Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (ΕΚΕ): Πολλοί είναι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι τα τρία αυτά γράμματα θα είναι κρίσιμα για το μέλλον της παγκόσμιας οικονομίας, για το μέλλον του καπιταλισμού. Και δεν το λένε τυχαία.

Μέσα σε μια δεκαετία, η ΕΚΕ έχει αναδειχτεί σε σημαντικό ζήτημα προβληματισμού και διαβούλευσης ανάμεσα στους καπιταλιστές, τους οικονομολόγους τους και τους πολιτικούς τους. Πλέον χαρακτηρίζεται ως στρατηγικής σημασίας ζήτημα για την ανταγωνιστικότητα της καπιταλιστικής οικονομίας και για τη «βιώσιμη ανάπτυξη». Ηδη, από τη δεκαετία του '50 είχαν διατυπωθεί συγγενικές θεωρίες. Ωστόσο, αφετηρία της ΕΚΕ είναι η Σύνοδος Κορυφής της Λισαβόνας το 2001.

Η κεντρική ιδέα των θέσεων που υιοθέτησε η Σύνοδος Κορυφής της Λισαβόνας είναι η εξής: Ο εργαζόμενος πρέπει να νιώθει ότι η επιχείρηση στην οποία δουλεύει σέβεται τα δικαιώματά του, ενθαρρύνει και ανταμείβει τις προσπάθειές του, φροντίζει για την ατομική και οικογενειακή του ευημερία. Αυτός ο εργαζόμενος είναι όχι απλά πιο παραγωγικός, αλλά πολύτιμος συνεργάτης, κεφάλαιο για την επιχείρηση.

Δεύτερον: Η εταιρεία που εμφανίζεται ότι μεριμνά για το περιβάλλον, για τα ανθρώπινα δικαιώματα, για τη βελτίωση της ζωής στην περιοχή που δραστηριοποιείται, που εμφανίζεται ευαίσθητη και ανθρώπινη, εξασφαλίζει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, σταθερότητα, κοινωνική καταξίωση και αύξηση της κερδοφορίας της.

Ετσι, τα τελευταία χρόνια έχει στηθεί μια «θεατρική υπερπαραγωγή», μια καλοστημένη παράσταση προκειμένου να παρουσιαστεί το «άσπρο - μαύρο». Οι επιχειρήσεις «νοιάζονται», λειτουργούν «υπεύθυνα», συμβάλλουν στο «κοινό καλό», δεν είναι απέναντι στους εργαζόμενους και στα λαϊκά στρώματα, αλλά «δίπλα τους».

Αυτά στο επίπεδο των ιδεών. Διότι το κεφάλαιο δεν υιοθετεί θέσεις και πρακτικές που δε συμβάλλουν στην κερδοφορία του. Η ΕΚΕ ανοίγει το δρόμο για την είσοδο του κεφαλαίου σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής. Συνδέεται ακόμα με τον «Καποδίστρια 2», με το πέρασμα κοινωνικών δομών και υπηρεσιών στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και μέσω αυτής στις επιχειρήσεις. Πολλές φορές αποτελεί την καλύτερη διαφήμιση για τις επιχειρήσεις και μάλιστα με ελάχιστο κόστος.

Χαρακτηριστικά είναι όσα σχετικά γράφει ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελλήνων Βιομηχάνων, Δημήτρης Δασκαλόπουλος: «Η σημασία της ΕΚΕ σήμερα είναι πιο σημαντική από ποτέ. Η μορφή και οι αλλεπάλληλες κρίσεις του σύγχρονου οικονομικού συστήματος συχνά οδηγούν στην εμφάνιση ακραίων φαινομένων φτώχειας, στέρησης, μιζέριας, δυστυχίας, κοινωνικού αποκλεισμού. Συχνά οδηγεί την οικονομική πολιτική σε αδιέξοδα.

Στο πλαίσιο αυτό ο ρόλος του κράτους αποδυναμώνεται ακόμα περισσότερο. Η ΕΚΕ έχει τη δυνατότητα να αποκαταστήσει πιο αποτελεσματική ισορροπία ανάμεσα στο δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα και να διορθώσει με τον τρόπο αυτό μερικές από τις πιο κραυγαλέες ελλείψεις του κράτους. Ελλείψεις που, αν διαιωνιστούν, οδηγούν σε αβεβαιότητα και σύγκρουση».

