Associated Press

Η αστυνομοκρατία και η καταστολή κινητοποιήσεων στη «δημοκρατική» ΕΕ (φωτογραφία από διαδήλωση διαμαρτυρίας, στη διάρκεια της πρόσφατης Συνόδου Κορυφής στις Βρυξέλλες)

Κατ' αρχήν πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι η Χάρτα είναι ενταγμένη σε ένα πλαίσιο, το οποίο προσδιορίζεται από το υπόλοιπο κείμενο της Συνταγματικής Συνθήκης, αλλά και από τις πολιτικές αποφάσεις και πρακτικές της ΕΕ, όπως, για παράδειγμα, οι αποφάσεις της Συνόδου της Λισαβόνας για την ανταγωνιστικότητα, ο «ευρωτρομονόμος», το Πρόγραμμα της Χάγης για την αντιτρομοκρατική πολιτική κλπ. Είναι εύγλωττα τα άρθρα 3, 4, 6, 7, 10, 11-17, 41, 43 της Συνταγματικής Συνθήκης, όπου επαναβεβαιώνεται πολλαπλά, με συνεχείς, ποικίλες και επίμονες αναφορές, ότι θεμέλιο της ΕΕ είναι η ελευθερία του κεφαλαίου, η ελεύθερη αγορά, η ασυδοσία, δηλαδή, των πολυεθνικών, του μεγάλου κεφαλαίου.

Επαναβεβαιώνεται και κατοχυρώνεται συνταγματικά όλη η πολιτική που σχετίζεται με την Οικονομική και Νομισματική Ενοποίηση (ΟΝΕ). Κατοχυρώνονται, δηλαδή, οι ανατροπές στις εργασιακές σχέσεις, στην Κοινωνική Ασφάλιση, οι ιδιωτικοποιήσεις, το ξήλωμα των κοινωνικών κατακτήσεων, η εξάπλωση της φτώχειας για τα λαϊκά στρώματα.

Eurokinissi

Μια πρώτη ομάδα δικαιωμάτων που εξαγγέλλονται στη Χάρτα αφορούν θετικές διατάξεις, που υπάρχουν έτσι κι αλλιώς στα εθνικά Συντάγματα. Η διαφορά, όμως, είναι ότι πρόκειται περί ανέξοδων διακηρύξεων, και μάλιστα υποκριτικών, καθώς η συστηματική υπονόμευση των όποιων προστατευτικών των ελευθεριών διατάξεων αποτελεί καθημερινή και συστηματική πρακτική της ΕΕ και των κρατών - μελών της. Μερικά παραδείγματα:

- 1. ΙΙ-64: Απαγόρευση των βασανιστηρίων. Εδώ πρέπει να λάβει κανείς υπόψη του ότι οι εκθέσεις των διαφόρων οργανισμών και οργανώσεων, που κάθε άλλο παρά διακρίνονται για αντιΕΕ στάση, διαπιστώνουν τόσο στη χώρα μας, όσο και σε άλλες χώρες της ΕΕ (π.χ. Γαλλία) ότι υπάρχει, χρόνο με το χρόνο, αύξηση των κρουσμάτων βίας, αυθαιρεσίας και κακομεταχείρισης πολιτών (ιδίως μεταναστών, Τσιγγάνων κλπ., αλλά όχι μόνον) από τις αστυνομικές αρχές, παράνομη χρήση βασανιστηρίων και, τελικά, ατιμωρησία των υπεύθυνων αστυνομικών οργάνων. Τα φαινόμενα έχουν ενταθεί τελευταία, ιδίως με την αντιτρομοκρατική υστερία. Στο όνομα της πάταξης της τρομοκρατίας, φαίνεται να επιτρέπονται όλα.

Από την εκδήλωση για το «ευρωσύνταγμα», που διοργάνωσε το ΚΚΕ σε κεντρικό ξενοδοχείο της Αθήνας

- 3. ΙΙ-68: Προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Η ίδια η ΕΕ με τους σχετικούς κανονισμούς και οι ανάλογοι νόμοι που ψηφίστηκαν από τις διάφορες χώρες (βλ. π.χ., ελληνικό ν. 2472/1997) νομιμοποιούν στην πραγματικότητα το ηλεκτρονικό φακέλωμα. Ιδιαίτερα, οι Συνθήκες Σένγκεν και Ευρωπόλ εγκατέστησαν ένα γιγάντιο μηχανισμό ηλεκτρονικής παρακολούθησης και καταγραφής. Ο μηχανισμός αυτός συνεχώς διογκώνεται και τελειοποιείται η εσωτερική του λειτουργία, όπως πρόσφατα αποφασίστηκε με το λεγόμενο Πρόγραμμα της Χάγης κατά τις άλλες σχετικές αποφάσεις των τελευταίων Συνόδων.

- 4. ΙΙ-108 παρ. 1: Τεκμήριο αθωότητας. Πρόκειται για αρχή, που χρονολογείται από τη Γαλλική Επανάσταση και η οποία κάμπτεται με τις Συνθήκες Σένγκεν και Ευρωπόλ και γενικότερα τα αντιτρομοκρατικά μέτρα και τη συνακόλουθη υστερία, καθώς και την εισαγωγή στη νομοθεσία των κρατών της ΕΕ του καθεστώτος του υπόπτου, κάτι που είναι καινούριο για την ευρωπαϊκή νομική παράδοση και αποτελεί μεταφορά του αμερικανικού προτύπου με ό,τι συνεπάγεται αυτό.

