Η εφαρμογή του πρώτου προγράμματος λιτότητας από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ τον Οκτώβρη του 1985 - ο Κ. Σημίτης ως υπουργός Εθνικής Οικονομίας είχε δείξει από τότε τους νεοφιλελευθέρους προσανατολισμούς του - σηματοδότησε μια άνευ προηγουμένου επίθεση κατά των λαϊκών εισοδημάτων με απτό στόχο την ακόμα μεγαλύτερη αύξηση της κερδοφορίας των μεγάλων επιχειρήσεων και των τραπεζών. Η δήθεν αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης και των ελλειμμάτων ταυτίστηκε με μια πρωτοφανή επιχείρηση ανακατανομής εισοδημάτων, εξασφάλισης των προϋποθέσεων για τεράστια συσσώρευση κεφαλαίων και δημιουργίας υποδομών, για να τεθεί σε εφαρμογή το γενικότερο σχέδιο υπονόμευσης όλων των εργατικών καταχτήσεων, που ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη.

Προσηλωμένοι στα πλέον συντηρητικά - αντιλαϊκά δόγματα, οι πολιτικοί υπάλληλοι της άρχουσας τάξης άρχισαν να τροχίζουν τους μηχανισμούς μεταφοράς εισοδήματος από τους εργαζόμενους και γενικά από τα πλατιά λαϊκά στρώματα προς τους μεγαλοεπιχειρηματίες και τραπεζικό κεφάλαιο. Σήμερα βέβαια και μετά από μια δεκαετή εμπειρία, γνωρίζουμε ότι η λεηλασία των λαϊκών εισοδημάτων και η εκρηκτική κερδοφορία των μεγάλων επιχειρήσεων, όχι μόνο δεν οδηγούν σε αντιμετώπιση των προβλημάτων της ελληνικής οικονομίας, αλλά αντίθετα εντείνουν και βαθαίνουν την κρίση δίνοντάς της και χαρακτηριστικά διαχρονικότητας.

Τη δεκαετή αυτή περίοδο οι εμπορικές τράπεζες, κατ' εξοχήν κερδοσκοπικοί οργανισμοί, κυριολεκτικά μετατράπηκαν σε στυγνούς τοκογλύφους. Η περίοδος 1985 - 1996 μπορεί να χαρακτηριστεί και σαν περίοδος της νόμιμης τοκογλυφίας, η οποία συντελέστηκε υπό την υψηλή εποπτεία και καθοδήγηση των κρατικών λειτουργών... Οι οποίοι, όταν αναφέρονται στα τεκμαινόμενα στο χώρο των εμπορικών τραπεζών χρησιμοποιούν τον όρο "απελευθέρωση" και όχι βεβαία τοκογλυφία, για ευνόητους λόγους.

Αρχιτέκτονας της "απελευθέρωσης" του τραπεζικού συστήματος θεωρείται ένας σημερινός συνεργάτης του πρωθυπουργού, δηλωμένος "εκσυγχρονιστής" με στενότατες σχέσεις με τους εκπροσώπους του χρηματιστικού κεφαλαίου. Ο σημερινός διοικητής της Εθνικής Τράπεζας Ι. Καρατζάς,ο οποίος το 1987 με την ιδιότητα του υφυπουργού Εθνικής Οικονομίας έθεσε τα θεμέλια της τοκογλυφικής επίθεσης που εξελίχθηκε τα επόμενα χρόνια και οδήγησε σε αυτή την τρομακτική κερδοφορία των τραπεζών. Μόνο το 1994 οι εμπορικές τράπεζες αύξησαν τα κέρδη τους κατά 411% (!) και το 1995 κατά 65% (!).

Στη συνέχεια θα επιχειρήσουμε μια γενική προσέγγιση των παραγόντων εκείνων που τίναξαν τα τραπεζικά κέρδη στον αέρα.

