Τα στοιχεία που έφερε τις τελευταίες μέρες στη δημοσιότητα ο «Ρ», με αφορμή την πυρκαγιά στο εργοστάσιο εμπορίας διαλυτών ΧΥΜΑ ΑΕ, όπως πλαστές άδειες, ανυπαρξία ελέγχου από τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες, παράνομες δεξαμενές για τις οποίες γνώριζε η κυβέρνηση, η νομαρχία Ανατολικής Αττικής και ο δήμος Λαυρίου χωρίς να πάρουν ουσιαστικά μέτρα προστασίας, ανέδειξαν, για άλλη μια φορά, ότι η εφαρμογή των απαραίτητων μέτρων ασφαλείας σε κάθε εργοστάσιο αφήνεται με ευθύνη των κυβερνήσεων αποκλειστικά στη βούληση του εργοδότη.

Ετσι, δεκάδες είναι οι βιομηχανίες σε ολόκληρη τη χώρα, από την Κομοτηνή, τις Σέρρες τη Θεσσαλονίκη, το Θριάσιο, την Αθήνα, τη Χαλκίδα και τη Θήβα, που διαχειρίζονται ή παράγουν επικίνδυνες ουσίες, οι οποίες στην περίπτωση «ατυχήματος», όπως η πρόσφατη πυρκαγιά στο Λαύριο, είναι έτοιμες να απελευθερωθούν στην ατμόσφαιρα.

Ο «Ρ», σε μια προσπάθεια να φέρει στο φως τις πραγματικές αιτίες και να αναδείξει τις ευθύνες για την πυρκαγιά στη ΧΥΜΑ ΑΕ στο Λαύριο, αλλά και κάθε τέτοιου προμελετημένου εγκλήματος που βαφτίζεται «ατύχημα», μίλησε με τον Μάκη Παπαδόπουλο, Μηχανικό Ασφαλείας και μέλος της Επιτροπής Θεμάτων Ασφαλείας και Υγείας του ΤΕΕ και την Εύη Γεωργιάδου, χημικό μηχανικό στο Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας και γραμματέα του Σωματείου Μισθωτών Τεχνικών.

«Η εφαρμογή των απαραίτητων μέτρων ασφαλείας στο εσωτερικό κάθε επιχείρησης αφήνεται - στην πράξη - στη βούληση του εργοδότη. Αυτός αποφασίζει, για παράδειγμα, για την πληρότητα του συστήματος πυρασφάλειας, τις ασφαλείς διαδικασίες συγκόλλησης και κοπής, την ασφαλή αποθήκευση επικίνδυνων χημικών ουσιών. Αποφασίζει, λοιπόν, με γνώμονα το μέγιστο άμεσο κέρδος του και τις συνέπειες τις βιώνει ο λαός με οδυνηρό τρόπο», υπογραμμίζει εξαρχής ο Μάκης Παπαδόπουλος.

Σύμφωνα με όσα μας εξηγούν η Εύη Γεωργιάδου και ο Μάκης Παπαδόπουλος, το κράτος όχι απλά «κάνει τα στραβά μάτια» στην εργοδοτική ασυδοσία, αλλά προσφέρει «γην και ύδωρ» στο μεγάλο κεφάλαιο, προκειμένου να αυγατίζει τα κέρδη του. Συγκεκριμένα:

• Διατηρούνται σκόπιμα κενά στη νομοθεσία που σχετίζεται με την εκτίμηση της επικινδυνότητας, το σχεδιασμό των χρήσεων γης και την τήρηση των αποστάσεων ασφαλείας, όσον αφορά εγκαταστάσεις, μεταξύ τους και εγκαταστάσεις με κατοικημένες περιοχές. Στην περίπτωση της ΧΥΜΑ ΑΕ, λειτουργούσε για καιρό με παράνομες δεξαμενές, ενώ δίπλα της βρίσκονται μονάδες ηλεκτροπαραγωγής της ΔΕΗ, παραγωγής μονωτικών υλικών κλπ.
• Πολλές επιχειρήσεις λειτουργούν χωρίς άδεια.
• Οι υπηρεσίες για την πρόληψη και αντιμετώπιση του επαγγελματικού κινδύνου έχουν παραδοθεί στις ιδιωτικές Εξωτερικές Υπηρεσίες Προστασίας Πρόληψης.
• Δεν προβλέπεται ούτε νομοθετικά η εκτίμηση επικινδυνότητας και η ύπαρξη εξωτερικών σχεδίων έκτακτης ανάγκης για περιοχές που δεν περιλαμβάνουν εγκαταστάσεις που εντάσσονται στην οδηγία ΣΕΒΕΖΟ, ενώ και για τις περιοχές όπου υπάρχουν σχετικές προβλέψεις, αυτές δεν εφαρμόζονται στην πράξη.
• Το κράτος στηρίζει τη δράση της εργοδοσίας, όπως αναδεικνύεται με τους ελλιπείς ελέγχους από τους αρμόδιους ελεγκτικούς μηχανισμούς και από την προσπάθεια μετατόπισης της εργοδοτικής ευθύνης στον Τεχνικό Ασφάλειας ή σε κάποιον άλλο εργαζόμενο σε περίπτωση ατυχήματος.

