Στις συνέπειες του επαγγελματικού κινδύνου στους εργαζόμενους, στην παντελή έλλειψη μέτρων για την προστασία και πρόληψη των επαγγελματικών κινδύνων, καθώς και στην πρόταση του ταξικού συνδικαλιστικού κινήματος, αναφέρθηκε, με την εισήγησή του στην ημερίδα του ΠΑΜΕ, ο Χρ. Χατζής, γιατρός Εργασίας, διδάκτωρ Ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Παραθέτουμε αποσπάσματα από το κείμενο της γραπτής εισήγησης που κατατέθηκε στην ημερίδα.

Η ύπαρξη του επαγγελματικού κινδύνου, άλλωστε, προσδιορίζεται από:

α) Το συγκεκριμένο περιεχόμενο - αντικείμενο της εργασίας. β) Τις συνθήκες εργασίας που επικρατούν στη συγκεκριμένη κάθε φορά περίπτωση και γ) Τα εφαρμοζόμενα μέτρα Υγιεινής και Ασφάλειας (Υ + ΑΕ) σύμφωνα και με τις προβλέψεις της σχετικής νομοθεσίας.

Οι βασικές συνέπειες - επιπτώσεις για τους εργαζόμενους που είναι εκτεθειμένοι στους κινδύνους αυτούς είναι:

1./ Τα εργατικά «ατυχήματα» (ασφαλιστική νομοθεσία)

2./ Οι επαγγελματικές ασθένειες (Αρθ. 40 του Κ.Α. του ΙΚΑ)

3./ Η πρόωρη φθορά της υγείας των εργαζομένων από την απασχόλησή τους σε ιδιαίτερα φθοροποιές δραστηριότητες (π.χ. νυχτερινή εργασία, υπόγειες και υποθαλάσσιες εργασίες, οδηγοί, κλπ.) - ΒΑΕ.

Να μερικά πολύ πρόσφατα στοιχεία που καταθέτουν οι πλέον επίσημοι Διεθνείς και Εθνικοί αρμόδιοι οργανισμοί.

Σύμφωνα, λοιπόν, με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, κάθε χρόνο στον κόσμο συμβαίνουν:

- 120 περίπου εκατομμύρια εργατικά ατυχήματα από τα οποία τα 200.000 περίπου καταλήγουν με το θάνατο των θυμάτων.

- σε 80 - 157 εκατομμύρια κάθε χρόνο εκτιμώνται οι νέες περιπτώσεις επαγγελματικών ασθενειών που αποδίδονται στην έκθεση των εργαζομένων κατά την εργασία τους, σε 50 τουλάχιστον αποδεδειγμένα βλαπτικούς φυσικούς παράγοντες, 100.000 χημικούς, βιολογικούς, ψυχοκοινωνικούς και εργονομικούς παράγοντες κινδύνου.

- Ενώ ιδιαίτερα ανησυχητικός είναι ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου επαγγελματικής αιτιολογίας που συχνά ξεπερνά το 5% του συνόλου των περιπτώσεων καρκίνου έχοντας καταγραφεί 350 τουλάχιστον αποδεδειγμένα καρκινογόνοι παράγοντες στους οποίους συχνά εκτίθενται οι εργαζόμενοι όπως:

- Βενζόλιο και γενικότερα οι ΑΠΥ

- Αμίαντος

- Χρώμιο, οι νιτροζαμίνες, η ιονίζουσα ακτινοβολία κλπ.

Παράλληλα δε με την εφαρμογή νέων τεχνολογιών στην παραγωγική διαδικασία και στην υποχώρηση κάποιων από τις επαγγελματικές ασθένειες, που χαρακτηρίζουν τις αρχές της βιομηχανικής επανάστασης, νέες κάνουν την εμφάνισή τους:

- Ετσι σήμερα εκτιμάται ότι ανέρχονται σε 3.000 περίπου οι παράγοντες εκείνοι στους χώρους εργασίας που μπορούν να προκαλέσουν αλλεργίες, δερματοπάθειες και άσθμα.

Ενώ η υπερκόπωση και το στρες που επιβαρύνουν το 30 - 50% των εργαζομένων στις βιομηχανικά ανεπτυγμένες χώρες (τους άλλους τους θερίζει η πείνα και νέος μεσαίωνας) είναι δυνατόν να προκαλέσουν διαταραχές του ύπνου, νευροψυχικές διαταραχές όπως η κατάθλιψη, όπως επίσης και να συμβάλλουν στην αύξηση του κινδύνου καρδιαγγειακών παθήσεων και κυρίως της υπέρτασης.

