ΠΟΛΙΤΙΚΗ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΑΡΘΡΟΥ 24

Στόχος η καταλήστευση της δημόσιας περιουσίας

Η μία μετά την άλλη, οι κυβερνήσεις της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ παραδίδουν και το δημόσιο δασικό πλούτο της χώρας στο μεγάλο κεφάλαιο

Η αναθεώρηση του άρθρου 24, σε συνδυασμό με το άρθρο 117, του Συντάγματος, που πρόκειται να συζητηθεί την Τετάρτη στην αρμόδια Επιτροπή της Βουλής, δεν είναι παρά η «κορυφή του παγόβουνου», της δασοκτόνας και αντιπεριβαλλοντικής πολιτικής που ακολουθούν τις τελευταίες δεκαετίες οι κυβερνήσεις της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ. Κι αυτό γιατί η πολιτική των κυβερνήσεων της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ καθορίζεται από την αντίληψη ότι η γη, τα δάση, και γενικότερα το φυσικό περιβάλλον, αποτελούν εμπόρευμα και επομένως μπορούν να γίνουν αντικείμενο στυγνής κερδοσκοπίας στο πλαίσιο της καπιταλιστικής αγοράς.

Η ανάγκη, λοιπόν, της κερδοφορίας του κεφαλαίου, και η ένταση της εμπορευματοποίησης, ως διέξοδος στη συσσώρευση των κερδών, αποτελούν εδώ και δεκαετίες τον οδηγό για τις κυβερνήσεις τόσο του ΠΑΣΟΚ, όσο και της ΝΔ, και τις φέρνουν σε έναν αδιάκοπο «ανταγωνισμό» μεταξύ τους για το ποια θα εξυπηρετήσει καλύτερα αυτά τα συμφέροντα και στο ζήτημα των δασών και του φυσικού περιβάλλοντος.

Κάτω από αυτό το πρίσμα τα δύο κόμματα δρομολογούν (το 2001 το ΠΑΣΟΚ και σήμερα η ΝΔ) την αναθεώρηση διατάξεων του Συντάγματος, όπως το άρθρο 24 και το άρθρο 117, προκειμένου να επιταχύνουν τις καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις που προϋποθέτουν την ιδιωτικοποίηση, τον αποχαρακτηρισμό, την εκχώρηση δημόσιων εκτάσεων, την εξασφάλιση της ανταποδοτικότητας σε κάθε δραστηριότητα στη γη, την ενίσχυση ουσιαστικά της κερδοσκοπίας και της επιχειρηματικής δραστηριότητας.

Για το λόγο αυτό, άλλωστε, οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ, πριν από τις αναθεωρήσεις, αρνήθηκαν να υλοποιήσουν βασικές προβλέψεις του άρθρου 24 του Συντάγματος του 1975, όπως τη σύνταξη του Εθνικού Δασολογίου και τον Εθνικό Χωροταξικό Σχεδιασμό. Αντίθετα, αρκετές φορές επιχείρησαν να παρακάμψουν το άρθρο 24, που προέβλεπε ότι την ευθύνη της προστασίας των δασών και δασικών εκτάσεων, ανεξαρτήτως της ιδιοκτησιακής κατάστασης, έχει το κράτος. Είναι χαρακτηριστικοί, από την άποψη αυτή:

Ο Νόμος 998/1979 (κυβέρνηση ΝΔ), μέσω του οποίου επιχειρήθηκε να χαρακτηριστούν «χορτολιβαδικά» 25 εκατομμύρια στρέμματα δασικών εκτάσεων και έτσι να αποδεσμευτούν από τη «δασική προστασία». Ο νόμος αυτός χαρακτηρίστηκε αντισυνταγματικός
Ο Νόμος 1734/1987 «περί βοσκοτόπων» (κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ), με τον οποίο επιχειρήθηκε να αποχαρακτηριστούν 45 εκατομμύρια στρέμματα.

Η αναθεώρηση του ΠΑΣΟΚ

Το 2001 με τη συνταγματική αναθεώρηση του άρθρου 24 που προώθησε το ΠΑΣΟΚ δόθηκε το δικαίωμα στο κεφάλαιο να παρεμβαίνει στα δημόσια δάση και δασικές εκτάσεις, κατοχυρώθηκε συνταγματικά η ιδιωτικοποίηση των δασών και του φυσικού περιβάλλοντος. Αλλαξε ο ορισμός του δάσους και των δασικών εκτάσεων. Δόθηκε το δικαίωμα να νομιμοποιηθούν όλοι οι οικισμοί και οι εκτός σχεδίου παράνομες οικοδομήσεις, παρέχεται το δικαίωμα στους οικοδομικούς συνεταιρισμούς να χτίσουν ή να νομιμοποιήσουν όσα έχουν χτίσει μέσα σε δάση ή δασικές εκτάσεις.

