Τα πέντε χιλιάδες ολοήμερα νηπιαγωγεία και δημοτικά σχολεία σ' όλη τη χώρα - κάτι που είχε ήδη προαναγγείλει ο πρωθυπουργός με περηφάνια, αναφερόμενος στο «κοινωνικό πακέτο» της κυβέρνησης - τυπικά λειτουργούν...

Αυτά τα σχολεία (που θα λειτουργούν από τις 8 π.μ. έως τις 4 μ.μ.) έρχονται κατ' αρχήν να καλύψουν τις πραγματικά τεράστιες ανάγκες της οικογένειας με εργαζόμενους γονείς, που ελπίζουν μ' αυτό το μέτρο ότι θα ανακουφιστούν, όχι μόνον από οικονομική άποψη, αλλά θα απαλλαγούν και από το άγχος πού θα παραμείνει το παιδί μέχρι να σχολάσουν οι ίδιοι από τη δουλιά και πώς θα βοηθηθεί στη μελέτη...

Το ζήτημα είναι πώς εφαρμόζεται ο θεσμός του ολοήμερου σχολείου: Είναι ένα καυτό για χιλιάδες μητέρες πρόβλημα και γι' αυτό μιλάμε διεξοδικά με την παιδαγωγό Ρούλα Χαλάτση, μέλος του ΔΣ της Ομοσπονδίας Γυναικών Ελλάδας.

«Τα ολοήμερα σχολεία δεν είναι κάτι καινούριο, τονίζει. Και στο παρελθόν είχε εξαγγελθεί η δημιουργία τους και στο μέλλον η τάση είναι να γίνουν ολοήμερα, εκτός από τα σχολεία της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, και τα Γυμνάσια. Ηδη, το 1997 ξεκίνησαν με την "εκπαιδευτική μεταρρύθμιση" του Αρσένη 28 ολοήμερα πιλοτικά σχολεία. Ομως, αυτά τα ολοήμερα σχολεία, που λειτούργησαν πιλοτικά, διέθεταν στους μαθητές φαγητό από το σχολείο, είχαν τραπεζοκόμο και καθαρίστρια κι, ακόμα, αίθουσα για να τρώνε τα παιδιά, καθώς και ειδικότητες, δηλαδή αγγλικά, εκμάθηση κομπιούτερ και χορό.

Συγχρόνως με τα ολοήμερα πιλοτικά σχολεία, είχαν ιδρύσει από τότε τα σχολεία διευρυμένου ωραρίου, που ήταν κάτι διαφορετικό και μέχρι πέρυσι είχαν φθάσει τα χίλια. Το σχολείο διευρυμένου ωραρίου έχει το ίδιο ωράριο με το ολοήμερο, δηλαδή 7 π.μ. - 4 μ.μ., αλλά: 1) Δεν υπάρχει υποδομή ανάλογη, δηλαδή χωριστή αίθουσα φαγητού και 2) το φαγητό το φέρνουν τα παιδιά από το σπίτι τους, δεν υπάρχει τραπεζοκόμος, δεν υπάρχει καθαρίστρια, ούτε ειδικότητες.

Τα παιδιά, των οποίων οι γονείς έχουν επιλέξει το λεγόμενο σήμερα "ολοήμερο σχολείο", μπορούν, ανάλογα με τις ανάγκες, να τα πηγαίνουν στο σχολείο ή στις 7 μ.μ. ή στις 8 π.μ. Δεν μπορούν, όμως, να τα πάρουν πριν από τις τέσσερις παρά τέταρτο (π.χ. στις 2 ή στις 3 μ.μ.). Μέχρι τις 4 λοιπόν, το παιδί θα κάνει τα πάντα στην ίδια αίθουσα - διδασκαλία, φαγητό, μελέτη. Το φαγητό που θα φέρνει από το σπίτι του θα μπαίνει στο ψυγείο και όταν τελειώσουν τα μαθήματα, ο δάσκαλος θα το ζεσταίνει σε φούρνο μικροκυμάτων και το παιδί θα το τρώει. Μόνο του θα σερβίρεται, αν λερωθεί ή όχι, αυτό είναι ένα άλλο θέμα...».