«Η σοβαρότητα των συνεπειών σχετίζεται με την υψηλή θερμική ακτινοβολία, η οποία αναπτύσσεται κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς, με το ωστικό κύμα, εξαιτίας των εκρήξεων και με τη μεγάλη πιθανότητα πρόκλησης αλυσιδωτού ατυχήματος (το λεγόμενο φαινόμενο ντόμινο), καθώς στη συγκεκριμένη περίπτωση (σ.σ. Λαύριο) υπήρχε μεγάλη πιθανότητα επέκταση της φωτιάς στις υπόλοιπες δεξαμενές του εργοστασίου, όπως επίσης και στη γειτονική εγκατάσταση της ΔΕΗ, η οποία βρίσκεται σε πολύ μικρή απόσταση, με τραγικές συνέπειες», υπογραμμίζει η Εύη Γεωργιάδου.

Επίσης, η επικινδυνότητα αφορά και στην έκθεση των εργαζομένων και των κατοίκων σε επικίνδυνες ουσίες, είτε εξαιτίας της διαφυγής ποσοτήτων διαλυτών στην ατμόσφαιρα, είτε εξαιτίας των προϊόντων της καύσης αυτών.

Την ίδια στιγμή, όλα συνηγορούν στο ότι ήταν καθαρά θέμα τύχης ότι οι επιπτώσεις αυτές δεν ήταν ακόμα πιο τραγικές, να έχουμε απώλεια ανθρώπινων ζωών. «Η ύπαρξη και η δυνατότητα υλοποίησης ενός ολοκληρωμένου σχεδιασμού αντιμετώπισης ατυχήματος μεγάλης έκτασης ευτυχώς δε δοκιμάστηκε στη συγκεκριμένη περίπτωση, αν κρίνουμε από τα προβλήματα υποδομής της συγκεκριμένης περιοχής, π.χ. η δυνατότητα άμεσης μετακίνησης και περίθαλψης όλων των ευπαθών ομάδων του τοπικού πληθυσμού», λέει χαρακτηριστικά ο Μ. Παπαδόπουλος.

Η Εύη Γεωργιάδου τονίζει σχετικά με αυτό ότι «σε περίπτωση που συμβεί ένα μεγάλο ατύχημα, αφενός η ύπαρξη σχεδίου έκτακτης ανάγκης και αφετέρου η ενημέρωση και εκπαίδευση του πληθυσμού με βάση αυτό, καθώς και η ύπαρξη κατάλληλων υποδομών για την υλοποίησή του, είναι ιδιαίτερης σημασίας για την αποφυγή των συνεπειών του ατυχήματος».

Για την πρόληψη τέτοιου είδους ατυχημάτων, σύμφωνα με τους δύο επιστήμονες, απαιτείται η λήψη μέτρων εγγενούς ασφάλειας που αφορά στο σχεδιασμό, στην αδειοδότηση, στην κατασκευή, στη λειτουργία και τη συντήρηση των εγκαταστάσεων, με βάση τις προδιαγραφές ασφάλειας, την τήρηση αποστάσεων ασφάλειας και εντός των ορίων μιας εγκατάστασης, αλλά και κάθε εγκατάστασης με άλλες εγκαταστάσεις και με κατοικημένες περιοχές.