Το οικονομικό κόστος αυτών των απωλειών που σίγουρα δεν είναι και το σημαντικότερο, αφού η ανθρώπινη ζωή δε μετριέται με χρήμα, μπορούν να αγγίζουν και ποσοστά της τάξης του 10% και 15% του ΑΕΠ.

Στη γειτονιά μας την ΕΕ, σύμφωνα με στοιχεία - πριν την τελευταία διεύρυνσή της - και σε σύνολο 150 εκατομμυρίων εργαζομένων καταγράφονται:

- 10 εκατομμύρια είναι κάθε χρόνο τα θύματα των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών.

- 8.000 από αυτά είναι θανατηφόρα

- ενώ σε 20 δισ. ECU ανέρχεται το άμεσο κόστος από τις καταβαλλόμενες αποζημιώσεις.

Στη χώρα μας το συνολικό (άμεσο + έμμεσο) εκτιμώμενο κόστος μόνο από τα εργατικά ατυχήματα για τους ασφαλισμένους του ΙΚΑ ξεπερνά τα 55 δισ. δραχμές κάθε χρόνο (εκτιμήσεις της Επιτροπής Υ + ΑΕ ΓΣΕΕ και πρώην διοικητή του ΙΚΑ, 1996). Ενώ από την άλλη οι μεν επαγγελματικές ασθένειες παραμένουν αδιάγνωστες, τα δε θύματά τους άγνωστα, αφού σύμφωνα με τις επίσημες στατιστικές έχουν καθηλωθεί από το 1985 σε μηδενικά επίπεδα (περί ευημερίας των αριθμών ο λόγος, αλλά εδώ παραπάει).

Και όλα αυτά την ίδια στιγμή που κάθε χρόνο, στη χώρα πάντα, 11.000 περίπου εργαζόμενοι από τους ασφαλισμένους του ΙΚΑ, οδηγούνται σε καθεστώς πρόωρης συνταξιοδότησης για λόγους υγείας γενικά, με το χαρακτηρισμό... «κοινή νόσος»... τροφοδοτώντας έτσι άλλη μια μαύρη τρύπα του κοινωνικοασφαλιστικού μας συστήματος.

Κόστος εργατικών ατυχημάτων, μόνο για τους ασφαλισμένους του ΙΚΑ = 55 δισεκατομμύρια δραχμές.

Προσέγγιση κόστους επαγγελματικών ασθενειών, με βάση την αναλογία: Κόστος εργατικό ατύχημα/επαγγελματικές ασθένειες. Τότε: 55 δισεκατομμύρια επί 7 = 385 δισεκατομμύρια δραχμές είναι το κόστος των επαγγελματικών ασθενειών.

Κόστος επαγγελματικών ασθενειών κατά προσέγγιση = 385 δισεκατομμύρια δραχμές.

Συνολικό κόστος εργατικών ατυχημάτων + επαγγελματικών νοσημάτων = 55 δισεκατομμύρια δραχμές + 385 δισεκατομμύρια δραχμές + 440 δισεκατομμύρια δραχμές, δηλαδή περίπου 1/2 τρισεκατομμύρια δραχμές μόνο για τους ασφαλισμένους του ΙΚΑ.

Είναι χαρακτηριστικές και αξίζει να κατατεθούν δυο σχετικά πρόσφατες επισημάνσεις του προηγούμενου Διοικητή του ΙΚΑ. Η μια προφορική σε συνάντηση με τη διοίκηση της ΓΣΕΕ, όπου σύμφωνα με την αίσθησή του «οι επαγγελματικές ασθένειες κυριολεκτικά θερίζουν...» (1998).

Η δεύτερη γραπτή σε επίσημο υπόμνημα προς τον υπουργό Υγείας με ημερομηνία 25.10.1995, όπου επί λέξει αναφέρει:

«Παρά τις πιέσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης και του ΔΓΕ δεν έχει γίνει τίποτα στον τομέα των επαγγελματικών παθήσεων. Μια προσπάθεια που έγινε πριν από χρόνια με την ίδρυση του κέντρου Διάγνωσης και Ιατρικής της Εργασίας - "Αγ. Μαρίνα" του ΙΚΑ, εγκαταλείφθηκε και σήμερα βρισκόμαστε σε κατάσταση που προκαλεί ντροπή για τη χώρα μας...» και καταλήγει... «... Πρέπει κάτι να γίνει...».

