Associated Press

Σε σημείο ελέγχου στη Γάζα

Για τους Ισραηλινούς «επικοινωνιολόγους» η συνάντηση Σαρόν - Μπους δεν απέφερε τα αναμενόμενα, τουλάχιστον για τον πρώτο. Από άποψη ουσίας, όσον αφορά στο Παλαιστινιακό, καμία πραγματική πρόοδος δεν επιτεύχθηκε στις συνομιλίες των δύο ανδρών, όπως άλλωστε αναμενόταν. Επιβεβαιώθηκε, όμως, η γνωστή υποστήριξη των ΗΠΑ στην ισραηλινή ηγεσία, ασχέτως αν έγιναν αντιληπτές ορισμένες διαφωνίες ως προς το «χειρισμό» της κατάστασης. Μιας κατάστασης που, όπως είναι σαφές πλέον ότι δεν αφορά μόνο στο Παλαιστινιακό, αλλά σε ολόκληρη την περιοχή στο πλαίσιο του λεγόμενου σχεδίου για την «Ευρεία Μέση Ανατολή» και συμπεριλαμβάνει τις εξελίξεις στο Ιράκ, στο Λίβανο και τη Συρία, και φυσικά στο Ιράν.

Ο Αριέλ Σαρόν, όσον αφορά στο ένα σκέλος της επίσκεψής του, δεν μπορεί παρά να είναι ευχαριστημένος. Η αμερικανική ηγεσία υποστήριξε με σθένος την επικείμενη ισραηλινή αποχώρηση από τη Λωρίδα της Γάζας και ο Πρόεδρος Μπους δεν παρέλειψε, για άλλη μια φορά, να χαρακτηρίσει τον Σαρόν «θαρραλέο». Υπό μία έννοια, ο χαρακτηρισμός αυτός δεν είναι εντελώς έωλος, καθώς ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, που αναρριχήθηκε στην πολιτική σκηνή της χώρας του, προασπίζοντας το όραμα του Μεγάλου Ισραήλ και την ασύδοτη δράση των εποίκων, βρίσκεται τώρα αντιμέτωπος με τους, πάλαι ποτέ, συμμάχους του.

Associated Press

Ο ισραηλινός Τύπος, όμως, εστίασε το ενδιαφέρον του στη διαφωνία των δύο ανδρών όσον αφορά στην επέκταση ή όχι των εποικισμών που παραμένουν στη Δυτική Οχθη. Μια διαφωνία που αναδείχτηκε σαφέστατα κατά τη διάρκεια της κοινής συνέντευξης Τύπου που παραχώρησαν, με τον Πρόεδρο Μπους να επαναλαμβάνει, τουλάχιστον 3 φορές χωρίς να του τεθεί σχετική ερώτηση, ότι «στόχος είναι η εφαρμογή του Οδικού Χάρτη. Το Ισραήλ έχει υποχρεώσεις με βάση τον Οδικό Χάρτη, ανάμεσα στις οποίες είναι ο τερματισμός κάθε εποικιστικής δραστηριότητας». Στις αλλεπάλληλες νύξεις Μπους, ο Σαρόν αρκέστηκε να σιωπήσει και λίγες ώρες αργότερα σε δηλώσεις του να επιμείνει ότι η επέκταση των εποικισμών θα συνεχιστεί.

Associated Press

Ο Σαρόν στην Αμερική

Επί του πρακτέου, λοιπόν, από τη συνάντηση Μπους - Σαρόν δεν προκύπτει τίποτε νεότερο για το Παλαιστινιακό. Ο Οδικός Χάρτης, είναι ξεκάθαρο ότι δεν είναι παρά άλλο ένα θνησιγενές σχέδιο, το οποίο, στην καλύτερη περίπτωση, θα παρατείνει το χρονικό διάστημα μέχρι την επόμενη κλιμάκωση. Δεν υποχρεώνει το Ισραήλ να αποχωρήσει από τα κατεχόμενα εδάφη, δε διασφαλίζει υπό καμία έννοια την ίδρυση ανεξάρτητου και βιώσιμου παλαιστινιακού κράτους.