Και συμπληρώνει: «Ακριβώς όπως η κεϋνσιανή οικονομική πολιτική κυριολεκτικά πρόσφερε νέα πνοή στον καπιταλισμό, έτσι σήμερα η ΕΚΕ μπορεί να συνεισφέρει καθοριστικά στην ορθολογική λειτουργία της ανοιχτής οικονομίας και έτσι στην πολιτική σταθερότητα και στην κοινωνική συνοχή».

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη συνίσταται στην «ενσωμάτωση, σε εθελοντική βάση, θεμάτων κοινωνικής και περιβαλλοντικής μέριμνας στις επιχειρηματικές δραστηριότητες των επιχειρήσεων, καθώς και στις επαφές τους με άλλα ενδιαφερόμενα μέρη».

Η αποτελεσματική εφαρμογή της έννοιας της ΕΚΕ συμβάλλει στην επίτευξη του στόχου που διατυπώθηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισαβόνας να γίνει η ΕΕ «η ανταγωνιστικότερη και δυναμικότερη οικονομία της γνώσης ανά την υφήλιο, ικανή για βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη με περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας και με μεγαλύτερη κοινωνική συνοχή».

Στα πλαίσια αυτά καλλιεργείται η αντίληψη ότι οι επιχειρήσεις μπορούν να περιορίσουν ή και να εξαλείψουν τις αρνητικές συνέπειες που προκαλούνται από τις δραστηριότητές τους.

Η ΕΚΕ μπορεί να αναπτυχθεί και να εφαρμοστεί στα εξής πεδία:

• Της αγοράς, όπου εκδηλώνονται οι δραστηριότητες της επιχείρησης.
• Των εργασιακών σχέσεων και των δικαιωμάτων των εργαζομένων.
• Του περιβάλλοντος.
• Του κοινωνικού περιβάλλοντος και ειδικότερα της τοπικής κοινωνίας.

H μετάφραση στα παραπάνω είναι η εξής: Βελτίωση των προϊόντων και των υπηρεσιών τους. Αυτό οι επιχειρήσεις το βαφτίζουν «κοινωνική υπευθυνότητα», ενώ στην πραγματικότητα έχει να κάνει με τη μεταξύ τους ανταγωνιστικότητα και την κερδοφορία τους. Στο πεδίο των εργασιακών σχέσεων εννοούν και τις ελαστικές σχέσεις εργασίας, το «δικαίωμα στη διά βίου κατάρτιση» κλπ. ή τη συμμετοχή των εργαζομένων τους σε εθελοντικές δραστηριότητες. Στο πεδίο του περιβάλλοντος εννοούν τον εκσυγχρονισμό του εξοπλισμού τους. Και στο πεδίο της κοινωνίας εννοούν δωρεές και χορηγίες χωρίς ουσιαστικό κόστος, που εξασφαλίζουν είτε τη διαφήμισή τους, είτε τη μελλοντική επενδυτική διείσδυσή τους σε διάφορους τομείς όπως Αθλητισμός, Παιδεία, Πολιτισμός, Υγεία κλπ.

Για τα έτη 2007-2008 δίνει αυξήσεις ψίχουλα (ένα ευρώ περίπου την ημέρα), ενώ η ίδια εξασφάλισε αύξηση κερδών 41,5%. «Βάζει χέρι» στο ασφαλιστικό ταμείο των εργαζομένων της, μη καταβάλλοντας δισεκατομμύρια ευρώ. Βάζει σεκιουριτάδες να προπηλακίζουν και να απειλούν απεργούς. Αυτά ενδεικτικά.

Ας δούμε τώρα τι ονομάζει «Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη στο Ανθρώπινο Δυναμικό της τράπεζας»:

Ως «καλή πρακτική» στον απολογισμό ΕΚΕ για το 2007 αναφέρεται ότι οι εθελοντές εργαζόμενοι συμμετείχαν - μεταξύ άλλων - «σε ημέρες αιμοδοσίας με σκοπό την ενίσχυση της τράπεζας αίματος της Τραπέζης», δηλαδή της ΑΛΦΑ ΜΠΑΝΚ και στις δράσεις που υλοποιήθηκαν για συνδρομή προς τους πυρόπληκτους το καλοκαίρι του 2007. Η αλληλεγγύη των εργαζομένων απέναντι στους πυρόπληκτους καθιστά την ΑΛΦΑ ΜΠΑΝΚ ...«κοινωνικά ευαίσθητη»!

