Emilio Morenatti

Ο Πρόεδρος της Καταλονίας ανακοίνωνε την Πέμπτη ότι δεν θα πάει σε πρόωρες εκλογές

Μετά την απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου της Ισπανίας στις 21/10 για ενεργοποίηση του λεγόμενου άρθρου 155 του Συντάγματος, που προβλέπει την άρση της αυτονομίας της Καταλονίας και τα προβλεπόμενα μέτρα για διάλυση της κυβέρνησης και του κοινοβουλίου, ανάληψη της διοίκησης από την κεντρική κυβέρνηση και την προκήρυξη πρόωρων τοπικών εκλογών σε διάστημα έξι μηνών, τα δεδομένα έδειχναν ότι η εφαρμογή του άρθρου ήταν προγραμματισμένη για το τέλος της βδομάδας.

Σε αυτό συνέβαλαν τα νέα «ήξεις αφίξεις» του Καταλανού Προέδρου Κάρλες Πουιτζντεμόντ, την Πέμπτη, ο οποίος διέρρεε ότι θα παρουσιαστεί στην επιτροπή της Ισπανικής Γερουσίας, ωστόσο το απέφυγε. Επίσης διέρρεε ότι θα προκηρύξει τις πρόωρες εκλογές, αλλά τελικά απέρριψε αυτό το ενδεχόμενο, λέγοντας ότι «δεν υπήρχαν εγγυήσεις, εφόσον υπήρχε η απειλή του άρθρου 155». Αντίθετα, παρέπεμψε τη συζήτηση στο τοπικό κοινοβούλιο, που θα εξέταζε το βράδυ της Πέμπτης την απάντησή του απέναντι στο άρθρο 155. Ωστόσο, η συζήτηση ξεκίνησε χωρίς να παίρνει το λόγο η κυβέρνηση και ο Πρόεδρος και εξελίχθηκε σε μια καταγγελία από την πλευρά της αντιπολίτευσης: Τους «Πολίτες», το Σοσιαλιστικό Κόμμα, το «Καταλονία ναι Μπορεί» (που είναι το αντίστοιχο «Ενωμένοι Μπορούμε» - «Ποδέμος» και Ενωμένη Αριστερά) και του Λαϊκού Κόμματος. Κάποιοι απ' αυτούς, ωστόσο, κάλεσαν τον Πρόεδρο να εξαντλήσει την τελευταία ευκαιρία, να παρουσιαστεί στη Γερουσία και τελικά να προκηρύξει τις εκλογές.

Την ξεκάθαρη πρόθεση να προχωρήσει στην εφαρμογή του άρθρου 155 εξέφρασε η αντιπρόεδρος της ισπανικής κυβέρνησης Σοράγια Σανταμαρία, στην Επιτροπή της Γερουσίας που συνεδρίαζε επίσης την Πέμπτη το βράδυ, η οποία κατηγόρησε την καταλανική κυβέρνηση και τον Κ. Πουιτζντεμόντ ότι όσο κινείται «εκτός νόμου και συνταγματικής τάξης» δεν μπορεί παρά να εφαρμοστεί η συγκεκριμένη πρόβλεψη του Συντάγματος.

Από νωρίς είχε φανεί ότι στον κυβερνητικό συνασπισμό «Μαζί για το ναι», του νεοφιλελεύθερου Δημοκρατικού Ευρωπαϊκού Κόμματος (PDEC) του Προέδρου της Καταλονίας και των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων Ρεπουμπλικανική Αριστερά και «Λαϊκή Ενότητα» (CUP, που στηρίζει την κυβέρνηση), υπήρχαν διαφορετικές απόψεις: Κάποιοι που διαφωνούσαν με την ανακήρυξη μονομερούς ανεξαρτησίας και επέλεγαν την διέξοδο των πρόωρων εκλογών και κάποιοι που ήταν στην αντίθετη κατεύθυνση. Μάλιστα, στο ενδεχόμενο προκήρυξης πρόωρων εκλογών, βουλευτές και δήμαρχοι εκλεγμένοι με το PDEC δήλωναν ανοιχτά ότι θα παραιτηθούν. Ετσι, πολλοί αναλυτές θεωρούσαν ότι στην τελική ψηφοφορία της Παρασκευής ήταν πιθανό η πρόταση για ανακήρυξη της ανεξαρτησίας να μην συγκεντρώσει την πλειοψηφία των βουλευτών που στηρίζουν την κυβέρνηση, δηλαδή τους 82 στους 135.