Γιατί περί «ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους» μιλά και ο Αριέλ Σαρόν. Ομως, δεν πρόκειται παρά για «κενό γράμμα», αν δεν υπάρχουν οι όροι και προϋποθέσεις το κράτος αυτό να είναι και βιώσιμο. Και η προοπτική αυτή δεν είναι ορατή, εφόσον το Ισραήλ θα συνεχίσει να ελέγχει τα σύνορα, τον εναέριο και το θαλάσσιο χώρο των παλαιστινιακών εδαφών, θα συνεχίσει να κατέχει μεγάλο μέρος της Δυτικής Οχθης (και εντελώς τυχαία το πλέον πλούσιο) είτε διά μέσου των εποικισμών, είτε διά μέσου των ζωνών ασφαλείας και του οδικού δικτύου των εποικισμών, είτε διά μέσου του τείχους που ανεγείρεται στην περιοχή.

Η στιγμή που η παλαιστινιακή ηγεσία (πιθανότατα ο νέος Παλαιστίνιος Πρόεδρος Μαχμούντ Αμπάς) θα κληθεί να πει το μεγάλο «ναι» ή το μεγάλο «όχι» θα έρθει αργά ή γρήγορα. Οπως το 2000, πιθανότατα και τώρα, η ισραηλινή ηγεσία θα εμφανιστεί γενναιόδωρη, προσφέροντας στην παλαιστινιακή πλευρά «ολόκληρη τη Λωρίδα της Γάζας και το 80% ίσως και το 90% της Δυτικής Οχθης».

Μόνο που, αν κάποιος γνωρίζει την περιοχή και ρίξει μια ματιά στην τοποθεσία των εποικισμών και του τείχους, θα αντιληφθεί αμέσως ότι ακόμη και αυτό το 90% δε διασφαλίζει τη δημιουργία βιώσιμου ανεξάρτητου κράτους. Ετσι, το πλέον πιθανό είναι να επαναληφθεί με ορισμένες μικροδιαφορές ό,τι ζήσαμε το 2000, όταν ο Γιάσερ Αραφάτ αρνήθηκε το «95%» που υποστηρίζει η ισραηλινή πλευρά ότι προσέφερε, γνωρίζοντας ότι δε θα οδηγήσει σε βιώσιμο κράτος και δηλώνοντας ανοιχτά ότι δε σκοπεύει να δολοφονηθεί από τους συμπατριώτες του.

Η κυβέρνηση Μπους γνωρίζει πολύ καλά αυτό που ο σύμβουλος του Αριέλ Σαρόν, Ντοβ Βάισγκλας, πριν από μερικούς μήνες, δήλωνε ευθαρσώς: «Ο Οδικός Χάρτης, μετά την αποχώρηση από τη Γάζα, μπαίνει στο περιθώριο. Ποτέ δε θα οδηγήσει σε ανεξάρτητο βιώσιμο παλαιστινιακό κράτος». Παρ' όλα αυτά, ο Πρόεδρος Μπους έχει αναγάγει σε ένα από τα βασικά ζητήματα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής την εφαρμογή του και μιλά ολοένα και συχνότερα για την παλαιστινιακή ανεξαρτησία, μη διστάζοντας, όπως τη Δευτέρα, να αφήσει ακάλυπτο «επικοινωνιακά» τον σύμμαχο Σαρόν με την ανοιχτή έκφραση των διαφωνιών τους. Γιατί ο Λευκός Οίκος, όμως, τηρεί αυτή την, όπως φαντάζει, κοντόφθαλμη στάση;

Είναι ηλίου φαεινότερο, όχι μόνο για την αμερικανική διοίκηση αλλά και για όλους πλέον, ότι το Παλαιστινιακό είναι η «αχίλλειος πτέρνα» του αραβικού κόσμου. Είναι ένα ζήτημα που έχει χρονίσει. Ενας αγώνας με τον οποίο έχει ταυτιστεί η αραβική κοινή γνώμη, που προβάλλει στη δικαίωσή του συχνά την επίλυση σοβαρότατων εσωτερικών προβλημάτων άλλης υφής και προέλευσης. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι έχει «προσωποποιηθεί» στο Παλαιστινιακό ζήτημα και στην πορεία του η αίσθηση της αραβικής κοινής γνώμης περί αδικίας εις βάρος της, περί καταπίεσης, περί καταστολής. Οι εξελίξεις και η αντικατοχική αντίσταση στο Ιράκ είναι πολύ πρόσφατα γεγονότα, για να αντικαταστήσουν το διαχρονικό αυτό συμβολισμό.

