Τις συνέπειες από την εμπορευματοποίηση της Υγείας καταγράφουν με μελανά για τον λαό χρώματα τα ευρήματα έρευνας του ΚΕΠΥ (Κέντρου Ερευνας και Εκπαίδευσης στη Δημόσια Υγεία, στην Πολιτική Υγείας και στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας)¹ με τίτλο «Το ΕΣΥ σε οριακό σημείο αντοχής: Μια διαχρονική αποτίμηση της απόδοσης του στον απόηχο της οικονομικής και πανδημικής κρίσης (2009 - 2024)».

Τα στοιχεία της έρευνας είναι αποκαλυπτικά για την υποχρηματοδότηση και υποστελέχωση του δημόσιου συστήματος Υγείας, με ευθύνη όλων διαχρονικά των κυβερνήσεων. Αποκαλύπτουν ταυτόχρονα το μεγάλο ψέμα της σημερινής κυβέρνησης ότι μετά την πανδημία υπήρξε αντιστροφή αυτής της άθλιας κατάστασης, την οποία πληρώνει ο λαός με ταλαιπωρία, υποβαθμισμένες υπηρεσίες και βέβαια με το χέρι διαρκώς στην τσέπη.

Η μελέτη εξετάζει την πορεία του Εθνικού Συστήματος Υγείας (ΕΣΥ) «στη διάρκεια δύο διαδοχικών και αλληλοτροφοδοτούμενων κρίσεων, της οικονομικής 2009 - 2019 και της πανδημικής 2020 - 2023». Αξιολογεί διαχρονικά τους πόρους, τις παρεχόμενες υπηρεσίες και τα αποτελέσματα του ΕΣΥ στην οικονομική προστασία και πρόσβαση του πληθυσμού σε Φροντίδα Υγείας, χρησιμοποιώντας συνολικά 12 διαχρονικούς δείκτες που καλύπτουν 9 τομείς.

Σύμφωνα με την έρευνα, το διάστημα αυτό της καπιταλιστικής κρίσης και των αντιλαϊκών μνημονίων που ψήφισαν ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ και άλλοι «το ΕΣΥ αποδυναμώνεται δραματικά». Βασικά στοιχεία που το αποδεικνύουν είναι τα εξής:

• Η δημόσια δαπάνη Υγείας μειώθηκε κατά 43,3%, συμπαρασύροντας τη χρηματοδότηση των νοσοκομείων του ΕΣΥ σε μείωση κατά 36,3%.
• Εκλεισαν το 13,6% των νοσοκομείων και χάθηκε το 1/4 των νοσοκομειακών κλινών (23,5%).
• Στερήθηκε το 12,9% των εργαζομένων στα νοσοκομεία (απώλεια 11.985 θέσεων εργασίας) και το 11,2% των εργαζομένων του στα Κέντρα Υγείας (816 θέσεις εργασίας).

Οι συνέπειες ήταν άμεσες για τον πληθυσμό, με αύξηση κατά 28,2% των ανικανοποίητων ιατρικών αναγκών (σοβαρή διατάραξη της πρόσβασης σε υπηρεσίες Υγείας) και κατά 4,1% των νοικοκυριών με καταστροφικές δαπάνες Υγείας².

Σύμφωνα με την έρευνα, την περίοδο αυτή «το ΕΣΥ δεν ενδυναμώθηκε», που σημαίνει ότι δεν αντιστράφηκε η τάση επιδείνωσης των συνεπειών για υγειονομικούς και ασθενείς. Αντίθετα, όπως αποδεικνύουν τα στοιχεία επιταχύνθηκε κι άλλο.

Η αύξηση των δημόσιων δαπανών Υγείας κατά 9,7% για τη διαχείριση της πανδημίας συνοδεύτηκε από μείωση της χρηματοδότησης των νοσοκομείων του ΕΣΥ κατά 2,6%, με την πρόσθετη δημόσια δαπάνη να ανακατευθύνεται στον ιδιωτικό τομέα Υγείας, για αγορά υπηρεσιών από αυτόν. Είναι η εποχή που τα ιδιωτικά εργαστήρια και οι κλινικές κυριολεκτικά θησαυρίζουν από τα κρατικά κονδύλια, ενώ το δημόσιο σύστημα μετατρέπεται ραγδαία σε «μίας νόσου».

Ομοίως, η αύξηση κατά 9,7% του προσωπικού των νοσοκομείων του ΕΣΥ συνοδεύτηκε από μείωση κατά 0,5% του μόνιμου προσωπικού (341 μόνιμες θέσεις εργασίας), καταδεικνύοντας ότι «η ενίσχυση του ΕΣΥ σε ανθρώπινο δυναμικό την εν λόγω περίοδο υπήρξε εμβαλωματική». Δηλαδή έγιναν προσωρινές προσλήψεις για τις έκτακτες ανάγκες, την ίδια ώρα που το μόνιμο προσωπικό συνέχιζε να συρρικνώνεται εξαιτίας αποχωρήσεων, συνταξιοδοτήσεων κ.λπ.

Επιπρόσθετα, η μετατροπή του ΕΣΥ σε «σύστημα Υγείας μίας νόσου» προκάλεσε τεράστιες απώλειες στη νοσηλευτική του κίνηση:

• Απώλεια άνω των 350.000 χειρουργικών επεμβάσεων στα νοσοκομεία.
• Απώλεια άνω των 9,5 εκατ. επισκέψεων στα Κέντρα Υγείας.

