Δεν έχουν τέλος τα σκληρά παζάρια ανάμεσα σε Ηνωμένο Βασίλειο (ΗΒ) και ΕΕ, καθώς οι εξελίξεις του τελευταίου 15ήμερου επιβεβαιώνουν την παράταση των διαπραγματεύσεων, με αβέβαιη έκβαση. Οι κύκλοι διαπραγμάτευσης διαδέχονται ο ένας τον άλλο και ο κάθε κύκλος αποδεικνύεται πιο σύνθετος από τον προηγούμενο, με βασικό χαρακτηριστικό τη συνεχιζόμενη όξυνση της κόντρας όχι μόνο μεταξύ ΗΒ - ΕΕ αλλά και στο εσωτερικό κάθε πλευράς, αναδεικνύοντας σφοδρούς ανταγωνισμούς.

Τις τελευταίες δυο βδομάδες, οι ηγέτες και οι ομάδες διαπραγματευτών ΗΒ - ΕΕ κατέληξαν σε δύο βασικά σχέδια συμφωνίας, που τίθενται εκτός απροόπτου αυτήν την Κυριακή, 25 Νοέμβρη, για έγκριση (ή και απόρριψη...) στην έκτακτη Σύνοδο των άλλων 27 ηγετών της ΕΕ στις Βρυξέλλες.

Το πρώτο αφορά το (νομικώς δεσμευτικό) σχέδιο περίπου 580 σελίδων για την αποχώρηση του ΗΒ από την ΕΕ (Brexit), που ανακοινώθηκε στις 14 Νοέμβρη. Το πολυσέλιδο σχέδιο ρυθμίζει μεταξύ πολλών άλλων τα δικαιώματα των πολιτών αμφοτέρων πλευρών, το κόστος του διαζυγίου (που ορίστηκε στα 39 δισ. στερλίνες), τη συνέχιση της οικονομικής συμμετοχής της Βρετανίας στους προϋπολογισμούς της ΕΕ για λίγα χρόνια ακόμα και την (υπό όρους) συνέχιση πρόσβασης της Βρετανίας στην ενιαία τελωνειακή ένωση της ΕΕ, ώστε να αποφευχθούν τα «σκληρά» σύνορα μεταξύ Ιρλανδίας - Βόρειας Ιρλανδίας.

Το δεύτερο σχέδιο αφορά ένα 26σέλιδο (μη δεσμευτικό νομικά) κείμενο που ανακοινώθηκε την Πέμπτη 22 Νοέμβρη. Συμπεριλαμβάνει ενδιαφέρουσες - μολονότι αδρές - αναφορές στις μελλοντικές σχέσεις των δύο πλευρών, που είναι πιο «θολές» σε ό,τι αφορά τις κόντρες μονοπωλίων για το ξαναμοίρασμα αγορών και το εμπόριο και πιο «ξεκάθαρες» σε ό,τι αφορά τη διατήρηση λυκοσυμμαχίας σε βάρος ανταγωνιστών τους, με πρόσχημα την «καταπολέμηση της τρομοκρατίας», «υβριδικών απειλών» κ.ά.

Σε αυτές τις 26 σελίδες περιγράφεται αδρά το πλαίσιο για τις μελλοντικές σχέσεις και την προώθηση «κοινών συμφερόντων», με δρομολόγηση των νέων παζαριών μετά τις 29 Μάρτη 2019.

Προβλέπει «μία όσο το δυνατόν στενότερη σχέση στο εμπόριο», επισημαίνοντας πως μετά την αποχώρηση του ΗΒ από την ΕΕ, οι δύο πλευρές θα αποτελέσουν «διαφορετικές αγορές» με «διακριτές νομικές ρήτρες». Επίσης, κάνει λόγο για τερματισμό της ελεύθερης κίνησης πολιτών από τις χώρες της ΕΕ προς το ΗΒ, μολονότι παραβιάζει την «αδιαίρετη» αρχή της ΕΕ περί της «ελεύθερης κίνησης προσώπων, κεφαλαίων, αγαθών και υπηρεσιών». Παρ' όλα αυτά, αναφέρουν πως «οραματίζονται οικονομικές εταιρικές σχέσεις χωρίς δασμούς, χρεώσεις ή ποσοτικούς περιορισμούς σε όλους τους τομείς».