Μια, έστω επιφανειακή και προσωρινή, «επίλυση» του Παλαιστινιακού μπορεί να λειτουργήσει ως «μοχλός» αντιστροφής του αρνητικότατου κλίματος που επικρατεί στις αραβικές χώρες όσον αφορά στις ΗΠΑ. Μπορεί να αξιοποιηθεί ως «εργαλείο» κατευνασμού της λαϊκής οργής από όσες αραβικές ηγεσίες συμμάχους της, η Ουάσιγκτον κρίνει ότι μπορούν να συνεχίσουν να διαδραματίζουν ένα θετικό, για τα συμφέροντά της, ρόλο. Ισως, από την άλλη, να χρησιμοποιηθεί ως «παράδειγμα ευεργετικής παρέμβασης της αμερικανικής διπλωματίας», απέναντι σε όσους αντιδρούν στα αμερικανικά σχέδια στην περιοχή, το οποίο σε συνδυασμό με την κλιμάκωση των στρατιωτικών απειλών και πιέσεων θα μπορούσε να βοηθήσει στην «ανατροπή μη αρεστών καθεστώτων και στην ανάδειξη δημοκρατικών κυβερνήσεων», εννοείται φίλα προσκείμενων στις ΗΠΑ.

Οι χειρισμοί και επιλογές της Ουάσιγκτον στο Παλαιστινιακό δεν μπορούν παρά να ενταχθούν στα σχέδιά της για την Ευρεία Μέση Ανατολή. Αυτό έγινε σαφές και μόνο από το γεγονός ότι κατά τη συνάντηση Μπους - Σαρόν, το δεύτερο μεγάλο θέμα που συζητήθηκε ήταν το Ιράν και το πυρηνικό του πρόγραμμα. Οπως και στην περίπτωση του Ιράκ, έτσι και σε αυτήν του Ιράν, η επωδός περί «απειλής και επικίνδυνων όπλων μαζικής καταστροφής» καλλιεργείται, ήδη, εδώ και μήνες. Οπως, επίσης, και στην περίπτωση του Ιράκ έτσι και τώρα, η αμερικανική διοίκηση δηλώνει πρόθυμη «να δώσει χρόνο στις ευρωπαϊκές προσπάθειες διπλωματικής επίλυσης του ζητήματος».

Η ΕΕ, από την άλλη, τόσο ενιαία όσο και ως ξεχωριστές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, έχει κάθε συμφέρον να αποτρέψει μια επανάληψη της ιστορίας του Ιράκ, αυτή τη φορά στην Τεχεράνη. Και αυτό γιατί τα ευρωπαϊκά συμφέροντα που έχουν επενδυθεί στο Ιράν είναι πολύ μεγαλύτερα από ό,τι στο Ιράκ, αλλά και γιατί η εδραίωση της αμερικανικής παρουσίας και στη χώρα των Περσών, εδραιώνει την αμερικανική κυριαρχία στους σημαντικότερους και περισσότερους ενεργειακούς πόρους και δρόμους του πλανήτη.

Προς το παρόν, προωθώντας το σχέδιο για την Ευρεία Μέση Ανατολή υπό την «ηθική προκάλυψη» της προώθησης «της δημοκρατίας και της ελευθερίας» (παρωδία εκλογών στο Ιράκ και νομιμοποίηση της κατοχής, καταιγιστικές εξελίξεις στο Λίβανο, ο οποίος βρίσκεται στο χείλος του εμφυλίου με τη Δαμασκό να αποσύρει, υπό πίεση, τα στρατεύματά της μετά από σχεδόν 30 χρόνια), ο «στόχος» περικυκλώνεται και πιέζεται εντονότερα. Η Ουάσιγκτον θέτει τον εαυτό της στο ρόλο του «δίκαιου κριτή», ο οποίος από τη μία κρατά εντός ορίων το Ισραήλ που επανειλημμένως έχει απειλήσει με μονομερές πλήγμα το Ιράν και από την άλλη «δίνει μια ευκαιρία», αφήνοντας τους Ευρωπαίους και τους Ρώσους να «παίξουν» ένα τελευταίο διπλωματικό χαρτί.

Είναι σαφές ότι η ισραηλινή ηγεσία και οι διαρκείς απειλές της κατά του Ιράν χρησιμοποιούνται, ήδη, από το Λευκό Οίκο ως «φόβητρο - τοποτηρητής» στην περιοχή, που αξιοποιείται στην προσπάθεια να επιτευχθούν τα προσδοκώμενα αποτελέσματα (π.χ. ανάδειξη φιλικών ηγεσιών στο πλαίσιο του «εκδημοκρατισμού»), με το λιγότερο δυνατό οικονομικό και πολιτικό κόστος, αφού δε θα έχει ανοίξει ρουθούνι. Υπό αυτήν την έννοια, οι εξελίξεις στο Παλαιστινιακό, στο Ιράκ και στις σχέσεις Λιβάνου - Συρίας, είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την τύχη ολόκληρης της περιοχής.

