σε χρυσό όταν ξέφτισε η δραχμή. Ο δρόμος της συνεργασίας έφτιαχνε πλούτη και -για τους καλλιτέχνες- καριέρες. Ο δρόμος του αγώνα μπορούσε να τελειώσει στο εκτελεστικό απόσπασμα ή στα Κρεματόρια. Το σχέδιο θα συγκινούσε ακόμα πιο πολλούς εάν δεν μεσολαβούσε το Στάλιγκραντ που έθεσε σε αμφιβολία τη γερμανική αξιοπιστία.

Για τον Πέτρο Κόκκαλη η επιλογή ήταν ο δύσκολος δρόμος και ο προσανατολισμός του προς αυτόν υπήρξε έκτοτε σταθερός. Η συμπάθεια για το ΚΚΕ και τους αγώνες του έγινε σταθερή σύνδεση και, από τις αρχές του 1944, έγινε μέλος του Κόμματος της εργατικής τάξης. Πολύ γρήγορα ανέλαβε βαριές ευθύνες και λίγο αργότερα βρέθηκε στο βουνό, στην Ελεύθερη Ελλάδα, μέλος της ΠΕΕΑ έως την Απελευθέρωση.

Η μεγάλη αυτή προσπάθεια του λαού μας ηττήθηκε, ο Κόκκαλης όμως έμεινε πιστός στο δρόμο που είχε επιλέξει. Δεν ήταν εύκολη η θέση του. Μετά τη Βάρκιζα ειδικά, δέχθηκε πιέσεις, διωγμούς, το 1946 ήδη ήταν στιγματισμένος και απολυμένος από όλες τις σημαντικές θέσεις που είχε καταλάβει στο παρελθόν. Ηταν υποψήφιος για διωγμό, καθώς οι άρχουσες τάξεις δε συγχωρούν αυτούς που πηγαίνουν με την άλλη μεριά όταν ο αγώνας ξεσπάσει. Ηταν από εκείνους που η αστική τάξη είχε κυριολεκτικά ξεγράψει εκείνο τον καιρό.

Το 1946 ανέλαβε την πρώτη του πολύ επικίνδυνη αποστολή, σα στέλεχος πια του ΚΚΕ. Εγινε μέλος της Επιτροπής Πόλης της Αθήνας, σε μια εποχή που οι διωγμοί είχαν πάρει χαρακτήρα πογκρόμ, απέναντι στο κίνημα. Εξαιτίας προβλημάτων που ήδη είχαν εκδηλωθεί στην υγεία του, έφυγε για το εξωτερικό το 1947, στη Γαλλία. Από εκεί μόλις αποκαταστάθηκαν τα προβλήματα γύρισε πίσω στη μαχόμενη Ελλάδα, στα ελεύθερα βουνά, στο ΔΣΕ, στο χειρουργείο ταυτόχρονα και στην προσωρινή δημοκρατική κυβέρνηση από την ίδρυσή της κιόλας το Δεκέμβριο του 1947.

Δύο μεγάλα έργα συνδέονται με την παρουσία και τη δουλειά του Π. Κόκκαλη αυτή την περίοδο. Το πρώτο είναι η οργάνωση της υγειονομικής υπηρεσίας του ΔΣΕ, ένα έργο τιτάνιο. Η προσπάθειά του συνίστατο στην οργάνωση ενός συνεκτικού συστήματος συγκέντρωσης, μεταφοράς και περίθαλψης των τραυματιών στις ελεύθερες περιοχές αρχικά και αργότερα θα λέγαμε στις Λαϊκές Δημοκρατίες για όσους δεν μπορούσαν να νοσηλευτούν σε σωστές συνθήκες για καιρό στην Ελεύθερη Ελλάδα. Σ' αυτόν και σε δυο τρεις συνεργάτες του οφείλεται αυτή η καταπληκτική οργάνωση του υγειονομικού συστήματος -φαίνεται από τους αριθμούς γιατί ήταν καταπληκτική- έριξε όλο το βάρος στην πρωτογενή θεραπεία, δηλαδή στην επούλωση των τραυμάτων όσο πιο γρήγορα γίνεται, κοντά στο πεδίο της μάχης, περίπου με τη λογική των χειρουργείων εκστρατείας.