Είναι επίσης σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι για τις επαγγελματικές ασθένειες δεν υπάρχει γενική ασφαλιστική νομοθεσία. Ετσι πλην του ΙΚΑ, δυνατότητα χαρακτηρισμού μιας όσου σαν επαγγελματικής δεν υφίσταται εξ ορισμού στο σύνολο των υπολοίπων 300 περίπου ασφαλιστικών φορέων της χώρας όπως π.χ. (Δημόσιο, ΤΕΒΕ, ΟΓΑ, ΝΑΤ, κλπ.).

Βέβαια, τα τελευταία 10 χρόνια έχουμε την παραγωγή ενός πλούσιου στα χαρτιά νομοθετικού πλαισίου για τα θέματα Υ+ΑΕ και της πρόληψης του Επαγγελματικού κινδύνου όπως επίσης και την κύρωση μιας σειράς οδηγιών της ΕΕ και αυτό γιατί: Η ΕΕ δεν ενδιαφέρεται τόσο, για τις κατακτήσεις των εργαζομένων, που σίγουρα υπάρχουν και δεν μπορούν να αγνοηθούν, όσο για την παρεμπόδιση όρων και καταστάσεων αναφορικά με το κόστος αναπαραγωγής και συντήρησης της εργατικής δύναμης που να στοιχειοθετεί αθέμιτο ανταγωνισμό ανάμεσα π.χ. στο κόστος που για το λόγο αυτό είναι υποχρεωμένη να καταβάλει μια επιχείρηση στη Γερμανία και στο αντίστοιχο κόστος - που δεν καταβάλλει - μια «ανταγωνιστική» επιχείρηση στην Ελλάδα.

Στην πράξη, δυστυχώς, όλα εξαντλούνται σε έναν απλό ονοματισμό των θεσμών, που η ίδια η νομοθεσία θεσπίζει, διαμορφώνοντας και εδώ εικονική πραγματικότητα ανάμεσα σε νομοθεσία και καθημερινή πρακτική στους περισσότερους χώρους εργασίας.

- Ετσι μέχρι και σήμερα: σε σύνολο 42.000 περίπου κλινών σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα δεν υπάρχει ούτε ένα κρεβάτι, ούτε μια μονάδα που να ασχολείται με τη συστηματική διερεύνηση, διάγνωση και αντιμετώπιση των επαγγελματικών ασθενειών (παρά τα αντίθετα προβλεπόμενα).

Προκλητικό παράδειγμα η κατάργηση στην πράξη του Ινστιτούτου Ερευνας Νοσημάτων Θώρακος - Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας που ανήκει στο υπουργείο Υγείας - Πρόνοιας με περιουσία - λόγω του Ιδρυματικού του χαρακτήρα - που ξεπερνά τα 2 δισεκατομμύρια δραχμές.

Οπως επίσης και η ακύρωση διά της «μετακόμισης» της λειτουργίας της μοναδικής υποδομής που διαθέτει το ΙΚΑ για τα αντίστοιχα ζητήματα, δηλαδή του Κέντρου Διάγνωσης και Ιατρικής της Εργασίας μετά από πρόσφατη απόφαση του ίδιου του Διοικητή του ΙΚΑ.

- Παρά την καθιέρωση της ειδικότητας ιατρικής εργασίας (ΠΔ 213/86):

- Σήμερα δεν ξεπερνούν τους 40 οι ειδικευμένοι γιατροί εργασίας, ενώ οι άμεσες ανάγκες ξεπερνούν τους 1.250, την ίδια στιγμή που όλοι καταγγέλλουν την υπερπληθώρα γιατρών στη χώρα μας, ενώ στους χώρους εργασίας βαφτίζεται σαν Γ.Ε., γιατρός οποιασδήποτε ειδικότητας ακόμα και ανειδίκευτος ή και γυναικολόγος.

