Το ελληνικό Χρηματιστήριο, όπως και όλα τα χρηματιστήρια στον κόσμο, έχει μια και μοναδική, τουλάχιστον θεωρητικά, αποστολή: Να προσφέρει φτηνό χρήμα, σε σχέση με άλλες μορφές χρηματοδότησης, όπως ο τραπεζικός δανεισμός, η έκδοση ομολογιακών δανείων κτλ., στις μεγάλες εκείνες επιχειρήσεις που αντλούν κεφάλαια από το ευρύ επενδυτικό κοινό, με την εισαγωγή των μετοχών τους στον ηλεκτρονικό πίνακα. Η πορεία του Χρηματιστηρίου είναι κατά βάση - και πάλι θεωρητικά - συνάρτηση των οικονομικών συνθηκών που επικρατούν, των προσδοκιών εξέλιξης των διαφόρων οικονομικών μεγεθών και της γενικότερης κοινωνικοπολιτικής συγκυρίας.

Στην πραγματικότητα, τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Το Χρηματιστήριο είναι πολύ περισσότερο από τα παραπάνω, χώρος κερδοσκοπίας, μέσο εκμετάλλευσης προσώπων και καταστάσεων, νόμιμος τρόπος αθέμιτου πλουτισμού.

Νωπές είναι οι εμπειρίες του σκανδάλου του προηγούμενου Νοέμβρη, αλλά και οι απάτες με ένα σωρό μετοχές κατά το παρελθόν. Το Νοέμβρη ήταν η "Μαγρίζος", πιο πριν η COSMOS και η ECON, ακόμα πιο πριν η ΑΕΜΕΤ, ο "Τηλέτυπος" και η "Λαυρεωτική". Οργανωτές, οι ίδιοι οι ιδιοκτήτες των συγκεκριμένων επιχειρήσεων, αετονύχηδες κεφαλαιούχοι, χρηματιστηριακά γραφεία.

Το χρηματιστήριο, και ιδιαίτερα το ελληνικό, περισσότερο μοιάζει με καζίνο, παρά με ΠΡΟ-ΠΟ ή ΛΟΤΤΟ, όπως ίσως το φαντάζονται μερικοί. Και αυτό πρέπει να ξεκαθαριστεί περισσότερο, ίσως, από οτιδήποτε άλλο: Ποτέ δε γίνεται κανείς πλούσιος σε μια μέρα επενδύοντας σε μετοχές. Μπορεί όμως σε διάστημα λίγων ημερών να δει το κεφάλαιό του να μειώνεται σημαντικά.

Οι εισηγμένες μετοχές στη Σοφοκλέους στη συντριπτική τους πλειοψηφία παρουσιάζουν από τις αρχές του έτους σημαντική άνοδο, που είναι εξ ολοκλήρου τεχνητή, με την έννοια ότι δε μεσολάβησαν κάποιες ραγδαίες και σημαντικές εξελίξεις, στις επιχειρήσεις ή την οικονομία, που να υπαγορεύουν την αλματώδη αύξηση των τιμών.

Δεν είναι, για παράδειγμα, λογικό, η μετοχή της εταιρίας ΙΝΤΡΑΚΟΜ στη διετία 1994 - 1996 να χάσει το 32% της αξίας της, και όχι μόνο να ανακτήσει αυτό το ποσοστό, αλλά και να προσφέρει και επιπλέον κέρδη. Ούτε είναι λογικό, η μετοχή του MEGA CHANNEL (ΤΗΛΕΤΥΠΟΣ), αφού έχασε την προηγούμενη διετία 55,1% της τιμής της, να παρουσιάζει τώρα απόδοση 82,2%.Από αυτή την άποψη γίνεται φανερό ότι η πορεία των μετοχών δε στηρίζεται σε αντικειμενικά (οικονομικά) στοιχεία για την πορεία των εισηγμένων εταιριών.

Το ρόλο του κερδοσκόπου τις μέρες που διανύουμε ανέλαβε, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, η ίδια η κυβέρνηση, συνεπικουρούμενη από τις τράπεζες και τους λεγόμενους θεσμικούς επενδυτές, δηλαδή τα αμοιβαία κεφάλαια, τους χρηματιστές και τις εταιρίες επενδύσεων. Η ταχεία πτώση των επιτοκίων, συνέπεια της ακολουθούμενης οικονομικής πολιτικής, ευνόησε την εισροή κεφαλαίων στο Χρηματιστήριο. Από τη στιγμή που τα φώτα έπεσαν στο κτίριο της Σοφοκλέους στο τέλος του 1996, αρχίζει η ανηφόρα των τιμών με φρενήρεις ρυθμούς, που δε δικαιολογούνται από πουθενά. Δυο περίπου μήνες μετά, η κυβέρνηση παρεμβαίνει με στόχο να "κρατήσει πισινή", προβλέποντας απώλεια κεφαλαίων για τους πρώην μικροκαταθέτες και νυν μικρομετόχους, έτσι ώστε όταν έρθει αυτή η στιγμή να πει: "εμείς σας προειδοποιήσαμε, δε φταίμε σε τίποτα".

