MANOLIS PAKIAS

Ο Κώστας Βουτσάς γεννήθηκε στην Αθήνα στις 31 Δεκέμβρη 1931 από γονείς πρόσφυγες, με καταγωγή από τους Επιβάτες της Ανατολικής Θράκης. Το οικογενειακό του επίθετο ήταν Σαββόπουλος, αλλά το «Βουτσάς» επικράτησε από τον παππού του, που έφτιαχνε βαρέλια (βουτσιά). Οι συνθήκες μέσα στις οποίες έζησε τα παιδικά του χρόνια ήταν δύσκολες και σκληρές. Ζούσαν σε ένα μικρό άδειο μαγαζί, στον Βύρωνα, του οποίου τη βιτρίνα είχαν καλύψει με χαρτιά για να μην τους βλέπουν οι περαστικοί. Οταν ο Κώστας ήταν μικρός μετακόμισαν στη Θεσσαλονίκη, εκεί όπου πέρασε τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια. Ο πατέρας του ήταν εργάτης οδοποιός και η μητέρα του φρόντιζε το σπίτι. Τα παιδιά της οικογένειας βοηθούσαν να συμπληρωθεί το οικογενειακό εισόδημα κάνοντας διάφορες μικροδουλειές.

Ο πατέρας του, Απόστολος, ήταν μέλος του ΚΚΕ και ο μικρός τότε Κώστας έζησε από πρώτο χέρι τις διώξεις και τα κυνηγητά. Την περίοδο της Κατοχής ο Κώστας Βουτσάς ήταν Αετόπουλο και μοίραζε προκηρύξεις της ΕΠΟΝ και του ΕΑΜ.

Η πρώτη του γνωριμία με το θέατρο έγινε κατά τύχη, όπως έλεγε. «Βρέθηκα τυχαία σε μια κατασκήνωση όπου έπαιζαν θέατρο και άρχισα να παίζω μαζί τους. Και το βράδυ στη Μηχανιώνα έγινε χαμός από τα γέλια». Σπούδασε στη Δραματική Σχολή Τριανταφυλλίδη «Μακεδονικό Ωδείο» της Θεσσαλονίκης, από όπου αποφοίτησε το 1952. Συμμετείχε ως ηθοποιός σε μπουλούκια, για τα οποία είχε πει χαρακτηριστικά ότι με την πειθαρχία τους «με κάνανε θεατρίνο». Η πρώτη του επαγγελματική εμφάνιση στη σκηνή ήταν το 1953 στο «Στρατιωτικό Θέατρο Θεσσαλονίκης», με το έργο «Ανθος του Γιαλού». Την ίδια χρονιά έκανε και την πρώτη κινηματογραφική του εμφάνιση, ως κομπάρσος στην ταινία «Ο μπαμπάς εκπαιδεύεται». Ο πρώτος του κινηματογραφικός ρόλος ήταν στο «Η κυρά μας η μαμή».

Αεικίνητος και ευρηματικός, δοτικός και πάντα άνθρωπος με όλη τη σημασία της λέξης, χάριζε το γέλιο, γοήτευε το κοινό και τους γύρω του. Ατάκες του όπως το «έχω και κότερο, πάμε μια βόλτα;», «Κατίνα, σαλαμάκι» ή το δικό του εύρημα «φστ μπόινγκ» πέρασαν και επαναλαμβάνονται από γενιά σε γενιά.

Η σχέση του με το ΚΚΕ, που ξεκίνησε από τα παιδικά του χρόνια, κράτησε μια ζωή. Οι οικογενειακές του καταβολές, οι αγώνες του πατέρα του, οι μνήμες του, ο σεβασμός στους αγώνες του λαού μας, τον οδηγούσαν να στηρίζει πάντα το Κόμμα. «Ψηφίζω ΚΚΕ γιατί είναι το μόνο κόμμα που λέει αλήθειες, αλλά και γιατί ο λαός μας θα ησυχάσει μόνο με την εξουσία που προτείνει το ΚΚΕ», είχε δηλώσει στον «Ριζοσπάστη» στις τελευταίες εκλογές του 2019. Αναγνώριζε στο ΚΚΕ τη δύναμη και το δίκιο του λαού, γι' αυτό και δεν έλειψε ποτέ από το πλευρό του Κόμματος: «Δεν είμαι κομμουνιστής με την ουσιαστική έννοια του όρου, γιατί για να είναι κανείς κομμουνιστής χρειάζεται μεγάλη αφοσίωση, αλλά από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, από την πρώτη φορά μέχρι τώρα με περηφάνια ψηφίζω ΚΚΕ».

