Αποψη από τις εργασίες του Συνεδρίου

-- Ν. ΜΠΑΤΙΣΤΑΤΟΣ: Το Συνέδριο «Ενέργεια 2002» με τα δυο προσυνέδριά του (σε Κοζάνη και Χαλκίδα), είχαν μεγάλη σημασία για το λαό μας, αφού η ενέργεια αποτελεί βασικό συντελεστή για την κάλυψη των ανθρώπινων αναγκών, ενώ έχει και μεγάλη συμμετοχή στην οικονομική δραστηριότητα. Επίσης σήμερα, με τις αναδιαρθρώσεις, και στην Ελλάδα και διεθνώς, που ακολουθούνται και επιβάλλονται από το μεγάλο κεφάλαιο και στον τομέα της ενέργειας, δημιουργούνται σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις για το λαό και τη χώρα μας. Δεδομένου ότι στο Συνέδριο αυτό, ζητήθηκε η ανάλυση των εξελίξεων να γίνει με κοινωνικο-οικονομικά κριτήρια, επιστημονικά τεκμηριωμένα, βοήθησε να φανούν οι δυο αντίθετες απόψεις, κατά πόσο δηλαδή οι προτεινόμενες επιλογές γίνονται με κριτήριο το συμφέρον των λαϊκών στρωμάτων ή του κεφαλαίου. Εμείς βασίσαμε όλο το σκεπτικό μας στο συμφέρον των εργαζομένων, του λαού. Το θετικό επίσης ήταν ότι και όσοι βάσιζαν τις προτάσεις τους στην επιχειρηματική αποτελεσματικότητα και την αγορά (δηλαδή στο συμφέρον του κεφαλαίου) αναγκάστηκαν να υποστηρίξουν, στη μεγάλη τους πλειοψηφία, θέσεις που έρχονται σε αντίθεση με την κυβερνητική πολιτική, την ΕΕ και γενικότερα την «ελεύθερη» αγορά (π.χ. εξασφάλιση εθνικών πηγών ενέργειας, ενέργεια - κοινωνικό αγαθό κλπ).

-- Αρκετοί εισηγητές τόνισαν ότι σύμφωνα με τις σημερινές γνώσεις μας τα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου δεν επαρκούν για να καλύψουν τις ανάγκες του πλανήτη πέρα από μισό αιώνα. Ποιες οι βασικές πολιτικές συνέπειες αυτού του γεγονότος;

-- Μ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ: Αυτό το δεδομένο οξύνει αντικειμενικά τις αντιθέσεις ανάμεσα στις μεγάλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις για το μοίρασμα και τον έλεγχο των ενεργειακών οδών και πηγών. Αυτός είναι ένας από τους βασικότερους λόγους μετατροπής των πλούσιων σε ενεργειακά αποθέματα περιοχών της Μέσης Ανατολής και της Κασπίας σε μόνιμες εστίες πολεμικής ανάφλεξης. Σ' αυτό το πλαίσιο εντάσσεται η πρόσφατη ιμπεριαλιστική επέμβαση στο Αφγανιστάν, καθώς και η επόμενη που σχεδιάζεται με στόχο το Ιράκ. Οι ΗΠΑ επιχειρούν να επιβάλλουν ενεργειακούς δρόμους που δε θα ελέγχονται από τη Ρωσία και το Ιράν, αλλά και να ελέγξουν άμεσα περιοχές, με πλούσια κοιτάσματα πετρελαίου, όπως αυτή του Βόρειου Ιράκ. Για την υλοποίηση του σχεδίου τους αξιοποιούν περιφερειακούς συμμάχους τους, όπως η Τουρκία και το Ισραήλ, καθώς και υπαρκτά προβλήματα μειονοτήτων της κάθε περιοχής, όπως για παράδειγμα της κουρδικής μειονότητας. Αντικειμενικά, θα έλεγα ότι:

• Μεγαλώνει αφενός ο κίνδυνος μιας ευρύτερης πολεμικής αναμέτρησης στις προαναφερόμενες περιοχές, και αφετέρου ενδυνάμωσης του αυταρχισμού στο εσωτερικό των χωρών της Μέσης Ανατολής, της Κασπίας και της Βαλκανικής.
• Οξύνεται ο ανταγωνισμός των ιμπεριαλιστικών κέντρων για το προβάδισμα στην εύρεση νέων πηγών και μεθόδων παραγωγής ενέργειας και στην υλοποίηση μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας.
• Τέλος, το δεδομένο της μελλοντικής εξάντλησης σημαντικών ενεργειακών πηγών παίζει καταλυτικό ρόλο στη σύναψη στρατηγικών συμμαχιών (π.χ. σχέσεις ΕΕ - Ρωσίας) αλλά και στην πολιτική αντιπαράθεση σχετικά με την επιβολή διεθνών κανόνων για την παραγωγή ενέργειας.