-- Εχετε αντιρρήσεις σ' ότι αφορά στο ωράριο;

-- Οχι, το γυναικείο κίνημα, αλλά και το προοδευτικό εκπαιδευτικό κίνημα θεωρούμε, θεωρούσαμε ανέκαθεν, ότι το ωράριο των σχολείων που ίσχυε μέχρι σήμερα δε διευκόλυνε την εργαζόμενη οικογένεια και ιδιαίτερα το δωδεκάχρονο σχολείο που έχουμε προτείνει ξεκινάει από το πρωί και τελειώνει το απόγευμα στις 5 μ.μ. Είναι μία θέση, την οποία έχουμε επεξεργαστεί και σαν ΟΓΕ. Η διαφωνία μας, λοιπόν, δεν έγκειται στο ωράριο, αλλά επικεντρώνεται σε άλλα, πολύ σημαντικά ζητήματα: Το ΠΑΣΟΚ «πάτησε» σε μια ανάγκη κοινωνική, την προσάρμοσε στα δικά του μέτρα και τη διαστρέβλωσε, όπως όλα! Σε αντιδιαστολή, να αναφέρω αρχικά τα παραδείγματα που έχουμε από τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες, καθώς και άλλες χώρες της Δυτικής Ευρώπης, όπου λειτουργούσαν ολοήμερα σχολεία. Στα Δημοτικά σχολεία, αλλά και στα Γυμνάσια και στα Λύκεια, είχαν αίθουσες φαγητού για τους μαθητές. Υπήρχαν τραπεζοκόμοι, μαγείρισσες, αίθουσες παιχνιδιού, γυμναστήρια, για τη δημιουργική απασχόληση των παιδιών. Τα ολοήμερα σχολεία προσέφεραν πραγματική αγωγή και μόρφωση στα παιδιά. Ενα ζήτημα, λοιπόν, είναι το περιεχόμενο το παιδαγωγικό, που θα έχουν τα ολοήμερα σχολεία και τι θα προσφέρουν στους μικρούς μαθητές.

Κι εδώ πρέπει να επισημάνουμε ότι ολοήμερα σχολεία έγιναν από φέτος και τα ολιγοθέσια, για πρώτη φορά. Ναι, αλλά πώς θα λειτουργήσουν; Π.χ. στο διθέσιο δημοτικό σχολείο Κρανιάς με 28 παιδιά που είναι πια ολοήμερο ή το μονοθέσιο δημοτικό σχολείο Καναλιών: Πέρα από την ανύπαρκτη υποδομή, γνωρίζουμε ότι στα ολιγοθέσια σχολεία το μάθημα τελειώνει στις 1.30, γιατί κάνουν μάθημα ανά τρεις τάξεις. Στη συνέχεια, τα παιδιά θα παραμείνουν στις τάξεις τους και θα τα επιβλέπει ένας δάσκαλος - όχι ο ίδιος δάσκαλος που είχαν το πρωί, άλλος (γι' αυτό, άλλωστε, «απορροφήθηκαν» τόσοι πολλοί δάσκαλοι εφέτος). Κάθε δάσκαλος λοιπόν, την ώρα της μελέτης, θα φροντίζει μέχρι σαράντα παιδιά, απ' όλες τις τάξεις του σχολείου. Ολες οι τάξεις, δηλαδή, και όλες οι ηλικίες θα μελετούν μέσα σε μια τάξη στο ολιγοθέσιο σχολείο. Ο δάσκαλος θα ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΖΕΣΤΑΙΝΕΙ ΤΑ ΤΑΠΕΡ στο φούρνο μικροκυμάτων, τα παιδιά να φάνε στα θρανία όπου μελετούν, μετά να καθαριστούν τα θρανία για να μελετήσουν τα παιδιά, να τα προσέχει, να φροντίσει τη μελέτη τους... Τι θα πρωτοκάνει, με σαράντα παιδιά;

Στα σχολεία, έστειλαν έγγραφο, όπου ανακοινώνεται ότι στα ολοήμερα σχολεία θα λειτουργήσουν ειδικότητες - δεν ξέρουμε ακόμα ποιες: Αγγλικά; Κομπιούτερ; Γυμναστική; Χορός; Ζωγραφική; Αγγειοπλαστική;

Μπαίνει, λοιπόν, το ερώτημα: Στα ολιγοθέσια σχολεία πρώτα: Μετά το διάλειμμα και το φαγητό, δηλαδή από τις δυόμισι μέχρι τις τέσσερις παρά τέταρτο, τι θα πρωτοκάνει το παιδί, θα διαβάσει για την επόμενη μέρα, θα μάθει κομπιούτερ, θα κάνει χορό;

Και κάτι πολύ σημαντικό, υπογραμμίζει η Ρούλα Χαλάτση: Ποια παιδιά θα πάνε στα ολοήμερα σχολεία; Η εύλογη απάντηση είναι: «Τα παιδιά που εργάζονται και οι δυο γονείς τους». Πάνε τα παιδιά των πιο φτωχών λαϊκών τάξεων. Δεν πάνε ούτε παιδιά μεσαίων στρωμάτων, όπως γιατρών, δικηγόρων κλπ. Γιατί τα εισοδήματά τους αντέχουν για άλλους τρόπους κάλυψης αυτής της ανάγκης.

