Κρίση πολιτική και οικονομική

Αν για τον Τοντόρ Ζίβκοφ το 1996 ήταν η χρονιά της δικαίωσης (το Φλεβάρη απαλλάχτηκε από τις κατηγορίες για υπεξαίρεση δημοσίου χρήματος, για τις οποίες είχε καταδικαστεί σε 7ετή φυλάκιση το 1992), για τον διάδοχό του στην εξουσία, Ζαν Βιντένοφ, σχεδόν οδήγησε στην καταστροφή της πολιτικής του καριέρας.

Ολόκληρο το 1996 ο Βιντένοφ φαινόταν να αντιμετωπίζει κινδύνους: το Γενάρη "υπέστη" πρόταση μομφής από την αντιπολίτευση, η οποία τον κατηγόρησε για κακοδιαχείριση και έλλειψη σιτηρών. Η πρόταση καταφηφίστηκε, αλλά ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησής του, Κίριλ Τσόσεφ, παραιτήθηκε. Τον Ιούνη, η Βουλή προέκρινε οριακά τον ανασχηματισμό που πρότεινε ο πρωθυπουργός. Η υποφώσκουσα κρίση συνεχίστηκε έως τις προεδρικές εκλογές, σημείο - κλειδί για την αντιπολίτευση. Η άλλοτε κατακερματισμένη δεξιά παράταξη κατάφερε, το Νοέμβρη, να υπερβεί τις διαφορές των κομμάτων που την απάρτισαν και να καταγάγει ευρεία πολιτική νίκη. Πιεζόμενος από την αντιπολίτευση εντός και εκτός του Σοσιαλιστικού Κόμματος, ο Βιντένοφ ανακοίνωσε στην έναρξη του 42ου έκτακτου Συνεδρίου του Σοσιαλιστικού κόμματος (21η Δεκέμβρη) την παραίτηση του ιδίου και της κυβέρνησής του, και κατέστησε σαφές ότι δεν πρόκειται να θέσει ξανά υποψηφιότητα για την πρωθυπουργία ή την αρχηγία του κόμματος. Αδοξη κατάληξη ενός εκπληκτικού σλάλομ...

Ο Βιντένοφ υπέβαλε την παραίτησή του και στο Κοινοβούλιο, το οποίο επρόκειτο να συζητήσει επ' αυτής την 28η Δεκέμβρη. Πιθανότερος διάδοχός του στην ηγεσία του κόμματος και της κυβέρνησης, κάποιος εκ των πρώην υπουργών, Εξωτερικών, Γκεόργκι Πιρίνσκι, και Εσωτερικών, Νικολάι Ντόμπρεφ.

Ο Βιντένοφ έχει ακόμη μια απειλή να αντιμετωπίσει στις αρχές του έτους - τη διερεύνηση των σχέσεών του με το "σκοτεινό" όμιλο εταιριών "Ωρίωνα". Ηδη εκκρεμεί έρευνα σε βάρος του, ενώ αρκετοί συνδέουν την υπόθεση αυτή με τη δολοφονία του άλλοτε πρωθυπουργού, Αντρέι Λουκάνοφ, ο οποίος δολοφονήθηκε την 2η Οκτώβρη.

Αν κάτι υπογράμμισε την απαξίωση του Ζαν Βιντένοφ και της κυβέρνησης του Σοσιαλιστικού Κόμματος εν τω συνόλω της, αυτό ήταν αναμφιβόλως το κορυφαίο γεγονός της βουλγαρικής πολιτικής σκηνής το 1996, οι προεδρικές εκλογές. Τα προβλήματα για την παράταξη του Βιντένοφ διαφάνηκαν ήδη από την έναρξη της προεκλογικής εκστρατείας. Υπήρξε δυστοκία όσον αφορά την επιλογή υποψηφίου - και όταν τελικώς επιλέχτηκε ο υπουργός Εξωτερικών, Γκεόργκι Πιρίνσκι, προέκυψε η ακύρωση της υποψηφιότητάς του από το Συνταγματικό Δικαστήριο λόγω της αμφισβήτησης της υπηκοότητάς του. Την τελευταία στιγμή (Σεπτέμβρης) προκρίθηκε η υποψηφιότητα του (δευτέρας πολιτικής "τάξεως") υπουργού Πολιτισμού, Ιβάν Μαράζοφ.