Γίνανε θαύματα εκείνη την περίοδο. Στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, περισσότεροι από 100.000 μαχητές περάσανε από τις γραμμές του ΔΣΕ, περίπου 25.000 σκοτώθηκαν, αυτό οφείλεται στις μεγάλες σφαγές που κάνανε οι «νικητές» στην Πελοπόννησο, στη Σάμο και αλλού, γύρω στους 25.000 ήταν οι σοβαρά τραυματίες και από αυτούς, μέσα σε αυτές τις τραγικές συνθήκες πολέμου, ένα τεράστιο ποσοστό αποθεραπεύονται και γυρίζουν μάλιστα στις μονάδες τους. Εχουμε ελάχιστη θνησιμότητα τραυματιών στις ελεύθερες ζώνες της Ελλάδας. Αυτή ήταν η προσφορά του Π. Κόκκαλη.

Το άλλο μεγάλο έργο με το οποίο συνδέεται το όνομά του, είναι τα παιδιά των ελεύθερων περιοχών, τα παιδιά του αγροτικού χώρου της Ελλάδας. Είναι γνωστό ότι από το καλοκαίρι του 1947, η βασίλισσα Φρειδερίκη και το βασιλικό ίδρυμα που αμέσως ίδρυσε με τα λεφτά της ελληνοαμερικανικής συμφωνίας που έσπευσαν στην Ελλάδα, ξεκίνησαν ένα σχέδιο το οποίο μέχρι τότε δεν είχε εφαρμοστεί πουθενά αλλού στον κόσμο, το σχέδιο της περισυλλογής και του εγκλεισμού όλων των παιδιών των ελεύθερων περιοχών της χώρας. Κυριολεκτικά αρπάζανε τα παιδιά από όλες τις αγροτικές οικογένειες και τα κρατούσαν ομήρους στις περίφημες παιδουπόλεις, στα περίφημα ιδρύματα, για να κρατούν το λαό όμηρο.

Η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση την άνοιξη του 1948, κατήγγειλε αυτό το σύστημα και αποφάσισε να αντιδράσει διοργανώνοντας ένα δικό της φύλαγμα παιδιών, είτε σε κατασκηνώσεις και ιδρύματα στις ελεύθερες περιοχές της χώρας είτε, επειδή αυτό γινόταν πάρα πολύ επικίνδυνο με την κυριαρχία που είχε ο αντίπαλος στον αέρα, με τη μεταφορά τους στις Λαϊκές Δημοκρατίες, για την περίθαλψή τους, τη θεραπεία τους εκεί που χρειαζότανε, το σώσιμο από την αρπαγή της Βασίλισσας, από τις κακουχίες και τους κινδύνους του πολέμου.

Ο Π. Κόκκαλης διαχειρίστηκε το μεγάλο ζήτημα των παιδιών και την επαύριο του πολέμου, στις Λαϊκές Δημοκρατίες, ως πρόεδρος της ΕΒΟΠ και ανέλαβε το μεγάλο έργο να οργανώσει ποια παιδιά οι οικογένειές τους επιθυμούν να μείνουν στις Λαϊκές Δημοκρατίες, ποια παιδιά θέλουν οι οικογένειές τους να επιστρέψουν, να διεκδικήσει επίσης και παιδιά των οποίων οι γονείς βρεθήκανε πρόσφυγες στις Λαϊκές Δημοκρατίες και αυτά έμειναν στην Ελλάδα. Ολα αυτά μέσω του Ερυθρού Σταυρού με διαπραγματεύσεις που κράτησαν χρόνια πολλά και που την πλήρη διάσταση των πραγμάτων ακόμη δεν τη γνωρίζουμε καλά, τη διαχειριζόταν από μέρους του ΚΚΕ ο Π. Κόκκαλης.

