Είναι ανάγκη, κατά τη γνώμη μου, να επανέλθουμε στο ερώτημα «Τι Κόμμα χρειαζόμαστε», γενικεύοντας την εμπειρία μιας και πλέον 10ετίας μετά την κρίση του 1990 - '91.

Θεωρητικά, το ζήτημα είναι λυμένο με τις αποφάσεις των προηγούμενων Συνεδρίων του Κόμματος μετά το 14ο Συνέδριο. Αυτό που χρειάζεται είναι να εξετάσουμε την πορεία που διανύσαμε, ώστε να προσδιορίσουμε με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια πού βρισκόμαστε σήμερα.

Μετά την κρίση που πέρασε το Κόμμα, το καθήκον που τέθηκε με τις αποφάσεις των Συνεδρίων και ειδικά του 15ου Συνεδρίου ήταν:

Ανασυγκρότηση του Κόμματος ιδεολογικά -πολιτικά - οργανωτικά με βάση τη θεωρία μας, αλλά και σε μια συγκεκριμένη κατεύθυνση. Στη διαμόρφωσή του σε επαναστατική πρωτοπορία στην πάλη για τη συσπείρωση δυνάμεων σε αντιιμπεριαλιστική, αντιμονοπωλιακή κατεύθυνση. Σε γραμμή ρήξης και ανατροπής, με στόχο τη λαϊκή εξουσία και το σοσιαλισμό.

Κριτήριο στη χάραξη αυτής της κατεύθυνσης δεν ήταν οι δυσκολίες της γενικής κατάστασης από την επικράτηση της αντεπανάστασης και της αντεπίθεσης του ιμπεριαλισμού και τα μεγάλα προβλήματα που είχε να αντιμετωπίσει το ίδιο το Κόμμα, αλλά και οι αντικειμενικές ανάγκες του αγώνα και οι νομοτέλειες που καθορίζουν τη γενική πορεία της εξέλιξης. Με άλλα λόγια, κριτήριο δεν ήταν η επικράτηση της αντεπανάστασης και το πισωγύρισμα του κινήματος, γιατί αυτές οι εξελίξεις δεν άλλαξαν το χαρακτήρα της εποχής μας που ήταν και παραμένει εποχή περάσματος από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό. Καθήκον αφάνταστα δύσκολο και σύνθετο και ειδικά σε συνθήκες κρίσης του κομμουνιστικού κινήματος και αντεπίθεσης των δυνάμεων του κεφαλαίου.

Ετσι είχε τεθεί το θέμα. Επομένως, κριτήριο και αφετηρία της σκέψης μας, για να προσεγγίζουμε το σημερινό επίπεδο ανάπτυξης του Κόμματος και τα κύρια προβλήματά του δεν μπορεί να είναι άλλο από την παραπάνω θεμελιακή τοποθέτηση - στόχο των Συνεδρίων του Κόμματος. Μόνο με αυτόν τον τρόπο θα προφυλαχτούμε από τον υποκειμενισμό και τη διασπορά της σκέψης προς διάφορες κατευθύνσεις.

