Στα εγκαίνια παρευρέθηκε πολυμελής αντιπροσωπεία της ΚΕ του ΚΚΕ με επικεφαλής τον ΓΓ της ΚΕ, Δημήτρη Κουτσούμπα, ο οποίος απένειμε τα βραβεία στους καλλιτέχνες που διακρίθηκαν καθώς και τα αναμνηστικά σε όλους τους συμμετέχοντες. Προηγουμένως ξεναγήθηκε στην Εκθεση από την Ντίνα Κώτσιου, χαράκτρια, καθηγήτρια στη Σχολή Καλών Τεχνών και μέλος της κριτικής επιτροπής.

Παρευρέθηκε επίσης αντιπροσωπεία του ΚΣ της ΚΝΕ, με επικεφαλής τον Γραμματέα του ΚΣ Νίκο Αμπατιέλο. Ακόμα, ο πρύτανης της Καλών Τεχνών Πάνος Χαραλάμπους, μέλη του ΔΣ της ΠΕΚΑΜ, ο γιος του Νίκου Ζαχαριάδη, Σήφης, ο πρόεδρος του ΟΣΔΕΕΤΕ και μέλος της κριτικής επιτροπής του διαγωνισμού Χ. Δαραδήμος, αντιπροσωπεία του ΣΔ του συλλόγου της Καλών Τεχνών. Σε όλους τους επισκέπτες της Εκθεσης μοιράστηκε ένα καλαίσθητο τετράπτυχο με την ιστορία της Μακρονήσου και της Γυάρου.

Τους διακριθέντες και τιμώμενους καλλιτέχνες, που πήραν μέρος στο διαγωνισμό, τον κόσμο κάθε ηλικίας που γέμισε την αίθουσα, τους πολλούς εικαστικούς, καθώς και τους καθηγητές και σπουδαστές της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών που έδωσαν το «παρών», καλωσόρισε η ζωγράφος και χαράκτρια Εύα Μελά, μέλος του Τμήματος Πολιτισμού της ΚΕ του ΚΚΕ, μέλος της κριτικής επιτροπής του διαγωνισμού και πρόεδρος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας.

Τις επόμενες μέρες, ο «Ριζοσπάστης» θα παρουσιάσει αναλυτικά τα έργα που περιλαμβάνει η Εκθεση.

Εκ μέρους της ΚΕ του ΚΚΕ, σας καλωσορίζουμε και σας ευχαριστούμε θερμά για την παρουσία σας σε αυτή την ξεχωριστή Εκθεση και στον πλέον κατάλληλο χώρο, στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών.

Ευχαριστούμε ιδιαίτερα τον πρύτανη κ. Χαραλάμπους και τη διεύθυνση της Σχολής για την παραχώρηση της ωραίας αυτής αίθουσας και τη βοήθειά τους για την πραγματοποίηση της Εκθεσης.

Η Εκθεση που παρουσιάζουμε είναι ξεχωριστή, γιατί γίνεται με την ευκαιρία των 100 χρόνων από την ίδρυση του ΚΚΕ και είναι αφιερωμένη σε μία από τις πιο ηρωικές σελίδες στην Ιστορίας του.

Της Ιστορίας που γράφτηκε σε δύο μαρτυρικούς τόπους, πάνω σε δύο ξερονήσια - κολαστήρια: Τη Μακρόνησο και τη Γυάρο. Στο φυλλάδιο που έχετε δίνεται σύντομα η ιστορία αυτών των νησιών.

Η ΚΕ του ΚΚΕ προκήρυξε ανοιχτό πανελλήνιο καλλιτεχνικό διαγωνισμό για τη φιλοτέχνηση δύο μνημείων, ένα για κάθε ξεχωριστό χώρο. Κάλεσε τους δημιουργούς να επιστρατεύσουν το ταλέντο τους και την καλλιτεχνική τους ευαισθησία, να εμπνευστούν και να δημιουργήσουν ένα έργο αντάξιο του ηρωισμού που γράφτηκε πάνω σε αυτά τα κολαστήρια. Εργο εκ των πραγμάτων ειδικών προδιαγραφών και υψηλού συμβολισμού.

Εχετε σήμερα μπροστά σας τα αποτελέσματα αυτού του διαγωνισμού, έργα που ανταποκρίνονται στο σκοπό του διαγωνισμού και στην ιστορική αλήθεια. Η κριτική επιτροπή, που είχε οριστεί για την αξιολόγηση των προτάσεων, δεν είχε καθόλου εύκολο έργο ως προς την επιλογή των καλύτερων.

