Ενας νέος, πυρηνικός αυτή τη φορά, εφιάλτης προβάλλει στη Μεσόγειο. Οχι πλέον ως πιθανότητα να εμφανιστεί κάποτε στο μέλλον, αλλά ως ορατή άμεσα υλοποιούμενη απειλή. Καταχωρήθηκε ήδη παγκοσμίως ως "Ακουγιού" από το όνομα της περιοχής στη γειτονική Τουρκία, όπου έχει αποφασιστεί να εγκατασταθεί ένα πυρηνικό εργοστάσιο. Οι ενστάσεις που έχουν διατυπωθεί εδώ και χρόνια, απ' όταν έγιναν γνωστά τα πρώτα σχέδια, συμπληρώνουν ήδη τόμους. Η υπόθεση, πέρα από τους προφανείς τεράστιους οικολογικούς κινδύνους που συνεπάγεται μια τέτοια κατασκευή, περιπλέκεται περισσότερο από το γεγονός πως ένα πυρηνικό εργοστάσιο σε εποχή απελευθέρωσης των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας και ανακατανομών στην εκμετάλλευση των πετρελαϊκών κοιτασμάτων, γίνεται αντικείμενο αντιπαράθεσης μεταξύ τεραστίου μεγέθους οικονομικών συμφερόντων. Σ' αυτό, αν προστεθεί και η εγγενής δυνατότητα κάθε πυρηνικού εργοστασίου να συμβάλλει στην κατασκευή πυρηνικών όπλων, γίνεται εύκολα κατανοητό γιατί το Ακουγιού συνιστά ήδη ένα μεγάλο μπελά και για τις διακρατικές σχέσεις στην περιοχή.

Τις τελευταίες μέρες στη χώρα μας παρατηρείται μια αναζωπύρωση των σχετικών συζητήσεων, καθώς βρίσκονται εδώ καλεσμένοι μιας σειράς φορέων της Αυτοδιοίκησης δύο Καναδοί εμπειρογνώμονες που δραστηριοποιούνται κατά της κατασκευής του εργοστασίου από... καναδική εταιρία.

Ας δούμε ορισμένα δεδομένα του προβλήματος:

Η τουρκική κυβέρνηση έχει από καιρό κάνει καθαρό πως σχεδιάζει να εγκαταστήσει πυρηνικό εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στα παράλια της Μεσογείου, απέναντι από την Κύπρο (σε μια περιοχή γνωστή ως Ακουγιού). Πρόκειται για το πρώτο πυρηνικό εργοστάσιο που θα κατασκευαστεί στη Μεσόγειο και η τελική απόφαση για την έναρξη των κατασκευών αναμένεται σύντομα.

Το προβάδισμα στην προμήθεια των απαραίτητων πυρηνικών αντιδραστήρων (πυρηνικών μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας) έχει η καναδική κυβέρνηση μέσω της καναδικής πυρηνικής εταιρίας AECL.Ανταγωνιστές των Καναδών είναι η NPI (κοινοπραξία της γερμανικής "Siemens" και της γαλλικής "Frametome") και ακόμη μία κοινοπραξία της "Westinghouse" (ΗΠΑ) και της "Mitsubishi" (Ιαπωνία). Τα μονοπώλια αυτά προωθούν με διάφορους τρόπους την κατασκευή του εργοστασίου, ανεξάρτητα από τον ανταγωνισμό για το ποιος θα πάρει τη δουλιά.

Ταυτόχρονα, καθώς η περίπτωση του Ακουγιού αφορά ολόκληρη τη Μεσόγειο, ενάντια στην κατασκευή του δραστηριοποιούνται πολλοί φορείς και επιστήμονες. Ολοι σημειώνουν το γνωστό πλέον, πως ένα πυρηνικό εργοστάσιο που βασίζεται στη σημερινή τεχνολογία της διάσπασης και όχι της ποθητής ακόμα σύντηξης, δεν είναι ποτέ πλήρως ασφαλές. Στην προκειμένη περίπτωση είναι άμεσος ο κίνδυνος πυρηνικού ατυχήματος, αφού το εργοστάσιο θα χτιστεί σε σεισμογενή περιοχή (π.χ. στις 27/6/98 έγινε σεισμός μεγέθους 6,3 ρίχτερ, με επίκεντρο 136 χιλιόμετρα ανατολικά του Ακουγιού).