-- Γενικότερα ποιες διεθνείς τάσεις κατέγραψε το Συνέδριο σχετικά με την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών του πλανήτη;

-- Ν. ΜΠΑΤΙΣΤΑΤΟΣ: Μεγάλο πρόβλημα σήμερα, που απασχόλησε και το Συνέδριο, είναι ότι οι κλασικές τεχνολογίες παραγωγής ενέργειας έχουν περιορισμένο χρονικό ορίζοντα. Οπως ήδη αναφέρθηκε, τα καύσιμα -που αποτελούν σήμερα την κύρια πηγή ενέργειας- με βάση τις ανάγκες που παρουσιάζονται θα εξαντληθούν μεσοπρόθεσμα. Τα στερεά καύσιμα (π.χ. λιγνίτης) έχουν προοπτική για περισσότερο από δύο αιώνες. Υπάρχουν ακόμα οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), που περιλαμβάνουν τα Υδροηλεκτρικά, τα Αιολικά Πάρκα, την Ηλιακή ενέργεια, τη Γεωθερμία, τη Βιομάζα. Οι ΑΠΕ με τις σημερινές τεχνολογίες δε φαίνεται να μπορούν να καλύψουν το σύνολο των ενεργειακών αναγκών ή τουλάχιστον το μεγαλύτερο μέρος τους. Υπάρχει ακόμη η Πυρηνική ενέργεια, που με τη σημερινή τεχνολογία της (Σχάση), είναι επικίνδυνη για το περιβάλλον, ενώ και το καύσιμό της θα εξαντληθεί σύντομα (λίγες δεκαετίες). Στην Πυρηνική ενέργεια υπάρχουν σημαντικές ελπίδες με την τεχνολογία της Σύντηξης, η οποία όμως δεν έχει ακόμη επιτευχθεί. Στη δεκαετία του '80, η Σοβιετική Ενωση είχε κάνει μεγάλη πρόοδο στην έρευνα της Σύντηξης, όμως με τη διάλυσή της η προσπάθεια σχεδόν σταμάτησε, αφού τα πετρελαϊκά μονοπώλια δεν επιθυμούν σύντομα να έχουν ένα σημαντικό ανταγωνιστή. Βασικό κριτήριο για την επιλογή των πηγών ενέργειας είναι, εκτός από την οικονομική πλευρά, και οι επιπτώσεις στο περιβάλλον, αφού η ενέργεια, όπως όλη η βιομηχανική παραγωγή, δημιουργεί μεγάλες αρνητικές επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον. Οπως αναφέρθηκε και σε προηγούμενη ερώτηση, τα κριτήρια των επιλογών είναι ποιον εξυπηρετεί το τελικό αποτέλεσμα, τα λαϊκά στρώματα ή το κεφάλαιο; Σήμερα το κεφάλαιο παρουσιάζει ψεύτικα επιχειρήματα των επιλογών που κάνει, π.χ. στη χώρα μας προωθεί το Φυσικό Αέριο για Ηλεκτροπαραγωγή, κάτι που εξυπηρετεί τους κεφαλαιούχους, και όχι για θερμική χρήση, που η ίδια ποσότητα Φυσικού Αερίου θα έχει διπλάσια απόδοση, το περιβάλλον θα είχε τη μισή επιβάρυνση και γενικά συμφέρει το λαό μας.

-- Θα μπορούσαμε να κωδικοποιήσουμε ορισμένες από τις βασικές επιδιώξεις της ΕΕ στον ενεργειακό τομέα;