Ταυτόχρονα με όλο αυτό το έργο, δεν υποτίμησε την επιστήμη, δεν υποτίμησε την έρευνα, δεν υποτίμησε την ιατρική. Συνέχισε μια λαμπρή επιστημονική σταδιοδρομία στις Λαϊκές Δημοκρατίες και ειδικά στη Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας. Ηδη από το 1954-1955 ανέλαβε κεντρικές θέσεις στη ΛΔ Γερμανίας, αρχικά στο Βερολίνο σαν διευθυντής του πειραματικού Ινστιτούτου Καρδιολογικής Χειρουργικής, αργότερα το 1957 από τη θέση του καθηγητή της χειρουργικής στο περίφημο πανεπιστήμιο του Χούμπολτ στην Ανατολική πλευρά του Βερολίνου. Για την προσφορά του τιμήθηκε με ανώτατα παράσημα των Λαϊκών Δημοκρατιών, ειδικά της Γερμανίας. Το 1961 σε ειδική τελετή ο Βάλτερ Ούλμπριχ του απένειμε το Λάβαρο της Εργασίας σε ειδικά οργανωμένη γι' αυτόν τελετή. Ταυτόχρονα, ήταν μέλος του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ειρήνης, μέλος της Επιτροπής Ειρήνης του ΟΗΕ, μετείχε σε κάθε οργανισμό διεθνή, όπου έφτανε θα λέγαμε το κύρος και η αξία του ΚΚΕ για να παλέψει εκείνους τους καιρούς του ψυχρού πολέμου και της πυρηνικής απειλής, να παλέψει για την παγκόσμια ειρήνη και να προστατεύσει την ανθρωπότητα από ένα νέο φρικτό ολοκαύτωμα.

Πέθανε στα 1962, δυστυχώς νέος -είχε ακόμα πολλά να προσφέρει- από ένα πρόβλημα καρδιάς που φαίνεται ότι είχε αρκετό καιρό. Το όνομά του ήταν πια τόσο ακουστό που η οικογένεια έκανε αίτηση να γίνει η κηδεία του στην Αθήνα και η τότε σκληρή κυβέρνηση της δεξιάς, η κυβέρνηση Καραμανλή που προέκυψε το 1961, δεν τόλμησε να αρνηθεί αυτό το αίτημα της οικογένειας. Ετσι η κηδεία του έγινε και στο Βερολίνο και στο Α' νεκροταφείο της Αθήνας, μετατράπηκε σε πολιτική καθώς επιφανείς παράγοντες της ΕΔΑ τότε, μίλησαν για τον Π. Κόκκαλη και ταυτόχρονα για όλα αυτά, για όλες αυτές τις αξίες που η εποχή του Π. Κόκκαλη έφερνε μαζί της.

Ο Π. Κόκκαλης είναι παρόν ανάμεσά μας σήμερα; Το έργο του, το κληροδότημά του, το πνεύμα του, μας βοηθά στους δικούς μας αγώνες σήμερα;

Επιτρέψτε μου από τη θέση μου την ακαδημαϊκή, να μιλήσω λίγο για τη βοήθεια που δίνει το έργο του, σ' εμάς, τους σημερινούς επιστήμονες, που αντιτάσσονται σε αυτό που συμβαίνει σήμερα στον κόσμο μας και θυμίζει καταστάσεις του '30 ή και παλαιότερων εποχών, την εποχή του Π. Κόκκαλη.

Το 1953, ο Π. Κόκκαλης άρχισε μια σκληρότατη κριτική στην εισβολή μεταφυσικών ιδεών στην επιστήμη. Ο καθηγητής Αιγινίτης, ακαδημαϊκός, καθηγητής Φυσικής στο πανεπιστήμιο της Αθήνας, είχε βγάλει μια ομιλία για το αξίωμα της αιτιότητας το οποίο κάποτε ήταν βασικό για την επιστήμη και τη φιλοσοφία. Ο Αιγινίτης εισηγούνταν ότι σήμερα δε χρειάζεται πια, ότι σήμερα έχουμε την αντίθετη αρχή της αβεβαιότητας και ότι κατά συνέπεια δε χρειάζεται να βασανιζόμαστε ψάχνοντας λογικές σχέσεις στα επιστημονικά αλλά και στα πολιτικά και κοινωνικά πράγματα.