Ολοι, επίσης, τονίζουν την πιθανότητα ρύπανσης κατά τη διάρκεια λειτουργίας του εργοστασίου, από ατύχημα, βλάβη ή σαμποτάζ. Ολοι προειδοποιούν πως οι πυρηνικοί αντιδραστήρες - που θέλει η Τουρκία - με την κατάλληλη τεχνογνωσία και μέσα επιτρέπουν την κατασκευή πυρηνικών όπλων. Εντοπίζουν δηλαδή τη δυνατότητα της Τουρκίας να αποκτήσει και πυρηνικά όπλα μέσω αυτού του πολιτικού πυρηνικού προγράμματος.

Τα προαναφερόμενα ήταν αντικείμενο και της διεθνούς συνάντησης (για την αποπυρηνικοποίηση της Μεσογείου και τους κινδύνους από την εγκατάσταση του πυρηνικού εργοστασίου στο Ακουγιού) που πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 10 Ιούλη, στη Ρόδο με διοργανωτή τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση.

Η καναδική κρατική εταιρία AECL προσπαθεί εδώ και καιρό να πουλήσει αντιδραστήρες στην Τουρκία, σύμφωνα με τα στοιχεία της καναδικής, μη κυβερνητικής οργάνωσης "Nuclear Awareness Project".Η οργάνωση, που προσπαθεί να αποτρέψει την πώληση καναδικών αντιδραστήρων στην Τουρκία, επισημαίνει ότι εγκαταστάσεις όπως αυτή που σχεδιάζεται για το Ακουγιού προκαλούν ραδιενεργό μόλυνση κάθε μέρα που λειτουργούν. Ακόμα, ότι το πρόβλημα της διαχείρισης των ραδιενεργών αποβλήτων δεν έχει λυθεί πουθενά στον κόσμο και στον Καναδά δέκα χρόνια μελετών για το πρόβλημα (με κόστος 800 εκατομμύρια δολάρια) δεν έδωσαν λύση.

Η οργάνωση προειδοποιεί ότι ένα καταστροφικό ατύχημα στο Ακουγιού μπορεί να μετατρέψει ολόκληρη την περιοχή της ανατολικής Μεσογείου σε ακατοίκητη ζώνη. Επιπλέον, ότι στη σεισμογενή περιοχή του Ακουγιού ένας σεισμός μεγάλης κλίμακας θα μπορούσε να προκαλέσει αυτό το πυρηνικό ατύχημα.

Συνεχίζει πως η πυρηνική ενέργεια απέτυχε στον Καναδά, όπου 8 από τους 22 πυρηνικούς αντιδραστήρες έκλεισαν λόγω φτωχής απόδοσης και προβλημάτων ασφαλείας. Αυτό που προκαλεί ερωτήματα από τις τοποθετήσεις της οργάνωσης είναι ο μονομερής στον υπολογισμό του ισχυρισμός πως η πυρηνική ενέργεια είναι ο πιο ακριβός τρόπος για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Ο ισχυρισμός είναι ανάλογος των επιχειρημάτων που πρόβαλλαν αρχικά οι εταιρίες παραγωγής ηλεκτρικών θερμοσιφώνων έναντι των ηλιακών. Ελεγαν πως οι ηλιακοί είναι τόσο ακριβοί στην αγορά τους ώστε δεν κατορθώνουν στη διάρκεια της ζωής τους να αποσβέσουν την αξία τους σε σχέση με το ρεύμα που θα κατανάλωνε μια οικογένεια για τον ίδιο λόγο την ίδια περίοδο. Ο απολογισμός αυτός κρατά απ' έξω το θετικό οικολογικό όφελος που μεταφράζεται και σε οικονομικό όφελος για το σύνολο της κοινωνίας. Κάτι ανάλογο συμβαίνει με την πυρηνική ενέργεια. Είναι ακριβή ως επένδυση, αποδίδει σε βάθος χρόνου και η τελική σχέση κόστους - απόδοσης μπορεί να αποβεί ολικά θετική για το κοινωνικό σύνολο μόνο με όρους αναπτυγμένου σοσιαλισμού. Το Τσέρνομπιλ δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως άλλοθι. Υπάρχει για να αποδεικνύει τη στρέβλωση ίσως στους κανόνες της σοσιαλιστικής οικονομίας. Τα δεκάδες, όμως, άλλα πυρηνικά ατυχήματα στον καπιταλισμό βεβαιώνουν πως κυνήγι του κέρδους και πυρηνική ενέργεια είναι ασύμβατα από τη σκοπιά του λαϊκού συμφέροντος. Ετσι και οι ενστάσεις περί κόστους της πυρηνικής ενέργειας ενδιαφέρουν κύρια τις ανταγωνίστριες πετρελαϊκές εταιρίες...