Κατά τα φαινόμενα, ο πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, καθηγητής Στ. Θωμαδάκης, αποτέλεσε τον "αποδιοπομπαίο τράγο" όλης αυτής της ιστορίας. Στα μέσα της προηγούμενης βδομάδας, επιχειρεί με δηλώσεις του - και προφανώς ενεργώντας σε συνεννόηση με την κυβέρνηση - να "προστατέψει" τους νέους μικροεπενδυτές που εισέρχονται κατά εκατοντάδες στο Χρηματιστήριο. Την ίδια στιγμή, όμως, οι "θεσμικοί επενδυτές" έχουν εκτιμήσει πως ήρθε ο χρόνος να ρευστοποιήσουν μέρος από τα πακέτα τους και πουλάνε μετοχές, αποκομίζοντας τρελά κέρδη. Το κλίμα αντιστράφηκε αμέσως, η πτώση των τιμών είναι γεγονός και άλλοι κυβερνητικοί παράγοντες, όπως ο γγ του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας Απ. Φωτιάδης και ο υφυπουργός Οικονομικών Ν. Χριστοδουλάκης έρχονται να "καθησυχάσουν" το "ευρύ κοινό", αφήνοντας ακάλυπτο τον πρόεδρο Στ. Θωμαδάκη.

Το βέβαιο είναι ότι η πορεία του Χρηματιστηρίου εξελίσσεται μέσα από "κόλπα" και διαφόρων ειδών "παιχνίδια", με αποτέλεσμα ιδιαίτερα εύκολα - και τις περισσότερες φορές ξαφνικά - να έρχονται τα πάνω κάτω. Ετσι και τώρα, οι μετοχές είναι πιθανό να πάρουν την "κάτω βόλτα", γεγονός που αγνοούν οι περισσότεροι από τους απλούς πολίτες που "σπρώχνονται" να τοποθετήσουν τις αποταμιεύσεις τους σε μετοχικές αξίες. Το πότε θα "τουμπάρει" το Χρηματιστήριο, κάτω από ποιες συνθήκες και με ποια αφορμή ή πόσο θα διαρκέσει η "τούμπα", το γνωρίζουν μόνο εκείνοι που καθορίζουν τους κανόνες του τζόγου.

Τότε, όμως, αλίμονο σε όλους εκείνους που πίστεψαν και δελεάστηκαν από την ιδέα του εύκολου και χωρίς κόπο πλουτισμού, καθώς και σ' αυτούς που αγνόησαν, ηθελημένα ή αθέλητα - δεν έχει άλλωστε σημασία - τι εστί χρηματιστήριο.

Τα επενδεδυμένα κεφάλαια στο χρηματιστήριο μπορεί κανείς να τα φανταστεί σαν μια πίτα. Με σταθερό το μέγεθος της πίτας, οι μέτοχοι - επενδυτές θα αλληλοτρώγονται μεταξύ τους. Προσδοκία τους είναι να χορτάσουν όλοι, κάτι που γίνεται αν μεγαλώσει η πίτα. Η πίτα μεγαλώνει αν μπουν μέσα "φρέσκα" κεφάλαια, όπως γίνεται τώρα - αδιάφορο αν αυτά θα προέρχονται από μικροεπενδυτές ανθρώπους του μόχθου ή εισοδηματίες, από την Ελλάδα ή το εξωτερικό. Αυτοί που ξέρουν, και έχουν την τύχη με το μέρος τους, είναι η αλήθεια, δε θα αφήσουν άλλους επενδυτές να τους φάνε τα λεφτά. Κάθε άλλο. Οι υπόλοιποι, που δεν ξέρουν, θα αποτελέσουν τα θύματά τους και θα χάσουν σημαντικό μέρος των κεφαλαίων τους.

Βασίλης ΡΑΓΙΑΣ

Για όλους εκείνους που υποστηρίζουν πως το Χρηματιστήριο αποτελεί για το ευρύ κοινό αποτελεσματική μορφή αποταμίευσης (αποταμίευσης και όχι τζόγου), τα επίσημα στοιχεία για τις αποδόσεις που θα μπορούσε κανείς να εξασφαλίσει σε διάφορες μορφές "τοποθετήσεων", όλη την περίοδο από το 1990 μέχρι τον προηγούμενο Δεκέμβρη, είναι άκρως αποκαλυπτικά. Λόγος γίνεται για τα ποσοστά απόδοσης στις τρεις κλασικές μορφές τοποθέτησης χρημάτων, όπως είναι οι τίτλοι του δημοσίου, οι καταθέσεις ταμιευτηρίου και το Χρηματιστήριο.

Στην πρώτη θέση, με υπερδιπλάσια ποσοστά απόδοσης, βρίσκονται τα έντοκα γραμμάτια του δημοσίου.Για κάθε 100 δραχμές που τοποθετήθηκαν το 1990 σε τίτλους του δημοσίου, στο τέλος του 1996 μαζί με τα χρήματά του θα έπαιρνε ακόμα 233,88 δραχμές.

Καλύτερα αποτελέσματα από ό,τι στο Χρηματιστήριο θα είχαν και όσοι είχαν τις αποταμιεύσεις τους σε καταθέσεις ταμιευτηρίου των τραπεζών. Το "κέρδος" θα ήταν 177,14 δραχμές, αν και περίπου 20 δραχμές θα πήγαιναν στους φόρους, αφού από το 1991 καθιερώθηκε σχετική φορολογία.