Παρότι οι εξελίξεις στην Καταλονία προκάλεσαν νέες διαδηλώσεις, ιδιαίτερα νέων, που καλούσαν τον Πουιτζντεμόντ «να μην προδώσει το αυτονομιστικό κίνημα», είναι φανερό ότι από αστικές δυνάμεις αναζητείται μέχρι την τελευταία ώρα ένας συμβιβασμός. Και αυτό γιατί ένα ισχυρό τμήμα του καταλανικού κεφαλαίου θέλει να αποφευχθούν η ρήξη και συνεπακόλουθα το ενδεχόμενο εξόδου από την ΕΕ μιας ανεξάρτητης Καταλονίας, όπως και οι πολύ σοβαρές επιπτώσεις στην οικονομία (άρα και στην κερδοφορία ισχυρών επιχειρηματικών ομίλων). Το διακύβευμα, με όποια εξέλιξη, είναι η αναβάθμιση της θέσης της καταλανικής αστικής τάξης (στην Καταλονία παράγεται το 1/5 του ΑΕΠ της Ισπανίας), με περισσότερες αρμοδιότητες και την εξασφάλιση καλύτερων όρων για την κερδοφορία της, με την απρόσκοπτη βέβαια εκμετάλλευση των εργαζομένων. Πιέσεις ασκούνται επίσης από την ΕΕ και άλλες αστικές κυβερνήσεις ώστε να επιτευχθεί μια νέα συμφωνία.

Μέσα απ' αυτές τις εξελίξεις, προβάλλει η αναγκαιότητα να βγουν οι εργαζόμενοι και τα λαϊκά στρώματα από το φαύλο κύκλο των εθνικισμών, οι οποίοι εξυπηρετούν τα συμφέροντα των εκμεταλλευτών τους, να αναπτύξουν αυτοτελώς τη δική τους πάλη ενάντια στην καπιταλιστική εξουσία. Να δυναμώσει η ταξική απάντηση στα ψευτοδιλήμματα των αστών και να εκφραστεί με δυνάμωμα του ταξικού εργατικού κινήματος σε όλη την Ισπανία, ανεξάρτητα από εθνοτική καταγωγή και ιδιαιτερότητες, όπως παλεύει το ΚΚ Λαών της Ισπανίας, με ΓΓ της ΚΕ τον Αστορ Γκαρσία.

Την περασμένη Τετάρτη συμπληρώθηκε ένας μήνας από το δημοψήφισμα για ανεξαρτησία που πραγματοποίησαν οι Κούρδοι του αυτόνομου Κουρδιστάν στο βόρειο Ιράκ στις 25 Σεπτέμβρη. Ο απολογισμός όσων συνέβησαν μέσα σ' αυτό το διάστημα, προμηνύει νέα όξυνση των ανταγωνισμών και των εντάσεων, σε βάρος των πολύπαθων λαών της περιοχής.

Το ενδεχόμενο ίδρυσης κουρδικού κράτους, σήμανε συναγερμό στις όμορες χώρες δημιουργώντας στενότερες λυκοσυμμαχίες. Αυτό φάνηκε ιδιαίτερα στην περίπτωση των κυβερνήσεων Τουρκίας και Ιράν, οι οποίες σε συνεννόηση με την ιρακινή ομοσπονδιακή κυβέρνηση του Σιίτη πρωθυπουργού Χάιντερ αλ Αμπάντι, επέβαλαν ασφυκτικό οικονομικό και αεροπορικό εμπάργκο, βυθίζοντας στα τάρταρα την οικονομία στα εδάφη που ελέγχουν οι Κούρδοι.

Επιπλέον, οι Κούρδοι μαχητές Πεσμεργκά έχασαν όλες τις περιοχές που είχαν πάρει υπό τον έλεγχό τους έπειτα από σφοδρές συγκρούσεις με τους τζιχαντιστές του «Ισλαμικού Κράτους» μετά το 2014. Με πρώτη και βαρύτερη απώλεια την πετρελαιοφόρα επαρχία Κιρκούκ, όπως επίσης σημαντικούς μεθοριακούς σταθμούς, αεροδρόμια και βάσεις. Σαν αποτέλεσμα, η ημερήσια παραγωγή «μαύρου χρυσού» στις κουρδικές περιοχές υπολογίζεται ότι μειώθηκε σε 390.000, από 790.000 βαρέλια.

Οι Κούρδοι, πέρα από τις αρχικές μάχες (στις οποίες σκοτώθηκαν αρκετές δεκάδες Πεσμεργκά), αναγκάστηκαν σε ελιγμό υποχώρησης, παραδίδοντας σημαντικές περιοχές που έλεγχαν εδώ και χρόνια. Δεν έλειψε ο φόρος αίματος στους αμάχους, καθώς σε επιχειρήσεις του στρατού σκοτώθηκαν τουλάχιστον 400 Κούρδοι άμαχοι και αγνοούνται πάνω από 200 άλλοι.

Ταυτόχρονα, ο Τούρκος Πρόεδρος Ρ. Τ. Ερντογάν απειλεί κάθε τόσο να κλείσει την πρόσβαση των Κούρδων στον πετρελαιαγωγό Κιρκούκ - Τσεϊχάν, σε συνεννόηση με την ιρακινή κυβέρνηση, με την οποία κοντραριζόταν έως πέρσι, πιέζοντας για συμμετοχή του τουρκικού στρατού στις επιχειρήσεις για την ανακατάληψη της Μοσούλης και προωθώντας την παράνομη τουρκική βάση Μπασίκα (που είχε φτιαχτεί στο Βόρειο Ιράκ, την περίοδο που η κυβέρνηση Ερντογάν είχε καλύτερες σχέσεις με την κυβέρνηση του Κούρδου Προέδρου Μασούντ Μπαρζανί...).