Από την άλλη πλευρά, η αντιπολίτευση είχε όλο το χρόνο - από τον Ιούνη, όταν ο απερχόμενος Πρόεδρος, Ζέλιου Ζέλεφ, ανακοίνωσε ότι απέσυρε την υποψηφιότητά του - να αναζητήσει το πρόσωπο που θα μπορούσε να την οδηγήσει στη νίκη. Ως προϊόν συμβιβασμού προέκυψε ο Πέταρ Στογιάνοφ.

Η επιλογή αυτή δικαιώθηκε τον Οκτώβρη. Στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών (27η Οκτώβρη), ο Πέταρ Στογιάνοφ της Ενωσης Δημοκρατικών Δυνάμεων κέρδισε το 44,07%, ο Μαράζοφ του Σοσιαλιστικού Κόμματος μόλις το 27,01%, ο Ζορζ Γκάντσεφ του Κόμματος των Επιχειρηματιών το 21,87%, κι οι υπόλοιποι έξι υποψήφιοι συνολικά το 7,05%. Προκρίνονται στο δεύτερο γύρο οι Στογιάνοφ και Μαράζοφ. Την 3η Νοέμβρη ο Στογιάνοφ διεύρυνε το προβάδισμά του: αναδείχτηκε νικητής με ποσοστό 59,73%, ενώ ο Μαράζοφ έμεινε στο 40,27%.

Η κυβέρνηση "παραδέχτηκε" τη νίκη της αντιπολίτευσης και την 12η Νοέμβρη ο Βιντένοφ ζήτησε και έλαβε "ψήφο εμπιστοσύνης" από τα ηγετικά όργανα του Σοσιαλιστικού Κόμματος. Την επομένη, ο υπουργός Εξωτερικών Πιρίνσκι παραιτήθηκε.

Η Βουλγαρία πρωταγωνίστησε το 1996 σε δύο ειδικής σημασίας συμφωνίες: το Μάη, κατέστη το 45ο μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης Δορυφορικών Επικοινωνιών, εμπλεκόμενη σε μια αγορά η οποία αναμένεται να έχει εξέχοντα ρόλο τα επόμενα δέκα χρόνια - τουλάχιστον. Και τον Ιούλη, εντάχτηκε στην "τρόικα" των χωρών, οι οποίες θα λάβουν δωρεάν οικονομική βοήθεια 8 εκατομμυρίων δολαρίων για την κατασκευή της Παρα-Εγνατίας οδού, που αναμένεται να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στις μεταφορές από τη Βαλκανική χερσόνησο στην ευρωπαϊκή ήπειρο και αντιστρόφως.

Από διπλωματικής - στρατιωτικής πλευράς, σημαντική θα πρέπει να θεωρείται η συμφωνία στρατιωτικής συνεργασίας την οποία η Σόφια συνήψε με την Τουρκία το Γενάρη, ενώ επίσης ειδικής σημασίας θα πρέπει να θεωρείται η άρνηση του Βιντένοφ στην προσπάθεια του Ρώσου Προέδρου, Μπόρις Γιέλτσιν, να ενταχθεί η Βουλγαρία σε ένα υπό τη Μόσχα "μπλοκ" χωρών. Η Σόφια δείχνει να έχει τη βούληση ένταξής της στις δομές της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αλλά και του ΝΑΤΟ.

ΑΛΒΑΝΙΑ

Χρονιά βίας, νοθείας

και οικονομικής δυσπραγίας...

Υπήρξαν ορισμένα γεγονότα που χαρακτήρισαν την περυσινή χρονιά στην Αλβανία: η έκρηξη, το Φεβρουάριο, παγιδευμένου αυτοκινήτου έξω από σούπερ μάρκετ στα Τίρανα, με αποτέλεσμα το θάνατο 4 ανθρώπων, για την οποία οι αρχές ασφαλείας συνέλαβαν ως υπόπτους σχεδόν αποκλειστικά πρώην στελέχη της μυστικής αστυνομίας Σιγκουρίμι. Οι δίκες πρώην κομμουνιστών και όποιων τόλμησαν να αναφέρουν ότι ακολούθησαν τον κομμουνισμό. Οι εκλογές της βίας και της νοθείας, πρώτα για την εκλογή νέας Βουλής (Μάιος - Ιούνιος) και κατόπιν οι δημοτικές (Οκτώβριος). Η αποκήρυξη του μαρξισμού από το Σοσιαλιστικό Κόμμα. Ηταν μια χρονιά που πολλοί Αλβανοί θα ήθελαν να ξεχάσουν...