Σύσσωμος ο πολιτικός και καλλιτεχνικός κόσμος τον αποχαιρέτησε με δηλώσεις και αναρτήσεις.

• Οπως ανακοινώθηκε από την οικογένειά του, η σορός του αγαπημένου ηθοποιού θα τεθεί σε λαϊκό προσκύνημα στη Μητρόπολη, σήμερα Πέμπτη από τις 9 το πρωί έως τις 7.30 το απόγευμα και αύριο Παρασκευή από τις 10 έως τις 11.30 το πρωί. Η εξόδιος ακολουθία θα πραγματοποιηθεί αύριο στις 11.30 στη Μητρόπολη και αμέσως μετά θα μεταφερθεί στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών, όπου θα ταφεί, με την παραχώρηση - τιμής ένεκεν - τάφου από το δήμο Αθηναίων.

Ανακοίνωση για τον χαμό του Κώστα Βουτσά εξέδωσε η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ, που αναφέρει:

«Η ΚΕ του ΚΚΕ αποχαιρετά τον μεγάλο ηθοποιό Κώστα Βουτσά, ο οποίος για 70 χρόνια, με το πηγαίο ταλέντο του, χάριζε απλόχερα τη χαρά και το γέλιο κερδίζοντας επάξια την αγάπη όλου του κόσμου. Η πλατιά αναγνώριση και η δόξα δεν τον άλλαξαν, δεν τον απομάκρυναν ούτε στιγμή από τους λαϊκούς ανθρώπους. Παρέμεινε απλός, ζεστός, εγκάρδιος, αξιολάτρευτος, μια μεγάλη καρδιά γεμάτη από το κέφι και τη χαρά εκείνου που γνωρίζει την αξία της ζωής.

Ο Κώστας Βουτσάς, ζυμωμένος από νωρίς στα βάσανα της στέρησης, αλλά και στον πόθο και τον αγώνα για έναν καλύτερο κόσμο, εξέπεμπε όλο εκείνο το ηθικό μεγαλείο των λαϊκών ανθρώπων, την καλοσύνη, τη γνησιότητα των αισθημάτων, τη θετική στάση απέναντι σε κάθε δυσκολία. Και δεν θα μπορούσε να ήταν αλλιώς, αφού από τα δέκα του κιόλας χρόνια, εκεί που μπαίνουν οι βάσεις της ανθρώπινης προσωπικότητας, ο Κώστας Βουτσάς έγινε Αετόπουλο και μοίραζε προκηρύξεις του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ, που τύπωνε ο κομμουνιστής πατέρας του.

Τα σκληρά παιδικά του χρόνια στη Θεσσαλονίκη δεν σκλήρυναν την καρδιά του, που έμεινε ευαίσθητη μέχρι το τέλος. Αντίθετα, τον όπλισαν με ένα ασίγαστο πάθος για τη ζωή, τον έρωτα και την τέχνη.

Οταν στα εικοσιένα του έρχεται στην Αθήνα, ως απόφοιτος της Σχολής Θεάτρου του Μακεδονικού Ωδείου, συνεχίζει το υπέροχο ταξίδι της καλλιτεχνικής δημιουργίας, όπου στην αρχή δουλεύει στα μπουλούκια και κατακτά την πειθαρχία στη συλλογική προσπάθεια. Μέσα από τη συνεργασία του με τα κορυφαία ιερά τέρατα του θεάτρου ανέδειξε το ανεξάντλητο και πηγαίο κωμικό του ταλέντο. Εγινε ο κύριος "κληρονόμος" της γενιάς των Αυλωνίτη, Μακρή, Λογοθετίδη, Σταυρίδη, Χατζηχρήστου.

Το μεγάλο κατόρθωμά του είναι ότι όποιον χαρακτήρα κι αν ερμήνευε, τον αγαπούσε και τον έκανε να φαντάζει σπουδαίος. Επλασε έναν απόλυτα δικό του, μοναδικό, αυθεντικά λαϊκό, πληθωρικότατο, ευφάνταστο, πάντα ελεύθερο και πάντα παιγνιώδη, υποκριτικό κώδικα, ανοιχτό και πρόσφορο σ' όλα τα είδη της κωμωδίας.