Οι αποδόσεις στο Χρηματιστήριο βρέθηκαν στην τρίτη θέση. Αν και δύο χρονιές, το 1990 και το 1993, θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν "χρυσές", η συνολική απόδοση στην εφταετία υπολείπεται των άλλων αποδόσεων. Θα πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι τα ποσοστά μεταβολής του Γενικού Δείκτη του Χρηματιστηρίου δεν αφορούν κατ' ανάγκη τους λεγόμενους "θεσμικούς επενδυτές" ή άλλους μυημένους στον τζόγο παίχτες. Αυτοί σχεδόν πάντα καταφέρνουν, ακόμα και στα πλαίσια μιας χρονιάς που παρατηρούνται πτωτικές τάσεις, να αποκομίζουν κέρδη, "παίζοντας" με τις ενδιάμεσες διακυμάνσεις, ενώ - για να είμαστε ακριβείς - πρέπει να σημειώσουμε ότι οι κάτοχοι μετοχών εισπράττουν κάποια ποσά με τη μορφή των μερισμάτων.

Από τον συγκεκριμένο πίνακα προκύπτει αβίαστα και το συμπέρασμα ότι σε ό,τι αφορά τουλάχιστον το ελληνικό Χρηματιστήριο, ο γενικός, θεωρητικός κανόνας ότι τα χρηματιστήρια ανθούν όταν πέφτουν τα επιτόκια σε άλλες μορφές τοποθετήσεων, δεν ευσταθεί. Μάλιστα, το 1994 που είχαμε θεαματική πτώση των επιτοκίων και στις καταθέσεις ταμιευτηρίου και στα επιτόκια των εντόκων γραμματίων, ο γενικός δείκτης του Χρηματιστηρίου υποχώρησε. Ως... μη αύξηση θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και το "ευτελές" 2,1% της περσινής μεταβολής στο Χρηματιστήριο, σε σχέση με τη ραγδαία πτώση των επιτοκίων στις καταθέσεις και τα έντοκα.

Εκείνο βέβαια που πρέπει να σημειώσει κανείς είναι ότι όταν γίνεται λόγος για τις όποιες αποταμιεύσεις των εργαζομένων της χώρας, όποια μορφή τοποθέτησης ροκανίζεται από την αύξηση του τιμάριθμου. Ετσι αν εξαιρέσει κανείς τα επιτόκια στους τίτλους του δημοσίου, που οι κυβερνήσεις τα κρατούν σε υψηλά επίπεδα, ώστε να χρηματοδοτούν τα κρατικά ελλείμματα, τόσο οι καταθέσεις όσο και οι τοποθετήσεις στο Χρηματιστήριο σχεδόν δεν καλύπτουν τις αυξήσεις των τιμών. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι την περίοδο 1990-'96 ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή σημείωσε αύξηση 150,9%!

Πάντως τα παραπάνω στοιχεία, από ορισμένους ένθερμους οπαδούς του χρηματιστηριακού τζόγου, διαβάζονται διαφορετικά. Ετσι για παράδειγμα υποστηρίζουν ότι οι ιδιαίτερα χαμηλές μεταβολές από το 1994 και μετά έχουν δημιουργήσει αντικειμενικές προϋποθέσεις για μια μεγάλη ανάκαμψη των τιμών στις μετοχές, που κανονικά θα πρέπει να φανεί φέτος, που τα επιτόκια "έπεσαν" ακόμα περισσότερο. Εκεί ακριβώς πόνταραν και όσοι έστησαν το παιχνίδι του τελευταίου διμήνου στην οδό Σοφοκλέους, μόνο που κανείς τους τώρα δεν αναλαμβάνει τις ευθύνες απέναντι σε εκείνους που ήδη έχασαν κάποιο μέρος από τις αποταμιεύσεις τους, μετά τις εξελίξεις που μεσολάβησαν την προηγούμενη Τετάρτη...

Κ.

Οταν τοποθετείς 100.000 δραχμές και μέσα σ' ένα μήνα σού "επιστρέφουν" 130.000, τότε αυτό και μόνο αποτελεί τον καλύτερο "κράχτη", για να ακολουθήσει ο διπλανός και ο παραδιπλανός. Αν, μάλιστα, και εκείνοι σε ανάλογο διάστημα "αποσπάσουν" κάποιο αντίστοιχο ποσό, τότε η... μεταδοτικότητα αποκτά διαστάσεις επιδημίας και "μολύνεται" απροσδιόριστος αριθμός ατόμων. Το γεγονός, βέβαια, ότι το "ανοσοποιητικό σύστημα" όλων αυτών - που συνωστίζονται στην ουρά για τη δική τους χίμαιρα - δε λειτουργεί, είναι παντελώς αδιάφορο και αγνοείται πλήρως από τους κανόνες του παιχνιδιού. Γι' αυτό και τότε γίνεται του... Χρηματιστηρίου.