Οσο η αμερικανική κατοχή στο Ιράκ αιμορραγεί από την αντίσταση και δεν καταφέρνει ούτε να καλυφθεί με προσωπεία δημοκρατίας ούτε να εδραιωθεί, όσο ο παλαιστινιακός λαός θα επιμείνει να ζητά βιώσιμο κράτος, χωρίς υποσημειώσεις, στη βάση των αποφάσεων του ΟΗΕ, τόσο θα δυσχεραίνεται η εφαρμογή του σχεδίου της «Ευρείας Μέσης Ανατολής». Ετσι, θα ακούγονται σχετικά κενές, αν και απειλητικές, οι διακηρύξεις του Προέδρου Μπους περί «παγκόσμιας δημοκρατικής επανάστασης στον αραβικό κόσμο που άρχισε από τη Βαγδάτη και έδωσε τα κατάλληλα μηνύματα στη Δαμασκό και στην Τεχεράνη».

Το πρόβλημα της ΠΓΔΜ πήρε διάσταση ταυτόχρονα με την αρχή της διάλυσης της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας. Είναι γνωστά τα ελληνικά πολεμικά συλλαλητήρια σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη με προεξέχον το ζήτημα του οριστικού ονόματος της μικρής αυτής χώρας με τις εσωτερικές της αντιφάσεις λόγω αλβανοφώνων. Την ίδια στιγμή γινόταν είδος παρέλαση εις... φάλαγγα κατ' άνδρα έξω από το γραφείο του τότε προέδρου Κ. Γκλιγκόροφ, των πρεσβευτών όλων των ισχυρών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Ηταν ένα δείγμα του ενδιαφέροντος των ισχυρών για την τύχη των κομματιών της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας. Μέσα από τη διελκυστίνδα συνεχών διαβουλεύσεων Ελλάδας, ΕΕ, ΗΠΑ, ΝΑΤΟ, ΠΓΔΜ το ζήτημα καταστάλαξε στη λεγόμενη «ενδιάμεση συμφωνία» ως προσωρινή λύση.

Μέχρι τότε ήταν δηλωμένη η επικέντρωση του οριστικού ονόματος της ΠΓΔΜ ως το κύριο ζήτημα από το ΠΑΣΟΚ, τη ΝΔ και το ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟ. Το μόνο κόμμα που είχε διαφορετική θέση ήταν το ΚΚΕ. Υποστήριξε ότι το κύριο ζήτημα είναι η απάλειψη - άρση των αλυτρωτικών βλέψεων του Συντάγματος της ΠΓΔΜ και των ανάλογων συμβόλων. Το ζήτημα του ονόματος μπορεί να διευθετηθεί στην έννοια της γεωγραφικής διάστασης που αποκλείει κάθε εθνοτική ή εθνολογική. Η θέση αυτή χλευάστηκε στην αρχή από τα άλλα κόμματα.

Η αρχή της υποδαύλισης κι αναθέρμανσης εθνικιστικών ανταγωνισμών ήταν εμφανής. Σήμερα παίρνει συνολικό χαρακτήρα διότι συνδέεται με την τύχη των Βαλκανίων διά μέσου της αναγνώρισης του Κοσσυφοπεδίου ως ανεξάρτητου ιμπεριαλιστικού προτεκτοράτου. Τα τρία πολιτικά κόμματα ΝΔ - ΠΑΣΟΚ - Συνασπισμός που στην αρχή είχαν υποκύψει στο αδιάλλακτο της ονοματολογίας, εξακολουθούν και σήμερα να στέκονται στη θέση του ονοματολόγου νονού δηλώνοντας τη συγκατάθεσή τους για μια συμβιβαστική λύση του ονόματος της ΠΓΔΜ.

Το ζήτημα της ΠΓΔΜ σε συνδυασμό με το ζήτημα του Κοσσυφοπεδίου εντάσσεται στο συνολικό βαλκανικό ζήτημα. Η λύση του προϋποθέτει την απαλλαγή των Βαλκανίων από ιμπεριαλιστικές επιρροές με την ανάδειξη λαϊκών κυβερνήσεων.