Παρατηρούσε ο Π. Κόκκαλης σε άρθρο του, ότι αυτή η αβεβαιότητα που μας λένε, είναι το σύμβολο του κόσμου που καταρρέει. Πραγματικά, σήμερα ζούμε ημέρες όπου η μεταφυσική εμφανίζεται κυρίαρχη τόσο στις θετικές επιστήμες όσο και στις θεωρητικές. Στις θεωρητικές είναι πιο προχωρημένα τα πράγματα γιατί είναι καθαρά ιδεολογικές, διακηρύσσεται ο αγνωστικισμός, η μη ύπαρξη δηλαδή αντικειμενικής αλήθειας, άρα και επιστημονικού νόμου, επιστημονικής γνώσης και στη θέση της προκρίνεται ο άκρατος υποκειμενισμός. Θα το πω απλά: Ετσι είναι γιατί έτσι νομίζουμε. Στην πολιτική αυτό έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία. Η αλήθεια παύει να είναι κανόνας, παύει να είναι αποδείξιμη αλλά είναι αυτό που οι άνθρωποι θεωρούν εκάστοτε ότι είναι και έχει ημερομηνία λήξης. Αυτό οδηγεί στον απόλυτο παραλογισμό.

Στη δική μου την επιστήμη, στην ιστορία, ο εξοβελισμός του μετρήσιμου και τελικά του υλικού, οδηγούν σε ένα νέο τύπου ιστορίας - έχει καταργηθεί και το όνομα ιστορία- τις μνημονικές μελέτες, όπου αντί για μεθοδική, επιστημονική, αρχειοδιφική έρευνα, κατατεμαχίζεται η κοινωνική λειτουργία στα επιμέρους συστατικά έτσι ώστε να γίνει απρόσιτη η κατανόηση των μεγάλων κανόνων της κοινωνικής λειτουργίας και εξέλιξης. Η μνήμη αντί της ιστορίας. Δεν έχει σημασία το τι έγινε. Εχει σημασία το τι νομίζουμε ότι έγινε ή το τι αναγκάζουμε τους λαούς να νομίζουν ότι έγινε. Πιστέψτε με, είναι η μεγάλη πόρτα για τον εφιαλτικό καταναγκασμό στον οποίο θέλουν να καταδικάσουν τις ανθρώπινες κοινωνίες στο μέλλον οι άρχουσες τάξεις της Ευρώπης.

Η επιστήμη, το αν θα υπάρχει επιστήμη είναι ερώτημα που αφορά τον ταξικό διαχωρισμό του κόσμου μας.

Η αστική τάξη ευνόησε την επιστήμη, ενίσχυσε την επιστήμη, στην εποχή της ανόδου της, όταν της ήταν χρήσιμη η επιστήμη, να σκεφτεί νέα προϊόντα, νέα μηχανήματα, νέους στρατούς, νέα όπλα, να κατακτήσει, να οργανώσει τον κόσμο και ταυτόχρονα να δώσει μια ψευδαίσθηση πολιτισμού, όταν κατακτά αποικιακά, ιμπεριαλιστικά τους λαούς. Σήμερα ο καπιταλισμός έχει άλλα προβλήματα, η κρίση του τον οδηγεί αλλού, και η άρχουσα τάξη δεν έχει ανάγκη από επιστήμη, γιατί θα της δείξει το αληθινό της πρόσωπο. Η επιστήμη είναι ο καθρέφτης όπου η αστική τάξη βρίσκει, βλέπει τη δική της αποτυχία να οργανώσει λογικά την ανθρωπότητα. Δεν θέλει επιστήμη, γιατί η επιστήμη της θυμίζει ότι γέρασε.

Αντίθετα, την επιστημονική αλήθεια, την επιστήμη, η ανερχόμενη τάξη, οι εργαζόμενοι του κόσμου αυτού, η εργατική τάξη, την έχει ανάγκη, γιατί αυτή είναι η τάξη που προορίζεται να κυβερνήσει, να ξαναφτιάξει τον κόσμο, να φτιάξει τη νέα ζωή των ανθρώπων για την οποία αγωνιζόμαστε, θα αγωνιζόμαστε και παρά τις αποτυχίες, τις όποιες οπισθοδρομήσεις, η ανθρωπότητα είναι καταδικασμένη να αγωνίζεται γι' αυτή, γιατί άλλος δρόμος δεν υπάρχει.