Για να μη δημιουργούνται εσφαλμένες εντυπώσεις και ψευδαισθήσεις, να το ξεκαθαρίσουμε: Οποιος πιστέψει ότι μια βόλτα από την οδό Σοφοκλέους μπορεί να τον γεμίσει με χρήμα, ας το ξεχάσει.Οποιος, πάλι, φανταστεί ότι μπορεί να μιμηθεί κάποιο γνωστό του, που κάποια στιγμή, στο παρελθόν ή σήμερα, κέρδισε"παίζοντας" στο Χρηματιστήριο, ας έχει υπόψη του πως μέσα στις πολλές πιθανότητες είναι να πάει για μαλλί και να βγει κουρεμένος. Το σύστημα, λίγο - πολύ, λειτουργεί σαν τυχερό παιχνίδι και εν πάση περιπτώσει, είναι τζόγος. Μπορεί να μην είναι ακριβώς σαν το καζίνο, ή τον "παπά", αλλά δεν είναι λίγες οι φορές που χάθηκαν ολόκληρες περιουσίες, και μάλιστα σε στιγμές που ο "παίχτης" δεν προλάβαινε να μετράει τα... κέρδη του.

Κερδισμένοι από το χρηματιστήριο βγαίνουν πάντα οι εκπρόσωποι του πιο αντιδραστικού και παρασιτικού κεφαλαίου, του χρηματιστικού, που με λογιστική μορφή κάνει το γύρο του κόσμου πολλές φορές την ημέρα, "χτυπώντας" τα διάφορα χρηματιστήρια και τις αγορές συναλλάγματος. Στην περίπτωση της οδού Σοφοκλέους είναι οι λεγόμενοι "ξένοι επενδυτές" που εμφανίζονται αθόρυβα και σιγά σιγά και εξαφανίζονται σαν τους κομήτες, μόλις εξασφαλίσουν αύξηση των κεφαλαίων τους.

Κερδισμένοι στα διάφορα Χρηματιστήρια είναι πάντα οι επιχειρηματίες, οι οποίοι αποφασίζουν να βάλουν σ' αυτά μετοχές των επιχειρήσεών τους και εξασφαλίζουν τζάμπα χρήμα, πουλώντας μετοχές - "χαρτιά" σε "κοινούς θνητούς" και μοιράζοντας ψευδαισθήσεις για κέρδη. Γνωστοί στον τόπο μας όλοι οι ιδιοκτήτες μεγάλων επιχειρήσεων που έχουν εισηγμένες μετοχές στην οδό Σοφοκλέους.

Κερδισμένες είναι, επίσης, οι εταιρίες - μεσάζοντες, που, προσφέροντας αέρα, διαχειρίζονται ολόκληρες περιουσίες, "επενδύοντας", υποτίθεται, για λογαριασμό του κοινού. Είναι τα γνωστά "αμοιβαία κεφάλαια" που πέρσι είχαν τζίρο περίπου 4 τρισ. δρχ!

Κερδισμένοι είναι και κάποιοι μόνιμοι θαμώνες - αετονύχηδες της οδού Σοφοκλέους, που γνωρίζουν τα μυστικά του τζόγου και άρα ξέρουν πότε πρέπει να ποντάρουν και πότε να πάνε πάσο!

Χαμένοι από το παιχνίδι βγαίνουν κατά κανόνα εκείνοι, οι οποίοι, επηρεασμένοι από τη μέθη του εύκολου κέρδους - που όλο και περισσότερο λανσάρεται από τους διαμορφωτές της κοινής γνώμης - αποφασίζουν να τοποθετήσουν τις οικονομίες τους στην οδό Σοφοκλέους. Αυτοί και τα χρήματά τους αποτελούν συνήθως και το λίπασμα, για να συνεχίζεται ο τζόγος και να αποσπούν όλοι οι προηγούμενοι ασύλληπτων διαστάσεων κέρδη.

Η τρελή πορεία των τιμών στις μετοχές μέχρι την προηγούμενη Τετάρτη ήταν ένα ακόμα καλοστημένο κόλπο αυτών, που καθορίζουν τα παιχνίδια της οδού Σοφοκλέους. Μια ολόκληρη μηχανή, που αξιοποίησε την πτωτική τάση των επιτοκίων στις τράπεζες και παράλληλα την υποτονική πορεία του Χρηματιστηρίου τα τελευταία χρόνια, για να δημιουργήσει μια μεγάλων διαστάσεων "ζήτηση" και ευφορία γύρω από τις μελλούμενες προοπτικές. Το αποτέλεσμα ήταν γνωστό: Από τις αρχές του χρόνου μέχρι την προηγούμενη Τετάρτη ο καλπασμός των τιμών έφτασε κατά μέσο όρο σε ποσοστό περί το 60%. Στις συνεδριάσεις της Πέμπτη και της Παρασκευής, ο γενικός δείκτης έχασε περίπου 10%, ενώ δεν αποκλείεται και τις επόμενες μέρες να συνεχιστεί η πτωτική τάση.

Μόνο μέσα από κύκλους ανόδου και πτώσης και μέσα από σκαμπανεβάσματα είναι δυνατόν να αποσπώνται κέρδη για τους επιτήδειους - αεριτζήδες, ενώ, παράλληλα, με τον τρόπο αυτό διατηρείται και το ενδιαφέρον νεομυημένων, οι οποίοι, στο βαθμό που κέρδισαν σ' αυτή τη φάση της ανόδου, θα αποδειχτούν αύριο οι ...καλύτεροι πελάτες για την τοποθέτηση και νέων κεφαλαίων στο βωμό του εύκολου κέρδους. Εκείνοι που δεν πρόλαβαν να "μπουν" στο παιχνίδι έγκαιρα και έχασαν, θα αποχωρήσουν κακήν κακώς, μέχρι κάποια στιγμή, σε άλλες συνθήκες, να ξανακολλήσουν το μικρόβιο και να ξαναεπιχειρήσουν να ποντάρουν.

