Για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (ΠΕ), τις τεράστιες δυνατότητες που αυτή έχει και τις εκπλήξεις που μας επιφυλάσσει συχνά - πυκνά, έχουμε γράψει αρκετές φορές και θα συνεχίζουμε να γράφουμε. Ο λόγος είναι απλός. Είναι από τα λίγα άξια λόγου πράγματα, στο αρτηριοσκληρωτικό εκπαιδευτικό μας σύστημα,το οποίο είναι παγιδευμένο στα αναχρονιστικά προγράμματα που θυμίζουν Μεσαίωνα και τις μουχλιασμένες ιδέες τουριστών - υπουργών,με βαθύτατες "τραυματικές εμπειρίες" στην παιδική τους ηλικία, όπως έδειξαν πρόσφατες συμπεριφορές κάποιων αλεξιπτωτιστών (εκσυγχρονιστών κατά τα άλλα) που βρέθηκαν στην ηγεσία του υπουργείου και αντιμετώπισαν με απαράδεκτο τρόπο τους εκπαιδευτικούς, θυμίζοντας τις πιο σκοτεινές εποχές της νεότερης ιστορίας μας. Επειδή η ΠΕ ευτυχώς εξακολουθεί να είναι εκτός προγράμματος και σε εθελοντική βάση τόσο των μαθητών, όσο και των εκπαιδευτικών, οι ομάδες που συγκροτούνται έχουν το κέφι, το μεράκι, την ευαισθησία και την αγωνία για το περιβάλλον, δουλεύουν με όρεξη κι αβίαστα. Μόνο τους κίνητρο το οικολογικό τους ενδιαφέρον. Εξ ου και τα "μικρά θαύματα" που συντελούνται. Κι όχι πως δεν υπάρχουν τρικλοποδιές από αποστεωμένους διευθυντές και κομματάρχες. Αλλά ευτυχώς οι δυνατότητες παρέμβασής τους είναι μικρές και οι περιπτώσεις αυτές είναι προς το παρόν μειοψηφικές.

Η ΠΕ είναι βέβαιο ότι πρέπει να αγκαλιάζει όλες τις βαθμίδες και ηλικίες. Και η αιτία βρίσκεται στην κρισιμότητα των περιβαλλοντικών προβλημάτων και την ανάγκη ύπαρξης πολιτών με άποψη, που θα είναι έτοιμοι να κινητοποιηθούν και να διεκδικήσουν μια καθαρότερη πόλη, λιγότερο τσιμέντο, περισσότερο πράσινο, μαζικές συγκοινωνίες, ασφαλείς διαβάσεις, θάλασσες χωρίς μόλυνση, εργοστάσια έξω από τις πόλεις κτλ. Ομως η διαμόρφωση της προσωπικότητας και του χαρακτήρα ξεκινά από τις μικρές ηλικίες. Γι' αυτό και η αξία της ΠΕ στις μικρές ηλικίες είναι μεγαλύτερη. Κι ευτυχώς υπάρχει μια νέα φουρνιά φωτισμένων δασκάλων,που δουλεύει σταθερά προς αυτή την κατεύθυνση και με πολύ καλά αποτελέσματα, αρκεί να αφεθεί να κάνει απερίσπαστα τη δουλιά της, κάτι για το οποίο αμφιβάλλουμε. Οσο οι γραφειοκράτες της οδού Μητροπόλεως βλέπουν τη δυναμική που αναπτύσσεται, τόσο θα απεργάζονται σχέδια για τον έλεγχό της. Φυσικά, δάσκαλοι και μαθητές δεν είναι διατεθειμένοι να "εκχωρήσουν" ό,τι με κόπο κατέκτησαν - χωρίς την παραμικρή απολαβή - τα τελευταία χρόνια. Αλλά αυτά είναι θέματα για τα οποία θα επανέλθουμε. Προς το παρόν οι "χοντρές" παρεμβάσεις που έχουν σημειωθεί είναι στην επιλογή μερικών υπευθύνων γραφείων ΠΕ, με πιο κραυγαλέες στην Κέρκυρα και τη Μυτιλήνη πριν από λίγα χρόνια.