Επίσης, η ΑΛΦΑ ΜΠΑΝΚ είναι «κοινωνικά υπεύθυνη απέναντι στο ανθρώπινο δυναμικό της», επειδή εξασφαλίζει τη λειτουργία εσωτερικού web site και ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail), πρόσβαση σε επιλεγμένα web sites ημερήσιου Τύπου! Απύθμενη κοροϊδία...

Αναφέρεται ακόμα ότι, το 2007, 11 εργαζόμενοι παρακολούθησαν μεταπτυχιακά προγράμματα με κόστος 68.140 ευρώ και 5 κύκλους εκπαιδεύσεως με κόστος 15.498 ευρώ. Πρόκειται για ποσά που η τράπεζα βγάζει μέσα σε ...μισή ώρα και παράλληλα με αυτόν τον τρόπο αυξάνει η παραγωγικότητα των εργαζομένων της, δηλαδή κερδισμένο είναι αναμφίβολα το τραπεζικό κεφάλαιο.

Στο πλαίσιο της προσφοράς της στο κοινωνικό σύνολο, ισχυρίζεται ότι «μεριμνά και για την κοινωνική και πολιτιστική ζωή του τόπου». Αρκεί μόνο να πούμε ότι είναι χορηγός διοργανώσεων και πρωταθλητών, με μηδαμινό για τα μεγέθη της τράπεζας κόστος, εξασφαλίζοντας διαφήμιση, αλλά και συνδέοντας στη συνείδηση του κόσμου το όνομά της με διοργανώσεις μεγάλης εμβέλειας, με τον αθλητισμό γενικότερα.

Αναφορικά με την Παιδεία να θυμίσουμε ότι η ΑΛΦΑ ΜΠΑΝΚ έχει προτείνει την άρση του «κρατικού προστατευτισμού» των ΑΕΙ. Για την αποκατάσταση της ...«αποτελεσματικότητας» του εκπαιδευτικού συστήματος, προτείνονται η κατάργηση της ισοπεδωτικής δωρεάν παιδείας για όλους και η μετάβαση στο σύστημα των επιχορηγήσεων. Δηλαδή, οι φοιτητές να αναλαμβάνουν σημαντικό μέρος του κόστους των υπηρεσιών που τους προσφέρονται, ενώ το κράτος θα συμβάλλει μόνο μέσω επιχορηγήσεων και ...διευκολύνσεων. Διευκρινίζεται, φυσικά, ότι η επιχορήγηση αυτή θα δίνεται υπό όρους.

Η ΕΚΕ υπογραμμίζεται ως ένα εργαλείο για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων. Ας δούμε ορισμένα παραδείγματα, για το πώς «βαφτίζονται» οι επενδυτικές βλέψεις και ο εκσυγχρονισμός των επιχειρήσεων «κοινωνική ευαισθησία και υπευθυνότητα».