Ετσι τη θέλουν την κοινωνία. Να αποτελείται από παίχτες, που ρισκάρουν για το εύκολο κέρδος και ποντάρουν τις όποιες οικονομίες τους στον ψίθυρο, τη φήμη, στη νοοτροπία της καλής ζαριάς. Γι' αυτό και τους βλέπουμε, τα τελευταία χρόνια, να έχουν μετατραπεί σε "ντελάληδες" του χρηματιστηριακού τζόγου. Οι καθηγητές του είδους περισσεύουν. Στην πρωτοκαθεδρία, οι πρωθυπουργοί και οι διάφοροι υπουργοί, που πάντα ταυτίζουν την ανοδική πορεία του Χρηματιστηρίου (ποτέ την πτωτική) με τα αποτελέσματα της πολιτικής τους. Ακολουθούν οι επικεφαλής των μεγάλων και μικρών τραπεζών και οι δεκάδες πλέον εταιρίες που αναλαμβάνουν να κάνουν "επενδύσεις" για λογαριασμό μας (αμοιβαία κεφάλαια), που από κάθε ποσοστό αύξησης των τιμών στο Χρηματιστήριο κερδίζουν αρκετά δισεκατομμύρια. Ιδιαίτερος ρόλος ανήκει στην κάστα των χρηματιστών και των χρηματιστηριακών εταιριών, που πάντα κερδίζουν, αλλά τα κέρδη τους γίνονται ακόμα μεγαλύτερα, όταν στο παιχνίδι μπαίνουν νέοι παίκτες. Σε θέση - κλειδί λειτουργούν και οι μόνιμοι θαμώνες της οδού Σοφοκλέους, που μόνο όταν "αναζωογονείται" το Χρηματιστήριο (έτσι λένε την προσέλκυση νέων θυμάτων με τις αποταμιεύσεις τους) μπορούν να συνεχίζουν να ζουν μέσα στον παρασιτισμό της αεργίας τους.

Στόχος όλων τους ένας και μοναδικός: Να υφαρπάξουν, με το δέλεαρ του μεγάλου και γρήγορου κέρδους - που ποτέ δεν είναι εγγυημένο και δεδομένο - τις λαϊκές αποταμιεύσεις που ακόμα είναι στις τράπεζες και να τις τζιράρουν στο... μεγάλο παιχνίδι. Στο παιχνίδι που παίζεται μέσω των ηλεκτρονικών υπολογιστών στη δεσπόζουσα πλέον οικονομία των αεριτζήδων και του τζόγου της κίνησης κεφαλαίων. Παιχνίδι άκρως παρασιτικό, που λειτουργεί στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση από εκείνη της οικονομικής ανάπτυξης και η συντήρηση του οποίου σχεδόν κατά κανόνα απαιτεί την ύπαρξη θυμάτων...

Γιώργος ΚΑΚΟΥΛΙΔΗΣ

...Πρωί - πρωί, την πρώτη μέρα του κλεισίματος των καταστημάτων και των βιοτεχνιών, οι ομάδες περιφρούρησης περιπολούσαν στους δρόμους του κέντρου και τις συνοικίες. Στόχος, να πειστούν και οι ελάχιστοι συνάδελφοί τους, που από άγνοια ή υπολογισμό, επιχείρησαν να ανοίξουν τα μαγαζιά τους, να μη σαμποτάρουν το δίκαιο αγώνα όλων των ΕΒΕ. Η αποστολή ήταν εύκολη όταν αφορούσε τους πιο μικρούς από αυτούς. Εκεί, αρκούσε και μόνο η επίκληση της ανάγκης για ενότητα του αγώνα για να πειστούν. Για τους άλλους - τα μεγάλα εμπορικά, τα πολυκαταστήματα, τα σούπερ μάρκετ - χρειάστηκε να γίνει αποκλεισμός των εισόδων τους, έτσι ώστε να αποτραπεί η λειτουργία τους, που πολύ την ήθελαν οι εκπρόσωποί τους, στοχεύοντας να επωφεληθούν και από το διαφυγόντα τζίρο των απεργών. Εδώ, βοήθησε και η ταυτόχρονη απεργία των υπαλλήλων των καταστημάτων, οι οποίοι ένωσαν τις δυνάμεις τους με τους ΕΒΕ. Αλλες ομάδες απεργών απέκλεισαν τις εισόδους των κατά τόπους ΔΟΥ.

Τη δεύτερη μέρα του κλεισίματος των καταστημάτων, έγινε η συγκέντρωση. Μια συγκέντρωση αντάξια του κοινωνικού βάρους και των οξυμένων προβλημάτων των ΕΒΕ. Εξίσου αντάξια και η πορεία που ακολούθησε. Τα συνθήματα των ΕΒΕ δόνησαν τους δρόμους της πρωτεύουσας και των άλλων αστικών κέντρων.

Την τρίτη μέρα της απεργίας η κυβέρνηση ήδη βρισκόταν σε δύσκολη θέση. Κανένας δεν μπορούσε να αγοράσει οτιδήποτε, η αγορά δε λειτουργούσε, κανένας φόρος δεν μπορούσε να εισπραχθεί. θα το σκεφτόταν πολύ η κυβέρνηση αν θα συνέχιζε την αδιάλλακτη στάση της...

