Μα πίσω από τα φώτα, τις φωνές και τις μουσικές, σ' ένα ήσυχο ξέφωτο, μου φάνηκε πως συνέβη κάτι αλλόκοτο. Μου φάνηκε πως είδα μια παράξενη συντροφιά ανθρώπων, που είχαν φύγει από τη ζωή την ίδια μέρα, διαφορετική χρονιά ο καθένας. Με δύο από αυτούς γνωριζόμουν πολύ καλά, κάποιους άλλους τους θαύμαζα από μακριά.

Ενα συναπάντημα φανταστικό, αλλά τόσο αληθινό για όσους είχαν μάτια να δουν.

Ανάμεσά τους η πιο οικεία - σε μένα - φιγούρα είναι αυτή της Ελλης Αλεξίου, της δασκάλας, της αγωνίστριας, της συγγραφέα.

Μια πολυσύνθετη προσωπικότητα, που βρέθηκε κοντά στα παιδιά και το έργο της είναι μια ανεκτίμητη παρακαταθήκη για τους νεότερους.

Είναι εκεί, ολοζώντανη και μαχητική όπως πάντα, και συνομιλεί με τον Αντρέ Μπρετόν, τον ιδρυτή και θεωρητικό «μέντορα» του υπερρεαλισμού, αυτόν που είπε κάποτε πως «Ο άνθρωπος είναι η απάντηση, όποια κι αν είναι η ερώτηση...».

Μαζί τους είναι και ο Λουί Παστέρ, ο θεμελιωτής της μικροβιολογίας και της ανοσολογίας, με το σπουδαίο επιστημονικό έργο, ο αστρονόμος Εντγουιν Χαμπλ, αυτός που υποψιάστηκε - και απέδειξε - ότι υπάρχει ένα μεγαλύτερο σύμπαν εκεί έξω, που εκτείνεται πολύ πέρα από τον δικό μας γαλαξία, ο Νίκος Καρούζος, από τους πιο σημαντικούς ποιητές της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς, ο ταγμένος στο αίνιγμα της ύπαρξης, και ο θρυλικός Μάιλς Ντέιβις, με την καθοριστική επιρροή στη μουσική του 20ού αιώνα, από τους πιο καινοτόμους καλλιτέχνες της τζαζ.

Η Ελλη Αλεξίου παίρνει πρώτη τον λόγο, σαν καλή δασκάλα που ξέρει να βάζει τάξη αλλά και να ανοίγει ορίζοντες:

- Σκέφτηκα να βρεθούμε σήμερα εδώ, σ' αυτό το φεστιβάλ της νεολαίας που αγωνίζεται. Γιατί πιστεύω πως κάθε γενιά χρειάζεται φωνές που να εμπνέουν. Βλέπω αυτά τα παιδιά που μοιράζουν έντυπα, τραγουδούν, γελούν, συζητούν και ανακαλύπτω στα μάτια τους την ίδια σπίθα που έβλεπα στα μάτια των μαθητών μου. Μόνο που ο κόσμος τους είναι πιο σκληρός πια, πηγαίνει από κρίση σε κρίση, τους οδηγούν σε εργασιακό μεσαίωνα, με 13 ώρες δουλειάς, βιώνουν μεγαλύτερη εκμετάλλευση, πιο βαθιά αδικία. Αν δεν σπάσουν τα δεσμά που τους φορτώνει το σύστημα, θα σβήσει η φλόγα τους. Και αναρωτιέμαι: Τι μπορούμε να τους πούμε εμείς, από τις δικές μας εποχές;

Ο Αντρέ Μπρετόν, με εκείνο το βλέμμα που πάντα έμοιαζε να κοιτά πίσω και από τους τοίχους, απαντά:

- Να τους πούμε πως χωρίς φαντασία δεν υπάρχει αγώνας για ελευθερία. Να αρνηθούν τον κόσμο όπως τους τον σερβίρουν. Να ανατρέψουν την πραγματικότητα, με πάθος και φαντασία, γιατί χωρίς ποίηση και όνειρο η εξέγερση γίνεται απλό λογιστικό πρόβλημα. Η επανάσταση δεν είναι μόνο οικονομία και μισθός. Είναι να τολμήσεις να φανταστείς το αδύνατο. Αυτή η γενιά πρέπει να ξαναμάθει να ονειρεύεται, να βλέπει τον κόσμο αλλιώς.