Η οργάνωση σημειώνει, τέλος, ότι οι αντιδραστήρες παράγουν πλουτώνιο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί στις πυρηνικές βόμβες, ενώ τεχνολογίες πυρηνικής ενέργειας μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή πυρηνικών όπλων. Προσθέτει πως η καναδική πυρηνική τεχνολογία βοήθησε ήδη την Ινδία και το Πακιστάν να κατασκευάσουν πυρηνικά όπλα. Αναγνωρίζει, επίσης, ότι δεν υπάρχει καμία εγγύηση πως η Τουρκία δε θα κατασκευάσει πυρηνικά όπλα. Αναφέρει ότι οι "Γκρίζοι Λύκοι",που μετέχουν στην τουρκική κυβέρνηση, υποστηρίζουν τη χρήση πυρηνικής ενέργειας και την κατασκευή πυρηνικών όπλων.

Το θέμα του Ακουγιού ακριβώς γιατί επηρεάζει ποικιλότροπα και τις διακρατικές σχέσεις, έχει απασχολήσει και την ελληνική κυβέρνηση.

Με το θέμα έχει ασχοληθεί μεταξύ άλλων και το Ινστιτούτο Αμυντικών Αναλύσεων (ανήκει στο υπουργείο Εθνικής Αμυνας, αναλύει διάφορα ζητήματα και ενημερώνει τα υπουργεία Αμυνας, Εθνικής Οικονομίας και Εξωτερικών).

Στα τέλη του '98, με υπόμνημά του, επισημαίνει στους Ελληνες αρμόδιους τα ακόλουθα:

Στο τουρκικό Τμήμα Τεχνολογίας Πυρηνικού Καυσίμου στο Πυρηνικό Κέντρο του Τσεκμεσέ διεξάγονται από το '77 πολλές έρευνες σε όλες τις φάσεις του πυρηνικού καυσίμου. Η φάση του εμπλουτισμού του ουρανίου σε U - 235 (στοιχείο που απαιτείται για τη δημιουργία πυρηνικού καυσίμου), είναι η πιο σημαντική διότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή υλικού πυρηνικών όπλων. Το πιλοτικό εργοστάσιο πυρηνικού καυσίμου του Τμήματος λειτουργεί από το '86. Η δημοσιευμένη περιγραφή δυνατοτήτων του εργοστασίου οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η Τουρκία έχει την ικανότητα παραγωγής εμπλουτισμένου σε U - 235 ουρανίου, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή πυρηνικών όπλων.

Στο Εθνικό Συμπόσιο Τεχνολογίας Πυρηνικού Καυσίμου,που έγινε στην Τουρκία, 3 - 5 Σεπτέμβρη '97, παρουσιάστηκαν 53 μελέτες από εννέα τουρκικά πυρηνικά κέντρα, εργαστήρια, εταιρίες και την Τουρκική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας, όπου υπάγεται το Πυρηνικό Κέντρο του Τσεκμεσέ. Εκεί παρουσιάστηκαν δύο μελέτες από τη Siemens.Μία έγινε σε συνεργασία με τη θυγατρική της KWU και η άλλη σε συνεργασία με την ιαπωνική ITMSF.

Η Τουρκία φημολογείται να συνεργάζεται με το Πακιστάν,από τις αρχές της δεκαετίας του '80, σε θέματα τεχνολογίας πυρηνικών όπλων. Εχει δημοσιευτεί ότι η Τουρκία βοήθησε το Πακιστάν στην απόκτηση πυρηνικών όπλων. Σαν παράδειγμα αναφέρεται η προμήθεια Ανορθωτών για τον έλεγχο της ταχύτητας των Φυγοκεντρωτών,που χρησιμοποιούνται από το Πακιστάν για τον εμπλουτισμό του ουρανίου σε U - 235 και τη δημιουργία "Υψηλά Εμπλουτισμένου Ουρανίου",υλικού κατάλληλου για την κατασκευή πυρηνικών όπλων. Τούρκοι αξιωματικοί και επιστήμονες ταξιδεύουν συχνά στο Πακιστάν και παρακολούθησαν πέρυσι τις πυρηνικές δοκιμές των Πακιστανών.