Θα έλεγε κανείς εύλογα ότι τα παραπάνω, δεν είναι τίποτα άλλο από ένα φανταστικό και εξωπραγματικό σενάριο. Θα συμφωνήσουμε, βεβαίως, με τον πρώτο χαρακτηρισμό αν και πιστεύουμε ότι η φαντασία είναι μια από τις σημαντικότερες και δημιουργικότερες δραστηριότητες του ανθρώπινου μυαλού. Ο δεύτερος, όμως, χαρακτηρισμός σηκώνει πολλή συζήτηση και αυτήν ακριβώς τη συζήτηση έχουμε σκοπό να ανοίξουμε...

Τα μικροαστικά στρώματα (όπως θα χαρακτηρίζαμε μαρξιστικά τους ΕΒΕ) έχουν μια σειρά από κοινωνικά και ιδεολογικά χαρακτηριστικά που πολύ βολεύουν την αστική τάξη στην πάλη της με την εργατική τάξη. Είναι δεμένα με την ατομική ιδιοκτησία, είναι διάσπαρτα σε μικρές παραγωγικές μονάδες και γι' αυτό έχουν έντονη την αίσθηση της ατομικής λύσης των προβλημάτων. Είναι εύκολο εκεί μέσα να δημιουργηθούν ψευδαισθήσεις και συγχύσεις και να χρησιμοποιηθούν έτσι σαν ανάχωμα στην επαναστατική αλλαγή της κοινωνίας.

Θα περίμενε, βέβαια, κάποιος, τα στρώματα αυτά να συνθλίβονται κάτω από το βάρος της καπιταλιστικής ανάπτυξης και να οδηγούνται στην εξαθλίωση και την προλεταριοποίηση. Τι γίνεται, όμως, όταν ο κατεστραμμένος αγρότης ή ο άνεργος εργάτης προτιμά να ρίξει τις τελευταίες του οικονομίες σε αμφιβόλου μέλλοντος μικροεπιχείρηση, αντί να διαπραγματευτεί την εργατική του δύναμη στην αγορά εργασίας, πράγμα εξαιρετικά δύσκολο στη σημερινή οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα της χώρας. Τότε, λοιπόν, αυτά τα στρώματα όχι μόνο αναπαράγονται, αλλά διογκώνονται και μάλιστα αντίστροφα με την οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Τότε η αστική τάξη βρίσκει μπροστά της έναν υπολογίσιμο ανταγωνιστή, με τον οποίο δεν είναι καθόλου διατεθειμένη να μοιραστεί μέρος του εθνικού εισοδήματος. Δεν μπορεί, όμως, να μειώσει αριθμητικά τα μικροαστικά στρώματα, γιατί η ίδια είναι ανίκανη να δημιουργήσει τις αναγκαίες θέσεις εργασίας που θα τα απορροφήσουν. Γι' αυτό, προτιμάει να τα χτυπήσει οικονομικά. Αυξάνει τους φόρους, μονοπωλεί κλάδους, μετατρέπει μικροεπιχειρήσεις σε δορυφόρους μεγάλων επιχειρήσεων, αλλάζει το ωράριο λειτουργίας των εμπορικών καταστημάτων κλπ. Ετσι, όμως, προκύπτει αβίαστα και η ανάγκη για αντίσταση των στρωμάτων αυτών απέναντι στην επίθεση που δέχονται από την αστική τάξη. Και η ανάγκη αυτή θα γίνεται όλο και πιο επιτακτική, αφού τα προβλήματα θα οξύνονται συνεχώς. Ταυτόχρονα, όμως, προκύπτει και η ανάγκη για συμμαχία των στρωμάτων αυτών με την εργατική τάξη και τα αγροτικά στρώματα, που εξίσου καταπιέζονται από την αστική τάξη.

Παρά τις σημαντικές κοινωνικές και ιδεολογικές διαφορές ανάμεσα στην εργατική τάξη και τα μικροαστικά και αγροτικά στρώματα, υπάρχουν δύο τουλάχιστον ομοιότητες που τους υποχρεώνουν σε κοινή δράση. Η πρώτη αφορά το γεγονός ότι και οι τρεις κοινωνικές ομάδες είναι αντικείμενα εκμετάλλευσης από την αστική τάξη. Η δεύτερη είναι ότι όσο περνάει ο καιρός το ύψος των εισοδημάτων τους δε διαφέρει. Επίσης, το εισόδημα των μικροαστών εξαρτάται άμεσα από αυτό των εργατών και των αγροτών, αφού, αυτοί είναι οι κύριοι πελάτες τους. Και στο τέλος - τέλος τους συμφέρει να μείνουν οι εργάτες στα εργοστάσιά τους, οι αγρότες στη γη τους, γιατί εάν καταστραφούν θα πυκνώσουν τις γραμμές τους και θα "υποδιπλασιάσουν" το εισόδημά τους.