«Το συγκεκριμένο ατύχημα υπογραμμίζει την ανάγκη ανάληψης αποκλειστικά από το κράτος των διαδικασιών προστασίας, πρόληψης του επαγγελματικού κινδύνου, καθώς και του ουσιαστικού ελέγχου τους», επισημαίνει ο Μάκης Παπαδόπουλος, ενώ η Εύη Γεωργιάδου συμπληρώνει ότι «η ριζική αντιμετώπιση του προβλήματος προϋποθέτει έναν κεντρικό σχεδιασμό της οικονομίας με γνώμονα το σύνολο των λαϊκών αναγκών και όχι το καπιταλιστικό κέρδος».

«Στον αντίποδα αυτής της πολιτικής και με κριτήριο την προστασία της ασφάλειας και της υγείας τους, καθώς και την προστασία του περιβάλλοντος, οι εργαζόμενοι και οι κάτοικοι θα πρέπει να παλέψουν για τον προσανατολισμό των ελεγκτικών μηχανισμών του κράτους στην εργοδοτική ευθύνη και την ουσιαστική και συνδυασμένη εφαρμογή του συνόλου των σχετικών νομοθετικών προβλέψεων και κανονισμών», καταλήγει η Εύη Γεωργιάδου.

Ο κίνδυνος πυρκαγιάς ή έκρηξης στη Βιομηχανική Περιοχή της Θεσσαλονίκης στη Σίνδο είναι σοβαρός, αν συντρέξουν συγκεκριμένες συνθήκες. Στην περίπτωση πυρκαγιάς θα προκληθεί αλυσιδωτή επέκτασή της στις συνοικίες της δυτικής Θεσσαλονίκης και στο πολεοδομικό συγκρότημα, ενώ σε περίπτωση έκρηξης είναι άγνωστο ποια θα είναι η συμπεριφορά της. Μεγάλο κίνδυνο διατρέχουν οι εργάτες της ΒΙΠΕ εξαιτίας της έλλειψης των απαιτούμενων μέτρων υγιεινής κι ασφάλειας.

Η παραπάνω εκτίμηση ανήκει σε επιστήμονες, που έχουν καταθέσει σχετική μελέτη στη Νομαρχία Θεσσαλονίκης. Σχετική καταγγελία έχει κάνει κι η «Νομαρχιακή Αγωνιστική Συνεργασία» στο Νομαρχιακό Συμβούλιο Θεσσαλονίκης, απαιτώντας από τη διοίκηση της ΝΑΘ να πάρει την πολιτική ευθύνη και να καταδείξει τους υπεύθυνους για την ανοχή της Πολιτείας απέναντι στην ασυδοσία των βιομηχάνων της ΒΙΠΕ, αλλά και να παλέψει για τα απαιτούμενα μέτρα ασφάλειας της ΒΙΠΕ. Καμία σοβαρή πολιτική απάντηση δεν έχει δοθεί ακόμα ενώ ο κίνδυνος βιομηχανικού ατυχήματος εγκυμονεί.

Καθημερινά οι οχλήσεις της ΒΙΠΕ από 5.000 περίπου επιχειρήσεις μολύνουν το αέρα, το νερό, το έδαφος της δυτικής Θεσσαλονίκης και το πολεοδομικό συγκρότημα Θεσσαλονίκης. Να θυμίσουμε ότι μέχρι στιγμής έχουν γίνει 4 βιομηχανικά ατυχήματα δημιουργώντας σοβαρά προβλήματα στην υγεία των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής της Θεσσαλονίκης.

Ηταν η πυρκαγιά της «JET OIL» το 1986, που απείλησε όλη τη Θεσσαλονίκη. Η πυρκαγιά στις αποθήκες της «ΔΙΑΝΑ» το 2004, που κάηκαν όγκοι φυτοφαρμάκων με σοβαρές επίσης επιπτώσεις για το περιβάλλον και τον άνθρωπο. Και, τέλος, οι δύο πυρκαγιές στα εργοστάσια χρωμάτων του Βασιλειάδη, που κάηκαν χρώματα και διαλύτες απελευθερώνοντας στην ατμόσφαιρα καρκινογόνες ουσίες.

Ο Γιάννης Ζιώγας, νομαρχιακός σύμβουλος της ΝΑΣ κι υποψήφιος νομάρχης, μας εξηγεί ότι η ΒΙΠΕ υπάγεται στους όρους της οδηγίας «ΣΕΒΕΖΟ 2», η οποία υποχρεώνει όλες τις μονάδες και τις αποθήκες της ΒΙΠΕ να έχουν καταθέσει στη Νομαρχία τα απαιτούμενα στοιχεία για να έχουν δικαίωμα λειτουργίας σε αυτή. Και πως χρειάζεται να καταθέσουν επιπλέον ένα Σχέδιο Αντιμετώπισης Τεχνολογικών Ατυχημάτων Μεγάλης Εκτασης και σχέδιο Βιομηχανικών Ατυχημάτων Μεγάλης Εκτασης.