• "Απελευθέρωση" επιτοκίων. Η δυνατότητα των εμπορικών τραπεζών να καθορίζουν από μόνες τους το ύψος των επιτοκίων καταθέσεων και χορηγήσεων υπήρξε ο βασικότερος ίσως μηχανισμός άντλησης των τραπεζικών υπερκερδών. Το 1987 άρχισε η σταδιακή διοικητική αποδέσμευση των επιτοκίων χορηγήσεων και στις 6/6/89 δίνεται η δυνατότητα στις εμπορικές τράπεζες να διαμορφώνουν από μόνες τους το επιτόκιο καταθέσεων ταμιευτηρίου (προς τα πάνω), ενώ διατηρείται από την Τράπεζα της Ελλάδας υποχρεωτικό κατώτατο όριο. Το κατώτατο αυτό όριο καταργείται στις 8/3/93, οπότε για τα επιτόκια ταμιευτηρίου αρχίζει ο μεγάλος κατήφορος. Η δε διαφορά μεταξύ του γενικού επιτοκίου χορηγήσεων και του επιτοκίου καταθέσεων ταμιευτηρίου από 8 μονάδες το Δεκέμβρη του 1987, έφτασε τις 9,5 μονάδες το Δεκέμβρη του 1990, για να τιναχτεί στις 12,3 μονάδες το Δεκέμβρη του 1994. Τον Αύγουστο του 1996 η διαφορά αυτή ήταν 10,8 μονάδες. Πρόκειται για διαφορές επιτοκίων εξωπραγματικές για άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες έχουν συνηθίσει σε διαφορές της τάξης 1,1,5 ή των 2 μονάδων. Για να καταλάβουμε τι σημαίνει διαφορά επιτοκίων 10,8 μονάδες (Αύγουστος 1996) και με δεδομένο ότι τον ίδιο μήνα οι καταθέσεις ταμιευτηρίου τον ίδιο μήνα ήταν 11 τρισ. δραχμές, αυτό απλά σημαίνει ότι σε ετήσια βάση οι τράπεζες θα κερδίσουν 1,2 τρισ. δραχμές. Θα ήταν παράλειψη βέβαια να μην αναφερθούμε σε αλλά τοκογλυφικά επιτόκια, όπως αυτά των πιστωτικών καρτών τα οποία έφτασαν μέχρι και στο 40%!!
• Διαχείριση του δημοσίου χρέους. Ουσιαστικά σήμερα η διαχείριση του δημόσιου χρέους έχει περάσει στα χέρια των εμπορικών τραπεζών και των θυγατρικών τους (εταιρίες Αμοιβαίων Κεφαλαίων κλπ). Οι εμπορικές τράπεζες έχουν κερδίσει δεκάδες ίσως και εκατοντάδες δισεκατομμύρια δραχμές από α) τις ιδιαίτερα υψηλές προμήθειες που λαμβάνουν από το ελληνικό δημόσιο τόσο για τη διάθεση κάθε 15 ημέρες στο κοινό των εντόκων γραμματίων και των ομολόγων και β) από τα υψηλά επιτόκια των αφορολόγητων τίτλων που αγοράζουν οι ίδιες από το ελληνικό δημόσιο. Οι εμπορικές τράπεζες είναι σήμερα οι σημαντικότεροι αγοραστές των κρατικών τίτλων, θυσαυρίζοντας από την εκμετάλλευση των τίτλων αυτών στη δευτερογενή αγορά. Οι τράπεζες σαν κάτοχοι των τίτλων, δεν περιμένουν βέβαια να λήξουν οι τίτλοι για να τους ρευστοποιήσουν, αλλά τους μεταπωλούν με τρόπο επικερδή γι' αυτές. Πρόκειται για το παιχνίδι των τοκομεριδίων (αποκοπή του τοκομεριδίου από το υπόλοιπο σώμα) το οποίο έχει συμβάλλει τα μέγιστα στην ανάπτυξη της κερδοσκοπίας.
• Τρίτος παράγοντας κερδοφορίας των τραπεζών είναι η απροκάλυπτη φοροδιαφυγή που συντελείται από την πλευρά των εμπορικών τραπεζών - με την ανοχή μάλιστα και τη συγκάλυψη του επίσημου κράτους - και η οποία στηρίζεται στη μεγάλη διαφορά των ελληνικών και των ξένων επιτοκίων. Δανείζονται πχ οι τράπεζες συνάλλαγμα με επιτόκιο 5% και το τοποθετούν στην ελληνική αγορά με επιτόκιο 14% και καρπώνονται τη διαφορά.