Η ενότητα στη δράση των μικροαστικών στρωμάτων με την εργατική τάξη παρότι έχει γενική ισχύ, δεν μπορεί να εξαντλείται σε γενικότερα ψηφίσματα συμπαράστασης. Πρέπει κάποια στιγμή να πάρει συγκεκριμένη μορφή και σίγουρα πρέπει να ξεκινήσει από τους εργαζόμενους των μικρών επιχειρήσεων "που αναπνέουν τον ίδιο αέρα" με τους εργοδότες τους. Για ν' αρχίσουν να διαλύονται τα τείχη που η αστική τάξη προσπαθεί τεχνητά να υψώσει ανάμεσά τους. Αυτή η ενότητα στη δράση είναι μια υπόθεση που τραβάει πολύ μακριά και αποτελεί μια άλλη συζήτηση, που δε θα ανοίξουμε εδώ. Για να μπορέσουν, όμως, τα μικροαστικά στρώματα να αντισταθούν αποτελεσματικά, χρειάζονται ένα ισχυρό εργαλείο στα χέρια τους. Και αυτό δεν είναι άλλο από το συνδικαλιστικό τους κίνημα.

Το συνδικαλιστικό κίνημα των μικροαστών, παρά τα θετικά βήματα που έχει κάνει τα τελευταία χρόνια, παρουσιάζει μια σειρά αδυναμίες που χοντρικά μπορούμε να τις κατατάξουμε σε δύο κατηγορίες. Αυτές που έχουν σχέση με τη φύση των μικροαστικών στρωμάτων και τις ιδεολογικές τους καταβολές και αυτές που συνδέονται με τη μορφή της οργάνωσής τους και τις μορφές πάλης.

Είναι γνωστό ότι οι μικροαστοί δεν έχουν όλοι την ίδια οικονομική θέση. Μια μικρή μειοψηφία έχει υψηλά εισοδήματα και προσεγγίζει την αστική τάξη, ενώ η συντριπτική πλειοψηφία προσεγγίζει την εργατική τάξη. Φυσικά υπάρχουν και όλες οι ενδιάμεσες διαστρωματώσεις. Αυτό δημιουργεί αντιτιθέμενα οικονομικά συμφέροντα που έχουν αντίκτυπο και στις συνδικαλιστικές τους θέσεις. Ετσι, για παράδειγμα, στο θέμα του ωραρίου λειτουργίας των καταστημάτων έχουν αντικρουόμενα συμφέροντα. Η ίδια η αστική τάξη προσπαθεί να "τσουβαλιάσει" στα ίδια συνδικαλιστικά όργανα αστούς και μικροαστούς, με στόχο να ευνουχίσει αγωνιστικά τους δεύτερους. Τέτοιο παράδειγμα αποτελεί η ΕΣΕΕ. Πρέπει οι μικρέμποροι να αγωνιστούν για να απαλλαγούν από την κηδεμονία μιας χούφτας εκπροσώπων του μεγάλου εμπορικού κεφαλαίου που κυριαρχεί στην ηγεσία της ΕΣΕΕ.

Είναι γνωστό, επίσης, ότι ενώ οι μικροαστοί διαθέτουν μέσα παραγωγής ή διαχειρίζονται κεφάλαια, δεν μπορούν να τα εκμεταλλευτούν αποτελεσματικά, λόγω της θέσης τους στον καταμερισμό εργασίας. Αποτέλεσμα είναι η ασταθής κοινωνική τους κατάσταση και οι αντιφάσεις στην ιδεολογία τους. Δεν είναι λίγοι αυτοί που σε κάθε κλείσιμο κοιτούν με αγωνία το διπλανό τους μαγαζί μήπως και ανοίξει και τους πάρει τον τζίρο μιας μέρας, αντί να κοιτούν το μεγάλο κεφάλαιο που τους αρπάζει συνεχώς τον τζίρο μιας ζωής. Δεν είναι λίγοι, επίσης, αυτοί που νομίζουν ότι δουλεύοντας πιο έξυπνα και πιο αποδοτικά "θα πιάσουν την καλή", κόντρα στους νόμους της κοινωνικής ανάπτυξης. Εδώ, χρειάζεται η ιδεολογική δουλιά να περάσει μέσα στο συνδικαλιστικό κίνημα σαν καθημερινή ανάγκη.

Το πρόσφατο 24ωρο κλείσιμο ανέδειξε μια σημαντική αδυναμία, κυρίως στα αστικά κέντρα. Τη χαμηλή κινητοποίηση των συνδικαλιστικών δυνάμεων σε τοπικό επίπεδο. Η μορφή οργάνωσης των τοπικών ενώσεων των ΕΒΕ έχει παραμεληθεί, με αποτέλεσμα να αδυνατίσει ένας σημαντικός κρίκος ανάμεσα στα δευτεροβάθμια όργανα και τους ίδιους τους ΕΒΕ. Τα κλαδικά σωματεία, παρότι είναι καλύτερη μορφή οργάνωσης, είναι πιο δύσκολο να κινητοποιήσουν τα μέλη τους έγκαιρα σε ένα μεγάλο αστικό κέντρο, λόγω της μεγάλης διασποράς τους. Είναι αναγκαίο και οι δύο μορφές οργάνωσης, τοπική και κλαδική, να αναπτυχθούν ισορροπημένα προς όφελος της πιο αποτελεσματικής δράσης.