Αποτέλεσμα ήταν να αυξηθούν κατά 48,4% οι ανικανοποίητες ιατρικές ανάγκες και κατά 20% οι καταστροφικές δαπάνες Υγείας.

Σύμφωνα με την έρευνα, την περίοδο αυτή «το ΕΣΥ εμφανίζει σαφείς ενδείξεις ρηγμάτωσης». Ορισμένα ενδεικτικά στοιχεία:

• Η χρηματοδότηση των νοσοκομείων παραμένει κατά 38% μικρότερη σε σχέση με τα επίπεδα του 2009.
• Το υγειονομικό προσωπικό είναι κατά 9,6% λιγότερο.
• Η χειρουργική δραστηριότητα των δημόσιων νοσοκομείων, 5 χρόνια μετά την έναρξη της πανδημίας, αδυνατεί να επανέλθει στα προ πανδημίας επίπεδα.

Στις δομές ΠΦΥ του ΕΣΥ παρατηρείται:

• Αυξημένη φθορά ιατρικού προσωπικού, με μείωσή του κατά 9,8% την τελευταία τετραετία.
• Οι επισκέψεις σε Κέντρα Υγείας και ΤΟΜΥ 5 χρόνια μετά την έναρξη της πανδημίας παραμένουν κατά 16,5% λιγότερες σε σχέση με τα προ πανδημίας επίπεδα.

Σύμφωνα με το ΚΕΠΥ, τα στοιχεία αποκαλύπτουν «μια θεμελιώδη αντίφαση στον καπιταλισμό, το γεγονός δηλαδή ότι στις κρίσεις του, είτε με δημοσιονομικό περιορισμό (λιτότητα) είτε με δημοσιονομική χαλάρωση και επέκταση, οι δημόσιες υπηρεσίες Υγείας παραμένουν αποδυναμωμένες και ευάλωτες, με τις κρίσεις τις περισσότερες φορές να χρησιμοποιούνται ως ευκαιρία για την επιτάχυνση και εμβάθυνση των πολιτικών ιδιωτικοποίησης και εμπορευματοποίησης της Υγείας».

Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος της υποχρηματοδότησης και υποστελέχωσης του δημόσιου συστήματος Υγείας από όλες τις κυβερνήσεις, ακόμα και η επιστροφή στα προ κρίσεων επίπεδα - που σε καμία περίπτωση δεν καλύπτει τις πραγματικές λαϊκές ανάγκες - θα απαιτούσε την άμεση αύξηση της κρατικής χρηματοδότησης των νοσοκομείων κατά 2 δισ. ευρώ ετησίως (από 3,6 δισ. ευρώ το 2023 σε 5,6 δισ. ευρώ - σε σταθερές/αποπληθωρισμένες τιμές του 2020), όπως και την «ανάκτηση 5.778 νοσοκομειακών κλινών (ισοδύναμες δηλαδή 6 νοσοκομείων, δυναμικότητας το καθένα αντίστοιχης με αυτής του ΓΝ "Ευαγγελισμός" στην Αθήνα ή του ΓΝ "Ιπποκράτειο" στη Θεσσαλονίκη)».

Αντίστοιχα, για το υγειονομικό προσωπικό, πέρα από την ετήσια κάλυψη των αποχωρήσεων (λόγω συνταξιοδότησης, παραιτήσεων ή θανάτων) θα απαιτούνταν η πρόσθετη πρόσληψη 11.000 μόνιμων εργαζόμενων (8.884 στα νοσοκομεία του ΕΣΥ και κατ' εκτίμηση 1.300 - 2.000 στις δομές ΠΦΥ του ΕΣΥ), καθώς και η μονιμοποίηση των 9.884 επικουρικών υπαλλήλων που υπηρετούν σήμερα στα νοσοκομεία.

Σημειώσεις:

1. Την ερευνητική ομάδα αποτελούν οι Ηλίας Κονδύλης, αναπληρωτής καθηγητής Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας - Πολιτικής Υγείας, Τμήμα Ιατρικής ΑΠΘ, Αθανασία Παλάντζα, ψυχολόγος, MSc Δημόσιας Υγείας - Πολιτικής Υγείας, επιστημονική συνεργάτρια, Τμήμα Ιατρικής ΑΠΘ, Ζωή Παρχαρίδη, MSc Δημόσιας Υγείας - Πολιτικής Υγείας, υποψήφια διδάκτωρ Πολιτικής Υγείας, Τμήμα Ιατρικής ΑΠΘ, Ουρανία Κουτσοτόλη, ψυχολόγος, μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο ΠΜΣ Δημόσια Υγεία - Πολιτική Υγείας του Τμήματος Ιατρικής ΑΠΘ, Ερασμία Μπουλιτσάκη, ειδικευόμενη ιατρός, μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο ΠΜΣ Δημόσια Υγεία - Πολιτική Υγείας του Τμήματος Ιατρικής ΑΠΘ, και Αλέξης Μπένος, ομότιμος καθηγητής Υγιεινής, Κοινωνικής Ιατρικής και Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, Τμήμα Ιατρικής ΑΠΘ.

2. Οι καταστροφικές δαπάνες Υγείας αποτυπώνουν το ποσοστό των νοικοκυριών μιας χώρας των οποίων οι ιδιωτικές πληρωμές για υπηρεσίες Υγείας (out-of-pocket payments) ξεπερνούν το 40% του διαθέσιμου εισοδήματος μετά την κάλυψη βασικών αναγκών, όπως σίτισης, στέγασης και Ενέργειας.