-- Μ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ: Οι εργασίες του Συνεδρίου επιβεβαιώνουν αρκετές εκτιμήσεις του ΚΚΕ σχετικά με τις στοχεύσεις και τις συνέπειες της κοινοτικής πολιτικής. Η ΕΕ, όπως είναι γνωστό, ανησυχεί για την προβλεπόμενη δραματική αύξηση της ενεργειακής της εξάρτησης τις επόμενες δεκαετίες. Γι' αυτό δίνει ιδιαίτερο βάρος στη διασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού της, προωθώντας αφενός μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας και αφετέρου ανταγωνιζόμενη τις ΗΠΑ για τον έλεγχο των ενεργειακών πηγών. Ο αγώνας δρόμου με τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό διεξάγεται στη Μέση Ανατολή, στη Βόρεια Αφρική και στην περιοχή της Κασπίας. Ομως πραγματικό «μήλον της έριδος» αποτελεί η διασφάλιση προνομιακής σχέσης με τη Ρωσία. Οχι τυχαία οι Ρώσοι εισηγητές τόνισαν τη δυνατότητα της χώρας τους να αυξήσει τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου, λόγω της σταδιακής κάλυψης της εσωτερικής της κατανάλωσης από νέους πυρηνικούς σταθμούς. Παράλληλα ο κοινοτικός ιμπεριαλισμός υψώνει υποκριτικά τη σημαία της προστασίας του περιβάλλοντος για να φρενάρει το αμερικανικό προβάδισμα στον ενεργειακό τομέα. Γι' αυτό και αρκετοί Ευρωπαίοι εισηγητές άσκησαν κριτική στην άρνηση της αμερικανικής κυβέρνησης να υπογράψει το πρωτόκολλο του Κιότο και να δεσμευτεί για την εφαρμογή αυστηρών κανόνων παραγωγής ενέργειας.

Η δεύτερη βασική κοινοτική κατεύθυνση αφορά στην προώθηση της λεγόμενης «απελευθέρωσης», της άρσης της κρατικής προστασίας του ενεργειακού τομέα στα κράτη - μέλη της ΕΕ.

-- Καταγράφηκαν από το Συνέδριο σοβαρές κοινωνικές συνέπειες από την προώθηση της «απελευθέρωσης»;

-- Μ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ: Αρκετές εισηγήσεις ανέδειξαν τρεις βασικές αρνητικές συνέπειες από την προώθηση της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης στον ενεργειακό τομέα.

Πρώτα απ' όλα την επίδραση στην ανατροπή των δικαιωμάτων των εργαζομένων του κλάδου και στη νέα διευθέτηση του χρόνου εργασίας, που οδήγησε σε χιλιάδες απολύσεις. Είναι χαρακτηριστική η διαφορά μεταξύ της Βρετανίας, όπου με την ολοκλήρωση της «απελευθέρωσης» την περίοδο '90-'95, οι θέσεις εργασίας μειώθηκαν κατά 42% και από την άλλη της Γαλλίας, όπου η «απελευθέρωση» δεν προωθήθηκε και οι θέσεις εργασίας μειώθηκαν μόνο κατά 1%, το ίδιο διάστημα!

Δεύτερον, την επίδραση στον ενεργειακό σχεδιασμό, όπου αξίζει να σημειώσουμε τις πολυήμερες διακοπές ηλεκτροδότησης στην Καλιφόρνια, στην Αργεντινή, στη Βραζιλία κ.α.

Στη Βραζιλία, όπως αναλύθηκε, η υπονόμευση των δυνατοτήτων μακροπρόθεσμου προγραμματισμού από τη δράση ιδιωτικών ανταγωνιστικών ομίλων οδήγησε σε ραγδαία αύξηση των εισαγωγών και μείωση των εγχώριων ενεργειακών αποθεμάτων.

Αναδείχτηκε επίσης το ζήτημα της επιβάρυνσης της λαϊκής κατανάλωσης, η οποία δεν ωφελείται ουσιαστικά από την όποια βελτίωση της παραγωγικότητας στον ενεργειακό τομέα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η αύξηση των τιμών ηλεκτρικού ρεύματος για οικιακή κατανάλωση το 2000 στην «απελευθερωμένη» Γερμανία σε αντίθεση με τη Γαλλία όπου δεσπόζει η κερδοφόρα κρατική EDF. Αντίθετα αξιοσημείωτη ήταν η μείωση των τιμών ηλεκτρικού ρεύματος για τους βιομηχανικούς ομίλους, π.χ. στη Βρετανία.

Τέλος, αποδείχτηκε ότι συνολικά η «απελευθέρωση» επιταχύνει τη διαδικασία συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης κεφαλαίου και διαμορφώνει κερδοφόρες διεξόδους για υπερσυσσωρευμένα κεφάλαια των ιδιωτικών ομίλων. Ο γερμανικός π.χ. τομέας της ηλεκτρικής ενέργειας ελέγχεται σήμερα, ουσιαστικά, από τρεις μονοπωλιακούς ομίλους.