- Οι υπηρεσίες Ιατρικής της Εργασίας - Προστασίας και Πρόληψης δεν μπορούν να εξαντλούνται σε ένα πρωτοβάθμιο - απλά επίπεδο - οργάνωσής τους χωρίς δηλαδή αντίστοιχες υπηρεσίες Β' βάθμιου και Γ' βάθμιου επιπέδου οργάνωσης στα πλαίσια του ΕΣΥ για την ολοκλήρωση των περισσότερο σύνθετων διαγνωστικών και όχι μόνο διαδικασιών, με άλλα λόγια που θα γίνουν οι μετρήσεις των δειγματοληψιών διαφόρων βλαπτικών παραγόντων και βιολογικών δεικτών που διενεργούν οι πρωτοβάθμιου χαρακτήρα υπηρεσίες προστασίας και πρόληψης στους χώρους εργασίας...

Και θα μπορούσαμε να συνεχίζουμε για πολύ ακόμα.

Πώς είναι δυνατόν να υπάρχουν ειδικά δικαστήρια το 2000 που εκδικάζουν υποθέσεις ποδοσφαίρου, ενώ δεν υπάρχουν ειδικά δικαστήρια που να εκδικάζουν, αλλά και να διερευνούν, τις περιπτώσεις θυμάτων του επαγγελματικού κινδύνου;

- Είναι δυνατόν, γιατί στη χώρα μας οι δυνάμεις του κεφαλαίου επιδιώκουν ακόμα μεγαλύτερη συμπίεση του λεγόμενου "κόστους εργασίας" και τη μεγιστοποίηση του εργοδοτικού κέρδους στο όνομα της "ανταγωνιστικότητας", θωρακισμένοι με τις κατευθύνσεις της «Λευκής Βίβλου» της ΕΕ.

- Είναι δυνατόν, γιατί οποιαδήποτε συστηματική προσέγγιση και ανάδειξη των ζητημάτων αυτών μας φέρνει στην καρδιά του τρόπου οργάνωσης της εργασίας και της παραγωγής, μας οδηγεί στην Πρόληψη, που δεν είναι άλλη από τον περιορισμό - τουλάχιστον - του κινδύνου στην πηγή του και την αποτελεσματική προστασία της υγείας και της σωματικής ακεραιότητας των εργαζομένων. Αυτή, όμως, η αναζήτηση θέτει καίρια ερωτήματα όπως ποιος τελικά αποφασίζει και τι, ποιος παράγει, για ποιον παράγει, ποιος πληρώνει για όλα αυτά; Γιατί είναι αδιαμφισβήτητο ότι η λήψη αποτελεσματικών μέτρων για την προστασία και πρόληψη των επαγγελματικών κινδύνων για τους εργαζόμενους στοιχίζει.

Ο θεσμός αυτός αποτέλεσε μια κατάκτηση του συνδικαλιστικού κινήματος στη μεταπολεμική περίοδο και είναι για τη χώρα μας ελάχιστη ασφαλιστική συμβολή στον περιορισμό των συνεπειών του επαγγελματικού κινδύνου, όσον αφορά την πρόωρη φθορά της υγείας των εργαζομένων σε μια σειρά κλάδους, χώρους και ειδικότητες.

Ο θεσμός αυτός προβλέπει σήμερα ειδική μεταχείριση για πάνω από 80 κατηγορίες επαγγελμάτων και περίπου 70 ειδικότητες εργαζομένων. Συγκεκριμένα προβλέπει μειωμένο κατά 5 έτη όριο ηλικίας για πλήρη συνταξιοδότηση για όλους τους εργαζόμενους που υπάγονται σ' αυτόν, καθώς και μια σειρά άλλες ευνοϊκές διατάξεις όπως τη χορήγηση ανθυγιεινού επιδόματος, την πρόβλεψη μειωμένου αριθμού ημερών εργασίας ως προϋπόθεση συνταξιοδότησης κ.ά.

Η βασική δικαιολόγηση του θεσμού περιλαμβάνεται στη Γεν/κή Δ/γη 22/1965, σύμφωνα με την οποία «η επί μακρό χρόνο απασχόληση σε ορισμένες εργασίες επιφέρει φθορά του οργανισμού μισθωτών και κατά ακολουθία αδυναμία αυτών να εξακολουθήσουν απασχολούμενοι». Η θεσμοθέτησή του γίνεται στις αρχές της δεκαετίας του '50 με τον Α.Α. 1846/51, ο οποίος αντικατέστησε τον Ν. 6298/34 «Περί κοινωνικών ασφαλίσεων». Στο συγκεκριμένο νόμο έχουμε α) απ' τη μια την ουσιαστική απεμπλοκή της αστικής ευθύνης του εργοδότη, (Ν. 551/1915 - 657 του Α.Κ.), στην κάλυψη του επαγγελματικού κινδύνου και β) απ' την άλλη - σε αντιστάθισμα για την απαλλαγή αυτή - το θεσμό των ΒΑΕ σαν ασφαλιστική απάντηση μιας πλευράς των συνεπειών του επαγγελματικού κινδύνου.