• Παρά τους αγώνες, συχνά μαζικούς, και τις μεγάλες εκλογικές καμπάνιες και το κέρδισμα νέων δυνάμεων με τις θέσεις και την πολιτική του Κόμματος δεν έχουμε ικανοποιητικά αποτελέσματα στη συσπείρωσή τους και τη μαχητική στράτευσή τους γύρω από το Κόμμα, μαζί με το Κόμμα στα διάφορα μέτωπα με μια λίγο - πολύ σταθερότητα. Γενικά δεν πρέπει να είμαστε ικανοποιημένοι στην ανάπτυξη της λαϊκής πρωτοβουλίας και οργάνωσης ως αποτελεσμάτων συγκεκριμένης και σχεδιασμένης δράσης των Κομματικών Οργανώσεων.
• Με εξαίρεση τις εκλογικές μάχες ή μεγάλες καμπάνιες που όλο το Κόμμα παλεύει, με δυσκολίες, αδυναμίες κλπ., σε μια ενιαία γραμμή, στο υπόλοιπο διάστημα συνεχίζουμε τη δράση, αλλά με άλλους ρυθμούς και κυρίως με αποσπασματικό τρόπο. Χάνεται ή αδυνατίζει η συνέχεια της πολιτικής πάλης. Διασπάται και κατακερματίζεται η δράση και προσαρμόζεται στην ιδιαιτερότητα του χώρου της κάθε οργάνωσης. Παρά τη σχετική πρόοδο και ωρίμανση που σημειώνουμε, το πρόβλημα αυτό δεν έχει ξεπεραστεί, με συνέπεια να υποβαθμίζεται η κύρια γραμμή πάλης και συσπείρωσης.
• Η ένταξη νέων μελών στις γραμμές του Κόμματος συνυπάρχει με φαινόμενα αποστράτευσης και υποχώρησης μελών, στελεχών. Η τάση αυτή ήταν πιο έντονη τα πρώτα χρόνια μετά την κρίση. Οσο κι αν έχει ανακοπεί, η τάση αυτή παραμένει ως πρόβλημα, όπως και οι χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης.
• Παρά την αύξηση της επιρροής του Κόμματος στην εργατική τάξη και το συνδικαλιστικό της κίνημα, η οικοδόμηση του Κόμματος στους τόπους δουλιάς, θεμελιακό πρόβλημα για το μέλλον και το χαρακτήρα του Κόμματος, είναι μικρή και ο σχεδιασμός είναι ακόμα σε μεγάλο βαθμό ατελής, ερασιτεχνικός.
• Η βελτίωση της λειτουργίας και της εσωκομματικής ζωής συνυπάρχει με έντονα φαινόμενα χαλαρότητας στην τήρηση των καταστατικών αρχών και κανόνων λειτουργίας.
• Η μορφωτική δουλιά, η φροντίδα για την ανάπτυξη της θεωρητικής και πολιτικής σκέψης προωθείται με διαφορετικές ταχύτητες.
• Ο «Ριζοσπάστης» παραμένει σε χαμηλά επίπεδα κυκλοφορίας και δεν αξιοποιείται από ένα σημαντικό τμήμα μελών και στελεχών ως καθοδηγητής της καθημερινής πάλης.

Οφείλουμε μέσα από συλλογική προσπάθεια να αναζητήσουμε τις βασικές αιτίες και να τις παλέψουμε.

• Είναι κατ' αρχήν οι αντικειμενικές δυσκολίες, που έχουν μια ισχυρή δυναμική ειδικά στη δουλιά στην εργατική τάξη (ανεργία, τρομοκρατία, αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις κλπ.), καθώς και οι πιέσεις των αντιπάλων. Οι δυσκολίες αυτές, αν δεν υπολογίζονται σωστά, είναι γόνιμο έδαφος για παρεκκλίσεις και υποχωρήσεις.
• Είναι τα σοβαρά θεωρητικά κενά που υπάρχουν και η υποβάθμιση της θεωρητικής μόρφωσης.
• Βαραίνουν μια σειρά αντιλήψεις που διαμορφώθηκαν σε άλλες συνθήκες πάλης και παραμένουν ισχυρές και κυρίως αντιλήψεις που απολυτοποιούν την τακτική έναντι της στρατηγικής.
• Στην όχι πάντα καλά σχεδιασμένη πολιτική στελεχών από την εργατική τάξη και κυρίως σε ό,τι αφορά στην εκπαίδευση των στελεχών.

Οι παράγοντες αυτοί μαζί με άλλους, που ενδεχομένως μπορούν να προστεθούν, δυσκόλεψαν και δυσκολεύουν την ολοκλήρωση της ανασυγκρότησης του Κόμματος. Δεν εξηγούν όμως ολοκληρωμένα τις καθυστερήσεις και τις αντιφάσεις που υπάρχουν στη γενική πορεία του Κόμματος. Επομένως, πρέπει να δούμε ακόμα βαθύτερα και να αναζητήσουμε τη ρίζα του προβλήματος.

Δεν είναι συνειδητοποιημένο με ενιαίο τρόπο τι Κόμμα χρειαζόμαστε στις νέες συνθήκες. Γιατί δεν είναι σαφές όσο πρέπει και στο βάθος που πρέπει από το σύνολο του Κόμματος το κεντρικό πολιτικό πρόβλημα που έχει τεθεί για λύση, καθώς και η φύση αυτού του προβλήματος. Και η ουσία του βρίσκεται στο ότι η πάλη για τη λαϊκή εξουσία -μέσα από τη συγκρότηση του Μετώπου - είναι υποχρεωτική και η μόνη εναλλακτική λύση και προοπτική για την εργατική τάξη και τα άλλα εργαζόμενα στρώματα, προκειμένου να απαλλαγούν από το βραχνά των σημερινών τους προβλημάτων και να ικανοποιηθούν οι σημερινές τους ανάγκες. Αυτό στην πράξη σημαίνει ότι για να προχωρήσει αυτή η υπόθεση πρέπει να μπει στο κέντρο της δράσης του Κόμματος, στο λαό, να γίνει υπόθεση ζωής και αγώνα των ίδιων των λαϊκών μαζών. Εδώ εκδηλώνεται ο πυρήνας του προβλήματος σε συνδυασμό με τη μεγάλη καθυστέρηση οικοδόμησης του Κόμματος στην εργατική τάξη και την άντληση νέων δυνάμεων από τις γραμμές της. Οι καθυστερήσεις αυτές αντανακλούν οπωσδήποτε καθοδηγητικές αδυναμίες και ανεπάρκειες.