Με το Νόμο 3208/2003 (που ψήφισε το ΠΑΣΟΚ και εφαρμόζει η ΝΔ) και ο οποίος συντάχτηκε κατ' επιταγήν της συνταγματικής αυτής αναθεώρησης του άρθρου 24, οδηγούνται, όπως υπολογίζουν οι δασολόγοι, σε αποχαρακτηρισμό 40-50 εκατομμύρια στρέμματα δασών και δασικών εκτάσεων.

Η νέα αναθεώρηση

Η νέα αναθεώρηση του άρθρου 24, σε συνδυασμό με το άρθρο 117, του Συντάγματος, που προωθεί τώρα η κυβέρνηση της ΝΔ, γενικεύει και διευκολύνει τον αποχαρακτηρισμό δασών και δασικών εκτάσεων και επιταχύνει την ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση δημόσιας δασικής περιουσίας. Η πρόταση της ΝΔ για την αναθεώρηση των συγκεκριμένων αυτών άρθρων κινείται στους εξής άξονες:

Η συνταγματική προστασία των δασικών εκτάσεων να πάψει να μετράει από το 1945, έτος της πρώτης αεροφωτογράφισης, αλλά από την 11η του Ιούνη 1975. Με τον τρόπο αυτό αποχαρακτηρίζονται αυτόματα όλες οι πριν την ημερομηνία αυτή καταπατημένες και εκχερσωμένες δασικές εκτάσεις, όπως επίσης και οι δημόσιες εκείνες εκτάσεις οι οποίες μετά το 1945 κάηκαν και στη συνέχεια ιδιωτικοποιήθηκαν με την υπογραφή διαφόρων παράνομων συμβολαίων. Μόνο με την πρόβλεψη αυτή, οι δασολόγοι υπολογίζουν ότι θα αλλάξουν χρήση 40-50 εκατομμύρια στρέμματα δασικών εκτάσεων
Καταργείται το τεκμήριο υπέρ του δημοσίου. Μόνο από αυτήν την πρόβλεψη αναμένεται, με βάση εκτιμήσεις των δασολόγων, να αλλάξουν ιδιοκτησία και να νομιμοποιηθούν αλλαγές χρήσεων σε τουλάχιστον 15 εκατομμύρια στρέμματα δασών και δασικών εκτάσεων
Θα συνδέεται η χρήση - και φυσικά και η τύχη - των δασικών εκτάσεων, και αυτών που υφίστανται μετά το 1975, με τα οικιστικά προγράμματα των επιχειρηματιών, το εθνικό χωροταξικό σχέδιο, αλλά και τα ειδικά χωροταξικά σχέδια (αφορούν στη βιομηχανία, στον τουρισμό, στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως τα αιολικά πάρκα κλπ.), που θα εκπονηθούν εκ των υστέρων. Ετσι, για παράδειγμα, αν το χωροταξικό σχέδιο για τον τουρισμό προβλέπει ξενοδοχειακό συγκρότημα στον Εθνικό Δρυμό Σουνίου - στο πλαίσιο μάλιστα της λεγόμενης ...βιώσιμης ανάπτυξης - τότε ο Εθνικός Δρυμός παύει να θεωρείται δάσος
Παύουν να υπόκεινται σε υποχρεωτική εισφορά σε γη τα οικόπεδα που μπαίνουν σε σχέδια πόλης, προκειμένου να γίνουν πλατείες, δρόμοι και άλλες βασικές υποδομές των πόλεων και για να γίνουν όλες αυτές, υποχρεωτικά θα πρέπει να απαλλοτριώνονται ή να χορηγούνται τίτλοι μεταφοράς συντελεστή δόμησης, που θα πωλούνται και θα επιβαρύνουν με περισσότερο τσιμέντο άλλες περιοχές
Δημόσια ή ιδιωτικά δάση και δασικές εκτάσεις που καταστρέφονται από πυρκαγιά ή αποψιλώνονται με άλλον τρόπο παύουν να κηρύσσονται υποχρεωτικά αναδασωτέες και θα μπορούν να αλλάζουν χρήση. Με τον τρόπο αυτό υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο θα αποχαρακτηρίζονται εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα δασών που καταστρέφονται από τις πυρκαγιές
Δάση ή δασικές εκτάσεις που ανήκουν σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα ιδιωτικού ή δημοσίου δικαίου θα επιτρέπεται να απαλλοτριώνονται πλέον όχι μόνο υπέρ του δημοσίου αλλά και υπέρ των ιδιωτών για δραστηριότητες «δημοσίου συμφέροντος». Βαφτίζεται έτσι «δημόσιο συμφέρον» σχεδόν κάθε επιχειρηματική δραστηριότητα του κεφαλαίου, που θα ασκείται είτε αυτόνομα, είτε μέσω των Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ).