Στην ουσία, η ενεργοποίηση του θεσμού έγινε με καθυστέρηση μιας δεκαετίας με την ψήφιση του Ν. 4350/64, ο οποίος κύρωσε την απόφαση του υπουργού Εργασίας για τη θέσπιση σχετικού κανονισμού του ΙΚΑ, με τον οποίον καθορίστηκαν ποια επαγγέλματα θεωρούνται ως βαριά και ανθυγιεινά. Το σχετικό νομοθετικό πλαίσιο συμπληρώθηκε με τους Ν. 4497/66, Ν. 237/75 και Ν. 1469/84.

Η ριζική ανατροπή του συσχετισμού δυνάμεων σε βάρος του εργατικού κινήματος στα τέλη της δεκαετίας του '80 και η συντηρητική νεοφιλελεύθερη επίθεση ισοπέδωσης των εργατικών κατακτήσεων και συνολικής επαναδιαπραγμάτευσης των σχέσεων κεφαλαίου και εργασίας έφερε όπως ήταν φυσικό και το θεσμό των ΒΑΕ στο στόχαστρο αυτών των επιδιώξεων.

- Η πρώτη απόπειρα έγινε με την ψήφιση του Ν. 1902/90 και τη δημιουργία γνωμοδοτικής Επιτροπής Κρίσης Βαρέων και Ανθυγιεινών Επαγγελμάτων (ΕΚΒΑΕ). Η δημιουργία της Επιτροπής αυτής στόχευε στην ουσία αποχαρακτηρισμό απ' τα ΒΑΕ σημαντικών τμημάτων των εργαζομένων από τους μαζικότερους κλάδους παραγωγής.

Κάτω από την αντίσταση του ταξικού ρεύματος του συνδικαλιστικού κινήματος η Επιτροπή αυτή αρνήθηκε ουσιαστικά να γνωμοδοτήσει για τον αποχαρακτηρισμό επαγγελμάτων, υπογραμμίζοντας την αδυναμία της για μια επιστημονική επανεκτίμηση, αφού δε διέθετε αντικειμενικά στοιχεία (π.χ. μετρήσεις βλαπτικών παραγόντων, επιδημιολογικά στοιχεία νοσηρότητας, επεξεργασία των στατιστικών των εργατικών ατυχημάτων, βαθμός εφαρμογής της σχετικής με την Υ+ΑΕ νομοθεσίας κατά κλάδους παραγωγής κ.α.).

- Οπως ήταν αναμενόμενο η εργοδοτική πλευρά δεν πτοήθηκε και επανήλθε με τις θέσεις που δημοσίευσε ο ΣΕΒ, το Μάη του '95. Ο ΣΕΒ τονίζει ότι υπάρχει πλέον πληθώρα νομοθετικών διατάξεων, που υποχρεώνει τις επιχειρήσεις να λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα υγιεινής και ασφάλειας και ζητά την κατάργηση της παλαιάς νομοθεσίας, διότι δεν εξυπηρετεί πλέον το σκοπό για τον οποίο θεσπίστηκε.

- Η τρίτη προσπάθεια συντηρητικής επίθεσης έγινε σχετικά πρόσφατα με την περιβόητη έκθεση Σπράου.

- Η τέταρτη βρίσκεται σε εξέλιξη, με την ανάθεση - έναντι αδρής αμοιβής - του έργου ουσιαστικής κατάργησης των ΒΑΕ (που δε δέχτηκε να υλοποιήσει η Επιτροπή Κρίσης των ΒΑΕ το 1990) σε μελετητικό consorzium μετά από πρόσφατο διαγωνισμό που διενήργησε για λογαριασμό της κυβέρνησης το ΚΕΠΕ στο πλαίσιο «μελέτης» για τις αλλαγές που θα προωθηθούν στο κοινωνικό ασφαλιστικό μας σύστημα.