«Η κατάσταση, όμως, είναι ανεξέλεγκτη» σημειώνει και σχολιάζει πως «μόνο τα 2/3 της ΒΙΠΕ έχουν καταθέσει τα απαιτούμενα δικαιολογητικά, ώστε να μπορεί να φανεί στο σύνολό της η εικόνα της ΒΙΠΕ με τις απαραίτητες συγκρίσεις, αλληλοεξαρτήσεις των μονάδων κλπ., και να μπορεί να υπάρξει σχέδιο αντιμετώπισης και πρόληψης». Και προσθέτει: «Καμία κυβέρνηση, είτε του ΠΑΣΟΚ είτε της ΝΔ, δεν έχει αναλάβει την πολιτική ευθύνη για τα ατυχήματα, που έχουν γίνει αλλά και για ένα ενδεχόμενο ατύχημα. Το ίδιο ισχύει και για την πλειοψηφία του Νομαρχιακού Συμβουλίου (ΝΔ - ΠΑΣΟΚ) της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Θεσσαλονίκης. Ο λαός του νομού της Θεσσαλονίκης πρέπει να τους καταδικάσει στη συνείδησή του και με την ψήφο του να απαιτήσει ένα νέο ολοκληρωμένο σχέδιο πρόληψης κι αντιμετώπισης ατυχημάτων για τη ΒΙΠΕ. Η διοίκηση της ΝΑΘ κλείνει τα μάτια μπροστά στον κίνδυνο και δεν είναι διατεθειμένη να συγκρουστεί, να έρθει σε ρήξη με τα μεγάλα συμφέροντα».

Ο Θόδωρος Κυριακίδης, στέλεχος του ΠΑΜΕ και μέλος του ΔΣ του Σωματείου Λιπασμάτων, μιλά στο «Ρ» για τους σοβαρούς κινδύνους, υπογραμμίζοντας την αναγκαιότητα των αιτημάτων του ΠΑΜΕ: «Σήμερα η περιοχή της ΒΙΠΕ κατοικείται με πάνω από 45.000 κατοίκους και έχει πάνω από 5.000 επιχειρήσεις. Η πλειοψηφία των επιχειρήσεων είναι χώροι συγκέντρωσης επικίνδυνων τοξικών ουσιών. Με ευθύνη των μέχρι σήμερα κυβερνήσεων δεν υπάρχει καμία συνολική μελέτη χωροθέτησης κι επικινδυνότητας για την περιοχή.

Γίνεται ανεξέλεγκτη συσσώρευση χημικών προϊόντων κι άλλων επικίνδυνων ουσιών. Δεν τηρούνται ούτε κι αυτές οι οδηγίες που είναι μέσα από νόμους, που προβλέπουν σχέδιο πρόληψης ατυχημάτων έκτασης. Είναι γνωστό από επίσημα στοιχεία ότι η υγεία των κατοίκων στις περιοχές Σταυρούπολης, Ευόσμου, Αμπελοκήπων, Ελευθερίου - Κορδελιού είναι βεβαρημένη από τις κάθε είδους νεοπλασίες, αλλεργίες, άσθματα κ.ά. Παρ' όλα αυτά, δεν παίρνονται μέτρα ασφαλείας, υπάρχει έλλειψη γιατρών εργασίας, τεχνικών ασφαλείας, οι επιτροπές υγιεινής και ασφάλειας έχουν εγκαταλειφθεί λόγω εργοδοτικής τρομοκρατίας. Οι εργοδότες δεν πληρώνουν για τα απαιτούμενα τεχνικά μέσα που θα μείωναν τους ρύπους. Δεν υπάρχει χώρος υγειονομικής ταφής βιομηχανικών αποβλήτων. Οι εργάτες της ΒΙΠΕ μαζί με τον υπόλοιπο εργαζόμενο λαό της περιοχής πρέπει να απαιτήσουν μέτρα υγιεινής κι ασφάλειας κάτω από κρατικό έλεγχο ενταγμένο στα πλαίσια ενός σύγχρονου δημόσιου και δωρεάν συστήματος Υγείας».