Ο όρος μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΜΠΕ), συναντιέται καθημερινά στο Τύπο ή ακούγεται στα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης, όποτε υπάρχει αμφισβήτηση για την ωφελιμότητα ενός έργου - είναι το πρώτο πράγμα που ζητούν να ελέγξουν ομάδες πολιτών - ή όταν το κράτος και μεγάλα οικονομικά συμφέροντα θέλουν οπωσδήποτε να γίνει, εμφανίζουν τόμους χαρτιού για να μας πείσουν για τις καλές τους προθέσεις και την προστασία του περιβάλλοντος. Πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν ότι οι ΜΠΕ είναι δημιούργημα της τελευταίας πενταετίας. Κι όμως, πρωτοξεκίνησε η εφαρμογή τους από το 1981 με το ΠΔ 1180, το οποίο επιχείρησε να ρυθμίσει μια σειρά από θέματα που σχετιζόταν με την ίδρυση και τη λειτουργία βιομηχανικών δραστηριοτήτων. Τότε είχε πρωτοξεκινήσει μια απόπειρα φτιασιδώματος καταστάσεων του δευτερογενή τομέα που ήταν εξοργιστικές.

Μετά το νομοθέτημα αυτό, θεωρητικά τουλάχιστον, εκατοντάδες βιομηχανιών έπρεπε να εφαρμόσουν τα προβλεπόμενα, είτε για να πάρουν παράταση της λειτουργίας τους, είτε για μετεγκατάσταση, είτε για ίδρυση. Απαιτούμενα στοιχεία ήταν η περιγραφή των δημογραφικών - υδρολογικών - μετεωρολογικών δεδομένων των οικοσυστημάτων που υπήρχαν στις περιοχές των επιχειρήσεων, των αντιρρυπαντικών μεθόδων που εφάρμοζαν κλπ. Το ΠΕΡΠΑ θα ήταν ο αποδέκτης των μελετών αυτών ως προϊσταμένη τότε αρχή. Ενα αλαλούμ μελετών επακολούθησε που η σοβαρότητα και η ειλικρίνειά τους μόνο σε κωμωδίες του ελληνικού κινηματογράφου της δεκαετίας του εξήντα παραπέμπει. Γραφεία στήθηκαν στο πόδι για να εξυπηρετήσουν την τεράστια ζήτηση και διάφοροι άσχετοι - κατά κανόνα - υπέγραφαν κατά το δοκούν. Απ' την άλλη, κρατικές υπηρεσίες με ανεπαρκές προσωπικό (ποιοτικά και ποσοτικά) αδυνατούσαν να ελέγξουν επί της ουσίας τις ΜΠΕ. Ας μη ξεχνάμε κάτι σημαντικό. Βρισκόμαστε στην πρώτη τετραετία της "σοσιαλιστικής" διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, όπου τα πάντα βρισκόταν κάτω από τη σκιά ενός άκρατου λαϊκισμού και των οραμάτων της ανάπτυξης διάφορων μάγων, εξ Αμερικής κυρίως, που και μόνο το άκουσμα εννοιών όπως οικολογία και περιβάλλον τους προξενούσε αλλεργία. Ηθελαν πάση θυσία τη θεαματική αύξηση των οικονομικών δεικτών. Και φυσικά αυτό, όπως όλοι γνωρίζουμε, δεν έγινε εφικτό και παράλληλα το περιβάλλον έπαθε ανεπανόρθωτες ζημιές. Και κάτι ακόμα. Εχει καταγγελθεί και γραφεί από έγκυρα άτομα, ότι την περίοδο 85 - 89 η πληροφόρηση για τα ΕΟΚικά προγράμματα γινόταν επιλεκτικά μόνο στους κλαδικάριους "μελετητές". Οχι δηλαδή πως θα γινόταν τίποτα πιο σπουδαίο αν τα λεφτά για τις μελέτες - φαντάσματα μοιράζονταν και κάποιοι άλλοι. Απλώς, είναι άλλο ένα δείγμα για το πώς εννοούσαν το σοσιαλισμό οι τότε (δυστυχώς και σήμερα) κυβερνώντες.

Ο Ν. 1650/86, η Οδηγία 85/337 και η ΚΥΑ 75308/1990 οπωσδήποτε βελτίωσαν κάπως την κατάσταση. Οι βιομηχανικές δραστηριότητες κατηγοροποιούνται, το περιεχόμενο γίνεται σαφέστερο και κυρίως υπάρχει η δυνατότητα ενημέρωσης του κοινού. Παράλληλα θεσπίζεται η προέγκριση χωροθέτησης (ΠΧ) που προηγείται της ΜΠΕ και που υποβάλλεται σε επίπεδο περιφέρειας (σ.σ.: ήδη οι ΜΠΕ κατατίθενται στο ΥΠΕΧΩΔΕ αντί του ΠΕΡΠΑ). Ομως τα προβλήματα εξακολουθούν να υπάρχουν. Κατ' αρχάς σοβαρές βιομηχανικές δραστηριότητες που επηρεάζουν σημαντικά το περιβάλλον, παίρνουν άδειες σε περιφερειακό επίπεδο. Και μπορεί μεν αυτό να φαντάζει θετικό, αλλά στην ουσία αυτές δίνονται από υπηρεσίες ακατάλληλα στελεχωμένες. Είναι σαφές ότι η αποκέντρωση πρέπει να συνοδεύεται με ποιοτικά στοιχεία. Οι κεντρικές υπηρεσίες που έχουν την τελική ευθύνη παραμένουν με ολιγάριθμο προσωπικό. Ετσι εμφανίζονται πέρα από τις άλλες ανεπάρκειες και τεράστιες καθυστερήσεις που δημιουργούν μεγάλα λειτουργικά προβλήματα. Η αύξηση των μεγάλων έργων τη δεκαετία του ενενήντα άνοιξε την όρεξη πολλών. Ετσι όλα τα μεγάλα τεχνικά γραφεία δημιούργησαν γραφεία εκπόνησης ΜΠΕ που στόχος φυσικά ήταν ο μεζές. Και δυο ακόμα παρατηρήσεις. Οι ΜΠΕ δεν περιλαμβάνουν εναλλακτικές λύσεις που υποδείχνουν το καλύτερο τόπο για κάποιο έργο. Προεπιλέγονται οι περιοχές και οι μελετητές απλώς εκφράζουν τη θετική τους γνώμη (στο 99% των περιπτώσεων) με κάποιες δευτερεύουσες παρατηρήσεις. Επίσης, η δημοσιοποίηση των ΜΠΕ στο κοινό γίνεται μετά την ΠΧ. Δηλαδή κατόπιν εορτής... Με δεδομένο ότι μελετητές σοβαροί υπάρχουν, το ζητούμενο είναι πώς τους αξιοποιούμε.