Στο διάστημα ενός χρόνου (1994 - 1995) εκδόθηκαν από τη "Σύγχρονη Εποχή" και οι τρεις τόμοι (τριλογία) του πολυσέλιδου μυθιστορήματος του Χάινριχ Μαν: "Οι Θεές". Πρωταγωνίστρια η ωραιότατη δούκισσα Βιολάντα φον Ασί. Μια προσωπικότητα φλογερή και καλλιεργημένη, ξεχωριστή, γι' αυτό και της ταιριάζει η προσωνυμία της θεάς. Αρχικά, και σε νεαρότατη ηλικία, αγωνίζεται για τη λευτεριά της Δαλματίας (Αρτεμις). Μετά την αποτυχία του επιχειρήματος καταφεύγει στη φημισμένη πόλη, καρδιά της Τέχνης, τη Βενετία (Αθηνά).

Μέσα σ' ένα κλίμα καλλιτεχνικής φρενίτιδας έρχεται σ' επαφή με τα ωραιότερα έργα που δημιούργησε η μεγάλη πνοή και με αρκετούς σπουδαίους δημιουργούς, ευνοώντας και προωθώντας κάθε καλή προσπάθεια. Ομως αυτή η ύψιστη ομορφιά που πηγάζει από την Τέχνη κι αντανακλάται στους λάτρεις της, δημιουργεί ένα κλίμα ηδυπάθειας που με το διάβα του καιρού διαπερνάει όλο και περισσότερο το φυσικό έργο τέχνης, την ίδια την Βιολάντα φον Ασί.

Μ' αυτήν τη διάθεση φεύγει από τη Βενετία για να εγκατασταθεί στην ερωτική Νάπολη. Εδώ αρχίζει μια καινούρια σελίδα στη ζωή της: ο αχαλίνωτος ερωτισμός στον οποίο γίνεται ολοκαύτωμα, προσφέροντάς του και την ίδια της τη ζωή.

Αυτός ο τελευταίος τόμος έχει αρκετή συγγένεια με το πασίγνωστο κινηματογραφικό έργο "Γαλάζιος Αγγελος", που στηρίχτηκε στο μυθιστόρημα του Χάινριχ Μαν: "Ο καθηγητής Ούνρατ", που εκδόθηκε το 1905, ενώ "Οι Θεές" το 1903.

Πηγαία λογοτεχνική φλέβα τόσο ο Τόμας Μαν, όσο και ο αδελφός του Χάινριχ Μαν (1871 - 1950) δόξασαν τη Γερμανία με το πλούσιο και εμπνευσμένο συγγραφικό έργο τους. Ο Χ. Μαν, που θεωρείται ο θεμελιωτής του κοινωνικού μυθιστορήματος, άσκησε, μέσα από το έργο του, σκληρή κριτική στην αστική τάξη, από την οποία προήλθε.

Αυτή τη διαφθορά, την κραιπάλη και τον ξεπεσμό χωρίς όρια, επισημαίνει στην "Αθηνά" και τονίζει στην "Αφροδίτη" του, καυτηριάζοντάς τα όσο παίρνει. Η αγάπη του για την Ιταλία είναι διάχυτη και στους δυο αυτούς τόμους, όπου πολλές σελίδες είναι φανερά αυτοβιογραφικές, επηρεασμένες από το διάστημα που έζησε εκεί και γεύτηκε αχόρταγα την ομορφιά απ' όπου κι αν προερχόταν.

Η σοσιαλιστική ιδεολογία του τον απομάκρυνε από την πατρίδα του. Κατέφυγε στη Γαλλία (1933) και ύστερα στις ΗΠΑ (1940) αυτοεξόριστος, όπου και πέθανε χωρίς ποτέ να ξαναδεί τη χώρα του.