Αν είναι σωστή η εκτίμηση - και είναι - ότι εξαιτίας της επέκτασης της κυριαρχίας των μονοπωλίων σε όλους τους τομείς της ζωής του λαού, από την παραγωγή των υλικών αγαθών ως τις πιο στοιχειώδεις καθημερινές ανάγκες και την επιδίωξής τους για όλο και μεγαλύτερα κέρδη, ανατρέπονται διαρκώς όλες οι μέχρι τώρα διαμορφωμένες εργασιακές σχέσεις και τα βασικά κατοχυρωμένα δικαιώματα στην εκπαίδευση, στην Υγεία, στην Κοινωνική Ασφάλιση και σύνταξη, ως οι πιο στοιχειώδεις συλλογικές ελευθερίες και τα ατομικά δημοκρατικά δικαιώματα. Οτι ισοπεδώνεται και καταργείται η μικρή και μεσαία ιδιοκτησία ή υποτάσσεται στο δικό τους σχεδιασμό, ότι εξαιτίας του κυνηγητού του κέρδους γεννούν τον πόλεμο, τη μαζική ανεργία και την εξαθλίωση τότε: θα ισοδυναμούσε με οπισθοχώρηση του κινήματος, αποδιοργάνωση και αναστολή όλων αυτών των θετικών διεργασιών και τάσεων που στην αρχή του άρθρου σημειώσαμε αν:

Το Κόμμα με όλες του τις δυνάμεις δε θέσει στο κέντρο της ζύμωσης και πάλης το σχέδιο που έχει επεξεργαστεί για τη λαϊκή οικονομία και λαϊκή εξουσία, ως άξονα της καθημερινής του δράσης, ως γραμμή πάλης, ρήξης και ανατροπής της κυριαρχίας των μονοπωλίων. Δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική λύση.

Είναι το βήμα που πρέπει να γίνει υποχρεωτικά για να κατακτήσει το Κόμμα την ιδεολογική και πολιτική ηγεμονία και μια ανώτερη συσπείρωση των δυνάμεών του. Είναι το υποχρεωτικό βήμα για να αποκτήσει σταθερό δεσμό με τις εργατικές και λαϊκές μάζες που προσεγγίζουν την πολιτική του και να κερδίσει την εμπιστοσύνη τους. Και είναι υποχρεωτικό αυτό το βήμα, γιατί μόνο έτσι θα κρατηθεί ανοιχτός ο δρόμος της συσπείρωσης των δυνάμεων που προσεγγίζουν το Κόμμα και της συνεχούς διεύρυνσης της επιρροής του σε νέες δυνάμεις. Σε άλλη περίπτωση χάνεται η συνέχεια.

Σήμερα δεν υπάρχουν περιθώρια για ρουτινιάρικη και τυποποιημένη δουλιά. Κάθε αναστολή και ταλάντευση ισοδυναμούν με στασιμότητα και τελικά με οπισθοχώρηση.

Μπορούμε και πρέπει να κάνουμε αυτό το αποφασιστικό βήμα μπροστά, θέτοντας στο κέντρο της συζήτησης και της δράσης των ΚΟΒ, όλων των κομματικών δυνάμεων στην εργατική τάξη, στο λαό τα ιδεολογικά, πολιτικά και οργανωτικά προβλήματα που απαιτεί ο άλλος δρόμος ανάπτυξης, η προοπτική της λαϊκής οικονομίας και εξουσίας.

Η επικαιρότητα δεν πρέπει ούτε να ανατρέπει ούτε να διασπά αυτόν το σχεδιασμό. Αντίθετα, η επικαιρότητα να τον ενισχύει, να τον εμπλουτίζει.

Αν επιχειρήσουμε να απαντήσουμε κάπως σχηματικά πώς πρέπει πρακτικά να δουλεύουμε και να λύνουμε στη δράση τα πολιτικά και οργανωτικά προβλήματα που παραπάνω θέσαμε -θα λέγαμε - να σχεδιάζουμε και να καθοδηγούμε τις οργανώσεις όπως σχεδιάζουμε και παλεύουμε στις εκλογικές μάχες. Με ενιαίο σχέδιο, στόχους και ποικιλία μορφών δράσης ανάλογα με την ιδιαιτερότητα του κάθε χώρου, χωρίς ημερομηνία λήξης.

