Τη βδομάδα που πέρασε δημοσιοποιήθηκαν δυο κείμενα υποστήριξης προς τον υπουργό ΠΕΧΩΔΕ, μ' αφορμή τη γνωστή αντιδικία του με την εφημερίδα "Το Ονομα" που τον ενέπλεκε σε μίζες στα μεγάλα έργα. Επί της ουσίας της υπόθεσης, ο μόνος αρμόδιος είναι ο εισαγγελέας και οι Ελβετοί τραπεζίτες. Εμάς δε μας πέφτει λόγος μέχρι να δούμε την κατάληξη της υπόθεσης. Δεν είναι λίγοι αυτοί που διερωτήθηκαν για τη σκοπιμότητα των δυο κειμένων, το ένα εξ Αθηνών και το έτερο εκ Θεσσαλονίκης (για να υπάρχει και η... γεωγραφική εκπροσώπηση). Οι υπογράφοντες υποτίθεται ανένταχτοι αριστεροί και προσωπικότητες από το χώρο του πανεπιστημίου, των ΜΜΕ και των Γραμμάτων, θεωρητικά συμπαραστάθηκαν στον θιγέντα, από τον ιδιοκτήτη νυχτερινών κέντρων Ψωμιάδη, υπουργό. Ομως μια προσεχτική ανάγνωση των υπογραφών αποδεικνύει ότι οι περισσότεροι όλο και κάποια θέση σε κρατικούς οργανισμούς, ΜΜΕ κτλ. έχουν. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και κάποια ονόματα που παρέλασαν εν είδει τουρίστα από τον οικολογικό χώρο, όταν αυτός "πουλούσε". Είναι αυτοί που έχουν καταπιεί τη γλώσσα τους στο θέμα των μεγάλων έργων, ανεξαρτήτως μιζών. Μιλάμε για την καταστροφή του περιβάλλοντος και τη διασπάθιση τεράστιων ποσών που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για πραγματικούς αναπτυξιακούς λόγους. Πόσο κύρος μπορεί να διαθέτει η υπογραφή στήριξής τους;

OIKOAΛIEYMATA

Η ρύπανση στη Σκάλα Λουτρών από τις εγκαταστάσεις ΜΑΜΙΔΑΚΗ μάς απασχόλησε σε προηγούμενο σημείωμα. Δυο φορές είχε απορριφτεί η ΜΠΕ της εταιρίας. Το ίδιο αναμενόταν να συμβεί και στη συζήτηση που έγινε πρόσφατα στο Νομαρχιακό Συμβούλιο. Κι αυτό για δυο λόγους: Ο πρώτος ήταν το περιστατικό που προαναφέραμε. Δεύτερος και βασικότερος, η μη τροποποίηση της μελέτης. Κι όμως η "σοσιαλιστική" πλειοψηφία του ΝΣ την ενέκρινε, αρκούμενη στις διαβεβαιώσεις της εταιρίας ότι θα ξεκινήσει τις διαδικασίες της μετεγκατάστασής της. Αντί λουκέτου, επιβράβευση, στα πλαίσια του "εκσυγχρονισμού" της οικονομίας. Είπατε τίποτα;

Σε επιμέλεια της Μ. Ασημακοπούλου, από τις εκδ. ΣΑΚΚΟΥΛΑ κυκλοφόρησε βιβλιογραφικός οδηγός περιβαλλοντικού δικαίου με περισσότερους από εβδομήντα τίτλους. Πολλαπλά χρήσιμος, μια και οι περιβαλλοντικές αυθαιρεσίες όχι μόνο δε μειώνονται, αλλά αυξάνονται στα πλαίσια της λογικής, ότι τα πάντα επιτρέπονται προς χάριν του ατομικού συμφέροντος.

ΚΑΙ ΟΙΚΟΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ

Στα πλαίσια της σειράς "χρωματίζω και μαθαίνω", ο εκδοτικός οίκος ΣΑΒΒΑΛΑΣ κυκλοφόρησε το παραπάνω βιβλίο, που παρουσιάζει στα παιδιά 32 είδη της ορνιθοπανίδας, σπάνια, που κινδυνεύουν να εξαφανιστούν. Το παιδί κατ' αρχάς τα γνωρίζει, τα αγαπά, ευαισθητοποιείται κι είναι έτοιμο να τα υπερασπιστεί μετά από χρόνια, όταν μεγαλώσει. Εκτός από τις εικόνες που καλούνται να χρωματίσουν, παίρνουν και χρήσιμες πληροφορίες για το κάθε είδος ξεχωριστά. Συγγραφείς της σειράς των βιβλίων - που ήδη έφτασαν τους εννιά τίτλους - οι παιδαγωγοί Α. Δανοπούλου και Κ. Φούντας.Το 'χουμε ξαναγράψει. Στο χώρο του παιδικού βιβλίου γίνεται πολύ καλή δουλιά. Αν γινόταν κάτι παρόμοιο και στο χώρο της εκπαίδευσης, τότε δε θα 'χαμε να ζηλέψουμε και πολλά πράγματα από τις χώρες της Ευρώπης που το μέτρο πολιτισμικής σύγκρισης μ' αυτές σταματάσήμερα στην υπενθύμιση των αρχαίων ημών προγόνων και κάποιων φωτεινών εξαιρέσεων. Που διέπρεψαν στο εξωτερικό αφού γνώρισαν την αδιαφορία και συχνά τη δίωξη στη χώρα μας. Κάποτε θα πρέπει να γίνει κατανοητό σ' αυτή τη χώρα ότι τα πάντα ξεκινούν από την παιδεία. Κι όσο νωρίτερα γίνει αυτότόσο καλύτερα. Τα περιθώρια έχουν στενέψει.

