Ο λαός μας λέει «δείξε μου το φίλο σου να σου πω ποιος είσαι». Η θεωρία της επικοινωνίας εκτιμά πως «η απάντηση εμπεριέχεται στην ερώτηση». Για το δικομματισμό μπορεί να ισχύσει μια δημιουργική «σύμπτυξη» της ουσίας των παραπάνω αφορισμών: «Πες τι κριτική κάνεις, να σου πω τι πραγματικά πιστεύεις».

Η αντιπολιτευτική «κριτική» του ΠΑΣΟΚ προς την κυβέρνηση της ΝΔ την τελευταία τετραετία και στον τομέα του πολιτισμού, απλώς επιβεβαίωσε την πολιτική διαπίστωση του ΚΚΕ - η οποία έχει γίνει και κοινός τόπος στη συνείδηση του λαού και μάλιστα μετρήσιμος, ανεξάρτητα από την τελική πολιτική του επιλογή - πως τα δύο κόμματα και οι «δορυφόροι» τους εκκινούνται από την κοινή βάση της εξυπηρέτησης των συμφερόντων της πλουτοκρατίας για την αρπαγή, ιδιοποίηση και εμπορευματοποίηση της λαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς, την ιδεολογική χειραγώγηση των νέων δημιουργών, την εξευτελιστική υποβάθμιση κάθε έννοιας πολιτισμού προς όφελος των αφεντικών του τουρισμού.

Τα παραπάνω διαπιστώνονται τόσο με μια απλή ανάγνωση των προγραμμάτων των δύο κομμάτων, όσο και από την παρακολούθηση του κυβερνητικού τους έργου. Προκύπτουν ωστόσο και από το δικομματικό «καυγά» κατά τον οποίο τα δύο κόμματα αποφεύγουν επιμελώς (άρα και κραυγαλέα) να αγγίξουν την ουσία, αφού γνωρίζουν πολύ καλά πως τότε θα αποκαλυφθεί εντελώς η πλήρης ταύτισή τους.

Μεταξύ των πολλών παραδειγμάτων που μπορούν να αναφερθούν για την τεκμηρίωση αυτών των συμπερασμάτων είναι η τακτική των δύο κομμάτων στην περίπτωση του Εθνικού Κέντρου Θεάτρου και Χορού, του οποίου το νομοσχέδιο για τη σύστασή του ψηφίστηκε τον περασμένο Μάη από τη Βουλή, μόνο από τους κυβερνητικούς βουλευτές. Επιλέξαμε συνειδητά να χρησιμοποιήσουμε το παράδειγμα ενός νομοθετήματος που καταψηφίστηκε από το ΠΑΣΟΚ (αντί για την πιο «καραμπινάτη» περίπτωση του νόμου για την «πολιτιστική χορηγία» τον οποίο το ΠΑΣΟΚ υπερψήφισε) ακριβώς για να υπογραμμιστεί ο τακτικισμός του ΠΑΣΟΚ, τη στιγμή που βέβαια δε διαφωνεί με την ουσία των κυβερνητικών πρωτοβουλιών.

Πρώτη φορά το ΠΑΣΟΚ ασχολήθηκε δημοσίως με το θέμα τον περασμένο Απρίλη, όταν ο Τηλέμαχος Χυτήρης, ως υπεύθυνος Πολιτισμού, Αθλητισμού και ΜΜΕ του ΠΑΣΟΚ, παρουσίασε σε συνέντευξη Τύπου τις θέσεις του κόμματός του για τον πολιτισμό. Τότε ο ομιλητής είχε χαρακτηρίσει το νομοσχέδιο «αντισυνταγματικό», διότι «τα θέματα είτε του Θεάτρου, είτε του Χορού είναι αρμοδιότητα του υπουργείου Πολιτισμού». «Ενα μέρος και μόνον μέρος μπορεί το υπουργείο Πολιτισμού να δώσει σε ένα Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου, όπως είναι π.χ. το ΕΚΕΒΙ, διότι η Διεύθυνση Γραμμάτων του Υπουργείου Πολιτισμού μπορεί να δώσει ένα μέρος για την υποστήριξη του βιβλίου στο ΕΚΕΒΙ. Αυτό ναι. Το ίδιο μπορεί να κάνει όσον αφορά το Θέατρο, να πει π.χ. ένα μέρος σε Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου, το οποίο να ασχολείται ας πούμε με την Αρχαία Τραγωδία, λέω ένα παράδειγμα ή στο Χορό με ένα εθνικό μπαλέτο. Ομως δεν μπορεί την αρμοδιότητα καθ' ολοκληρίαν να την παραχωρεί σε Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου. Αυτό σκοντάφτει στο Σύνταγμα, διότι είναι εκχώρηση κρατικής εξουσίας και ευθύνης, η οποία απαγορεύεται».

Πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα τοποθέτηση που αντανακλά την επιταχυνόμενη ιδεολογικοπολιτική κατρακύλα της σοσιαλδημοκρατίας εν γένει. Το ΠΑΣΟΚ δεν μπορεί να αρνηθεί την ιδιωτικοποίηση του πολιτισμού, όχι μόνο για ιδεολογικούς λόγους, αλλά και «πρακτικούς»: Εχει υπερψηφίσει όλες τις σχετικές θέσεις της ΕΕ και τις έχει μετατρέψει σε πράξη όσο ήταν κυβέρνηση, «φυτεύοντας» ΝΠΙΔ παντού! Αλλωστε, ομολογεί και παραπάνω πως συμφωνεί με τα ΝΠΙΔ. Ο μόνος τρόπος λοιπόν να «διαφοροποιηθεί» από τη ΝΔ είναι να προτείνει την ιδιωτικοποίηση του πολιτισμού... διά της «σαλαμοποίησης». Κομμάτι - κομμάτι δηλαδή και όχι ολόκληρο... διότι είναι «αντισυνταγματικό».

Αναλόγως, ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ, Κ. Γείτονας, κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου στη Βουλή, είπε μεταξύ άλλων ότι το ΥΠΠΟ «μεταβιβάζει την εκ του Συντάγματος υποχρέωσή του σε ένα νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου». «Και θα έλεγε κανείς ότι αν το έκανε για ευελιξία, για να απελευθερωθεί ο χώρος του θεάτρου και της τέχνης από τον κρατικό εναγκαλισμό, θα ήταν ίσως προς τη σωστή κατεύθυνση. Ομως, εδώ το μαχαίρι και το πεπόνι, όπως εξήγησε διεξοδικά ο εισηγητής μας, το κρατάει ο Υπουργός διά του Διευθυντή. Οι διατάξεις του νομοσχεδίου αντιμάχονται - και αυτό πρέπει να προσέχουμε - την αρχή της ελευθερίας του θεάτρου και αποκλίνουν των υποχρεώσεων της πολιτείας. Εχουμε δηλαδή ένα κέντρο εξαρτώμενο από το Υπουργείο. Να το πω με άλλα λόγια; Εχουμε έναν πελατειακό κρατισμό και στον πολιτισμό».

Από αυτή την τοποθέτηση προκύπτουν οι εξής παρατηρήσεις: 1) Ομολογείται ότι το ΠΑΣΟΚ δεν έχει κανένα πρόβλημα με την ιδιωτικοοικονομική «ευελιξία», φράση που έχουν χρησιμοποιήσει κατά κόρον οι υπουργοί του στο ΥΠΠΟ όταν «έστηναν» τα διάφορα ΝΠΙΔ. 2) Το νομοσχέδιο για το ΠΑΣΟΚ «αντιμάχεται» την «ελευθερία του θεάτρου», όχι επειδή ο φορέας είναι ΝΠΙΔ, αλλά επειδή είναι ένα κέντρο «εξαρτώμενο από το Υπουργείο». 3) Από το προηγούμενο προκύπτει η εξής αντίφαση: 'Η «εκχωρεί κρατική εξουσία» στους ιδιώτες, όπως έλεγε ο Τ. Χυτήρης, ή πρόκειται περί «πελατειακού κρατισμού» όπως έλεγε ο Κ. Γείτονας. 4) Το πρόβλημα του ΠΑΣΟΚ φαίνεται πως είναι ο θεσμικός επικεφαλής του ιδιωτικοποιημένου πολιτιστικού φορέα και όχι το ίδιο το γεγονός του ξεπουλήματος του σύγχρονου πολιτισμού στην «αγορά».