Με την εξής, όμως, διαφορά. Παράλληλα και ταυτόχρονα με την πλατιά και ενιαία εκλαΐκευση του βασικού σχεδίου του Κόμματος, των θέσεων και της πολιτικής του.

Το ερώτημα που γεννιέται εδώ είναι το εξής. Ποιος είναι ο κρίκος, ο καθοριστικός εκείνος παράγοντας που θα προωθεί αποφασιστικά, σταθερά, πολύμορφα και ταυτόχρονα σε ενιαία κατεύθυνση και κοίτη τη συσπείρωση, τις συμμαχίες και τη συμμετοχή των λαϊκών μαζών στην πάλη;

Η ριζοσπαστικοποίηση των μαζών δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο με ριζοσπαστικά συνθήματα και αιτήματα που να ανταποκρίνονται στις σημερινές ανάγκες τους και να είναι ενταγμένα ή να απορρέουν από το πρόγραμμα του Κόμματος.

Για παράδειγμα, το αίτημα για 1.100 ευρώ κατώτερο μισθό ή 44 ευρώ κατώτερο μεροκάματο και 800 ευρώ κατώτερη σύνταξη είναι αίτημα που απαντά σήμερα στη βασική ανάγκη της εργατικής οικογένειας για μια κάπως αξιοπρεπή ζωή.

Είναι ταυτόχρονα αίτημα - σύνθημα σύγκρουσης, ρήξης με τη γραμμή της μεγαλοεργοδοσίας. Είναι όμως ταυτόχρονα και κρίκος συσπείρωσης, οργάνωσης συμμαχιών ταξικής συνειδητοποίησης, βήμα για την ενότητα της εργατικής τάξης απέναντι στην ενιαία οργανωμένη δύναμη του κεφαλαίου.

Να τι αξία έχει η ενιαία αντιμετώπιση, ο ενιαίος σχεδιασμός. Αν ο στόχος αυτός δεν παλεύεται από όλες τις δυνάμεις, σε όλους τους χώρους δε θα υπάρχουν αποτελέσματα. Αλλά η κατάκτηση της γραμμής πάλης σε αυτή την κατεύθυνση σημαίνει καλή γνώση και πλατιά δουλιά για την εκλαΐκευση του άλλου δρόμου ανάπτυξης. Σε αυτή την προοπτική είναι ενταγμένο το συγκεκριμένο αίτημα.

Ανάλογα παραδείγματα μπορούμε να αναφέρουμε σε όλους τους βασικούς τομείς που αφορούν τη ζωή της εργατικής τάξης, των μικρομεσαίων, της αγροτιάς (δωρεάν Υγεία, Παιδεία, παραγωγικός συνεταιρισμός κλπ.).

Αν δεν οργανώνουμε την πάλη σε αυτή την κατεύθυνση με τέτοια και όχι άλλα συνθήματα, σημαίνει ότι δε δίνουμε απάντηση και λύση στα σημερινά προβλήματα που βασανίζουν τον κόσμο, δεν ανοίγουμε προοπτική και αφήνουμε στο απυρόβλητο την αστική ιδεολογία να εγκλωβίζει τις λαϊκές συνειδήσεις στη δική της βασική γραμμή. Να ταυτίζουν, δηλαδή, οι εργαζόμενοι τα συμφέροντά τους με τους στόχους και τα συμφέροντα του κεφαλαίου και αντί να παλεύουν για την απαλλαγή τους από τη ληστρική του εκμετάλλευση να υιοθετούν τα σχέδιά του, όπως την ουτοπική άποψη ότι η καπιταλιστική ανάπτυξη φέρνει απασχόληση, μεγαλώνει την πίτα και, κατά συνέπεια, το εισόδημα κλπ.

Δε θα μπορέσουμε να πετύχουμε τα αποτελέσματα που επιδιώκουμε, θα κουτσαίνουμε συνεχώς αν, ταυτόχρονα με την προώθηση των δύο προϋποθέσεων που σε γενικές γραμμές παραπάνω αναφέραμε, δεν παλεύουμε μια τρίτη προϋπόθεση, ότι το Κόμμα,

Μέσα σε αυτή τη γραμμή, το Κόμμα θα κατακτά σταθερά και θα εδραιώνει τα επαναστατικά του χαρακτηριστικά και θα αναγνωρίζεται ως η αναμφισβήτητη πρωτοπορία.

Το άρθρο αναδημοσιεύεται από την ΚΟΜΕΠ, τεύχος 4/2004 και αποτελεί στο δεύτερο και τελευταίο μέρος του άρθρου που δημοσίευσε ο «Ρ» την περασμένη Κυριακή, 5/9/2004.