Δεν στάθηκαν σε περιγραφές γεγονότων και καταστάσεων, αλλά προσπάθησαν μέσα από βαθιά περίσκεψη και μελέτη να μπουν στην ψυχή των δεσμωτών μαχητών, να δώσουν πρωτότυπο έργο.

Να αναδείξουν ο καθένας και η καθεμιά, με το δικό τους τρόπο, με καλλιτεχνική ευαισθησία και τέχνη, με ζωντάνια:

• Τον άφταστο ηρωισμό των αγωνιστών της Μακρονήσου και της Γυάρου, απέναντι στην επιστημονικά οργανωμένη κρατική βία, που ξεπέρασε κάθε φαντασία σε μεθόδους και μέσα βασανισμού, για την εξόντωση των κρατούμενων αγωνιστών, στην πλειοψηφία τους κομμουνιστών, ηθικά και σωματικά.
• Την άρνησή τους να αποκηρύξουν το ΚΚΕ, τις ιδέες τους με βαρύ τίμημα εκατοντάδες νεκρούς και βαριές συνέπειες στην υγεία τους και τη σωματική τους ακεραιότητα.
• Τη συλλογική αντίσταση απέναντι στην ασύλληπτη βαρβαρότητα της αστικής τάξης και των συμμάχων της, Εγγλέζων και Αμερικανών, να καθυποτάξουν στο πρόσωπο των κρατουμένων έναν ολόκληρο λαό που διεκδικούσε να χαρεί τις θυσίες που κατέβαλε στον αγώνα για την απελευθέρωση της πατρίδας από την τριπλή φασιστική κατοχή.
• Συμβολίζουν τα έργα τους το μεγαλείο του αγωνιστή που δε σκύβει το κεφάλι, που δεν υποτάσσεται, που δεν προδίδει αρχές, ιδέες, υψηλούς σκοπούς με κανένα αντάλλαγμα, που θυσιάζει ακόμα και τη ζωή του για την υπεράσπισή τους.

Και το άλλο από κείμενο των ίδιων των κρατούμενων στη Γυάρο. «Η Γιούρα είναι ο τόπος του μαρτυρίου, βασανιστηρίων και της εξόντωσης χιλιάδων αγωνιστών της Εθνικής Αντιστάσεως. Είναι η μελετημένη προσπάθεια να "μείνουν τα κόκαλά μας" εκεί και να μη γυρίσει πίσω κανείς. Η πείνα, η δίψα, οι πρωτάκουστοι ξυλοδαρμοί, η μέχρι λιποθυμίας καταναγκαστική δουλειά, η εγκατάλειψη στο έλεος του κρύου, της σκόνης, της ζέστης και της αρρώστιας ήταν τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν. Οι χαράδρες της Γιούρας είναι γιομάτες από αίμα και φρίκη». Πρώτος διευθυντής των φυλακών της Γυάρου ήταν ο Γλάστρας, που μαθήτευσε στους Γερμανούς, στο Στρατόπεδο «Παύλου Μελά». Μπορεί δεκάδες να άφησαν τα κόκαλά τους στη Γυάρο, αλλά η πλειοψηφία τους βγήκε με το κεφάλι ψηλά.

• Ολα τα έργα αναδεικνύουν με τον τρόπο τους το νικητή και το δικαιωμένο ιστορικά από τη μεγάλη αυτή αναμέτρηση. Πράγματι, όσοι βγήκαν από αυτά τα κολαστήρια με το κεφάλι ψηλά - και είναι πολλοί - όσοι πέρασαν από αυτά τα θανατονήσια, είναι σήμερα τα τιμώμενα πρόσωπα της Ιστορίας και οι οργανωτές αυτών των εξοντωτηρίων έχουν περάσει οριστικά στο μαυροπίνακα και στην ντροπή της Ιστορίας.

Μια προσεκτική ματιά στις μακέτες νομίζουμε ότι δικαιώνει αυτές μας τις εκτιμήσεις, τόσο στα βραβευθέντα, όσο και στα υπόλοιπα.

Στα δύο πρώτα βραβεία απεικονίζεται συμπυκνωμένα και αρκετά ολοκληρωμένα όλο το μεγαλείο των αγωνιστών της Μακρονήσου και της Γυάρου.