• Ο όμιλος Eurobank EFG στον τομέα του Περιβάλλοντος έχει μακροχρόνια συνεργασία με το «WWF Ελλάς» και μαζί υλοποιούν το πρόγραμμα «Γνωρίζω, Συμμετέχω, Προστατεύω - Εθνικός Δρυμός Πάρνηθας». Στόχος του προγράμματος υποτίθεται ότι είναι η ευαισθητοποίηση των πολιτών για τη σημασία και τις ανάγκες του σημαντικότερου πνεύμονα πρασίνου της Αττικής. Αυτά είναι οι «σάλτσες». Οτι δήθεν οι εργαζόμενοι δεν είναι αρκετά ευαισθητοποιημένοι για την Πάρνηθα. Η αλήθεια είναι ότι τον περασμένο Μάη συμφωνήθηκε μεταξύ του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και του ελληνικού παραρτήματος του WWF Μνημόνιο Συνεργασίας, το οποίο προβλέπει ότι όλοι σχεδόν οι τομείς της πολιτικής για την προστασία, ανάπτυξη, διαχείριση και παρακολούθηση του δασικού πλούτου της χώρας εκχωρούνται ουσιαστικά από το κράτος στην εν λόγω ΜΚΟ! Και κάτι ακόμα: Η Eurobank αυτοπλασάρεται ως «περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένη», επειδή διαθέτει στο κοινό την πιστωτική κάρτα «Visa WWF», από τις συναλλαγές της οποίας ενισχύεται το WWF για τη συνέχιση του έργου του...
• «Αλουμίνιον της Ελλάδος», εταιρεία του Ομίλου ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ, συνεργάστηκε με πανεπιστημιακά ιδρύματα της χώρας (Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και Πανεπιστήμιο Πατρών), με στόχο την αξιοποίηση των καταλοίπων βωξίτη. Πραγματοποιήθηκε επένδυση ύψους 2 εκατ. ευρώ για εγκατάσταση που έχει τη δυνατότητα να απομακρύνει το μεγαλύτερο ποσοστό του νερού που περιέχεται στα κατάλοιπα βωξίτη, καθιστώντας τα κατάλληλα για εφαρμογές αξιοποίησης, όπως στην τσιμεντοβιομηχανία, στην κεραμοποιία κλπ. Αυτό καθιστά τον όμιλο «περιβαλλοντικά υπεύθυνο», ενώ πρόκειται για μια επένδυση της επιχείρησης, η οποία μάλιστα έγινε και με τη συμβολή ελληνικών πανεπιστημίων.
• Η «Rolls Royce» και η «British Airways» ανακοίνωσαν τον Ιούλη την έναρξη ενός δοκιμαστικού επιστημονικού προγράμματος για την έρευνα πάνω στη βιωσιμότητα των εναλλακτικών καυσίμων για την αεροπορική βιομηχανία. Το πρόγραμμα προβάλλεται σαν κίνηση υπευθυνότητας των εταιρειών, οι οποίες υποτίθεται ότι θέλουν να εξασφαλίσουν τη μείωση των εκπομπών ρύπων των αεροσκαφών. Οπως αναφέρεται από τη μελέτη θα επωφεληθούν η βιομηχανία, οι πελάτες της και κυρίως το περιβάλλον. Αυτό που πλασάρεται σαν ΕΚΕ είναι ουσιαστικά η ανάγκη του κεφαλαίου να εξασφαλίσει εναλλακτικές μορφές ενέργειας, με δεδομένη και την πετρελαϊκή κρίση, γεγονός που θα το καταστήσει πιο ανταγωνιστικό και θα του εξασφαλίσει μακροπρόθεσμα βιωσιμότητα και κερδοφορία.

Οπως τονίσαμε, το ζήτημα για τα μονοπώλια δεν είναι μόνο ιδεολογικό. Είναι και βαθιά οικονομικό. Η ΕΚΕ δε στοχεύει μόνο την κοινωνική ειρήνη, αλλά κυρίως προετοιμάζει το έδαφος για να έρθει η εμπλοκή των επιχειρήσεων σε κοινωνικούς τομείς σαν ώριμο φρούτο. Αυτό θα επιταχυνθεί και με τον «Καποδίστρια 2», μέσω της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Παράδειγμα 1ο: Η «Coca-Cola Τρία Εψιλον» υλοποιεί φέτος το καλοκαίρι για 2η συνεχή χρονιά το πρόγραμμα «Ιατρική Απόβαση στα Ελληνικά Νησιά» σε συνεργασία με την Επιστημονική Εταιρεία Φοιτητών Ιατρικής Ελλάδος (ΕΕΦΙΕ). Το πρόγραμμα τελεί υπό την αιγίδα του υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς και υλοποιείται από τα τέλη Ιουλίου έως τις 31 Αυγούστου 2008. Οι φοιτητές προσφέρουν εθελοντικά τις υπηρεσίες τους στην ενίσχυση των Μονάδων Υγείας 27 νησιών της χώρας. Φέτος η «Coca-Cola Τρία Εψιλον» θα δωρίσει εξοπλισμό για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (οξύμετρα, απινιδωτές, καρδιογράφους). Είναι ένα πρώτο βήμα στην ιδιωτικοποίηση και υποβάθμιση των υπηρεσιών Υγείας, οι οποίες θα λειτουργούν με χορηγούς και εθελοντές, ιδιαίτερα με το ολοκληρωτικό πέρασμά τους στην Τοπική Αυτοδιοίκηση.