Το μεγάλο, όμως, "όπλο" της υποκριτικής του ήταν η μη επανάπαυση στους "κώδικές" του. Ηταν η εγρήγορση, η επιστράτευση όλου του "είναι" του, η συμμετοχή όλων των κυττάρων του σε κάθε ερμηνεία. Μια διαρκής, καθημερινή αναδημιουργία των ρόλων και των χαρακτήρων, έξω από τις ευκολίες και τη ρουτίνα της τυπικής επανάληψης, που τον έκανε να ξεχωρίζει όχι μόνο με την τέχνη του, αλλά και με την εντιμότητά του απέναντι στο κοινό, που ζούσε μαζί του την παράσταση.

Στις θεατρικές του ερμηνείες δεν έλειψαν άλλωστε και οι κλασικοί ρόλοι, όπως στις "Σφήκες" και τους "Αχαρνείς" του Αριστοφάνη, στον "Αρχοντοχωριάτη" και τον "Ταρτούφο" του Μολιέρου.

Ο Κώστας Βουτσάς ποτέ του δεν βολεύτηκε στην τυποποίηση. Αν και καταξιωμένος ως καρατερίστας κωμικός συμμετείχε σε κοινωνικά δράματα, όπως ο "Κατήφορος" και ο "Νόμος 4000".

Ολο όμως το εύρος των δυνατοτήτων του και το βάθος της τέχνης του φάνηκε στις ταινίες του Βασίλη Βαφέα "Ο έρωτας του Οδυσσέα" και "Ο μώλος". Ειδικά στον "Ερωτα του Οδυσσέα", όπου απέσπασε και βραβείο για το ρόλο αυτό, δημιούργησε ένα χαρακτήρα με τον οποίο αναμετρήθηκε για πρώτη φορά στην καριέρα του.

Ο Κώστας Βουτσάς έδειξε μεγάλο σεβασμό στο κοινό υποστηρίζοντας πως "η σχέση με το κοινό είναι ανιδιοτελής. Δεν έχει κανένα συμφέρον από μένα ένα κοινό που μ' αγαπάει". Γι' αυτό δεν απέφυγε ποτέ τη ζωντανή επαφή μαζί του.

Η συμμετοχή του πατέρα, του αδερφού και η δική του στην Αντίσταση, η συνειδητοποίηση της ταξικής ανισότητας μέσα από τη δύσκολη ζωή του, το χρέος που ένιωθε απέναντι στον πατέρα του, μα πάνω απ' όλα η πεποίθηση ότι το ιδανικό ενός καλύτερου, δίκαιου κόσμου, χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, θα γίνει πραγματικότητα, τον έφεραν κοντά στο ΚΚΕ, μια απόφαση ζωής μέχρι το τέλος.

Ο Κώστας Βουτσάς στήριξε το ΚΚΕ όχι μόνο με την ψήφο του, αλλά και με δηλώσεις και παροτρύνσεις να συστρατευθούν όλοι οι καταπιεσμένοι μαζί του.

Οπως ο ίδιος έγραψε στον "Ριζοσπάστη": "Εγώ ψηφίζω ΚΚΕ και για λόγους συνείδησης, γιατί αισθάνομαι το χρέος απέναντι στον πατέρα μου, που αγωνίστηκε για όλα αυτά, που συνεχίζει να αγωνίζεται το Κόμμα, αλλά και γιατί το ΚΚΕ είναι το μόνο που συνεχίζει να αντιστέκεται στην κατηφόρα που έχει πάρει η ελληνική κοινωνία και αισθάνομαι χρέος να συμμετέχω σ' αυτή την αντίσταση".

Η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ εκφράζει τα πιο θερμά της συλλυπητήρια σε όλους τους δικούς του ανθρώπους, που άφησε πίσω του, στις τρεις κόρες και τους δυο γιους του, στην σύζυγό του Αλίκη Κατσαβού. Θα λείψει κι από μας και απ' όλο τον κόσμο. Μα την ίδια στιγμή θα είναι εδώ, παρών με το έργο του, τους ρόλους του, και προπάντων με την ανεπανάληπτη και αξέχαστη προσωπικότητά του. Θα είναι εδώ στους αγώνες του σήμερα και του αύριο για έναν καλύτερο κόσμο».