Θα έχει, πάντως, ιδιαίτερο ενδιαφέρον να «περιμένουμε»... τα στοιχειώδη επιστημονικά «αντικειμενικά» στοιχεία που θα τεθούν υπ' όψη της συγκεκριμένης μελετητικής ομάδας από την κυβέρνηση και τα οποία στοιχεία, δε διέθετε η προηγούμενη επιτροπή Κρίσης των ΒΑΕ του νόμου 1902 του 1990... για να προχωρήσει στους αποχαρακτηρισμούς διαφόρων κλάδων από τα ΒΑΕ.

Ετσι, με την επίθεση στο θεσμό αυτό ουσιαστικά επιδιώκεται μ' έναν «σμπάρο» «δυο τρυγόνια», δηλαδή:

1. Και το καθεστώς της πρόωρης συνταξιοδότησης των εργαζομένων στα επαγγέλματα αυτά να αρθεί,

2. Και το καθεστώς των οικονομικών απολαβών τους να συρρικνωθεί.

Είναι άμεσα αναγκαία:

1. Συγκρότηση και λειτουργία ασφαλιστικού κλάδου πρόληψης και αντιμετώπισης του επαγγελματικού κινδύνου και των συνεπειών του.

2. Σ' αυτόν εντάσσονται όλοι οι εργαζόμενοι υποχρεωτικά που παρέχουν εξαρτημένη εργασία οποιασδήποτε μορφής σε κάθε τομέα της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας και των υπηρεσιών Δημόσιου και ιδιωτικού χαρακτήρα.

3. Την ευθύνη της διοίκησης έχουν εκπρόσωποι των εργαζομένων και των εργοδοτών με την εποπτεία της πολιτείας.

4. Κάθε εργοδότης καταβάλλει υποχρεωτικά εισφορά επαγγελματικού κινδύνου για κάθε εργαζόμενο.

Το ύψος της εισφοράς αυτής θα καθορίζεται με βάση:

α. Το βαθμό επικινδυνότητας του κλάδου στον οποίο ανήκει η επιχείρηση (π.χ. με βάση το Π.Δ. 294/88) και

β) Τους δείκτες επικινδυνότητας της συγκεκριμένης επιχείρησης ήτοι:

1. αριθμό ατυχημάτων/έτος

2. επαγγελματικών ασθενειών/έτος

3. αποτέλεσμα μετρήσεων βλαπτικών παραγόντων για τη διαπίστωση τυχόν υπερβάσεων των συγκεντρώσεων και εκπομπών στη συγκεκριμένη κάθε φορά επιχείρηση, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από τη σχετική νομοθεσία.

4. Τα στοιχεία της γραπτής εκτίμησης των Επαγγελματικών Κινδύνων, που οι επιχειρήσεις υποχρεούνται να εκπονούν με βάση τις προβλέψεις του ΠΔ 17/96.

5. Τον βαθμό τήρησης της σχετικής και με την Υ+ΑΕ νομοθεσίας.

6. Τους γενικούς και ειδικούς δείκτες νοσηρότητας και απουσιασμού, για λόγους υγείας κατά επιχείρηση και κλάδο, παραγωγικής δραστηριότητας.

Το ασφάλιστρο αυτό θα αναπροσαρμόζεται κάθε χρόνο με βάση τα παραπάνω δεδομένα.

Με τον τρόπο αυτό ο εργοδότης θα είναι αναγκασμένος να παίρνει μέτρα βελτίωσης των συνθηκών εργασίας και τήρησης της νομοθεσίας που αφορά την Υ+ΑΕ, αφού - αν δεν το κάνει - οι δαπάνες για την ασφαλιστική κάλυψη θα του στοιχίσουν - αν όχι πολύ περισσότερο - τουλάχιστον το ίδιο.

Ετσι, θα διασφαλίζονται και οι απαραίτητοι πόροι ώστε να καλύπτονται ουσιαστικά οι εργαζόμενοι που είναι θύματα εργατικού ατυχήματος ή επαγγελματικής νόσου, τουλάχιστον σε εκείνο το επίπεδο των οικονομικών απολαβών που είχαν όταν τους συνέβη το εργατικό ατύχημα ή η επαγγελματική νόσος.