Οι πέντε ανθρώπινες μορφές του Μάρκου Γεωργιλάκη, που πήρε το πρώτο βραβείο για τη Μακρόνησο, αγέρωχες και περήφανες, και όπως ο ίδιος αναφέρει «συμβολίζουν ότι οι κρατούμενοι της Μακρονήσου υπάρχουν ζωντανοί, αφού με τη στάση τους διεμβόλισαν το χρόνο και πήραν τη θέση τους στην Ιστορία. Υπάρχουν στη σκέψη και στη συνείδηση του καθένα μας και μας περιμένουν, μας υποδέχονται στο χώρο και συνδιαλέγονται μαζί μας». Και προσθέτουμε στα περιεκτικά αυτά λόγια «σιγοτραγουδώντας μαζί μας» τους στίχους του Γιάννη Ρίτσου:

«Ακόμα δε μιλήσαμε,

Δεν είπαμε ακόμα το δικό μας τραγούδι...

Αργήσαμε σύντροφε,

Αργήσαμε πολύ

Πρέπει να πούμε

το τραγούδι μας»

Η «Ρωγμή» του Αντώνη Μυρωδιά, που πήρε το πρώτο βραβείο για τη Γυάρο, αναδεικνύει πολύ παραστατικά και διαχρονικά την τεράστια δύναμη του αγωνιστή, που, ως ατσάλινη σφήνα, ανοίγει ρωγμές στο σιδερόφραχτο τείχος που τον περιβάλλει. Ως μια συλλογική ατσάλινη σφήνα που δεν υποτάσσεται, δεν υποχωρεί, ανοίγει δρόμο, δημιουργεί ρωγμές στο σάπιο κόσμο του εγκλήματος και του τρόμου.

Η όλη σύνθεση του Αντώνη Μυρωδιά μάς παραπέμπει στη σκληρή πάλη ανάμεσα σε δύο κόσμους και μας οπλίζει με αισιοδοξία για το τέλος αυτού του αγώνα, τη νίκη του λαού, τη δικαίωση αγώνων και θυσιών.

Ο ίδιος ο δημιουργός σημειώνει χαρακτηριστικά για το μνημείο: «Στο "σώμα" του είναι καρφωμένα είκοσι ένα (όσα και τα χρόνια λειτουργίας των κολαστηρίων) πρίσματα, θραύσματα από υλικό ανοξείδωτο, μόνιμα λαμπερό και αναλλοίωτο στο χρόνο. Είναι η αντιδιαστολή: Το φωτεινό μέλλον, λαμπερό στην αντίθεση με το ζοφερό, διαβρωμένο παρελθόν. Οι ρωγμές με τις έντονες εξάρσεις προσδίδουν έντονα δραματικό χαρακτήρα στην πάλη μεταξύ των δύο ιδεολογιών. Τα πρίσματα και το αναλλοίωτο υλικό τους είναι η αναφορά στους κρατούμενους κομμουνιστές που υποφέρουν, βασανίστηκαν ή έχασαν τη ζωή τους για τις ιδέες τους, παρέμειναν ωστόσο αμετακίνητοι σε αυτές».

Η τοποθέτηση των δύο αυτών μνημείων στους μαρτυρικούς αυτούς τόπους είναι μέρος ενός ασταμάτητου αγώνα για την προστασία και την αποκατάστασή τους ως ιστορικών χώρων, από τη συνειδητή κρατική εγκατάλειψη και την αλλοίωσή τους ως ιστορικών χώρων με πολλές παρανομίες.

Η Μακρόνησος και η Γυάρος παρότι τυπικά έχουν κηρυχτεί ιστορικοί τόποι, εδώ και αρκετά χρόνια, στην ουσία έχουν παραδοθεί απροστάτευτοι και αφύλακτοι στη φθορά του χρόνου και στις κάθε είδους αυθαιρεσίες. Είναι δύσκολη η πρόσβαση μαζικών επισκέψεων λόγω κακών ή κατεστραμμένων λιμενικών εγκαταστάσεων και ειδικά στη Γυάρο.

Υπάρχουν δυνάμεις που θα ήθελαν να σβήσει και να διαγραφεί εντελώς από τη μνήμη και να παραδοθεί στη λήθη η ιστορική σημασία αυτών των νησιών.