Αλλά ας μην μπερδευόμαστε. Για το ίδιο ΠΑΣΟΚ πρόκειται, το οποίο θέλει να παρουσιάζει το κράτος ως... μη ταξικό, ως ένα «μόρφωμα» προερχόμενο «προφανώς» από το «υπερπέραν», θέση την οποία βέβαια ενστερνίζεται ο νεοφιλελευθερισμός ακριβώς για να αντιπαραθέσει - σε προπαγανδιστικό επίπεδο - την «ατομική ελευθερία», δηλαδή την καπιταλιστική ασυδοσία, στον «κρατικισμό». Μετά από αυτήν τη βασική πολιτική συμφωνία, το να καταψηφίζεις με τέτοιες θέσεις ένα νομοσχέδιο, δεν έχει καμία διαφορά επί της ουσίας από το να υπερψηφίζεις ένα άλλο όπως π.χ. για τις «χορηγίες».

Ιδια λογική κυριαρχεί και στην «κριτική» του ΠΑΣΟΚ στον τομέα των οικονομικών του πολιτισμού. Το ΠΑΣΟΚ κάνει λόγο για «εγκατάλειψη του πολιτισμού στη χώρα» (Τ. Χυτήρης) προβάλλοντας σαν επιχειρήματα μειώσεις σε χρηματοδοτήσεις επιχορηγούμενων φορέων (Λυρική, Κέντρο Κινηματογράφου κ.λπ.), υποχρηματοδότηση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και διαχείριση των κοινοτικών «πακέτων» πριν και τώρα.

Εδώ το θέμα δεν είναι μόνο το κοινώς γνωστό, ότι η κρατική χρηματοδότηση για τον πολιτισμό είναι «κολλημένη» στο 0,5% επί δεκαετίες κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ, ούτε ότι η Λυρική και ήταν και είναι άστεγη, όπως άστεγη ήταν και είναι και η Ταινιοθήκη της Ελλάδος κλπ. όσο και αν αυτά είναι χαρακτηριστικά για το πώς αντιλαμβάνεται τον πολιτισμό ο δικομματισμός. Το θέμα είναι ότι το ΠΑΣΟΚ αποφεύγει συνειδητότατα να θέσει θέμα προσανατολισμού των κοινοτικών και εθνικών χρηματοδοτήσεων τότε και τώρα, διότι θα αποκαλυφθεί επίσης η «πριμοδότηση» του «πολιτιστικού» κεφαλαίου και από τα δύο κόμματα. Γι' αυτό και οι δύο προβάλλουν τις εντάξεις έργων στα διάφορα ΚΠΣ, την ίδια ώρα που η Αρχαιολογική Υπηρεσία «επανδρώνεται» με νέες φουρνιές συμβασιούχων και τα μεγάλα μουσεία της χώρας αποσπώνται (επί ΠΑΣΟΚ) από τις «μητρικές» Εφορείες Αρχαιοτήτων ώστε να είναι «ευέλικτα» να «υποδεχτούν» την εμπορευματοποίησή τους. Πολιτική που όχι μόνο δεν άγγιξε η ΝΔ αλλά την προώθησε ακόμη περισσότερο.

Η «κριτική» του ΠΑΣΟΚ λοιπόν προς τη ΝΔ και στον τομέα του πολιτισμού, δεν είναι μόνο διαχειριστική, αλλά και άκρως αποκαλυπτική, κυρίως ως προς τα θέματα τα οποία ουδέποτε θα τεθούν εκατέρωθεν στο πλαίσιο του «καυγά» τους...