Ναι, σωστά διαβάσατε. Παιδιά της Γ και Δ τάξης Δημοτικών Σχολείων της Αθήνας έγραψαν 23 παραμύθια στα πλαίσια της ΠΕ, τα οποία εξέδωσε η Νομαρχία Αθηνών, με την επιμέλεια της Σοφίας Περδικάρη.Παραμύθια όπου καταγράφονται οι αγωνίες και οι ευαισθησίες των παιδιών της πρωτεύουσας για το περιβάλλον. Δεν είναι τυχαίο ότι οι αναφορές στο δάσος είναι συχνές, μια και το πράσινο απουσιάζει από την πόλη μας. Μάλιστα είναι τόσο τρυφερά όταν αναφέρονται σ' αυτό, που σε κάνει να αγανακτείς διπλά το γεγονός ότι ο Ελαιώνας παραμένει χώρος αποθηκών κι εργοστασίων, ο ιππόδρομος δε λέει να φύγει από τις Τζιτζιφιές και να γίνει πάρκο κι ότι το Ελληνικό το ετοιμάζουν για οικόπεδα κι όχι χώρο πράσινο, όπως υποστήριζε ο λαλίστατος υπουργός Περιβάλλοντος πριν από κάποια χρόνια (σ. σ. τότε δεν είχε ανακαλυφτεί ο... εκσυγχρονισμός). Οι μικροί συγγραφείς δε μένουν όμως στην άρνηση και στην καταγραφή της ασχήμιας. Προχωρούν σε "προτάσεις". Με το Καπνοχώρι που έγινε Ανθοχώρι.Με τον τρόπο αυτό δίνουν απάντηση και σε κάποιους εξυπνάκηδες που ειρωνεύονται την ΠΕ, μέσα από στήλες σοβαρών υποτίθεται εντύπων, λέγοντας ότι οι δάσκαλοι μαθαίνουν τα παιδιά να τα βλέπουν όλα μαύρα. Η θάλασσα που παραμένει μια από τις μεγάλες μας αγάπες και που μας προσφέρει απλόχερα τόσα και τόσα, εμείς αντί να την ευχαριστούμε τη μολύνουμε, αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά την αχαριστία μας απέναντι στη φύση.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ιστοριούλες, όπου τα παιδιά και τα ζώα από απλοί παρατηρητές μετατρέπονται σε διεκδικητές των δικαιωμάτων τους και με δυναμικό τρόπο υπερασπίζουν το περιβάλλον και τα "πιστεύω" τους. Σε κάποιο παραμύθι κάνουν κατάληψη σ' ένα εργοστάσιο εξαιτίας του οποίου πέθαναν ζώα από τη μόλυνση που προκάλεσε σ' ένα ποτάμι. Η πράξη τους αυτή έγινε με "συλλογικές διαδικασίες" κι αφού οι διαπραγματεύσεις με τους ιδιοκτήτες απέβησαν άκαρπες. Σε κάποιο άλλο παραμύθι τα ζώα συναντιούνται για να αποφασίσουν πώς θα σώσουν το βιότοπό τους από τις απειλές που εγκυμονούν. Φυσικά υπάρχουν και ιστορίες πιο τρυφερές, που κι αυτές συντελούν στην οικολογική συνειδητοποίηση των μαθητών. Φυσικά, οι ιστορίες είναι άνισες. Σε κάποιες ίσως να "βοηθήθηκαν" οι εκκολαπτόμενοι συγγραφείς. Αυτό όμως δεν έχει την παραμικρή σημασία. Ο στόχος για τον οποίο δούλεψαν τα παιδιά επιτεύχθηκε και με το παραπάνω. Μακάρι η προσπάθεια αυτή να συνεχιστεί.

Με ευθείες βολές κατά του επί εφτά χρόνια διευθυντή της "Greenpeace", κυκλοφόρησε το νέο τεύχος του περιοδικού ΝΕΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ (τ. 155). Αιτία, όχι η αποχώρηση του κ. Ευθυμιόπουλου από τη διεύθυνση της οργάνωσης, αλλά οι δηλώσεις του, ότι τον ενδιαφέρει να αναλάβει manager, για να γίνουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες πιο πράσινοι, ή ότι είναι έτοιμος να ασχοληθεί με την πολιτική. Και μπορεί να μην ανέφερε το κόμμα που τον ενδιαφέρει, αλλά όλοι γνωρίζουν σε ποιο αναφερόταν. Φυσικά, θα μπορούσε να μίλαγε για "Κίνημα", οπότε όλοι θα καταλάβαιναν. Αλλά ο όρος αυτός ίσως δυσαρεστούσε τη νέα ηγεσία των "εκσυγχρονιστών", μια και η παλιά ορολογία επιχειρείται να διαγραφεί, αφού σηματοδοτεί άλλα πρόσωπα και καταστάσεις. Η πορεία του καθένα είναι σαφώς προσωπική του υπόθεση. Ομως θα συνυπογράφαμε το σχόλιο του περιοδικού "... διότι σε ποιανού πλάτες πάτησε για ν' ανέβει; Σε βάρος της φήμης ποιανού δημιούργησε θερμές επαφές με υπουργούς και παράγοντες που παλιότερα είχε καταδικάσει για τα χάλια τους στο περιβάλλον; Πώς θα τον διαφημίσουν, άραγε, κατά την ανάληψη του νέου του πόστου; Πώς θα συστήνεται στα σαλόνια των "διαπλοκών"; Διευθυντής της "Greenpeace"; Η μέλος του προεδρείου της...". Η επιχείρηση άλωσης του οικολογικού χώρου είναι παλιά υπόθεση που έφτασε μέχρι την οριστική διάλυση της Ομοσπονδίας. Κάτι με θέσεις, κάτι με προγράμματα, κάτι με μεταγραφές της τελευταίας στιγμής φίμωσαν ένα χώρο, που, αν μη τι άλλο, ήταν χρήσιμος στην ευαισθητοποίηση των πολιτών πάνω στα περιβαλλοντικά προβλήματα. Ομως αυτά είναι επικίνδυνα πράγματα για τους σοσιαλνεοφιλελεύθερους.