Υπάρχουν και δυνάμεις που θυμούνται τη Μακρόνησο και τη Γυάρο όταν χρειάζονται πιστοποιητικά αγωνιστικότητας για να παραπλανούν το λαό και να αξιοποιούνται ως κολυμβήθρα του Σιλωάμ για να "ξεπλένονται" η βάναυση αντιλαϊκή πολιτική, η κακοποίηση και κατασυκοφάντηση των αγωνιστικών παραδόσεων του λαού και του κομμουνιστικού κινήματος, η προδοσία κι εγκατάλειψη ιερών κι οσίων.

Θα συνεχίσουμε τον αγώνα για να γίνουν τα δύο αυτά θυσιαστήρια ζωντανά μουσεία, τόποι οργανωμένων μαζικών επισκέψεων, ιδιαίτερα από τα σχολεία, γενικότερα τη νέα γενιά.

Για να μαθαίνουν την ιστορική αλήθεια ολόκληρη, ολόπλευρα, να τιμούν οι συγγενείς και οι πρόγονοι τους πατεράδες τους.

Θα κάνουμε ό,τι μπορούμε για να μετατραπούν μαζί με πολλούς άλλους χώρους θυσίας και μαρτυρίων σε φωτεινούς φάρους του εργατικού και λαϊκού κινήματος.

Ο Γιάννης Ρίτσος, εξόριστος και μάρτυρας της Μακρονήσου, δίνει στη συλλογή «Μακρονησιώτικα» όσο δε γίνεται πιο καθαρά το αγωνιστικό σθένος, την αντοχή, την ακλόνητη πίστη των αλύγιστων της ταξικής πάλης στη Μακρόνησο.

«Δεν το πιστεύαμε ποτές, να 'ναι τόσο σκληροί οι άνθρωποι. Δεν το πιστεύαμε ποτές να 'χει τόση αντοχή η καρδιά μας».

«Ολα τα μοιραστήκαμε, σύντροφοι, τώρα μπορούμε να ζήσουμε ή να πεθάνουμε απλά κι όμορφα - σαν ν' ανοίγουμε μια πόρτα το πρωί και να λέμε καλημέρα στον ήλιο και στον κόσμο».

«Είναι κοντά η λευτεριά, σύντροφοι, μια και μάθαμε, σύντροφοι, να πεθαίνουμε μάθαμε και να ζούμε, σύντροφοι».

Θέλουμε οι αγωνιστές της Γιούρας και της Μακρονήσου να είναι γνήσια παρόντες, όπως ακριβώς ήταν στην ώρα του αγώνα, στους καθημερινούς μας αγώνες για να μας θυμίζουν διαρκώς ότι το έργο που δεν ολοκλήρωσαν πέφτει στις πλάτες των επόμενων γενιών.

Να μας θυμίζουν ότι δεν μπορεί να υπάρχει λευτεριά για το λαό αν δεν απαλλαγεί πρώτα από τα ντόπια θεριά του.

Να μας σκουντάν κάθε τόσο και να μας τραβούν από το μανίκι για να μη χαλαρώνουμε ούτε στιγμή, να είμαστε σε διαρκή επαγρύπνηση απέναντι στους πανούργους και αδίστακτους πολιτικούς και ταξικούς αντίπαλους του λαού, που συχνά εμφανίζονται με την προβιά των φίλων του λαού.

Σε αυτό το έργο υπολογίζουμε πολύ στους ανθρώπους της επιστήμης, των Γραμμάτων και των Τεχνών.

Στην Ιστορία του ΚΚΕ, σε όλους τους μεγάλους κοινωνικούς και πολιτικούς αγώνες υπάρχουν στιγμές, όπου η συμπόρευση με τους ανθρώπους της επιστήμης και του πολιτισμού, στους κοινούς στόχους, γράφτηκαν οι πιο λαμπρές σελίδες επιτευγμάτων και αναδείχθηκαν μεγάλα καλλιτεχνικά ταλέντα που έμειναν στην Ιστορία.

Θυμίζουμε ότι ο Μάης του '36 ενέπνευσε τον Ρίτσο και τον Θεοδωράκη και μας έδωσαν το αθάνατο έργο, τον «Επιτάφιο».

Η Μακρόνησος και τα μαρτύρια των κρατούμενων αγωνιστών ενέπνευσαν τον Γ. Ρίτσο και τον Θάνο Μικρούτσικο και μας έδωσαν το μεγαλειώδες έργο «Καντάτα για τη Μακρόνησο».