Ευγενία ΖΩΓΡΑΦΟΥ

Ο Ε. Μπαλούμης με το τέταρτο στη σειρά βιβλίο του - "Η περιγραφή" (1970), "Η λειτουργία του λαογραφικού στοιχείου στο έργο του Καρκαβίτσα" (1984) και το "Ηθογραφικό μυθιστόρημα" (1986) και τέταρτο, το περί ου ο λόγος - πλουτίζει τη λογοτεχνία μας με ένα ακόμα αξιόλογο βιβλίο. Για τον Καρυωτάκη, από τη στιγμή της αυτοκτονίας του χύθηκε πολύ μελάνι και πολλοί φιλόλογοι είπαν ο καθένας τη γνώμη του και το λόγο του για το φαινόμενο. Ετσι σήμερα, εκτός από την έκδοση των έργων του από τον Γ. Σαββίδη (1984) έχουμε μια σειρά από αξιόλογες μελέτες για την εποχή και το έργο του. Ομως το βιβλίο αυτό είναι κάτι άλλο.

Είναι βιβλίο γραμμένο από δάσκαλο (είναι καθηγητής Φιλολογίας με μακριά διδακτική πείρα) και σαν τέτοιο, εκτός από το χάρισμα της πλούσιας και συνθετικής γλώσσας, κάτι που αποτελεί για το δάσκαλο στοιχείο επαφής του με το νεανικό ιδιαίτερα ακροατήριο, έχει την αναλυτική δομή κάθε σωστά συγκροτημένης αποδεικτικής μελέτης.

Στόχος του είναι να παρουσιάσει, αναλύοντάς τα, τα πέντε πεζά κείμενα του Καρυωτάκη: "Καλός υπάλληλος", "Ενας πρακτικός θάνατος", "Δεσποινίς Bovar", "Κήπος της αχαριστίας" και "Κάθαρσις". Η μεθοδολογία του απλή και σαφής... Τρία στάδια: Ο κοινωνικός περίγυρος (δημοσιοϋπαλληλία, προσφυγιά κτλ). Ο ήρωας, η ηρωίδα ή οι ήρωες, και τέλος η περιπέτεια. Είναι ένα απλό και ισορροπημένο σχήμα. Ιδιαίτερα χρήσιμο για φιλολόγους ή όποιον άλλο θα ήθελε να έχει μια δοκιμαστική ανατομία του έργου του Καρυωτάκη, μια αξιόπιστη και τεκμηριωμένη εικόνα.

Το βιβλίο αποτελείται από δυο μέρη. Το πρώτο επιγράφεται: "Η εποχή του -Μεσοπόλεμος" και διερευνά τα πολιτικά, οικονομικά κοινωνικά και ιδεολογικά στοιχεία της εποχής του Καρυωτάκη και επισημαίνει τις λογοτεχνικές συσχετίσεις. Το δεύτερο "τα πεζά του" που τα κατατάσσει σε δυο ομάδες (Α Αντικειμενικά και Β Υποκειμενικά).

Είναι δύσκολο να συμπυκνώσεις στις λίγες γραμμές μιας σύντομης παρουσίασης τις απόψεις του συγγραφέα. Ομως ιδιαίτερη αξία παρουσιάζει το τελευταίο τμήμα της μελέτης με τίτλο "Επιλογικά", όπου υποστηρίζει ότι "ο Κ. υπήρξε δέσμιος της εποχής του, βιοτικά και καλλιτεχνικά... Η ωριμότητα του άλγους έδρασε ανασχετικά για τις φυγές και αναιρετικά για τις υποκαταστάσεις, ώσπου βρέθηκε μετέωρος "δώθε από τ' όνειρο και κείθε από τη γη". Αιμάσσουσα διαδικασία συνειδητοποίησης και τραγική ώρα επιλογών. Από την επώδυνη και άγονη αιώρηση επανέκαμψε με αναθεωρημένες τις θέσεις ανάδρασης και θρήνου. Καταλυτική η εμπειρία μετεωρισμού ανέστρεψε την άρνηση και παρώθησε στην αγωνιστική καταξίωση. Σαφώς η "άρνηση" ήταν ανέκαθεν ανεστραμμένη "θέση", αλλά, διακατεχόμενη από μια παθητικότητα παραπλανητική, στον ίδιο καλλιεργούσε εφεκτικότητα, ενώ στους αποδέκτες του έργου πρόβαλλε ως ανεδαφικότητα, για την οποίαν, άλλωστε, δέχτηκε πολλές επικρίσεις..." (σελ. 327 - 328).