Η οργάνωση και η εξέλιξη της υγειονομικής υπηρεσίας του ΔΣΕ στην περιοχή του Βίτσι ήταν άμεσα συνδεδεμένη με την ανάπτυξή του, με τη δραστηριότητά του που όλο και μεγάλωνε καθώς και με τις πολύπλευρες μάχες που έδινε. Στις αρχές του 1946 γιατροί και νοσοκόμοι δεν υπήρχαν. Με την ίδρυση του γενικού αρχηγείου του ΔΣΕ, 28 Οκτώβρη του 1946, η υγειονομική υπηρεσία αρχίζει να παίρνει κάποια ενιαία κατεύθυνση και ασχολείται με θέματα οργάνωσης νοσοκομείων, αναρρωτηρίων, εκπαίδευσης μεταφοράς τραυματιών. Τον Απρίλη του 1947 άρχισε να λειτουργεί στο Βίτσι σχολή νοσοκόμων, ενώ το αρχηγείο Βίτσι του ΔΣΕ διέθετε μόνο ένα γιατρό. Τους τελευταίους μήνες του 1947, η κατάσταση βελτιώνεται υπάρχουν περισσότεροι γιατροί ανάμεσά τους και χειρουργοί. Στα χωριά μέσα στα σπίτια δημιουργούνται αναρρωτήρια, σε ένα από αυτά στο χωριό Πιξός εγκαταστάθηκε το αναρρωτήριο του αρχηγείου Βίτσι.

Στις 23 Δεκέμβρη του 1947 με τη συγκρότηση της προσωρινής δημοκρατικής κυβέρνησης οι υγειονομικές υπηρεσίες ενισχύθηκαν ακόμη περισσότερο. Υπουργός της υγιεινής και πρόνοιας ανέλαβε ο καθηγητής χειρουργικής Πέτρος Κόκκαλης. Στα τέλη του 1947, τμήμα του νοσοκομείου του Γράμμου με το ανάλογο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, μετακινήθηκε στις Πρέσπες και εγκαταστάθηκε στα καλύτερα σπίτια του χωριού Ψαράδες. Στο γενικό νοσοκομείο η διατροφή ήταν καλή ιδιαίτερα λόγω της αφθονίας των ψαριών που παρείχε η λίμνη της Πρέσπας. Το νοσοκομείο δεχόταν τραυματίες και άρρωστους από την περιοχή Βίτσι - Σινιάτσικο. Η πρόσβαση όμως στους ψαράδες ήταν πολλή δύσκολη μιας και δεν υπήρχαν δημόσιοι δρόμοι και η μεταφορά των τραυματιών γινόταν από κατσικόδρομους. Το γεγονός αυτό έκανε αναγκαία την μετακίνηση του νοσοκομείου στα χωριά Πιξός και Βροντερό που πραγματοποιήθηκε το Μάιο του 1948. Επειδή οι βομβαρδισμοί της βασιλικής αεροπορίας ήταν συχνοί και υπήρχε κίνδυνος να χτυπηθεί το νοσοκομείο, την άνοιξη του 1949 σκαφτήκανε αίθουσες, αμπριά έξω από το Βροντερό και εκεί μεταφέρθηκε για μικρό χρονικό διάστημα. Στη συνέχεια μετακινήθηκε για μεγαλύτερη ασφάλεια σε μια σπηλιά που ήταν σε μια χαράδρα που οδηγούσε στον παραλίμνιο οικισμό του Αγκαθωτού. Η έλλειψη γιατρών στην επαρχία Φλώρινας ήταν πολύ μεγάλη και για να καλυφθούν οι ανάγκες της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης των κατοίκων των χωριών τον Φλεβάρη του 1948 οργανώθηκε Λαϊκό νοσοκομείο στο χωριό Τύρνοβο που είχε τέσσερις θαλάμους με είκοσι κρεβάτια και προσωπικό οχτώ νοσοκόμες. Στα εγκαίνιά του παραβρέθηκε και μίλησε ο καθηγητής Π. Κόκκαλης.

Μετά τη μεγάλη μάχη του Γράμμου και τον επιθετικό ελιγμό που έγινε στις 20 προς 21 Αυγούστου του 1948, ο ΔΣΕ πέρασε στην περιοχή του Βίτσι. Μαζί έφθασαν και 2 χειρουργικές ομάδες που προσωρινά εγκαταστάθηκαν η μία με τον γιατρό Παναγιώτη Πετρόπουλο στο Μοσχοχώρι και η άλλη με το γιατρό Γεώργιο Τζαμαλούκα στο Πρεβάλι. Για την καλή προετοιμασία των πολεμικών επιχειρήσεων που θα ακολουθούσαν οργανώθηκαν άξονες διακομιδής των τραυματιών. Ο αρχίατρος του ΔΣΕ, Νώντας Σακελλαρίου, αναφέρει: «Οργανώσαμε στο χώρο του Βίτσι άξονα διακομιδής των τραυματιών μας.