Η θέση του ΚΚΕ

Το ΚΚΕ είναι το μόνο κόμμα που αντιμετωπίζει τα δάση, τη χρήση γης, ως κοινωνικό αγαθό, στη βάση της κοινωνικής ιδιοκτησίας, και έτσι, από θέση αρχής, θεωρεί ότι ούτε το Σύνταγμα του 1975 παρείχε τις αναγκαίες προβλέψεις για την πλήρη προστασία τους. Και βέβαια σήμερα είναι αντίθετο προς την κατεύθυνση μιας τέτοιας αναθεώρησης που προωθεί η κυβέρνηση της ΝΔ, όπως με πλήρη συνέπεια καταψήφισε και την αναθεώρηση του άρθρου 24 που προώθησε το 2001 η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ.

Το ΚΚΕ, παλεύοντας κατά των αντιδραστικών αναθεωρήσεων της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, αναδεικνύει την ανάγκη μιας άλλης δασικής πολιτικής για την κάλυψη του συνόλου των σύγχρονων λαϊκών αναγκών, που θα διαμορφώνεται με βάση ένα σύνολο κριτηρίων, οικονομικών, κοινωνικών, περιβαλλοντικών, τα οποία προϋποθέτουν διαφορετική οργάνωση της παραγωγής, ανατροπές στο χαρακτήρα της ιδιοκτησίας και της εξουσίας.

Η δασική πολιτική των λαϊκών αναγκών προϋποθέτει τα δάση να είναι κοινωνική ιδιοκτησία. Προϋποθέτει να υπάρχει κεντρικός σχεδιασμός από τη λαϊκή εξουσία και διαχείριση προς όφελος των λαϊκών αναγκών και της λαϊκής οικονομίας. Τότε μόνο τα δάση μπορούν να αξιοποιηθούν ως στοιχείο μιας φιλολαϊκής πολιτικής χρήσεων γης.

Τι προβλέπουν τα υπό αναθεώρηση άρθρα

Η ΝΔ με την πρόταση αναθεώρησης που κατέθεσε στη Βουλή προτείνει να αλλάξουν το άρθρο 24 και οι παράγραφοι 3 και 4 του άρθρου 117. Τα άρθρα που προτείνεται να αλλάξουν είναι τα εξής:

Αρθρο 24 - (Προστασία του περιβάλλοντος)

1. Η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα του καθενός. Για τη διαφύλαξή του το Κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει ιδιαίτερα προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας. Νόμος ορίζει τα σχετικά με την προστασία των δασών και των δασικών εκτάσεων. Η σύνταξη δασολογίου συνιστά υποχρέωση του Κράτους. Απαγορεύεται η μεταβολή του προορισμού των δασών και των δασικών εκτάσεων, εκτός αν προέχει για την Εθνική Οικονομία η αγροτική εκμετάλλευση ή άλλη τους χρήση, που την επιβάλλει το δημόσιο συμφέρον.

2. H χωροταξική αναδιάρθρωση της Χώρας, η διαμόρφωση, η ανάπτυξη, η πολεοδόμηση και η επέκταση των πόλεων και των οικιστικών γενικά περιοχών υπάγεται στη ρυθμιστική αρμοδιότητα και τον έλεγχο του Κράτους, με σκοπό να εξυπηρετείται η λειτουργικότητα και η ανάπτυξη των οικισμών και να εξασφαλίζονται οι καλύτεροι δυνατοί όροι διαβίωσης. Οι σχετικές τεχνικές επιλογές και σταθμίσεις γίνονται κατά τους κανόνες της επιστήμης. Η σύνταξη εθνικού κτηματολογίου συνιστά υποχρέωση του Κράτους.

