Ανακύκλωση, «καθαρή» ενέργεια, εξοικονόμηση ενέργειας, κτίρια και βιομηχανίες «φιλικές προς το περιβάλλον», εναλλακτικές πηγές ενέργειας. Με δύο λόγια, επιμέρους τομείς της πολυσυζητημένης, και στην Ελλάδα προεκλογικά και μετεκλογικά ιδιαίτερα από τον νέο πρωθυπουργό, «πράσινης ανάπτυξης». Μιας ανάπτυξης που θεωρητικώς εκτός από την προστασία του, όντως πολυταλανισμένου, περιβάλλοντος, διατείνεται ότι μπορεί να διασφαλίσει δεκάδες χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας.

Εκ πρώτης όψης, όλα αυτά δεν είναι ψέματα. Ομως, αποκρύπτεται ότι η «πράσινη ανάπτυξη» δεν είναι ουδέτερη. Εχει πρόσημο και αυτό καθορίζεται από το τι απάντηση δίνεται στο κομβικό ερώτημα: στη βάση ποιων συμφερόντων θα τεθούν οι βάσεις της; Των ίδιων των εργαζομένων, τόσο σε αυτήν όσο και σε άλλους τομείς της παραγωγής, ή του κεφαλαίου που θα προχωρήσει σε επενδύσεις σε αυτόν τον, αλματωδώς, αναπτυσσόμενο και προφανώς άκρως προσοδοφόρο τομέα;

Μια πρώτη απάντηση δίνεται μέσα από τα ίδια τα στοιχεία της δραστηριότητας επιχειρήσεων που κάνουν τα πρώτα τους βήματα στην «πράσινη ανάπτυξη». Τα περισσότερα στοιχεία, όπως έχουν καταγραφεί στην επιθεώρηση εργασιακής υγείας Hazards, προέρχονται από τη Βρετανία, όπου τα τελευταία χρόνια έχουν ξεφυτρώσει δεκάδες επιχειρήσεις που απασχολούνται με ανακύκλωση, εναλλακτικές πηγές ενέργειας κλπ. Σύμφωνα, μάλιστα, με τις θριαμβολογίες τόσο της κυβέρνησης όσο και της αντιπολίτευσης, οι επενδύσεις, εννοείται ιδιωτών, στην «πράσινη ανάπτυξη», εκτιμάται ότι μέσα στα επόμενα χρόνια θα δημιουργήσουν στη Βρετανία από 40.000 μέχρι 1 εκατομμύριο νέες θέσεις εργασίας!

Η εικόνα, όμως, δεν είναι τόσο ειδυλλιακή. Μόνο μέσα στο 2009, το φως της δημοσιότητας είδαν τουλάχιστον έξι περιπτώσεις σοβαρών ατυχημάτων ή δηλητηριάσεων, εκ των οποίων τα δύο ήταν θανατηφόρα. Πιο συγκεκριμένα,: τον Φεβρουάριο του 2009, το κεφάλι του 23χρονου Στήβεν Αλλεν συνθλίβεται από ένα μηχανικό τεράστιο ψαλίδι που συλλέγει απορρίμματα σε μονάδα ανακύκλωσης της εταιρείας JB Bentley στο Μπράντφορντ. Η δικαστική έρευνα που ακολούθησε απέδειξε ότι οι εργαζόμενοι στη συγκεκριμένη μονάδα δεν είχαν εκπαιδευτεί να χρησιμοποιούν τέτοιου είδους μηχανήματα, δεν τους είχαν καν διαβάσει το εγχειρίδιο χρήσης και δεν είχε επισκευαστεί ο μηχανισμός που ακινητοποιεί το τεράστιο ψαλίδι.

Τον Αύγουστο του 2009, στο εδώλιο κάθισε ο ιδιοκτήτης της εταιρείας Deeside Metal, που δραστηριοποιείται στην ανακύκλωση φιαλών με πεπιεσμένο αέρα. Το 2005, ο 37χρονος υπάλληλός του Μαρκ Ράιτ πέθανε από εγκαύματα 90% και εισπνοή δηλητηριωδών αερίων, όταν του ζητήθηκε να συνθλίψει 3.500 φιάλες πεπιεσμένου αέρα, οι οποίες μετατράπηκαν σε πύρινη εκρηκτική μάζα. Οπως αποδείχτηκε, η εταιρεία, στις εγκαταστάσεις της, δεν είχε μηχάνημα για να ελέγχει κατά πόσο είναι όντως άδειες οι φιάλες με πεπιεσμένο αέριο, με αποτέλεσμα καθημερινά να παίζουν ρουλέτα με το θάνατο δεκάδες εργαζόμενοι.