• Η συστηματική διερεύνηση, διάγνωση και καταγραφή των επαγγελματικών παθήσεων και των εργατικών ατυχημάτων.
• Η συστηματική παρακολούθηση και καταγραφή της επικινδυνότητας των συνθηκών εργασίας, μέσω των ειδικών προγραμμάτων μετρήσεων κατά κλάδο ή και επιχείρηση.
• Διενέργεια κλινικο - εργαστηριακών εξετάσεων εξειδικευμένων ανάλογα με το συναντώμενο κάθε φορά επαγγελματικό κίνδυνο για την περιοδική επίβλεψη της υγείας των εργαζομένων, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από τη σχετική νομοθεσία.
• Οι εργαζόμενοι μικρών επιχειρήσεων που εκτίθενται σε συγκεκριμένους επαγγελματικούς κινδύνους, για τους οποίους υπάρχει συγκεκριμένη νομοθεσία, θα μπορούν να απευθύνονται στο συγκεκριμένο ασφαλιστικό κλάδο για τη διενέργεια των ειδικών περιοδικών ιατρικών εξετάσεων που προβλέπονται με αντίστοιχη επιβάρυνση του ασφαλίστρου επαγγελματικού κινδύνου, που καταβάλλει ο εργοδότης εφόσον δεν καλύπτεται διαφορετικά.

Την άμεση αξιοποίηση της σημερινής υποδομής του ΙΚΑ (Κέντρο Διάγνωσης και Ιατρικής της Εργασίας) και του Υπ. Υγείας (Ιν. Ερ. Νοσ. Θώρακος - Υ+ΑΕ) με τη διαμόρφωση ενιαίου οργανισμού και κατάλληλη στελέχωση σε εξειδικευμένους ιατρούς εργασίας και άλλο προσωπικό, ώστε να μπορεί να εκπονεί συγκεκριμένα προγράμματα πρόληψης του Επαγγελματικού κινδύνου που με την επιστημονική ευθύνη και επίβλεψη θα μπορούσαν να αναπτυχτούν και στις περιφερειακές δομές (Πολυιατρεία του ΙΚΑ, κέντρα υγείας).

Προς την κατεύθυνση αυτή προσανατολίζει και την αντεπίθεσή του το ταξικό συνδικαλιστικό κίνημα στη χώρα μας και προωθεί με τις συγκεκριμένες προτάσεις την εξουδετέρωση μιας χωρίς προηγούμενο επίθεσης.

Τέλος, μερικές βασικές επισημάνσεις σχετικά με τις ανάγκες των εργαζομένων και τις υπηρεσίες υγείας γενικά.

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι βρισκόμαστε μπροστά σε ιδιαίτερα αρνητικές εξελίξεις που αφορούν την ικανοποίηση βασικών αναγκών των εργαζομένων σ' έναν τόσο ζωτικό τομέα.

Παρά τις κάποιες προσπάθειες που έγιναν τη δεκαετία του '80- κάτω και από την πίεση του λαϊκού κινήματος - για τη συγκρότηση και λειτουργία ενός ΕΣΥ, σήμερα, είναι ορατός ο κίνδυνος της πλήρους κατάρρευσής του και των αδιεξόδων που προσδιορίζονται από:

1. Απουσία ορθολογικού σχεδιασμού, προγραμματισμού και αξιόπιστης υλοποίησή τους.

2. Οι σοβαρές και χρόνιες ανεπάρκειες σε κατάλληλη υποδομή, κυρίως στους τομείς της πρωτοβάθμιας υγείας και πρόληψης (κέντρα υγείας αστικού τύπου κλπ.).

3. Τις ιδιαίτερα χαμηλές δημόσιες δαπάνες για την υγεία και την περίθαλψη, σε σύγκριση με άλλες χώρες της ΕΕ, την ίδια στιγμή που η παρουσία α) της παραοικονομίας στο χώρο της υγείας κατέχει ιδιαίτερα σημαντική θέση.

β) Του ιδιωτικού τομέα της υγείας να ισχυροποιείται εντυπωσιακά σε βάρος του δημόσιου.

Ολα τα παραπάνω ξεκινούν από την κυρίαρχη νεοφιλελεύθερη αντίληψη, με βάση την οποία (βλέπε σχετικά πρόσφατες δηλώσεις των συμβούλων του πρωθυπουργού σε σχετικό συνέδριο του ECONOMIST 1998), η ικανοποίηση των σχετικών αναγκών προσδιορίζεται και οριοθετείται με κριτήριο:

1. τους οικονομικούς πόρους που είναι διατεθειμένη (καλύτερα, που δεν είναι διατεθειμένη) να καταβάλλει, προκειμένου να διασφαλιστεί ένα ελάχιστο επίπεδο ικανοποίησης των σχετικών αναγκών για τα φτωχότερα στρώματα προνοιακού χαρακτήρα.