3. Για να αναγνωριστεί μία περιοχή ως οικιστική και για να ενεργοποιηθεί πολεοδομικά, οι ιδιοκτησίες που περιλαμβάνονται σε αυτή συμμετέχουν υποχρεωτικά, χωρίς αποζημίωση από τον οικείο φορέα, στη διάθεση των εκτάσεων που είναι απαραίτητες για να δημιουργηθούν δρόμοι, πλατείες και χώροι για κοινωφελείς γενικά χρήσεις και σκοπούς, καθώς και στις δαπάνες για την εκτέλεση των βασικών κοινόχρηστων πολεοδομικών έργων, όπως νόμος ορίζει.

4. Νόμος μπορεί να προβλέπει τη συμμετοχή των ιδιοκτητών περιοχής που χαρακτηρίζεται ως οικιστική στην αξιοποίηση και γενική διαρρύθμισή της σύμφωνα με εγκεκριμένο σχέδιο, με αντιπαροχή ακινήτων ίσης αξίας ή τμημάτων ιδιοκτησίας κατά όροφο, από τους χώρους που καθορίζονται τελικά ως οικοδομήσιμοι ή από κτίρια της περιοχής αυτής.

5. Οι διατάξεις των προηγούμενων παραγράφων εφαρμόζονται και στην αναμόρφωση των οικιστικών περιοχών που ήδη υπάρχουν. Οι ελεύθερες εκτάσεις, που προκύπτουν από την αναμόρφωση, διατίθενται για τη δημιουργία κοινόχρηστων χώρων ή εκποιούνται για να καλυφθούν οι δαπάνες της πολεοδομικής αναμόρφωσης, όπως νόμος ορίζει.

6. Τα μνημεία, οι παραδοσιακές περιοχές και τα παραδοσιακά στοιχεία προστατεύονται από το Κράτος. Νόμος θα ορίσει τα αναγκαία για την πραγματοποίηση της προστασίας αυτής περιοριστικά μέτρα της ιδιοκτησίας, καθώς και τον τρόπο και το είδος της αποζημίωσης των ιδιοκτητών.

** Ερμηνευτική δήλωση: Ως δάσος ή δασικό οικοσύστημα νοείται το οργανικό σύνολο άγριων φυτών με ξυλώδη κορμό πάνω στην αναγκαία επιφάνεια του εδάφους, τα οποία, μαζί με την εκεί συνυπάρχουσα χλωρίδα και πανίδα, αποτελούν μέσω της αμοιβαίας αλληλεξάρτησης και αλληλοεπίδρασής τους, ιδιαίτερη βιοκοινότητα (δασοβιοκοινότητα) και ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον (δασογενές). Δασική έκταση υπάρχει όταν στο παραπάνω σύνολο η άγρια ξυλώδης βλάστηση, υψηλή ή θαμνώδης, είναι αραιά.

Αρθρο 117 - (Αγροτική ιδιοκτησία, δάση, απαλλοτριώσεις, οικιστικές περιοχές)

3. Δημόσια ή ιδιωτικά δάση και δασικές εκτάσεις που καταστράφηκαν ή καταστρέφονται από πυρκαγιά ή που με άλλο τρόπο αποψιλώθηκαν ή αποψιλώνονται δεν αποβάλλουν για το λόγο αυτό το χαρακτήρα που είχαν πριν καταστραφούν, κηρύσσονται υποχρεωτικά αναδασωτέες και αποκλείεται να διατεθούν για άλλο προορισμό.

4. H αναγκαστική απαλλοτρίωση δασών ή δασικών εκτάσεων που ανήκουν σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα ιδιωτικού ή δημοσίου δικαίου επιτρέπεται μόνο υπέρ του Δημοσίου σύμφωνα με τους ορισμούς του άρθρου 17, για λόγους δημόσιας ωφέλειας, διατηρείται πάντως η μορφή τους αμετάβλητη ως δασική.