Τέλος, θα έπρεπε να υπογραμμίσουμε την ολοκληρωμένη, μέχρι σχολαστικότητας, τεκμηρίωση της εργασίας, που την κάνει στέρεη πηγή για όποιον θέλει να επιδιώξει προσωπική προσέγγιση στο θέμα (Εκδόσεις "Κοχλίας",Μ. Αλεξάνδρου 26, τηλ. 5763.861, σελ 348).

Γ. Κ. ΜΩΡΑΪΤΗΣ

O Πέτρος Τατσόπουλος, που στα 21 του χρόνια ξάφνιασε το χώρο με τους "Ανήλικους", συνέχισε την ανοδική πορεία του με το "Παυσίπονο", τα "Κινούμενα σχέδια", την "Καρδιά του κτήνους", έργο έξυπνο, με λεπτό χιούμορ, με τρυφερότητα και με απρόβλεπτες, ασυνήθιστες θα λέγαμε, καταστάσεις. Το Ι994, μετά από πέντε χρόνων σιωπή, ο Π. Τ. εμφανίζεται και πάλι στις προθήκες των βιβλιοπωλείων με το ογκώδες μυθιστόρημά του "Η πρώτη εμφάνιση". Και όντως ήταν η πρώτη εμφάνιση ενός νέου ακόμη, στην ηλικία, συγγραφέα, του οποίου όμως το δημιούργημα απέδειχνε ότι διαθέτει μεγάλη συγγραφική ικανότητα, πείρα, ευαισθησία, φρεσκάδα και αστείρευτο χιούμορ.

Πριν από ένα περίπου μήνα, κυκλοφόρησαν οι "Ανάλαφρες ιστορίες" του, που γράφτηκαν από το 1987 έως το 1995. Ιστορίες διαφορετικές, εξαιρετικά δείγματα της λογοτεχνικής ωριμότητας του Τατσόπουλου. Ιστορίες αισθαντικές, τρυφερές, πικρές, χιουμοριστικές, σατιρικές, βαθιά ανθρώπινες, αλλά και τραγικές. Ιστορίες που μας θύμισαν κάτι που δεν πρέπει να ξεχάσουμε, ότι το διήγημα είναι από τα πιο δύσκολα είδη του πεζού λόγου. Ανάμεσα στα δέκα διηγήματα (το ένα είναι πιο όμορφο από το άλλο), ξεχωρίσαμε το "Πείσμα", που με απλά, αλλά μεθοδικά λόγια, ο συγγραφέας του σημαδεύει κατευθείαν την καρδιά του αναγνώστη, και το τραγικό διήγημα ο "Μπάμπουρας κι εγώ". Διήγημα, που συναρπάζει, αναστατώνει (εκδόσεις "Εστία").

Τ. Δ.

Το βιβλιοπωλείο "Σύγχρονη Εποχή" στα Γιάννενα (οδός 28ης Οκτωβρίου 19) θα παρουσιάσει σήμερα (8μμ) το βιβλίο του Βασίλη Λιόγκαρη "Συνοικισμός Χαροκόπου" (έκδοση "ΣΕ"). Ενα μυθιστόρημα, που περιγράφει τη διαδρομή μιας οικογένειας, της οποίας μέλος είναι και ο συγγραφέας, μέσα από το μικρασιατικό ξεριζωμό, τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, την Εθνική Αντίσταση και τον Εμφύλιο. Πρόθεση του συγγραφέα είναι να υπηρετήσει τόσο τη φιλία Ελλήνων και Τούρκων,όσο και το έπος της Εθνικής Αντίστασης.

Το βιβλίο τιμήθηκε το 1987 με το Ελληνοτουρκικό Βραβείο Ειρήνης και Φιλίας "Ιπεκτσί".