Η εταιρεία JBN Ltd, ανακύκλωσης μεταλλικών κουτιών, κλήθηκε να πληρώσει πρόστιμο και αποζημίωση χιλιάδων λιρών σ΄ έναν εργαζόμενό της που τραυματίστηκε σοβαρότατα στο χέρι από τις λεπίδες μηχανήματος συνθλιβής μετάλλου που λειτουργούσε χωρίς συντήρηση και χωρίς να υπάρχει εξειδικευμένο προσωπικό, έστω να παρακολουθεί τη διαδικασία, μέσα στην αίθουσα. Με πρόστιμο και αποζημιώσεις «τη γλίτωσε» η εταιρεία Vesta Blades Ltd, που κατασκευάζει λεπίδες για ανεμογεννήτριες, όταν αποδείχτηκε ότι 13 εργαζόμενοί της νόσησαν από σπάνια μορφή δερματίτιδας στα χέρια, στα μπράτσα και στο πρόσωπο, εξαιτίας των υλικών που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή λεπίδων, χωρίς, φυσικά, μέτρα προστασίας.

Με αποζημιώσεις και πρόστιμο την «έβγαλε καθαρή» και η εταιρεία Electrical Waste Recycling Group, που δραστηριοποιείται στην ανακύκλωση ηλεκτρικών συσκευών, μετά από εξέταση που έγινε σε όλους τους εργαζόμενούς της στο παράρτημα του Χάντερσφηλντ και έδειξε ότι όλοι ανεξαιρέτως είχαν υψηλά επίπεδα υδραργύρου στο αίμα τους. Ο ένας μάλιστα νοσηλεύτηκε. Αφορμή της «ανακάλυψης» στάθηκαν οι λάμπες φθορίου, που είναι πιο «φιλικές προς το περιβάλλον» και χρησιμοποιούνται τα τελευταία χρόνια ολοένα και περισσότερο. Ενοχος, φυσικά, η έλλειψη μέτρων προστασίας του προσωπικού από τον υδράργυρο που περιέχουν οι λάμπες. Χαρακτηριστικό είναι ότι στις οδηγίες χρήσης των λαμπών αναφέρεται ότι αν σπάσουν, θα πρέπει το δωμάτιο να καθαριστεί εξονυχιστικά εντός 15λεπτου, προκειμένου ν' αποφευχθεί η εισπνοή του δηλητηρίου.

Στον ίδιο ακριβώς κίνδυνο είναι εκτεθειμένοι και εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι στην Κίνα, που είναι ο κύριος παραγωγός φθοριούχων λαμπών που χρησιμοποιούνται στις «περιβαλλοντικά φιλικές» χώρες της ΕΕ, που έχει ζητήσει αύξηση της παραγωγής. Σύμφωνα με την ιατρική επιθεώρηση που εκδίδει το υπουργείο Υγείας της Κίνας, η χειρότερη περίπτωση μαζικής δηλητηρίασης από υδράργυρο καταγράφτηκε σε εργοστάσιο παραγωγής φθοριούχων λαμπών στο Ζινζού, της κεντρικής Κίνας, όπου 121 από τους 123 υπαλλήλους, μολύνθηκαν. Ανάλογα περιστατικά, ίσως όχι σε τόσο εντυπωσιακό αριθμό, εντοπίστηκαν σε πολλές άλλες παρόμοιες εγκαταστάσεις στη Σαγκάη.