Το προεδρείο της Οργανωτικής Επιτροπής του Παγκόσμιου Συνεδρίου «Ενέργεια 2002»

-- Ν. ΜΠΑΤΙΣΤΑΤΟΣ: Η συντριπτική πλειοψηφία του Συνεδρίου αποδέχτηκε ότι στο σημερινό καπιταλιστικό κόσμο, έχει μεγάλη σημασία η αξιοποίηση των εγχώριων πηγών ενέργειας, αφού αυτό εξασφαλίζει την εθνική επάρκεια και μειώνει τις αρνητικές επιπτώσεις για το λαό μας, που έχουν οι ενεργειακές κρίσεις, που δημιουργούνται από τους ανταγωνισμούς των ενεργειακών μονοπωλίων και των ιμπεριαλιστικών κέντρων. Ειδικά για την Ελλάδα, έγινε αποδεκτό από τη συντριπτική πλειοψηφία, ότι ο εγχώριος λιγνίτης αποτελεί και πρέπει να αποτελεί στο ορατό μέλλον, τη βασική πηγή ηλεκτροπαραγωγής, αφού εκτός από την εξασφάλιση της εθνικής επάρκειας, έχει και σημαντικά το χαμηλότερο κόστος κιλοβατώρας. Τονίστηκε επίσης ότι οι παλιοί σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής με λιγνίτη (που έχουν αποσβεστεί), αν αντικατασταθούν με νέας τεχνολογίας λιγνιτικούς σταθμούς, θα έχουν μεγάλα θετικά αποτελέσματα, τόσο οικονομικά όσο και περιβαλλοντικά. Μια δεύτερη πηγή που υιοθετήθηκε από τη μεγάλη πλειοψηφία, ήταν η ανάπτυξη των υδροηλεκτρικών που με οικονομικά συμφέροντες για το λαό όρους μπορούν να καλύψουν πάνω από 20% των αναγκών της Ελλάδας σε ηλεκτροπαραγωγή.

-- Πώς έκριναν οι Σύνεδροι την πορεία «απελευθέρωσης» στην Ελλάδα και τις νέες προτάσεις της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ);

-- Ν. ΜΠΑΤΙΣΤΑΤΟΣ: Η παρέμβαση της πλειοψηφίας των συνέδρων απέδειξε τον αντιλαϊκό χαρακτήρα της «απελευθέρωσης» της αγοράς ενέργειας. Φάνηκε ότι με την «απελευθέρωση» και την ιδιωτικοποίηση αυξάνεται η τιμή της κιλοβατώρας και επιβαρύνονται τα λαϊκά στρώματα. Ολοι σχεδόν δέχτηκαν ότι η ενέργεια είναι κοινωνικό αγαθό και την ευθύνη γι' αυτό έχει το κράτος. Ολοι σχεδόν δέχτηκαν την ανάγκη μακροπρόθεσμου προγραμματισμού για την ενέργεια. Ολα αυτά όμως είναι σε αντίθεση με την ελεύθερη αγορά και τις ιδιωτικοποιήσεις. Ουσιαστικά, έστω και αν πολλοί δεν ήθελαν να το πουν ξεκάθαρα, αρνήθηκε η συντριπτική πλειοψηφία την «απελευθέρωση». Και για τη χώρα μας η «απελευθέρωση» κριτικαρίστηκε αρνητικά σε όλες τις εφαρμογές της. Ειδικά για τη ΡΑΕ καταγγέλθηκε ότι όλες οι κατευθύνσεις της ζημιώνουν τη χώρα και το λαό μας. Ολα δείχνουν ότι δεν παραβρέθηκε εκπρόσωπος της ΡΑΕ (αν και προσκλήθηκε) γιατί καταλάβαινε ότι θα συναντούσε θύελλα επιθέσεων, χωρίς να έχει επιχειρήματα να απαντήσει.

-- Μ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ: Μπορούμε να διακρίνουμε τρεις βασικές προσεγγίσεις. Καταγράφηκε ένα μειοψηφικό ρεύμα κριτικής που κατηγορούσε την κυβέρνηση για νόθευση του νεοφιλελεύθερου μοντέλου της πλήρους και ανεμπόδιστης «απελευθέρωσης», καθώς και για έμμεση προστασία της ΔΕΗ Α.Ε. Κυριάρχησε όμως το σοσιαλδημοκρατικό ρεύμα που εκφράζει την αυταπάτη ότι στο πλαίσιο της «απελευθέρωσης» και γενικότερα του καπιταλιστικού συστήματος, μπορεί να υπάρξει μακροπρόθεσμος ενεργειακός σχεδιασμός ο οποίος θα εξυπηρετεί τα λαϊκά συμφέροντα. Εμείς αντίθετα αναδείξαμε ότι στο πλαίσιο της «απελευθέρωσης» δεν μπορεί να υπάρξει κεντρικός σχεδιασμός που να υπηρετεί τις λαϊκές ανάγκες και να συνδυάζει αρμονικά το σύνολο των βασικών κριτηρίων, δηλ. της φθηνής λαϊκής κατανάλωσης, της προστασίας του περιβάλλοντος, της ενεργειακής ανεξαρτησίας, της κατοχύρωσης του ενεργειακού προϊόντος σαν κοινωνικού αγαθού. Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η προτίμηση που δείχνουν οι ιδιώτες επενδυτές σε σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής οι οποίοι χρησιμοποιούν το εισαγόμενο και ακριβότερο φυσικό αέριο αντί του φθηνότερου εγχώριου λιγνίτη με κριτήριο τη γρήγορη απόσβεση της επένδυσής τους.