Α) Από Κρυσταλλοπηγή στη χειρουργική ομάδα Μοσχοχώρι.

Β) Κεντρικός άξονας από Κρυσταλλοπηγή - Βατοχώρι, χειρουργική ομάδα στο Πρεβάλι.

Γ) Από Μακροχώρι - Κότα, χειρουργική ομάδα στο Πρεβάλι.

Δ) Από Πισοδέρι - Ανταρτική χειρουργική ομάδα στο Πρεβάλι.

Ε) Από Αγιο Γερμανό, χειρουργική ομάδα στο Πρεβάλι.

ΣΤ) Από χειρουργική ομάδα Μικρολίμνη στο νοσοκομείο.

Ζ) Από τη χειρουργική ομάδα στη Γιουγκοσλαβία με φορτηγά ανοικτά αυτοκίνητα.

Οργανώθηκε τάγμα τραυματιοφορέων αποτελούμενο από πέντε λόχους με διμοιρίες και τις ομάδες τους που έπαιρναν διάταξη στους άξονες διακομιδής για να μεταφέρουν όσο πιο γρήγορα τους τραυματίες στα νοσοκομεία του ΔΣΕ.

Πολλές φορές οι ηρωικοί τραυματιοφορείς και τραυματιοφορίνες μετέφεραν αγόγγυστα με αυτοθυσία από μακρινές αποστάσεις μέρες ολόκληρες τους τραυματίες του ΔΣΕ. Με δύσκολες καιρικές συνθήκες, κρύο, βροχές, χιόνια, μέσα από ποτάμια, φαράγγια και με κίνδυνο τη ζωή τους, οι τραυματιοφορείς κουβαλούσαν στους ώμους τους τους μαχητές του ΔΣΕ. Οι τραυματιοφορείς στην πλειοψηφία τους ήταν γυναίκες που προέρχονταν από τα χωριά του Βίτσι. Στη διάθεση του τάγματος τραυματιοφορέων δόθηκαν εννιακόσιοι άνδρες και γυναίκες.

Τον Οκτώβριο του 1948 με τη βοήθεια των τραυματιοφορέων κοντά στο μύλο του χωριού Τύρνοβου, δίπλα στο δημόσιο δρόμο της Φλώρινας - Καστοριάς, κατασκευάστηκε το συγκρότημα χειρουργικών ομάδων και εκεί μεταφέρθηκαν οι χειρουργικές ομάδες από το Μοσχοχώρι και το Πρεβάλι. Ο αρχίατρος του ΔΣΕ Νώντας Σακελλαρίου αναφέρει: «Είχαμε μια ακόμη αδυναμία η θέση των χειρουργικών ομάδων ήταν προσωρινή. Με τον Φωκά διοικητή του τάγματος τραυματιοφορέων, κάναμε αναγνώριση για τη μόνιμη θέση των χειρουργικών ομάδων σε τοποθεσία απυρόβλητη από το πυροβολικό. Στο μύλο του Τύρνοβου και στο μονοπάτι που πάει για τη Σφήκα κοντά στο δρόμο. Σε μια μικρή χαράδρα, δεξιά από το μονοπάτι, αποφασίσαμε να γίνουν θάλαμοι αμπριά για τους τραυματίες, μεγάλοι με σκέπασμα 8-10 κορμούς δένδρων, ώστε ο κίνδυνος από τους βομβαρδισμούς να είναι πολύ μικρός. Επίσης έγιναν 2 μεγάλοι και ευρύχωροι χειρουργικοί θάλαμοι γρήγορης επέμβασης και για να είναι δυνατό να χειρουργούν δύο τρεις χειρουργοί ταυτόχρονα. Οι θάλαμοι αμπριά ήταν σε θέση να συμπεριλάβουν τριακόσιους τραυματίες.

Για το σκάψιμο των θαλάμων-αμπριά χρησιμοποιήθηκαν οι γυναίκες του τάγματος των τραυματιοφορέων».