Οι γενικές εκλογές του Μαϊου και του Ιουνίου σημαδεύτηκαν από αστυνομοκρατία, βία, και - όπως κατήγγειλε η αντιπολίτευση - εκτεταμένη νοθεία: οι εικόνες ξυλοδαρμών στελεχών της αντιπολίτευσης και πολιτών, αμαυρώνουν την εικόνα. Τελικά, λίγο πριν τη λήξη του πρώτου γύρου, η αντιπολίτευση σχεδόν στο σύνολό της αποχώρησε. Τα αποτελέσματα καταδεικνύουν σαρωτική νίκη του Δημοκρατικού Κόμματος (95 έδρες επί συνόλου 140, ήδη από τον πρώτο γύρο) και ο Πρόεδρος Σαλί Μπερίσα επιχαίρει: ενεπλάκη από την αρχή ενεργά στην εκλογική διαδικασία. Παρά μάλιστα τις αιτιάσεις διεθνών παρατηρητών (ΟΑΣΕ, Ελσίνκι Ουότς) για παρατυπίες και παραβιάσεις κατά τη διάρκεια της διαδικασίας (μέχρι και νεκροί ψήφισαν... ), και το αίτημα επανάληψης των εκλογών, ο Μπερίσα χαρακτηρίζει τη διαδικασία "ελεύθερη και δίκαια". Οι Σοσιαλιστές του Φάτος Νάνο έλαβαν 5 έδρες κι η Ενωση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (συμμετείχαν εκπρόσωποι της ελληνικής μειονότητας) 2. Στον δεύτερο γύρο του Ιουνίου σε 9 περιφέρειες, η συμμετοχή δεν ξεπέρασε το 35%. Πάντως το Δημοκρατικό Κόμμα κέρδισε ξανά. Κατά τα τελικά αποτελέσματα της Κεντρικής Εκλογικής Επιτροπής, κατέλαβε 122 επί συνόλου 140 εδρών, το Σοσιαλιστικό Κόμμα 10, το Ρεπουμπλικανικό 3, η Ενωση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων 3 και το Εθνικιστικό Κόμμα 2. Στην επίσημη έκθεσή του για τις εκλογές, ο ΟΑΣΕ κατηγόρησε τις αλβανικές αρχές για επανειλημμένες παραβιάσεις του εκλογικού νόμου, αλλά ο Μπερίσα δεν... πτοήθηκε και ξανακέρδισε τις επαναληπτικές εκλογές σε 17 περιφέρειες από τις οποίες απείχε η αντιπολίτευση. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης, σε ένδειξη διαμαρτυρίας, δεν παρέστησαν στην πρώτη συνεδρίαση της Βουλής.

Τον Ιούλιο ο Μπερίσα όρκισε νέα κυβέρνηση με 26 μέλη, 17 υπουργούς και 9 γραμματείς του κράτους, πρωθυπουργό τον Αλεξάντερ Μέξι, αντιπρόεδρο και υπουργό Εξωτερικών τον Τριτάν Σιέχου και υπουργό Αμυνας τον Σιαφέτ Ζουλαλί. Οι δημοτικές εκλογές τελικά δε διέφεραν και πολύ από τις βουλευτικές: την 20ή και την 28η Οκτωβρίου, το Δημοκρατικό Κόμμα κατέγραψε μια "άνετη" (όπως δήλωσε ο Μπερίσα) νίκη, εκλέγοντας τελικά 58 δημάρχους επί συνόλου 64 στην αλβανική επικράτεια και 267 κοινοτάρχες σε σύνολο 310. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα εξέλεξε μόλις 4 δημάρχους, ενώ η Ενωση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κανέναν. Και πάλι, η αντιπολίτευση κατήγγειλε νοθεία του αποτελέσματος, όμως και πάλι συνάντησε κυνική στάση από πλευράς κυβέρνησης και αδιαφορία από πλευράς διεθνούς κοινότητας.