Μέσα σε αυτό το κλίμα, η κουρδική περιφερειακή κυβέρνηση αναγκάστηκε αφενός να ανακοινώσει την περασμένη Δευτέρα νέα αναβολή των βουλευτικών και προεδρικών εκλογών της 1ης Νοέμβρη για τουλάχιστον οκτώ μήνες. Αφετέρου, πρότεινε «αναστολή» του αποτελέσματος του δημοψηφίσματος, επιδιώκοντας διάλογο με την ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Ωστόσο, ο Ιρακινός πρωθυπουργός Χάιντερ αλ Αμπάντι απέφυγε να απαντήσει στην πρόταση των Κούρδων, ζητώντας ακύρωση και όχι απλά «αναστολή» του αποτελέσματος του δημοψηφίσματος, το οποίο θεωρεί «παράνομο».

Ταυτόχρονα ο Αμπάντι βρίσκεται εν μέσω πιέσεων, ιδιαίτερα από την κυβέρνηση του Αμερικανού Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, που επιδιώκει την απομάκρυνση της Βαγδάτης από το Ιράν και τις σιιτικές (ντόπιες και ιρανικές) πολιτοφυλακές που πολέμησαν κατά των τζιχαντιστών. Οι ΗΠΑ ενθαρρύνουν τον Αμπάντι να αναπτύξει, ως «αντιστάθμισμα», «στενότερες» σχέσεις με τη Σαουδική Αραβία.

Οι πιέσεις των ΗΠΑ φάνηκαν πιο καθαρά από το περασμένο Σαββατοκύριακο, οπότε ο Αμπάντι επισκέφθηκε το Ριάντ της Σ. Αραβίας και συμφώνησε στη δημιουργία ενός «ιρακινο-σαουδαραβικού» συντονιστικού συμβουλίου. Παράλληλα, επισκέφθηκε τη Βαγδάτη ο Σαουδάραβας υπουργός Πετρελαίου Χαλίντ αλ Φάλιχ, προωθώντας τα συμφέροντα των μονοπωλίων της χώρας του στο Ιράκ...

Ακόμη πιο σαφείς έγιναν οι αμερικανικές πιέσεις τη Δευτέρα, όταν έφτασε αιφνιδίως στη Βαγδάτη ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Ρεξ Τίλερσον. Ο Τίλερσον ζήτησε «διάλογο» μεταξύ Βαγδάτης - Κούρδων, απαιτώντας ξανά τη διάλυση των σιιτικών πολιτοφυλακών. Η απαίτηση προκάλεσε την έντονη δήλωση Αμπάντι πως «καμία πλευρά δεν έχει δικαίωμα να επεμβαίνει στις ιρακινές, εσωτερικές υποθέσεις...».

Το ίδιο διάστημα, στη Συρία εντείνονται οι επεμβάσεις ξένων στρατιωτικών δυνάμεων. Χαρακτηριστικές είναι οι (ανεπιθύμητες από τη Δαμασκό, αλλά ανεκτές από τη Μόσχα) επιχειρήσεις του τουρκικού στρατού στη βόρεια επαρχία Ιντλίμπ, οι οποίες υποτίθεται ότι γίνονται στο πλαίσιο αποφάσεων για τη δημιουργία «ζώνης αποκλιμάκωσης συγκρούσεων».

Ωστόσο, η κυβέρνηση Ερντογάν δεν κρύβει πως το επόμενο βήμα θα είναι στην παρακείμενη κουρδική περιοχή Αφρίν, που ήταν και ο απώτερος στόχος αυτής της δραστηριότητας, καθώς εκεί επιχειρούν οι Κούρδοι μαχητές των δυνάμεων YPG, που θεωρούνται από την Τουρκία «παρακλάδι» του ΡΚΚ.

Παράλληλα, η πρόσφατη ανάκτηση των σημαντικότερων συριακών πετρελαιοπηγών αλ Ομάρ της επαρχίας Ντέιρ Εζόρ από τους Κούρδους των δυνάμεων SDF, με την υποστήριξη των ΗΠΑ, δημιουργούν ανησυχία στη συριακή κυβέρνηση, καθώς επανέρχονται στο προσκήνιο τα σενάρια για «μεταπολεμικό» κατακερματισμό της Συρίας και «επαναχάραξη» συνόρων.

Η Μόσχα το ίδιο διάστημα, στο πλαίσιο της συνεργασίας με την Αγκυρα και τη Τεχεράνη, σχεδιάζει την ερχόμενη βδομάδα τον έβδομο (κατά σειρά) γύρο διαλόγου στην Αστάνα του Καζακστάν, προωθώντας τα γεωπολιτικά της συμφέροντα και εδραιώνοντας τη θέση της ως «μείζονα δύναμη» στην ευρύτερη Μέση Ανατολή.