Μέχρι τον Αύγουστο του 1949 ο ΔΣΕ έδωσε μια σειρά από μεγάλες μάχες στην περιοχή του Βίτσι όπως στο Μάλι Μάδι, στο Μπίκοβικ, στην Αριδαία, στην Εδεσσα, στη Νάουσα.

Σε αυτές τις πολεμικές επιχειρήσεις σε προωθημένες θέσεις κοντά στην πρώτη γραμμή της μάχης μετακινούνταν οι χειρουργικές ομάδες και παρείχαν πρώτες βοήθειες στους τραυματίες. Στα επείγοντα περιστατικά πραγματοποιούνταν επιτόπου χειρουργικές επεμβάσεις και στη συνέχεια οι τραυματιοφορείς τα μετέφεραν στο συγκρότημα χειρουργικών ομάδων ή στο νοσοκομείο του Βροντερού. Οι πιο σοβαρά τραυματίες διακομίζονταν σε νοσοκομεία της Αλβανίας και στη Γιουγκοσλαβία.

Σε κάθε μάχη ήταν πολύ μεγάλος ο αριθμός των περιστατικών που αντιμετωπιζόταν. Στη μάχη της Φλώρινας υπήρχαν χίλιοι πεντακόσιοι πενήντα επτά τραυματίες που πέρασαν από τις χειρουργικές ομάδες που ήταν εγκατεστημένες στο Πισοδέρι, όλοι τους προωθήθηκαν στον προορισμό τους. Οι πιο σοβαρά τραυματισμένοι με ανοιχτά αυτοκίνητα έφθασαν στην Αλβανία και στη Γιουγκοσλαβία. Στην περιοχή του Βίτσι συνεχής ήταν η πολεμική δράση του ΔΣΕ και η έλλειψη γιατρών αποτελούσε μεγάλο πρόβλημα. Για να ξεπεραστεί οργανώθηκαν σχολές μεσαίων υγειονομικών στελεχών και σχολές νοσοκόμων που αρχικά λειτουργούσαν μέσα σε σπίτια στο χωριό Τύρνοβο για να μεταφερθούν στη συνέχεια σε θαλάμους - αμπριά στο συγκρότημα χειρουργικών ομάδων όπου ήταν και το τάγμα των τραυματιοφορέων. Από τις δύο σειρές της σχολής αποφοίτησαν 132 μαθητές και πήραν το βαθμό του ανθυπολοχαγού υγειονομικού. Από την Α' σειρά ονοματίστηκαν 57 απόφοιτοι στις 12 Μαρτίου του 1949 και από τη Β' σειρά 75 που ονοματίστηκαν στις 14 Ιουνίου του 1949. Τα μαθήματα στη σχολή διδάσκονταν από γιατρούς και η εκπαίδευση περιελάμβανε μαθήματα ανατομίας, φυσιολογίας, μικροβιολογίας, επιδημιολογίας.

Από τη διεύθυνση υγειονομικής υπηρεσίας του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ κυκλοφόρησε ένα βιβλαράκι πρώτων βοηθειών. ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ ΑΠΛΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΜΑΧΗΤΕΣ ΚΑΙ ΝΟΣΟΚΟΜΟΥΣ. Περιείχε οδηγίες χρήσιμες που θα βοηθούσαν τους τραυματίες μαχητές, τους νοσοκόμους, τους γιατρούς να αντιμετωπίσουν τα επείγοντα περιστατικά.

Για την καλύτερη οργάνωση της περίθαλψης και της μεταφοράς των τραυματιών, στα μέσα του Φλεβάρη του 1949 οργανώθηκαν στο Βίτσι δύο συσκέψεις υγειονομικών. Στη δεύτερη πήραν μέρος όλοι οι γιατροί από την περιοχή Γράμμου - Βίτσι.

Για την καλή επίβλεψη και την άμεση βοήθεια προς τις υγειονομικές υπηρεσίες, συχνές ήταν οι επισκέψεις από εκπροσώπους της προσωρινής Δημοκρατικής κυβέρνησης στο Γενικό Νοσοκομείο, στο συγκρότημα χειρουργικών ομάδων, στις υγειονομικές σχολές. Μια από τις επισκέψεις έγινε με αντιπροσώπους που ήρθαν από τη Γαλλία, όπως με τον Πολ Ελιάρ.