Η Αλεξίου τον διακόπτει με ένα μειδίαμα:

- Καλέ μου Αντρέ, τα παιδιά αυτά ξέρουν να ονειρεύονται. Το ζήτημα είναι να μπορούν και να ζήσουν. Να έχουν δουλειά, σπίτι, φαγητό. Να ζουν ειρηνικά. Εδώ δεν είμαστε μόνο σε μάχη για τα όνειρα, είμαστε σε μάχη για την επιβίωση. Είναι ωραία τα όνειρα, Αντρέ, μα και το ψωμί είναι απαραίτητο. Γιατί τα παιδιά αυτά πρέπει πρώτα να ζήσουν για να ονειρευτούν. Κοίτα τα μάτια τους, άκου τα γέλια τους. Μπορείς να νιώσεις και την αγωνία τους; Η κοινωνία τούς λέει «αρκεστείτε στα λίγα, μην έχετε απαιτήσεις». Μα εγώ τους λέω, να τα διεκδικήσετε όλα. Δουλειά, μόρφωση, δικαιώματα, χαρά. Γιατί χωρίς αυτά, τα όνειρα μένουν στη σκιά.

Ο Λουί Παστέρ παρεμβαίνει στον διάλογο:

- Κι όμως, δεν αρκεί η φαντασία. Η γνώση πρέπει να περάσει σε όλους. Οπως το εμβόλιο έσωσε εκατομμύρια ζωές, έτσι και σήμερα η επιστήμη μπορεί να θωρακίσει τη νέα γενιά. Αλλά μόνο αν πάψει να είναι προνόμιο των λίγων και γίνει εργαλείο των πολλών. Η γνώση και η Υγεία είναι δικαίωμα όλων. Οσο η επιστήμη παραμένει φυλακισμένη στα εργαστήρια των μονοπωλίων, θα πεθαίνουν οι φτωχοί για να κερδίζουν οι λίγοι. Η νέα γενιά πρέπει να απαιτήσει δημόσια Υγεία, πρόσβαση στη γνώση, φάρμακα και περίθαλψη για όλους. Η επιστήμη είναι λαϊκό αγαθό, όχι εμπόρευμα.

Σε ένα πανό, κάποια παιδιά έγραφαν:

«Δημόσια και δωρεάν Υγεία για όλους».

Σαν να απαντούσαν στα λόγια του.

Ο Εντγουιν Χαμπλ δείχνει τον ουρανό πάνω από το πάρκο:

- Αυτά τα παιδιά ζουν μέσα σε ένα σύμπαν που διαρκώς διαστέλλεται. Κι όμως, τους πείθουν πως η ζωή τους πρέπει να μικραίνει, να περιορίζεται.

Τους λένε πως μπορεί να χωρέσει σε ένα στενό δωμάτιο, σε μια δουλειά μερικής απασχόλησης, σε έναν μισθό πείνας, σε μια μίζερη καθημερινότητα, σε ένα άδειο μέλλον

Θέλω να τους πω: Κοιτάξτε τα άστρα, όχι για να ξεφύγετε, αλλά για να καταλάβετε πόσο μικρά είναι τα όρια που προσπαθούν να σας επιβάλουν. Μη συμβιβαστείτε με τη σκόνη.