Τα Τίρανα ανέλαβαν τον Μάρτιο την πρωτοβουλία σύγκλησης μιας διάσκεψης για την ασφάλεια στα νότια Βαλκάνια, στην οποία κάλεσαν τις ΗΠΑ, την Ελλάδα, την Τουρκία, την ΠΓΔΜ, τη Βουλγαρία και την Ιταλία, να συμμετάσχουν. Στη διάσκεψη, η οποία ξεκίνησε την 31η Μαρτίου, η Ελλάδα δεν έλαβε μέρος, επειδή όπως υποστήριξε η Αθήνα "δεν προσκλήθηκαν όλες οι βαλκανικές χώρες". Τον Απρίλιο, τα Τίρανα απέσπασαν στρατιωτική βοήθεια από τις ΗΠΑ, ύψους 100 εκατ. δολαρίων. Τον Ιούλιο, στην Μπίζα, κέντρο διεξαγωγής ασκήσεων του στρατού, πραγματοποιήθηκαν πολυεθνικά γυμνάσια της Αλβανίας, των ΗΠΑ, της Ιταλίας, της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας, της Τουρκίας, των Σκοπίων και της Σλοβενίας, η οποία συμμετέχει υπό το καθεστώς του παρατηρητή. Σκοπός, η διερεύνηση των δυνατοτήτων δημιουργίας μιας βαλκανικής δύναμης ταχείας επέμβασης.

Τον Αύγουστο, η Βουλή της χώρας (κατ' ουσίαν, δηλαδή, η κυβέρνηση και οι βουλευτές του Μπερίσα) ψηφίζει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, για την οποία είχε δεσμευθεί έναντι του Συμβουλίου της Ευρώπης - περί τήρησής της, ούτε λόγος, βέβαια...

Οι κινήσεις της κυβέρνησης Μπερίσα για τον οικονομικό "εκδυτικισμό" της χώρας εκφράσθηκαν, τον Μάιο, με τη δημιουργία του πρώτου - υποτυπώδους, όπως παραδέχθηκαν οι πάντες - Χρηματιστηρίου Αξιών των Τιράνων. Πρόκειται για τον πρώτο τέτοιου είδους θεσμό στην ιστορία της χώρας. Πάντως, οι... κακές γλώσσες μίλησαν για "δίοδο ξεπλύματος" του μαφιόζικου χρήματος - μια κατηγορία που μένει εκκρεμής.

Τα Τίρανα επιχείρησαν να αντλήσουν οικονομική βοήθεια από χώρες οι οποίες επιχειρούν να δημιουργήσουν ζώνες πολιτικοοικονομικής επιρροής στα Βαλκάνια: τον Μάρτιο, η Αλβανία έλαβε οικονομική βοήθεια από τη Γερμανία, ύψους 48 εκατομμυρίων μάρκων, για τον εκσυγχρονισμό του αεροδρομίου της.

Η οικονομική δυσπραγία, πάντως, σε τομείς όπου παραδοσιακά δραστηριοποιούνται οι Αλβανοί πολίτες, υπήρξε κάτι περισσότερο από εμφανής. Τον Ιούνιο, οι κτηνοτρόφοι αντιμετώπισαν πολυάριθμα κρούσματα μελιταίου πυρετού σε κοπάδια ζώων. Η Ευρωπαϊκή Ενωση, μαζί με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, αποφάσισαν εσπευσμένα να χρηματοδοτήσουν τον εμβολιασμό τους. Αλλά φυσικά επρόκειτο για μια "πυροσβεστικού" τύπου επέμβαση, με μόνο προσωρινή επίδραση.

Το βιοτικό επίπεδο των απλών πολιτών περιέπεσε σε κακά χάλια: δεν είναι τυχαίο ότι - τουλάχιστον - είκοσι τρεις άνθρωποι βρήκαν το θάνατο από πολιομυελίτιδα, το 1996. Η κυβέρνηση, όμως, περί άλλων ετύρβαζε - αν και, στις 4 Οκτωβρίου, περισσότεροι από 200 χιλιάδες δημόσιοι υπάλληλοι απήργησαν διαμαρτυρόμενοι για την αύξηση στην τιμή του ψωμιού και των καυσίμων - ουδεμία σημασία δόθηκε από τους Αλβανούς οικονομικούς υπουργούς.

Ο Σ. Μπερίσα και ο Α. Μέξι πανηγυρίζουν μετά τις εκλογές