Αλλά σ' αυτό το ολοήμερο σχολείο θα απασχολείται δημιουργικά το παιδί; Δεν είναι επίσης σίγουρο ότι με τις υπάρχουσες συνθήκες θα έχει μελετήσει ικανοποιητικά τα μαθήματά του. Το ερώτημα είναι: Εξυπηρετούνται ουσιαστικά οι εργαζόμενες γυναίκες μ' αυτά τα μέτρα; Τυπικά, από άποψη ωραρίου, ναι, εξυπηρετούνται. Ομως, τα παιδιά θα γυρίζουν εκνευρισμένα, κουρασμένα και σε συνέχεια θα πρέπει να πάνε σε κάποιο φροντιστήριο.

Υπάρχει, όμως, και η οικονομική διάσταση: Σε κάθε σχολείο, το κράτος δίνει 600.000 δραχμές περίπου για να προμηθευτεί ψυγείο και φούρνο μικροκυμάτων (που πολλοί ειδικοί θεωρούν βλαβερό για την υγεία). Πολλοί διευθυντές σχολείων δεν έχουν πάρει ακόμα τα χρήματα και χρωστάνε στους εμπόρους. Ηδη, σε πολλά σχολεία διευρυμένου ωραρίου, οι γονείς πλήρωναν, προκειμένου να απασχολούνται τα παιδιά τους δημιουργικά - για γυμναστική, χορό, ζωγραφική. Τώρα καλείται να πληρώσει και η Τοπική Αυτοδιοίκηση λειτουργικά έξοδα - γραφική ύλη, καλοριφέρ - πετρέλαιο, ηλεκτρικό ρεύμα, γιατί το χειμώνα τα παιδιά θα διαβάζουν το απόγευμα με ηλεκτρικό φως. Ολα αυτά τα έξοδα θα κληθούν να τα πληρώσουν οι καποδιστριακοί δήμοι και ήδη οι δήμαρχοι τραβάνε τα ...μαλλιά τους και ψάχνουν να βρουν επιχορηγήσεις για να αντεπεξέλθουν στις νέες υποχρεώσεις. Είναι πολύ πιθανό να επιβαρυνθούν και οι γονείς και να αναγκαστούν να ξαναβάλουν το χέρι βαθιά στην τσέπη...

-- Ωστόσο, η εμπειρία έχει δείξει ότι από παιδαγωγική άποψη υπάρχουν κάποια οφέλη: Τα παιδιά συνειδητοποιούν ότι αφού οι γονείς τους εργάζονται πρέπει κι εκείνα να μελετήσουν στο σχολείο, αναπτύσσουν το αίσθημα της ευθύνης και της πρωτοβουλίας, δεν περιμένουν από το γονιό να καθίσει μαζί τους να μελετήσουν, όπως γινόταν μέχρι τώρα...

-- Ναι, αλλά δεν αντιδρούν όλα τα παιδιά με τον ίδιο τρόπο. Και βέβαια, είναι διαφορετικά αν το παιδί μελετάει σε μια τάξη με άλλα δέκα παιδιά ή παίζει σε μια μεγάλη αυλή, όπως γίνεται στην επαρχία και το σπίτι του είναι κοντά στο σχολείο, και διαφορετικά αν μένει όλη την ημέρα στην ίδια αίθουσα σ' ένα ασφυκτικό περιβάλλον, όπως γίνεται στη μεγαλούπολη, χωρίς μια ευρύχωρη αυλή να παίξει, να πάρει μια ανάσα.

«Το κύριο είναι να διατεθούν χρήματα από τον Κρατικό Προϋπολογισμό για την Παιδεία.

»Το ζήτημα του ολοήμερου σχολείου είναι ένα θέμα που μας απασχολεί πολύ, καταλήγει η Ρούλα Χαλάτση - και στο ερχόμενο Συνέδριο της ΟΓΕ, που θα γίνει το 2004, θα παρουσιάσουμε ολοκληρωμένες τις θέσεις και τις προτάσεις μας, βασισμένες και στη μέχρι τότε εμπειρία, που θα υπάρξει από τη λειτουργία των σχολείων. Ισως μέχρι τότε θα έχουν ενσωματωθεί σ' αυτήν τη λειτουργία και οι ειδικότητες που προανήγγειλαν, οπότε θα έχουμε μελετήσει και αυτήν τη διάσταση...».