Η Ελλη τον κοιτάζει με μάτια γεμάτα τρυφερότητα αλλά και πίκρα:

- Εντγουιν, τα άστρα είναι ωραία, αλλά μην ξεχνάς ότι αυτά τα παιδιά συχνά δεν έχουν ούτε φως στο σπίτι. Το ζήτημα είναι πώς θα καταφέρουν να σταθούν γερά στα πόδια τους, πάνω στη γη, για να μπορέσουν να κοιτάξουν τον ουρανό. Ζουν στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης κι όμως ζουν χειρότερα κι από μας.

Ο Νίκος Καρούζος ανάβει τσιγάρο και χαιρετά με έναν στίχο του:

- Την καλησπέρα μου στα ιδανικά σας. Η ποίηση είναι ο καημός που γίνεται φωτιά. Η νέα γενιά, αν δεν γράψει τους δικούς της στίχους, αν δεν βρει τη δική της γλώσσα και δεν ουρλιάξει μ' αυτήν, αν δεν γράψει με τις δικές της λέξεις τον θυμό και την ελπίδα της, θα μείνει βουβή στις πιο κρίσιμες στιγμές της Ιστορίας. Κι αυτή η σιωπή θα είναι η πιο βαριά ήττα. Οι αγώνες χρειάζονται στίχο, χρειάζονται τραγούδι για να αντέξουν. Η ποίηση είναι η φωτιά που δίνει ψυχή στον αγώνα. Χωρίς ποίηση, οι άνθρωποι γίνονται μηχανές. Η ποίηση είναι το αίμα που καίγεται και φωτίζει. Τη χρειαζόμαστε όλοι, για να μη γίνει πατρίδα μας η Κόλαση.

Ο Μάιλς Ντέιβις, αμίλητος μέχρι τότε, παίρνει την τρομπέτα και φυσάει μια φράση μικρή αλλά καίρια, σαν καρδιοχτύπι. Μετά λέει:

- Ολα όσα είπατε είναι σωστά. Αλλά χωρίς ρυθμό δεν υπάρχει ζωή. Ωραία τα όνειρα, τα άστρα, η ποίηση. Ολα όμως χρειάζονται ρυθμό. Αν τα παιδιά δεν βρουν τον δικό τους ήχο και ρυθμό, θα χαθούν μέσα στον θόρυβο. Ο αγώνας χρειάζεται μουσική, θέλει beat. Δεν έχει σημασία αν είναι τζαζ, ραπ ή ρεμπέτικο. Η νέα γενιά πρέπει να φτιάξει τη δική της μουσική αντίστασης, αλλιώς δεν θα ακουστεί ποτέ. Από την τζαζ έως το χιπ χοπ, οι καταπιεσμένοι βρήκαν φωνή να διαμαρτυρηθούν.

Η φανταστική συντροφιά σωπαίνει για λίγο. Κι έπειτα, σαν να καταλήγουν σε κάτι, όλοι μαζί:

«Παιδιά, μην περιμένετε σωτήρες. Η ζωή είναι μπροστά σας, πάρτε τη στα χέρια σας. Η φαντασία, η γνώση, η επιστήμη, η ποίηση, η μουσική είναι τα όπλα σας. Και ο αγώνας σας είναι ο μόνος δρόμος να τα ενώσετε».

Η Αλεξίου χαμογελάει πλατιά:

«Και να λοιπόν που βρήκαμε κοινό τόπο: Ο αγώνας θέλει ψωμί, θέλει όνειρο, θέλει γνώση, θέλει ποίηση, θέλει μουσική. Κι όλα αυτά μαζί γίνονται δύναμη. Μην αφήσετε να σας πουν πως δεν μπορείτε. Εμείς φύγαμε μια τέτοια μέρα, στις 28 Σεπτέμβρη, εσείς όμως συνεχίστε όσα ξεκινήσαμε, και την 29η, και την 30ή και όλες τις μέρες που έρχονται».