Ο όρος μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΜΠΕ), συναντιέται καθημερινά στο Τύπο ή ακούγεται στα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης, όποτε υπάρχει αμφισβήτηση για την ωφελιμότητα ενός έργου - είναι το πρώτο πράγμα που ζητούν να ελέγξουν ομάδες πολιτών - ή όταν το κράτος και μεγάλα οικονομικά συμφέροντα θέλουν οπωσδήποτε να γίνει, εμφανίζουν τόμους χαρτιού για να μας πείσουν για τις καλές τους προθέσεις και την προστασία του περιβάλλοντος. Πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν ότι οι ΜΠΕ είναι δημιούργημα της τελευταίας πενταετίας. Κι όμως, πρωτοξεκίνησε η εφαρμογή τους από το 1981 με το ΠΔ 1180, το οποίο επιχείρησε να ρυθμίσει μια σειρά από θέματα που σχετιζόταν με την ίδρυση και τη λειτουργία βιομηχανικών δραστηριοτήτων. Τότε είχε πρωτοξεκινήσει μια απόπειρα φτιασιδώματος καταστάσεων του δευτερογενή τομέα που ήταν εξοργιστικές.

Μετά το νομοθέτημα αυτό, θεωρητικά τουλάχιστον, εκατοντάδες βιομηχανιών έπρεπε να εφαρμόσουν τα προβλεπόμενα, είτε για να πάρουν παράταση της λειτουργίας τους, είτε για μετεγκατάσταση, είτε για ίδρυση. Απαιτούμενα στοιχεία ήταν η περιγραφή των δημογραφικών - υδρολογικών - μετεωρολογικών δεδομένων των οικοσυστημάτων που υπήρχαν στις περιοχές των επιχειρήσεων, των αντιρρυπαντικών μεθόδων που εφάρμοζαν κλπ. Το ΠΕΡΠΑ θα ήταν ο αποδέκτης των μελετών αυτών ως προϊσταμένη τότε αρχή. Ενα αλαλούμ μελετών επακολούθησε που η σοβαρότητα και η ειλικρίνειά τους μόνο σε κωμωδίες του ελληνικού κινηματογράφου της δεκαετίας του εξήντα παραπέμπει. Γραφεία στήθηκαν στο πόδι για να εξυπηρετήσουν την τεράστια ζήτηση και διάφοροι άσχετοι - κατά κανόνα - υπέγραφαν κατά το δοκούν. Απ' την άλλη, κρατικές υπηρεσίες με ανεπαρκές προσωπικό (ποιοτικά και ποσοτικά) αδυνατούσαν να ελέγξουν επί της ουσίας τις ΜΠΕ. Ας μη ξεχνάμε κάτι σημαντικό. Βρισκόμαστε στην πρώτη τετραετία της "σοσιαλιστικής" διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, όπου τα πάντα βρισκόταν κάτω από τη σκιά ενός άκρατου λαϊκισμού και των οραμάτων της ανάπτυξης διάφορων μάγων, εξ Αμερικής κυρίως, που και μόνο το άκουσμα εννοιών όπως οικολογία και περιβάλλον τους προξενούσε αλλεργία. Ηθελαν πάση θυσία τη θεαματική αύξηση των οικονομικών δεικτών. Και φυσικά αυτό, όπως όλοι γνωρίζουμε, δεν έγινε εφικτό και παράλληλα το περιβάλλον έπαθε ανεπανόρθωτες ζημιές. Και κάτι ακόμα. Εχει καταγγελθεί και γραφεί από έγκυρα άτομα, ότι την περίοδο 85 - 89 η πληροφόρηση για τα ΕΟΚικά προγράμματα γινόταν επιλεκτικά μόνο στους κλαδικάριους "μελετητές". Οχι δηλαδή πως θα γινόταν τίποτα πιο σπουδαίο αν τα λεφτά για τις μελέτες - φαντάσματα μοιράζονταν και κάποιοι άλλοι. Απλώς, είναι άλλο ένα δείγμα για το πώς εννοούσαν το σοσιαλισμό οι τότε (δυστυχώς και σήμερα) κυβερνώντες.