-- Ποια η δική σας γνώμη σχετικά με την «απελευθέρωση»;

-- Ν. ΜΠΑΤΙΣΤΑΤΟΣ: Η γνώμη μας για την «απελευθέρωση» των αγορών ενέργειας είναι ότι: α) Αποτελεί αντιλαϊκή επιλογή, που διευκολύνει την κερδοφορία του κεφαλαίου. β) Θα ακριβύνει η κιλοβατώρα και η τιμή του φυσικού αερίου για τα λαϊκά στρώματα. γ) Θα υποβαθμιστεί ο μακροχρόνιος προγραμματισμός, με κινδύνους επάρκειας ενέργειας και απότομες αυξήσεις τιμών. δ) Θα μονοπωληθεί η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, από λίγα μεγάλα μονοπώλια, όπως έχει γίνει και με το πετρέλαιο. ε) Ο δημόσιος χαρακτήρας της ενέργειας μέχρι τη δεκαετία του '90 ήταν μια κρατικομονοπωλιακή ρύθμιση, που εξυπηρετούσε το κεφάλαιο, όμως αυτό που γίνεται με την «απελευθέρωση» αποτελεί σοβαρό χτύπημα για τους εργαζόμενους και τα λαϊκά στρώματα και δημιουργούνται πολύ πιο αντιλαϊκές συνθήκες. Τα όποια θετικά υπήρχαν για το λαό και τη χώρα εξαφανίζονται. στ) Ο αγώνας αντίστασης στις ιδιωτικοποιήσεις και η ανατροπή τους είναι αναγκαίες για το λαό. ζ) Εμείς θέλουμε Δημόσιο Τομέα Ενιαίο Ενέργειας, που να λειτουργεί με βάση τα λαϊκά συμφέροντα, στα πλαίσια μιας Λαϊκής Οικονομίας και Λαϊκής Εξουσίας. Αυτός πρέπει να είναι ο τελικός στόχος.

-- Ποια μπορεί να είναι η ουσιαστική διέξοδος;

-- Μ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ: Σήμερα καταγράφεται ήδη μία ελπιδοφόρα διαμαρτυρία αρκετών επιστημόνων για πλευρές της κυβερνητικής πολιτικής όπως η ιδιωτικοποίηση των ΕΛΠΕ. και της ΔΕΗ, οι προτάσεις της ΡΑΕ κλπ. Η συσπείρωση αυτής της διάχυτης δυσαρέσκειας είναι αναγκαία, αλλά δεν αρκεί. Εμείς υποστηρίζουμε ότι οι πρώτες ύλες, τα μέσα παραγωγής, τα δίκτυα μεταφοράς και διανομής του ενεργειακού τομέα πρέπει να αποτελούν κρατική κοινωνική ιδιοκτησία. Η υλοποίηση αυτής της επιλογής προϋποθέτει την οικοδόμηση ενός αποκλειστικά κρατικού, ενιαίου, εθνικού φορέα ενέργειας στο πλαίσιο μιας λαϊκής οικονομίας, όπου τα βασικά μέσα παραγωγής είναι κοινωνικοποιημένα. Τότε μόνο μπορεί να υλοποιηθεί με γνώμονα τις λαϊκές ανάγκες ο κεντρικός ενεργειακός σχεδιασμός, ο οποίος θα συνδυάζει αρμονικά την προστασία του περιβάλλοντος, την ασφάλεια των εργαζομένων, τη διασφάλιση της ενεργειακής ανεξαρτησίας της χώρας, τη φθηνή λαϊκή κατανάλωση. Τη θέση μας αυτή την προβάλλουμε άμεσα, στις σημερινές μας προσπάθειες αγωνιστικής συσπείρωσης ενάντια στις ιδιωτικοποιήσεις και την «απελευθέρωση» του ενεργειακού τομέα.