Συμφωνούν πως «θα πρέπει να επιλύσουν» εκκρεμότητες που αφορούν τα δικαιώματα αλιείας έως την 1η Ιούλη 2020, πριν τη λήξη της μεταβατικής περιόδου, χωρίς να περιγράφουν το πλαίσιο ρύθμισης αυτού του ζητήματος (στο φόντο εντεινόμενης πίεσης χωρών όπως η Γαλλία, η Ολλανδία και η Ισπανία για δικαίωμα αλιείας στα βρετανικά χωρικά ύδατα).

Δεν υπάρχει καμία νύξη στο μελλοντικό καθεστώς του Γιβραλτάρ, θέμα ιδιαίτερα «ευαίσθητο» για την ισπανική κυβέρνηση του Πέδρο Σάντσεθ, που (και ενόψει των τοπικών εκλογών στην Ανδαλουσία στις 2/12) απειλεί να καταψηφίσει τη συμφωνία. Ο Σάντσεθ απαιτεί, μεταξύ άλλων, το ζήτημα να ρυθμιστεί όχι μεταξύ ΗΒ - ΕΕ αλλά μεταξύ Λονδίνου - Μαδρίτης.

Στο σχέδιο για τις μελλοντικές σχέσεις ΗΒ - ΕΕ υπάρχουν και σημεία σύγκλισης συμφερόντων που επιβάλλουν συνέχιση απρόσκοπτης συνεργασίας. Οπως π.χ. συμβαίνει με την περίπτωση της επιβολής κυρώσεων σε βάρος ανταγωνιστών τους, καθώς τις αναγνωρίζουν ως «εργαλείο πολυμερούς εξωτερικής πολιτικής και πλεονεκτημάτων στενής διαβούλευσης και συνεργασίας».

Επιπλέον, συμφωνούν στη συνέχιση της παρακολούθησης των πολιτών και της συλλογής και ανάλυσης προσωπικών δεδομένων, γενετικού υλικού και δακτυλικών αποτυπωμάτων και καταλόγων ταξιδιωτών, με πρόσχημα την «καταπολέμηση της τρομοκρατίας» και την «ενίσχυση της ασφάλειας» μέσω της αύξησης της συνεργασίας μυστικών υπηρεσιών, αστυνομικών και δικαστικών αρχών.

Σε χαρακτηριστικό σημείο του 26σέλιδου σχεδίου για τη συνέχιση της λυκοσυμμαχίας ΗΒ - ΕΕ, αναφέρεται: «Η μελλοντική σχέση θα πρέπει να ωφεληθεί από ερευνητική και βιομηχανική συνεργασία μεταξύ μερών σε συγκεκριμένα σχέδια συνεργασίας για τη διευκόλυνση και προώθηση αποτελεσματικότητας Ενόπλων Δυνάμεων. Θα πρέπει να διατηρήσουν ανάλογη στρατηγική αυτονομία και ελευθερία δράσης, μεταξύ άλλων με τη διασφάλιση της συνεργασίας του ΗΒ σε υπάρχοντα και μελλοντικά σχέδια της Υπηρεσίας Ευρωπαϊκής Αμυνας (EDA), του Ταμείου Ευρωπαϊκής Αμυνας». Επιπλέον, υποστηρίζουν τη συνέχιση «φιλόδοξης, στενής και διαρκούς συνεργασίας» έναντι εξωτερικών απειλών, συμπεριλαμβανομένων της «αποτροπής συγκρούσεων» και της «ενίσχυσης της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας μέσω ΟΗΕ και ΝΑΤΟ», και την αντιμετώπιση «της ρίζας παγκόσμιων προκλήσεων, όπως η τρομοκρατία και η παράνομη μετανάστευση».

Τα δύο παραπάνω σχέδια συμφωνίας δεν σταμάτησαν αλλά κλιμάκωσαν τις κόντρες μεταξύ υπέρμαχων και πολέμιων του Brexit στο εσωτερικό της Βρετανίας. Η Συντηρητική πρωθυπουργός Τερέζα Μέι (που επιβίωσε μέχρι στιγμής από μία αποτυχημένη προσπάθεια Συντηρητικών «ανταρτών» να κινήσουν εναντίον της πρόταση δυσπιστίας) επιμένει πως διαπραγματεύτηκε «μία καλή συμφωνία», που ανακτά τον έλεγχο σε εμπόριο, σύνορα, μετανάστευση και δαπάνες. Παρά τις σφοδρές εσωκομματικές αντιθέσεις, η Μέι προωθεί τη συζήτηση των δύο σχεδίων απόφασης στη Βουλή με στόχο την ψήφισή τους στις 7 Δεκέμβρη. Μέχρι τότε αναμένεται να συναντήσει σημαντικά προβλήματα, καθώς οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές του Brexit στο εσωτερικό του κόμματός της θεωρούν ότι έχει κάνει σημαντικές υποχωρήσεις απέναντι στην ΕΕ, κυρίως - αλλά όχι μόνο - σε ό,τι αφορά την προσωρινή παραμονή στην τελωνειακή ένωση. Θεωρούν επίσης ότι η πρωθυπουργός θα μπορούσε να πετύχει μικρότερο κόστος «διαζυγίου» και καλύτερα αποτελέσματα προς όφελος των βρετανικών μονοπωλίων στους τομείς των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, της μεταποίησης κ.α.