ΟΙΚΟΑΛΙΕΥΜΑΤΑ

Περίπου 30 εκατ. κυβικά μέτρα καυσαέρια εκπέμπονται στην ατμόσφαιρα της πόλης κάθε εικοσιτετράωρο. Ενα κράμα από CO2, CO, SO2, NOx δηλητηριάζει τους κατοίκους της Μεγαλόπολης και της ευρύτερης περιοχής. Επί 24 χρόνια, σύμφωνα με καταγγελίες του δημάρχου, δεν έχουν αντικατασταθεί τα ηλεκτροστατικά φίλτρα των έντεκα καμινάδων, με αποτέλεσμα η σημερινή ικανότητά τους να είναι μόνο 10%. Η δημοτική αρχή ζητά τους θερινούς μήνες, που το πρόβλημα της ρύπανσης λόγω κλιματολογικών συνθηκών είναι πιο έντονο, να μειώνεται η παραγωγή. Ομως η ΔΕΗ σιωπά, αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά πόσο την ενδιαφέρει η γνώμη των τοπικών κοινωνιών.

Κατασκεύασμα από πιπεριά σε μορφή σπρέι που διώχνει τους ελέφαντες από περιοχές που κατέστρεφαν τις αγροτικές καλλιέργειες, δοκιμάστηκε με επιτυχία στη Ζιμπάμπουε. Για τους δικούς μας ελέφαντες, του δικομματισμού, υπάρχει γιατροσόφι;

ΚΑΙ ΟΙΚΟΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ

Με επιμέλεια του καθηγητή Ν. Μάργαρη, κυκλοφόρησε η συλλογική δουλιά δεκαεννέα επιστημόνων που προσεγγίζει ο καθένας από τη δική του οπτική το θέμα. Η σπουδαιότητά του είναι κάτι παραπάνω από σημαντική, αφού η Ελλάδα εξακολουθεί να παραμένει γεωργική χώρα, μια και τα αγροτικά προϊόντα της είναι τα μόνα που ουσιαστικά παράγονται μαζί με κάποιες υπηρεσίες, ένα - δυο δυναμικούς βιομηχανικούς κλάδους και φυσικά τον κοπανιστό αέρα του ΠΑΣΟΚ. Η υπάρχουσα δαιμονολογία με τα αγροχημικά συχνά ξεστρατίζει τη συζήτηση για το μέλλον του πρωτογενή τομέα. Κι ενώ το ζήτημα σχετίζεται με την τυποποίηση των προϊόντων, τον εκσυγχρονισμό του άθλιου τραπεζικού συστήματος, την αναβάθμιση του ρόλου των συνεταιρισμών, τον ορθολογικό προγραμματισμό των καλλιεργειών, τον περιορισμό των μεσαζόντων κτλ., πολλοί μιλούν μηδενιστικά για τα λιπάσματα και τα φυτοφάρμακα, αγνοώντας την αναγκαιότητά τους. Φυσικά, με μέτρο κι όχι ανεξέλεγκτα. Και οπωσδήποτε με τη σύμφωνη γνώμη των γεωπόνων, που, αντί να βρίσκονται στο πλάι των αγροτών, συσσωρεύονται στο υπουργείο, όπου δεν έχουν θέσεις να καθίσουν, όπως πρόσφατα γράφηκε στον Τύπο. Θα συμφωνούσαμε με την άποψη του Ν. Μάργαρη "όταν ένα παιδάκι αρρωστήσει έχει την ανάγκη φαρμάκων για να γίνει καλά", με την προσθήκη όμως ότι τα αντιβιοτικά, τα αντιπυρετικά και τα αντιβηχικά τα δίνουμε με συνταγή και τη σύμφωνη γνώμη του γιατρού κι όχι όπως μας αρέσει. Ενα βιβλίο ενδιαφέρον κι επίκαιρο, αν σκεφτούμε ότι το αγροτικό θα εξακολουθεί να παραμένει ανοιχτό.