Το τουρκικό πρακτορείο ειδήσεων ΑΝΚΑ,στις 8 Ιούνη '98, δημοσίευσε την είδηση πως η Τουρκική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας, κατά την παρουσίασή της στο τουρκικό Κοινοβούλιο υποστήριξε ότι "η πυρηνική τεχνολογία κάνει τη χώρα μας σεβαστή και δυνατή, διότι αποτελείται από στρατηγικά και οικονομικά στοιχεία".

Το τουρκικό πρακτορείο ειδήσεων ΑΝΑΤΟΛΙΑ,στις 21 Ιούνη '98, δημοσίευσε την είδηση πως η Τουρκική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας αρχίζει ένα ερευνητικό πρόγραμμα για τον εμπλουτισμό του θορίου (χρησιμοποιείται στους πυρηνικούς αντιδραστήρες), που έχει βρεθεί στην Τουρκία σε πλούσια αποθέματα. Από την άλλη, η Τουρκία σχεδιάζει την κατασκευή εργοστασίου παραγωγής πυρηνικού καυσίμου. Ο Τούρκος μόνιμος αντιπρόσωπος στο ΔΟΑΕ επιβεβαίωσε αυτήν την είδηση λέγοντας, το Σεπτέμβρη του '98, ότι η Τουρκία σχεδιάζει ένα εθνικό πρότυπο αντιδραστήρα, που θα παίξει σημαντικό ρόλο στη μεταφορά πυρηνικής τεχνογνωσίας και θα κατασκευαστεί χρησιμοποιώντας κυρίως ενδογενή μέσα. Η ύπαρξη κοιτασμάτων θορίου και ουρανίου στην Τουρκία μπορεί να κάνει τη χώρα αυτάρκη στο πυρηνικό υλικό που απαιτείται για τη λειτουργία του σχεδιαζόμενου πυρηνικού εργοστασίου.

Το ΙΑΑ εντοπίζει αδυναμίες του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) στην εκτέλεση του έργου του, που όπως επισημαίνει διευκολύνουν τις χώρες που επιθυμούν να αποκτήσουν πυρηνικά όπλα. "Η παρούσα κατάσταση δεν αποκλείει την ανάπτυξη πυρηνικών προγραμμάτων στις χώρες που επιθυμούν να τα δημιουργήσουν", σημειώνει.

Αναφέρεται στη Συνθήκη της Μη Διασποράς Πυρηνικών Οπλων,που υπεγράφη αρχικά την 1η Ιούλη '68. Η Συνθήκη εμποδίζει μια χώρα η οποία δεν έχει πυρηνικά όπλα να κατασκευάσει ή να αποκτήσει πυρηνικά όπλα. Εμποδίζει και το να χρησιμοποιηθεί η πυρηνική ενέργεια από ειρηνικές χρήσεις, στην κατασκευή πυρηνικών όπλων. "Αυτοί οι όροι δεν έχουν τηρηθεί από μερικές χώρες" υπογραμμίζει.

Τέλος, η Γενική Διεύθυνση Λογοδοσίας (GAO) των ΗΠΑ, σε έκθεσή της (Ιούλης '98) - με θέμα: "Μη Διασπορά Πυρηνικών Οπλων: Αβεβαιότητες στην εφαρμογή ενισχυμένου συστήματος ασφαλείας από το ΔΟΑΕ" - εντοπίζει προβλήματα στη λειτουργία του ΔΟΑΕ. Αυτά οφείλονται σε "έλλειψη μακροχρόνιου προγράμματος εφαρμογής και πόρων για την εφαρμογή του προγράμματος".

Από το σύνολο των παραμέτρων που μπορέσαμε να συγκεντρώσουμε, προκύπτει αβίαστα πως έτσι ή αλλιώς με τα δεδομένα που επικρατούν στην περιοχή, το Ακουγιού συνιστά μια εν δυνάμει απειλή συνολικά για τη Μεσόγειο.

ΚΕΙΜΕΝΑ: Θανάσης ΜΠΑΛΟΔΗΜΑΣ