Οι υπεύθυνοι της αχαλίνωτης αυτής κατάστασης από την πλευρά των εμπορικών τραπεζών, οι οποίες κυριολεκτικά έχουν μετατραπεί σε βδέλα στο σώμα των Ελλήνων εργαζομένων, είναι πρώτα και κύρια οι δυνάμεις του δικομματισμού οι οποίες προώθησαν τις σύγχρονες αυτές μορφές τραπεζικής ληστείας. Αυτή τη φορά, σ' αυτή την εκλογική αναμέτρηση, φαίνεται πως έχουν ωριμάσει όλες εκείνες οι συνθήκες που απαιτούνται για την αποφασιστική καταδίκη του δικομματισμού. Μια καταδίκη που σήμερα, στην πραγματικότητα ταυτίζεται με μια θετική ψήφο αντίστασης στις αδηφάγες δυνάμεις του τραπεζικού κεφαλαίου και των πολιτικών του εκφραστών, μια ψήφο υπέρ της λαϊκής αντεπίθεσης.

Θ. Κ.

Τα τελευταία χρόνια, κάτω από την ουσιαστική συνεργασία των παρατάξεων ΠΑΣΚΕΒΕ και ΔΑΚΜΜΕ, υπάρχει μία μείωση των αγώνων των ΕΒΕ. Στη σύσκεψη αντιπαρατίθενται από τη μία μεριά οι δυνάμεις που προσβλέπουν στην άνοδο των αγώνων του συνδικαλιστικού κινήματος των ΕΒΕ και από την άλλη οι δυνάμεις εκείνες που, πίσω από το πρόσχημα για "ξεπερασμένες και αναχρονιστικές" μορφές πάλης, ρυμουλκούν το συνδικαλιστικό κίνημα στην παγίδα ενός ατέρμονου διαλόγου.

Ενα άλλο αρνητικό σημείο της λειτουργίας του συνδικαλιστικού κινήματος είναι ότι δεν προωθείται η αναζήτηση των φυσικών συμμάχων των ΕΒΕ και η συγκρότηση κοινού μετώπου με τα στρώματα που θίγονται από την αντιλαϊκή πολιτική (εργατοϋπάλληλοι, αγρότες κτλ.). Είναι χαρακτηριστικό ότι καθυστερεί η συνεργασία κι ο συντονισμός ακόμη και με τα πιο συγγενή τμήματα, δηλαδή των βιοτεχνών με τους επαγγελματίες και με τους εμπόρους.

Η σύσκεψη της Κυριακής, αντί να αποτελέσει εφαλτήριο νέων αγώνων και απαρχή περαιτέρω συσπείρωσης, επιχειρείται να οδηγηθεί σε μια ακόμη ρουτινιάρικη καταγραφή των προβλημάτων. Πιστεύομε ότι υπάρχει σκοπιμότητα, εκτός αν πίσω από αυτά τα προβλήματα δε βλέπουμε τους υπεύθυνους, αν κάμουμε τα στραβά μάτια στις αιτίες που τα προκαλούν.

* Ο Κώστας Κίσσας είναι αναπληρωτής γενικός γραμματέας της ΟΒΣΘ και μέλος του Προεδρείου ΓΣΕΒΕΕ.