Η ίδια η ιστορία της Μακρονήσου και της Γυάρου αποτυπώθηκε επίσης σε σπουδαία λογοτεχνικά, ποιητικά, ιστορικά, μουσικά έργα, σε συγκλονιστικά χαρακτικά.

Δεκάδες απόφοιτοι της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών δημιούργησαν ανεπανάληπτα έργα, όταν δέθηκαν με τους αγώνες του εργατικού και λαϊκού κινήματος, όπως Βαρλάμος, Τάσσος, Κατράκη, Σεμερτζίδης, Δαγκλής, Στεφανίδης και πολλοί άλλοι και ανάμεσά τους και ο Φαρσακίδης, αυτοδίδακτος, αλλά κι αυτός κορυφαίος.

Ναι, έτσι είναι, σύντροφοι και συντρόφισσες, φίλες και φίλοι. Για να μπορούμε να λέμε με το κεφάλι ψηλά και τη συνείδησή μας ήσυχη:

«Γεια σου σύντροφε. Κοιμήσου ήσυχος... Ησυχος, όπως εκείνος που 'χε κάνει το καθήκον του. Ησυχος - μη φοβάσαι, σύντροφε. Και μεις θα κάνουμε το καθήκον μας».

Το έργο του Αντώνη Μυρωδιά, που κέρδισε το πρώτο βραβείο για το μνημείο στη Γυάρο

ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΚΡΟΝΗΣΟ

Το 1ο βραβείο, «Ανάθεση του έργου και συμβολική αμοιβή ύψους πέντε χιλιάδων ευρώ (5.000 ευρώ)», απονέμεται στη συμμετοχή με το ψευδώνυμο «ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ», πρόταση του γλύπτη και επίκουρου καθηγητή στην ΑΣΚΤ Μάρκου Γεωργιλάκη.

Το 2ο βραβείο, «Συνδρομή δύο (2) χρόνων για όλες τις εκδόσεις της "Σύγχρονης Εποχής" αυτής της περιόδου», απονέμεται εξίσου στη συμμετοχή με το ψευδώνυμο «ΜΠΑΡΜΠΑ-ΓΟΥΣΙΑΣ», πρόταση του γλύπτη Κυριάκου Ρόκου, και στη συμμετοχή με το ψευδώνυμο «ΜΑΝΑ», πρόταση του γλύπτη Βασίλη Δωρόπουλου.

Το 3ο βραβείο, «Συνδρομή ενός (1) χρόνου για όλες τις εκδόσεις της "Σύγχρονης Εποχής" αυτής της περιόδου», απονέμεται εξίσου στη συμμετοχή με το ψευδώνυμο «ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ», πρόταση του γλύπτη Κώστα Αργύρη, και στη συμμετοχή με το ψευδώνυμο «ΩΚΕΑΝΟΣ», πρόταση των Ευθύμη και Δημήτρη Σιάτρα.

ΓΙΑ ΤΗ ΓΥΑΡΟ

Το 1ο βραβείο, «Ανάθεση του έργου και συμβολική αμοιβή ύψους πέντε χιλιάδων ευρώ (5.000 ευρώ)», απονέμεται στη συμμετοχή με το ψευδώνυμο «ΡΩΓΜΗ», πρόταση του γλύπτη Αντώνη Μυρωδιά.

Το 2ο βραβείο, «Συνδρομή δύο (2) χρόνων για όλες τις εκδόσεις της "Σύγχρονης Εποχής" αυτής της περιόδου», απονέμεται εξίσου στη συμμετοχή με το ψευδώνυμο «ΧΑΛΑΣΜΑ», πρόταση του γλύπτη Αγγελου Βλάσση, και στη συμμετοχή με το ψευδώνυμο «ΟΥΡΑΝΟΣ», πρόταση των Ευθύμη και Δημήτρη Σιάτρα.

Το 3ο βραβείο, «Συνδρομή ενός (1) χρόνου για όλες τις εκδόσεις της "Σύγχρονης Εποχής" αυτής της περιόδου», απονέμεται στη συμμετοχή με το ψευδώνυμο «ΕΞΟΡΙΣΤΟΙ», πρόταση του γλύπτη Βασίλη Δωρόπουλου.

Το έργο του Μάρκου Γεωργιλάκη, που κέρδισε το πρώτο βραβείο για το μνημείο στη Μακρόνησο

Ο Αντώνης Μυρωδιάς (δεξιά) και ο Μάρκος Γεωργιλάκης (αριστερά) παραλαμβάνουν τα βραβεία τους από τον ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