Με το ξεκίνημα του ένοπλου αγώνα για μεγάλο χρονικό διάστημα υγειονομικό υλικό και φάρμακα δεν υπήρχαν, αυτά ήταν κυρίως λάφυρα από τον αστικό στρατό. Από το Φεβρουάριο του 1948 ο εφοδιασμός καλυτέρευσε και επέτρεπε να γίνονται πολυπλοκότερες χειρουργικές επεμβάσεις καθώς και να ασκείται προληπτική ιατρική με τη χορήγηση φαρμάκων, αντιτυφικών εμβολίων. Στο νοσοκομείο οργανώθηκε κεντρική φαρμακαποθήκη με υπεύθυνο φαρμακοποιό. Υπήρχαν όλα τα απαραίτητα φάρμακα, πενικιλλίνες, παυσίπονα, εμβόλια. Τα εργαστήρια παρήγαγαν διάφορα επιδεσμικά υλικά. Το φαρμακείο παρασκεύαζε φυσιολογικούς ορούς και υπήρχε κλίβανος για την αποστείρωση.

Για το αίμα που είχαν ανάγκη οι τραυματίες οργανώθηκαν ομάδες αιμοδοτών. Στο νοσοκομείο, στις χειρουργικές ομάδες, οι νοσοκόμοι και όλοι οι εργαζόμενοι γνώριζαν την ομάδα αίματος που ανήκαν και έδιναν το αίμα τους με απευθείας μετάγγιση στους τραυματίες του ΔΣΕ. Οι κομμουνιστές και οι κομμουνίστριες έκαναν το καθήκον τους. Χαρακτηριστική ήταν η ανακοίνωση της απόφασης της γενικής συνέλευσης της κομματικής οργάνωσης του νοσοκομείου που πάρθηκε στις 4-3-1949. «Ολοι οι σύντροφοι σαν ένας άνθρωπος γράφτηκαν για να δώσουν το αίμα τους, για να σώσουν τους ήρωες συναγωνιστές μας που χύνουν το αίμα τους για το ξεσκλάβωμα του λαού μας».

Η οργάνωση και η ανάπτυξη του υγειονομικού του ΔΣΕ υπήρξε ένας πραγματικός άθλος. Ξεκίνησε από το μηδέν και με απίστευτους κόπους, θυσίες, αυταπάρνηση, έφτιαξε νοσοκομεία, χειρουργεία, περιέθαλψε τραυματίες, παρείχε ιατρική φροντίδα στους κατοίκους της περιοχής του Βίτσι. Μόνο ένας λαογέννητος επαναστατικός στρατός, όπως ο ΔΣΕ, που είχε βαθιές ρίζες μέσα στο λαό, που ήταν δημιούργημα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδας, μπορούσε να ανταπεξέλθει σε όλες τις δυσκολίες και να δημιουργήσει υγειονομικές υπηρεσίες που ο αστικός στρατός ούτε να φανταστεί δεν μπορούσε. Με την ατσάλινη θέληση των κομμουνιστών που δεν λυπήθηκαν ούτε τη ζωή τους, παλεύοντας για ανώτερα ιδανικά και με τη βοήθεια όλων των προοδευτικών ανθρώπων, δημιουργήθηκαν υγειονομικές υπηρεσίες που έσωσαν τις ζωές χιλιάδων ανυπότακτων και επαναστατών αγωνιστών.

Οι λιγοστοί γιατροί αφήσανε τη ζεστασιά της οικογένειας, λαμπρές καριέρες, την ήσυχη ζωή και έτρεξαν να βοηθήσουν τους αγωνιζόμενους αντάρτες. Η ανθρωπιστική άσκηση της ιατρικής μακριά από τα πλούτη και το κέρδος, έκανε τους αντάρτες γιατρούς του ΔΣΕ να κερδίσουν το σεβασμό και την εκτίμηση του επαναστατημένου λαού. Οι γιατροί, οι νοσοκόμοι, οι τραυματιοφορείς, όλος ο λαός, με τη μικρή και μεγάλη συνεισφορά τους, συνέβαλλαν ώστε να δημιουργηθούν οι υγειονομικές υπηρεσίες του Δημοκρατικού Στρατού της Ελλάδας.