Αρνητικές μεταβολές στη δασική γη

Τι επιδιώκει και τι μπορεί να επιφέρει η προτεινόμενη νέα αναθεώρηση του άρθρου 24 και της ερμηνευτικής δήλωσής του, σε συνδυασμό με το άρθρο 117;

Κατά την εισηγητική έκθεση, η νέα αναθεώρηση:

α) επιδιώκει την άρση των «ανελαστικών παραδοχών» και των «ανεπιεικών λύσεων» και την αντιμετώπιση των «ακραίων καταστάσεων», που δημιούργησε η προηγούμενη αναθεώρηση του 2001,

β) διευρύνει την προστασία των δασών και δασικών εκτάσεων που ήταν τέτοιες την 11/6/1975 και

γ) συμβάλλει στη βιώσιμη ανάπτυξη.

Εκτιμώ, ότι η συγκεκριμένη πρόταση αναθεώρησης θα έχει τις εξής επιπτώσεις:

1 Οδηγεί σε μία νέα ακραία κατάσταση, τη νομιμοποίηση δηλαδή όλων των αυθαίρετων μεταβολών των δασών και δασικών εκτάσεων και των σχετικών παρανομιών, που επήλθαν την περίοδο 1940-1975. Πόσο ακραία άβολα θα νιώσουν οι νόμιμοι πολίτες από τη ρύθμιση αυτή; Και πόσο ακραία μαθήματα εκπαίδευσης σε μη νόμιμη συμπεριφορά διαρκείας θα λάβουν οι νέοι, με την καλλιέργεια σ' αυτούς της πεποίθησης και των προσδοκιών νομιμοποίησης μιας νέας αρπαγής και ατομικοποίησης του κοινού περιβαλλοντικού πλούτου, με νέες (μελλοντικά) ακόμη και συνταγματικές και νομοθετικές διαδικασίες και ρυθμίσεις;

2 Συνεπάγεται σφόδρα πιθανές και εκτεταμένες αρνητικές μεταβολές στην έκταση της δασικής γης. Αυτές δεν μπορούν από τώρα να εκτιμηθούν, μια και στην πρόταση αναθεώρησης δε δίνεται η νέα (αναθεωρημένη) ερμηνευτική δήλωση για τον ορισμό του δάσους και της δασικής έκτασης. Το πνεύμα της εισηγητικής έκθεσης, πάντως, δε διακρίνεται για την επί το αυστηρότερο διατύπωση της νέας ερμηνευτικής δήλωσης. Δε θα 'πρεπε η πρόταση αναθεώρησης να είναι απόλυτα διαφανής; Και επί πλέον, ποιο θα είναι το συγκρίσιμο στοιχείο της κατάστασης της 11/6/75, η έννοια του δάσους και της δασικής έκτασης (της δασικής γης συλλογικά) σύμφωνα με την ισχύουσα τότε νομοθεσία ή αυτή σύμφωνα με την άγνωστη επί του παρόντος νέα (αναθεωρημένη) ερμηνευτική δήλωση και ορισμό; Αν ισχύει το δεύτερο, τότε τα υφιστάμενα την 11/6/75 δάση και δασικές εκτάσεις θα μειωθούν ακόμη περισσότερο και συνεπώς δεν ισχύει ο ισχυρισμός της εισηγητικής έκθεσης, ότι «η λύση που προτείνεται διευρύνει την προστασία των δασών και δασικών εκτάσεων» της 11/6/75.

3 Διαστρέβλωση της έννοιας της βιώσιμης ανάπτυξης και αντίφαση με τη νέα ευρωπαϊκή στρατηγική για τους φυσικούς πόρους. Βιώσιμη είναι η ανάπτυξη που ολοένα και μειώνει και τελικά δεν επιφέρει επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και όχι η ανάπτυξη που κατατρώγει το περιβαλλοντικό κεφάλαιο και το στερεί από τις μελλοντικές γενιές. Πώς συμβιβάζεται η επερχόμενη με τη συνταγματική αναθεώρηση θυσία του ανανεώσιμου περιβαλλοντικού πόρου - κεφαλαίου, που λέγεται δάσος και δασική έκταση (δασική γη συλλογικά), με τη νέα στρατηγική της ΕΕ για την καταπολέμηση της μεταβολής του κλίματος, όταν είναι γνωστός ο ρόλος της δασικής βλάστησης (δενδρώδους και θαμνώδους) στην καταπολέμηση του φαινομένου του θερμοκηπίου;

Του
Νικολάου Ι. ΣΤΑΜΟΥ
Ο Νικόλαος Ι. Στάμου είναι Καθηγητής Δασικής Οικονομικής του Τομέα Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Φυσικών Πόρων ΑΠΘ