Παράδειγμα 2ο: Αντίστοιχα, η GENIKI Bank υποστηρίζει το έργο της Ομάδας Αιγαίου με στόχο την ενίσχυση των κατοίκων των ακριτικών και μικρών νησιών της Ελλάδας. Οι εθελοντές της Ομάδας Αιγαίου επισκέφτηκαν το Μάη τα νησιά Σίκινο, Αμοργό, Δονούσα, Αρκιούς, Λειψούς, Αγαθονήσι, Φούρνους και Θύμαινα, προκειμένου να προσφέρουν τη δυνατότητα στους κατοίκους των νησιών να υποβληθούν δωρεάν σε προληπτικές ιατρικές εξετάσεις από τους γιατρούς της ομάδας.

Η διείσδυση του κεφαλαίου δε σταματά εδώ: Η Ομάδα Αιγαίου συμβάλλει σε έργα υποδομής, όπως βιβλιοθήκες, παιδικές χαρές, γυμναστήρια, γήπεδα 5Χ5 κλπ., ενώ η GENIKI Bank αποφάσισε να «υιοθετήσει» τους μαθητές του Νηπιαγωγείου και του Δημοτικού Σχολείου των Λειψών και των Αρκιών, ανοίγοντας σε κάθε έναν από αυτούς έναν αποταμιευτικό - επενδυτικό λογαριασμό, στον οποίο θα καταθέτει ένα μηνιαίο ποσό μέχρι την ενηλικίωσή τους.

Παράδειγμα 3ο: Η ΑΛΟΥΜΙΛ θέτει τους εργαζομένους της στη διάθεση των αρμόδιων αρχών του Νομού Κιλκίς, σε περιπτώσεις εκτάκτων αναγκών! Σε συνεργασία με το Δήμο Κιλκίς, αλλά και με τις ευλογίες του υπουργείου Παιδείας οι 30 περίπου εργαζόμενοι - εθελοντές της ΑΛΟΥΜΙΛ παρακολούθησαν το σύνολο της εκπαίδευσης, η οποία βεβαιώθηκε και με «Πιστοποιητικό Διά Βίου Εκπαίδευσης». Η εκπαιδευτική διαδικασία, θεωρητική και πρακτική (διάρκειας 100 εκπαιδευτικών ωρών), έχει ολοκληρωθεί και, με τον κατάλληλο εξοπλισμό τους από τους αρμόδιους φορείς, οι εθελοντές θα μπορούν να συνδράμουν τις προσπάθειες των αρμοδίων αρχών του Νομού Κιλκίς, παρεμβαίνοντας στην τοπική κοινωνία, σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, όπως: Κατάσβεση πυρκαγιών, σεισμοί, πλημμύρες, εκκενώσεις κτιρίων, ακραία καιρικά φαινόμενα κ.ά.

Αντί να αναλαμβάνουν αυτή την ιδιαίτερα επικίνδυνη και σημαντική αποστολή καλά εκπαιδευμένοι επαγγελματίες, κάθε τοπική κοινωνία, κάθε νόμος ή δήμος θα πρέπει να αναζητά το δικό του χορηγό και να βρίσκει λύση ακόμα και σε τέτοια ζητήματα ζωής και θανάτου.

Παράδειγμα 4ο: Παιδιά πέντε δήμων της Θεσσαλονίκης και του Θριάσιου θα κάνουν φέτος διακοπές με τη στήριξη της «Ελληνικά Πετρέλαια». Τα παιδιά συμμετέχουν στο ειδικό πρόγραμμα «Πάμε κατασκήνωση» που υλοποιεί η εταιρεία. Εμείς απλώς να θυμίσουμε ότι η «Ελληνικά Πετρέλαια» είναι αυτή που με την κυβέρνηση υποστηρίζουν τις επεκτάσεις της πρώην ΠΕΤΡΟΛΑ στην Ελευσίνα, ενώ πρόσφατα διαπιστώθηκε και επίσημα σωρεία παραβάσεων της περιβαλλοντικής νομοθεσίας από την εταιρεία, η οποία ρυπαίνει εδώ και χρόνια την περιοχή του Θριάσιου.