Το πρόσφατο κλείσιμο, επίσης, ανέδειξε την ανάγκη αναπροσανατολισμού των μορφών πάλης. Το κλείσιμο των καταστημάτων από μόνο του, παρότι είναι μια ανώτερη μορφή πάλης, παρουσιάζει αδυναμίες. Είναι κινητοποίηση πολύ περιορισμένη χρονικά (μια μέρα στη συγκεκριμένη περίπτωση), αναφέρεται κυρίως στους εμπόρους, απαιτεί εξαιρετικό συντονισμό των συνδικαλιστικών δυνάμεων, είναι μορφή δημοσιοποίησης των προβλημάτων και όχι μέσο πίεσης προς την εξουσία. Χρειάζεται, λοιπόν, οι μορφές πάλης να έχουν κλιμάκωση, τοπική και χρονική, και εξαντλητική προετοιμασία, που θα βοηθά τις συνειδήσεις να απεγκλωβίζονται. Να μπορούν να αγκαλιάσουν το σύνολο των μικροαστικών στρωμάτων και να βοηθούν τη συμπαράταξη με την εργατική τάξη και την αγροτιά. Να προσφέρουν τη δυνατότητα άσκησης πίεσης προς την αστική τάξη και την πολιτική της εξουσία. Να κοινωνικοποιούν τα προβλήματα των μικροαστών. Ταυτόχρονα, χρειάζεται προσοχή από το συνδικαλιστικό κίνημα να μην αναλωθεί σε μάταιους και επικίνδυνους τυχοδιωκτισμούς.

Είναι φανερό ότι η κοινωνική και οικονομική κατάσταση της χώρας μας θα φέρνει διαρκώς πιο κοντά τους μικροαστούς με την εργατική τάξη στο πεδίο της ταξικής πάλης, με μια προϋπόθεση: ότι η δουλιά των κομμουνιστών μέσα στα στρώματα αυτά θα είναι όλο και πιο αποτελεσματική. Τότε το αρχικό σενάριο ή οποιοδήποτε παρόμοιο θα φαίνεται όλο και πιο κοντά στην πραγματικότητα.

* Ο Βασίλης Μαμάης είναι μέλος του Τμήματος ΕΒΕ της ΚΕ του ΚΚΕ

"H ανοδική πορεία που σημειώνουν στο Χρηματιστήριο οι μετοχές, πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι μπορεί να αποδειχθεί για πολλούς παγίδα. Η εξέλιξη των τιμών σε τέτοιου είδους παιχνίδια, όχι μόνο δεν είναι ποτέ ευθύγραμμη, αλλά τις περισσότερες φορές παρεπόμενο της ανάκαμψης είναι η μεγάλη πτώση τους. Αλλωστε, αυτό ακριβώς έγινε δυο - τρεις φορές την τελευταία δεκαετία, με αποτέλεσμα πολλοί αμύητοι στον τζόγο της οδού Σοφοκλέους να χάσουν κυριολεκτικά τις οικονομίες τους. Από αυτή την άποψη, ιδιαίτερα επικίνδυνη θα πρέπει να θεωρείται η τακτική που ακολουθεί μερίδα του Τύπου. Με τις εκτιμήσεις περί "φρενίτιδας κερδών" που λανσάρουν και τη σχετική θριαμβολογία που αναπτύσσουν, αποπροσανατολίζουν το ευρύ κοινό από το μεγάλο ρίσκο που αναλαμβάνει κανείς όταν αποφασίζει να μπει στα άδυτα του "ναού του καπιταλισμού"".

Τα παραπάνω σημείωνε στις 14 του Φλεβάρη ο "Ρ" προϊδεάζοντας για το χαρακτήρα του τζόγου που από την αρχή του χρόνου στήθηκε στο Χρηματιστήριο της Αθήνας. Ο θεσμός του Χρηματιστηρίου, ο ρόλος του και ο άκρως παρασιτικός χαρακτήρας του, εξακολουθεί να αποτελεί υπόθεση μιας κλειστής κοινωνίας που κινείται στην τροχιά του χρηματιστικού κεφαλαίου και προσπαθούν να μαζέψουν τα ψίχουλα που ξεφεύγουν από τις μεγάλες μπίζνες των δεκάδων τρισεκατομμυρίων που παίζονται στις αγορές χρήματος. Γι' αυτό κι όταν κάποιες εξελίξεις στο "ναό του καπιταλισμού" έρχονται στον αφρό της επικαιρότητας, τα ερωτηματικά, οι απορίες, ο προβληματισμός, η διέγερση του ενδιαφέροντος και η δήθεν πρόκληση της... "δοκιμής", δεσπόζουν στην κοινή γνώμη.

Στις 15 μέρες που μεσολάβησαν και ειδικά από τα μέσα της βδομάδας, ήρθαν τα πάνω κάτω. Το βέβαιο είναι ότι ανεξάρτητα από τις όποιες εξελίξεις υπάρξουν από αύριο και μετά, ανεξάρτητα από το πώς θα προσπαθήσουν οι επιτήδειοι να φτιάξουν και πάλι την εικόνα του Χρηματιστηρίου, ισχύει από την αρχή μέχρι το τέλος η διαπίστωση ότι οι διακυμάνσεις του τζόγου και η όποια ανοδική πορεία των μετοχών, εύκολα, γρήγορα και χωρίς να το πολυκαταλάβει κανείς αποδεικνύεται σκέτη παγίδα...