Ο Ν. 1650/86, η Οδηγία 85/337 και η ΚΥΑ 75308/1990 οπωσδήποτε βελτίωσαν κάπως την κατάσταση. Οι βιομηχανικές δραστηριότητες κατηγοροποιούνται, το περιεχόμενο γίνεται σαφέστερο και κυρίως υπάρχει η δυνατότητα ενημέρωσης του κοινού. Παράλληλα θεσπίζεται η προέγκριση χωροθέτησης (ΠΧ) που προηγείται της ΜΠΕ και που υποβάλλεται σε επίπεδο περιφέρειας (σ.σ.: ήδη οι ΜΠΕ κατατίθενται στο ΥΠΕΧΩΔΕ αντί του ΠΕΡΠΑ). Ομως τα προβλήματα εξακολουθούν να υπάρχουν. Κατ' αρχάς σοβαρές βιομηχανικές δραστηριότητες που επηρεάζουν σημαντικά το περιβάλλον, παίρνουν άδειες σε περιφερειακό επίπεδο. Και μπορεί μεν αυτό να φαντάζει θετικό, αλλά στην ουσία αυτές δίνονται από υπηρεσίες ακατάλληλα στελεχωμένες. Είναι σαφές ότι η αποκέντρωση πρέπει να συνοδεύεται με ποιοτικά στοιχεία. Οι κεντρικές υπηρεσίες που έχουν την τελική ευθύνη παραμένουν με ολιγάριθμο προσωπικό. Ετσι εμφανίζονται πέρα από τις άλλες ανεπάρκειες και τεράστιες καθυστερήσεις που δημιουργούν μεγάλα λειτουργικά προβλήματα. Η αύξηση των μεγάλων έργων τη δεκαετία του ενενήντα άνοιξε την όρεξη πολλών. Ετσι όλα τα μεγάλα τεχνικά γραφεία δημιούργησαν γραφεία εκπόνησης ΜΠΕ που στόχος φυσικά ήταν ο μεζές. Και δυο ακόμα παρατηρήσεις. Οι ΜΠΕ δεν περιλαμβάνουν εναλλακτικές λύσεις που υποδείχνουν το καλύτερο τόπο για κάποιο έργο. Προεπιλέγονται οι περιοχές και οι μελετητές απλώς εκφράζουν τη θετική τους γνώμη (στο 99% των περιπτώσεων) με κάποιες δευτερεύουσες παρατηρήσεις. Επίσης, η δημοσιοποίηση των ΜΠΕ στο κοινό γίνεται μετά την ΠΧ. Δηλαδή κατόπιν εορτής... Με δεδομένο ότι μελετητές σοβαροί υπάρχουν, το ζητούμενο είναι πώς τους αξιοποιούμε.

Οι ΜΠΕ στην περίπτωση που εξετάζεται μια βιομηχανική εγκατάσταση απαιτείται να έχουν ορισμένα στοιχεία. Αυτά ξεκινούν με την έννοια και την περιγραφή των ΠΕ. Αναλύεται το περιβάλλον ως βασικό "περιβαλλοντικό αγαθό", περιγράφονται τα επιμέρους στοιχεία του (όπως η φύση και οι ζώντες οργανισμοί, το ανθρώπινο περιβάλλον, το τεχνητό, το πολιτισμικό και το θεσμικό) και αναφέρονται οι τυχόν ζημιογόνες επιπτώσεις από διάφορες μορφές ρύπανσης. Οι τελευταίες μπορεί να είναι μερικές - προσωρινές ή ολικές και μόνιμες. Οι διαβαθμίσεις των επιπτώσεων είναι: Διαταραχές (σε οικολογική ισορροπία, τρόπο ζωής), ασθένειες - θανάτους, υποβάθμιση, οχλήσεις, αλλοιώσεις, φθορές, καταστροφές και αφανισμούς σπάνιων ειδών. Υπάρχουν μέθοδοι, με τις οποίες εκτιμούμε τις θετικές και αρνητικές επιπτώσεις ενός έργου. Τρία είναι τα στάδια που ακολουθούνται: Η περιγραφή με τεχνικά και οικονομικά στοιχεία της πηγής ρύπανσης και των αποτελεσμάτων της, η ανάλυση των επιπτώσεων, βασισμένη σε κάποιο μοντέλο και η συστηματική παρουσίαση των ποσοτικών και ποιοτικών επιπτώσεων. Η ρύπανση, για παράδειγμα των θαλάσσιων κόλπων, από κάποιο έργο προκαλεί κόστος περιβαλλοντικό από: την καταστροφή του πλαγκτού και τη μείωση των αλιευμάτων, την αδυναμία τουριστικής αξιοποίησης, την αποζημίωση ψαράδων, αν δε βρεθεί εναλλακτική απασχόληση, το αισθητικό κόστος κ.ά. Ολα αυτά θα πρέπει να υπολογιστούν και υπάρχουν από τεχνική άποψη τρόποι. Το ζήτημα είναι ο τρόπος παρέμβασης των τοπικών κοινωνιών και ο σημαντικός ρόλος των προοδευτικών επιστημόνων, τόσο στην εξήγηση, όσο και στον αντίλογο, όταν και όποτε χρειάζεται. Και η μέχρι τα σήμερα εμπειρία δείχνει ότι πάντα υπάρχει αναγκαιότητα.