2. Την προώθηση και ενίσχυση της ατομικής ευθύνης για τη διασφάλιση της υγείας.

3. Την εισαγωγική λογικών αγοράς και κερδοφορίας στην ικανοποίηση των σχετικών αναγκών.

Η θέση μας βρίσκεται στον αντίποδα αυτής της λογικής και έχει σαν αφετηρία την ικανοποίηση των πραγματικών αναγκών των εργαζομένων και των προτεραιοτήτων που αυτές επιβάλλουν.

Τέτοιες ανάγκες και προτεραιότητες προσδιορίζονται από:

1. Την αυξανόμενη γήρανση του πληθυσμού της χώρας μας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται

2. την κυριαρχία ασθενειών που προκαλούνται ή επιβαρύνονται από την περιβαλλοντική ρύπανση, τα κυρίαρχα πρότυπα διαβίωσης και εργασίας.

3. Τη σημαντική παρουσία μετακινούμενων πληθυσμών και οικονομικών μεταναστών στη χώρα μας με ιδιαίτερα νοσολογικά χαρακτηριστικά.

4. Την ανομοιογένεια των υγειονομικών περιφερειών της χώρας

5. Την αύξηση των «άτυπων» μορφών εργασίας, των ανέργων, του κοινωνικού αποκλεισμού γενικότερα.

6. Τις αυξανόμενες προσδοκίες των εργαζομένων για ανθρώπινες και αξιοπρεπείς υπηρεσίες όχι μόνο ασθένειας αλλά και υγείας τόσο στους τομείς της διάγνωσης - θεραπείας και αποκατάστασης, όσο και κυρίως στους τομείς της πρόληψης.

- Κλείνοντας, αν σ' όλα όσα είπαμε κάθε εργαζόμενος βρίσκει ένα μέρος του εαυτού του και των καθημερινών του βιωμάτων,

- Αν όλα όσα επισημάναμε δεν είναι πολυτέλειες, ούτε εξωπραγματικές ουτοπικές αναφορές, αλλά καθημερινές καυτές ανάγκες των εργαζομένων, τότε σωστά το ΠΑΜΕ επέλεξε να ασχοληθεί μ' αυτά.

Και αν αυτό που επιχειρείται σήμερα από το κεφάλαιο και τη λεγόμενη «Νέα Τάξη Πραγμάτων» είναι - όπως δήλωνε σε συνέντευξή του στο Βήμα ο διάσημος Αμερικάνος Οικονομολόγος Γκάλμπρέιθ (31 - 3 -'96) - «μια αλλαγή στην ταξική δομή της κοινωνίας με μια τάξη ευπόρων που έχουν την πολιτική δύναμη όλη στα χέρια τους και στην υπο-τάξη... τους υπόλοιπους, τους υπηρέτες της εύπορης τάξης (προσκυνημένους), και τους αμέτοχους (άνεργους - περιθωριακούς) σε οποιαδήποτε παραγωγική διαδικασία».

- Αν, μ' άλλα λόγια, επιχειρείται μια χωρίς προηγούμενο επίθεση στην εργατική τάξη και στις κατακτήσεις της,

- Αν επιχειρείται η ακύρωση κάθε στοιχείου της ιστορικής φάσης της ανθρωπότητας, που άρχισε αλλά δεν ολοκληρώθηκε με τη Μεγάλη Οκτωβριανή Επανάσταση,

- Εμείς πρέπει να αντισταθούμε και θα αντισταθούμε, γιατί αν είναι αλήθεια - και είναι αλήθεια - πως για την αντιμετώπιση τόσο σοβαρών προβλημάτων είναι αναγκαίος και ο απαραίτητος συσχετισμός δύναμης, είναι άλλο τόσο αλήθεια πως τα οξυμένα ζωτικά προβλήματα των εργαζομένων και οι πραγματικές τους ανάγκες αποτελούν πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη νέων συσχετισμών δυνάμεων, για να μείνουμε τάξη και όχι υπο-τάξη, στο προσκήνιο της ζωής και όχι αμέτοχοι στο περιθώριο.