Οι προαναφερόμενες περιπτώσεις είναι αυτές που έφτασαν στα δικαστήρια και στα δημοσιογραφικά γραφεία. Και είναι αυτές που συνδέονται άμεσα μόνο με ειδικά μηχανήματα ή υλικά που χρησιμοποιούνται στις επενδύσεις της λεγόμενης «πράσινης ανάπτυξης». Σε όλα αυτά, θα πρέπει κανείς να προσθέσει, τα «παραδοσιακά» ατυχήματα, όπως πτώσεις από ύψος πολλών μέτρων, εργαζομένων που δουλεύουν σε επιχειρήσεις που αναλαμβάνουν την «ανακατασκευή κτιρίων με περιβαλλοντικά κριτήρια με στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας», καθώς τα υλικά για τις μονώσεις, οι υαλοπίνακες και όλα τα συναφή είναι εξαιρετικά βαριά φορτία. Για να τοποθετηθούν σωστά, οι εργαζόμενοι κρέμονται στο κενό, συχνά χωρίς κανένα προστατευτικό μέτρο εκτός από μια απλή σκαλωσιά. Μία τέτοια περίπτωση, μόνο, έφτασε στα βρετανικά δικαστήρια, όταν ένας εργαζόμενος στην Veolia Environmental Services, στο παράρτημα του Μπίρμπινγχαμ, έπεσε από ύψος μεγαλύτερο των 10 μέτρων προσπαθώντας να τοποθετήσει νέα μόνωση σε κτίριο, και υπέστη πολλαπλά τραύματα που τον εμποδίζουν πια να εργαστεί. Και σε αυτή την περίπτωση ένα μεγάλο πρόστιμο και μία καλή αποζημίωση έδωσαν τέλος στην υπόθεση.

«Πράσινη εργασία, δεν σημαίνει αυτόματα καλή εργασία» επεσήμαιναν με ανακοίνωσή τους αμερικανικά συνδικάτα, στις αρχές του χρόνου αμέσως μετά την ανακοίνωση του Προέδρου Ομπάμα ότι θα επιδιώξει να αυξηθούν κατακόρυφα οι επενδύσεις στην «πράσινη ανάπτυξη». Οπως υπογράμμιζαν, δεν αμφισβητεί κανείς ότι μπορεί αυτού του είδους οι δραστηριότητες να σέβονται το περιβάλλον.

Αλλά δεν σημαίνει ότι σέβονται και τον εργαζόμενο, καθώς, όπως προκύπτει από στοιχεία που συνέλεξαν από τις ΗΠΑ, αυτού του είδους οι επενδύσεις χαρακτηρίζονται από έλλειψη μέτρων ασφαλείας, ελλιπή εκπαίδευση των εργαζομένων στον νέο τεχνικό εξοπλισμό, χαμηλούς μισθούς, τεράστιες παραβιάσεις των εργασιακών δικαιωμάτων όσον αφορά στα ωράρια και στις καθαυτό συνθήκες εργασίας, ενώ είναι εκτεταμένο το φαινόμενο της απασχόλησης με ψίχουλα, μεταναστών χωρίς χαρτιά, με αποτέλεσμα να μεγιστοποιείται το κέρδος των επιχειρηματιών. Τονίζεται, επίσης, ότι η πολυδιαφημισμένη δημιουργία θέσεων εργασίας, δεν είναι πάντα δεδομένη, αφού οι επιχειρήσεις διατηρούν το δικαίωμα, και το έχουν πράξει ήδη σε αρκετές περιπτώσεις, να μεταφέρουν τις δραστηριότητές τους σε αναπτυσσόμενες χώρες όπου η νομοθεσία για τα εργασιακά δικαιώματα είναι ανύπαρκτη.

Η «πράσινη ανάπτυξη» δεν αρκεί να ωφελεί το περιβάλλον, όταν σκοτώνει τους εργαζόμενούς της, άρα όσους υποτίθεται ότι ευεργετεί. Για να υπάρξει πραγματικά μια ανάπτυξη προς όφελος του περιβάλλοντος και των εργαζομένων που ζουν σε αυτό, καθοριστικό κριτήριο είναι ο τρόπος παραγωγής.

Χωρίς κοινωνικοποιημένα μέσα παραγωγής, οι εργαζόμενοι και στις «πράσινες επενδύσεις», θα συνθλίβονται και θα εξολοθρεύονται από «καθαρή τεχνολογία» προς όφελος του κεφαλαίου, το οποίο θα μετατρέπει σε πεδίο άντλησης κέρδους και το περιβάλλον. Οι ίδιοι οι εργαζόμενοι θα πρέπει, μέσα από τους αγώνες και τις διεκδικήσεις τους για έναν άλλο δρόμο ανάπτυξης, έναν άλλο τρόπο παραγωγής, να διασφαλίσουν ότι δεν θα πληρώσουν με τη ζωή, την υγεία και την αρτιμέλειά τους, τη «διέξοδο» που το κεφάλαιο βρήκε, για την κρίση του, στην «πράσινη ανάπτυξη», εκμεταλλευόμενο την ευαισθησία όλων για το περιβάλλον.