Η φανταστική συντροφιά σωπαίνει για λίγο. Από τη σκηνή φτάνουν τα τραγούδια, τα χειροκροτήματα, τα γέλια. Στο Φεστιβάλ της ΚΝΕ ενώθηκε πάλι η φαντασία με τον ρεαλισμό, την ποίηση, την επιστήμη, τη μουσική, την ουτοπία, την ανάγκη.

Από τα μεγάφωνα ακούγεται το σύνθημα:

«Λευτεριά στην Παλαιστίνη».

Η Ελλη Αλεξίου σηκώνεται όρθια:

«Να και η πιο μεγάλη αλήθεια. Τι αξία έχουν τα όνειρα, η επιστήμη, η ποίηση, αν ο κόσμος συνεχίζει να πνίγεται στο αίμα; Οι νέοι βλέπουν στις οθόνες τους τη γενοκτονία του παλαιστινιακού λαού, τις βόμβες να γκρεμίζουν σπίτια, παιδιά θαμμένα κάτω από ερείπια. Κι όμως, οι κυβερνήσεις μιλούν για "δικαιώματα" και στηρίζουν τους φονιάδες. Η νέα γενιά δεν μπορεί να μένει ουδέτερη. Ο αγώνας τους για ζωή είναι και αγώνας ενάντια στον πόλεμο, ενάντια στον ιμπεριαλισμό, που γεννά αίμα και φτώχεια».

Ο Μπρετόν ψιθυρίζει: «Ο μεγαλύτερος σουρεαλισμός είναι αυτός, να λέγονται "πολιτισμένες" οι κοινωνίες που δέχονται τη σφαγή».

Ο Καρούζος προσθέτει: «Και η ποίηση χάνει κάθε αξία αν δεν φωνάζει μαζί με λαούς που σφαγιάζονται».

Ο Μάιλς φυσάει μια νότα θλιμμένη, σαν μοιρολόι.

Γύρω από τη φανταστική συντροφιά σαν να διαχέεται ένα παράξενο φως, που φωτίζει τα παιδιά τριγύρω που μοίραζαν φυλλάδια, που τραγουδούσαν, που συζητούσαν για έναν άλλο κόσμο. Η Ελλη τούς είπε κάτι τελευταίο:

«Παιδιά, δεν σας χαρίζεται τίποτα. Ούτε το ψωμί, ούτε τα όνειρα, ούτε η ειρήνη. Ολα θα τα κερδίσετε μόνο αν παλέψετε. Κρατήστε τη φαντασία, τη γνώση, την ποίηση, τη μουσική, μα πάνω απ' όλα κρατήστε τον αγώνα. Γιατί χωρίς εσάς, γρανάζι δεν γυρνά, και μόνο μαζί σας μπορεί να γυρίσει ολόκληρος ο κόσμος».

Κι έτσι, αυτές τις τελευταίες νύχτες στο Πάρκο Τρίτση η νεολαία δεν είχε - και δεν έχει - μόνο τις δικές της δυνατές φωνές στις ομιλίες, στα συνθήματα και στα τραγούδια, έχει και τους ψιθύρους αυτής της φανταστικής συνάντησης.

Εξι άνθρωποι, από διαφορετικούς δρόμους και εποχές, ένωσαν τα λόγια τους για να πουν το ίδιο: «Η νέα γενιά να συνεχίσει. Να μη συμβιβαστεί. Να χτίσει έναν κόσμο χωρίς αλυσίδες, χωρίς πολέμους, χωρίς γενοκτονίες. Εναν κόσμο δικό της, δίκαιο και ελεύθερο».

Τελικά, τα πάντα μπορεί να συμβούν στα Φεστιβάλ της ΚΝΕ.

Ακόμα κι αυτό. Μια απίθανη παρέα που έστω για λίγο γυρίζει πίσω στην εποχή μας, για να πει το πιο απλό:

«Συνεχίστε να αγωνίζεστε για έναν καλύτερο κόσμο!».