Επιπλέον, Σκοτσέζοι Συντηρητικοί βουλευτές φέρονται απογοητευμένοι από τα (όπως εκτιμούν) «μεγάλα» περιθώρια διαπραγμάτευσης που αφήνει η κυβέρνηση στις πιέσεις οργανωμένων συμφερόντων αλιείας από Γαλλία, Πορτογαλία, Ισπανία, Ολλανδία κ.ά., που επιδιώκουν απρόσκοπτη συνέχιση των δικαιωμάτων ψαρέματος στα βρετανικά εγχώρια ύδατα.

Οι βουλευτές του βορειοϊρλανδικού DUP αποδοκιμάζουν το σχέδιο, προειδοποιώντας ότι θα το καταψηφίσουν, καθώς υποστηρίζουν ότι έγιναν «επικίνδυνες» παραχωρήσεις, οι οποίες «δένουν» τη Βόρεια Ιρλανδία στο άρμα της τελωνειακής ένωσης και της ενιαίας αγοράς της ΕΕ.

Σε κάθε περίπτωση, για να περάσει το σχέδιο συμφωνίας για το Brexit από την 650μελή Βουλή των Κοινοτήτων, η Μέι θα πρέπει να εξασφαλίσει τις ψήφους 320 βουλευτών. Το κόμμα της διαθέτει 318 βουλευτές (εκ των οποίων δύο δεν έχουν δικαίωμα ψήφου, διότι ο ένας είναι πρόεδρος της Βουλής και ο άλλος αντιπρόεδρος). Πληροφορίες βρετανικών εφημερίδων εκτιμούν ότι περίπου 80 Συντηρητικοί Βουλευτές και οι 10 βουλευτές του DUP θα καταψηφίσουν το σχέδιο, εκτός κι αν γίνουν υποχωρήσεις που θα τους αφήσουν ικανοποιημένους. Βεβαίως, η Μέι αναζητεί υποστηρικτές και από τους «διαφωνούντες» των Εργατικών του σοσιαλδημοκράτη Τζέρεμι Κόρμπιν, καθώς και στο κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης υπάρχουν έντονες συγκρούσεις συμφερόντων, υπέρ και κατά του Βrexit, που αφορούν διαφορετικά τμήματα της αστικής τάξης.

Είναι προφανές ότι η αβεβαιότητα και η ρευστότητα εξελίξεων θα ενταθούν ακόμη περισσότερο αν το σχέδιο συμφωνίας απορριφθεί από τη Βουλή των Κοινοτήτων. Αν γίνει κάτι τέτοιο, όλα τα σενάρια θα είναι ανοιχτά: Νέες εκλογές, νέο δημοψήφισμα, ακόμα και τερματισμός της διαδικασίας του Brexit, όπως είπε στη Βουλή η Μέι στις αρχές της βδομάδας. Επί του παρόντος, μία «άτακτη» αποχώρηση της Βρετανίας από την ΕΕ φαντάζει ως το πλέον αδύναμο σενάριο, καθώς θα άνοιγε το «Κουτί της Πανδώρας» για αβέβαιες εξελίξεις και, με δεδομένο ότι η συνοχή της ΕΕ δοκιμάζεται σε πολλά ζητήματα, είναι προτιμητέος ένας αμοιβαίος συμβιβασμός. Τίποτα όμως δεν μπορεί να αποκλειστεί. Το μόνο βέβαιο είναι ότι όποια διευθέτηση κι αν γίνει ανάμεσα στους πολιτικούς εκπροσώπους των μονοπωλιακών ομίλων, είτε συμφωνούν είτε διαφωνούν με το Brexit, το «μάρμαρο» θα κληθούν και πάλι να το πληρώσουν η εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα, γιατί αυτό που θα μείνει άθικτο είναι η εξουσία του κεφαλαίου.