Από πρόσφατη ομιλία της ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ για το «ευρωσύνταγμα», στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αθήνας

- 6. ΙΙ-71: Ελευθερία έκφρασης και πληροφόρησης. Υφίστανται σοβαροί περιορισμοί, νομικοί και στην πράξη, σε όλες τις χώρες, ιδίως σε κάποια από τα νέα κράτη - μέλη. Η παρ. 1 ορίζει ότι «κάθε άτομο έχει δικαίωμα στην ελευθερία έκφρασης». Δε θα υπεισέλθουμε σε νομικές αναλύσεις, αλλά η κατάσταση που υπάρχει ιδιαίτερα σε χώρες που μόλις εντάχθηκαν, με την απαγόρευση κομμουνιστικών κομμάτων, συμβόλων και ιδεών που συνεισέφεραν αποφασιστικά στον τιτάνιο αντιφασιστικό αγώνα, δεν μπορεί παρά να μας κάνει να αναρωτιόμαστε σε σχέση με τέτοιες εξαγγελίες. Η ελευθερία στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (παρ. 2) νοείται ως ελευθερία των μεγάλων επιχειρηματικών συμφερόντων στο χώρο αυτό, όπως αποδεικνύουν και οι πρόσφατες παρεμβάσεις της ΕΕ για το νόμο για το «βασικό μέτοχο».

- 7. ΙΙ-81: Απαγόρευση διακρίσεων. Τι συμβαίνει, όμως, με τις μειονότητες στις Βαλτικές χώρες, όπου το 1/3 του πληθυσμού δεν έχει ούτε την ιδιότητα του πολίτη επειδή είναι ρωσόφωνο;

- 8. ΙΙ-98: Προστασία καταναλωτή. Πώς να σχολιάσουμε τότε την απόφαση της ΕΕ να δεχτεί ουσιαστικά τα μεταλλαγμένα; Πώς να σχολιάσουμε τα συνεχή σκάνδαλα των πολυεθνικών με τα μολυσμένα τρόφιμα και τις διοξίνες;

Μια δεύτερη ομάδα δικαιωμάτων βρίσκεται εμφανώς πίσω από τις κατακτήσεις των λαών, όπως ακόμη αυτές έχουν εγγραφεί στις διάφορες εθνικές συνταγματικές και νομικές διατάξεις.

- 1. Δεν υπάρχει ούτε εδώ, ούτε αλλού αναφορά στη λαϊκή κυριαρχία. Οχι βεβαίως ότι έως τώρα στα καπιταλιστικά κράτη υπάρχει με την κυριολεξία του όρου, αλλά τώρα εξαλείφεται εντελώς και ως απλή αναφορά. Και αυτό δεν είναι τυχαίο. Εκφράζει μια συγκεκριμένη υποτίμηση, μια συγκεκριμένη πολιτική θέση. Εχει, εξάλλου, η επιλογή αυτή και νομικές συνέπειες.

- 2. Ι-46 παρ. 4: Τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα, τα οποία «συμβάλλουν στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής πολιτικής συνείδησης». Η διατύπωση αυτή, σε συνδυασμό με το σχετικό Κανονισμό για τα ευρωπαϊκά κόμματα, επιχειρεί ουσιαστικά να εξοβελίσει όποιες πολιτικές δυνάμεις αμφισβητούν λιγότερο ή περισσότερο το οικοδόμημα της ΕΕ. Επιχειρείται η «εναρμόνιση» των κομμάτων με το ιδεώδες της ΕΕ και του Μάαστριχτ.

- 3. ΙΙ-76: Θεσπίζεται για πρώτη φορά η επιχειρηματική ελευθερία ως ξεχωριστό δικαίωμα! Δεν τους αρκεί η πάγια αναφορά, σε όλα τα αστικά συντάγματα, στο δικαίωμα στην ιδιοκτησία.

- 4. ΙΙ-88: «Συνταγματοποιείται» το λοκ - άουτ (εργοδοτική ανταπεργία), ενώ η διατύπωση για την εργατική απεργία, που δεν υπήρχε στο πρώτο σχέδιο, είναι εμφανώς πλημμελής.

- 5. ΙΙ- 108, 109. Δεν υπάρχει συγκεκριμένη αναφορά στην πάγια αρχή του Ποινικού Δικαίου ότι κανείς δε συλλαμβάνεται ή φυλακίζεται, παρά μόνο με τους περιορισμούς του νόμου. Δεν υπάρχει αναφορά στην ανάγκη συγκεκριμένης διατύπωσης του ποινικού νόμου. Αυτό είναι λογικό, από την πλευρά των ιθυνόντων της ΕΕ, καθώς η κατασταλτική πολιτική έχει ανάγκη από αόριστες νομικές έννοιες, όπως «οργανωμένο έγκλημα» και «τρομοκρατία». Είναι, εξάλλου, χαρακτηριστικές οι εξελίξεις με την υιοθέτηση του ευρωτρομονόμου και του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης και παράδοσης. Πιο χαρακτηριστικό είναι, όμως, το γεγονός ότι η ΕΕ αρχίζει να εισάγει έννοιες ευρύτερες αυτής της τρομοκρατίας και μάλιστα έννοιες περισσότερο αόριστες και οι οποίες μπορούν πιο εύκολα να στρέψουν το ενδιαφέρον των κατασταλτικών αρχών στα λαϊκά κινήματα. Τέτοιες έννοιες είναι ο «βίαιος ριζοσπαστισμός», που εισήχθη στο λεγόμενο «Πρόγραμμα της Χάγης», το οποίο υιοθετήθηκε στη Σύνοδο του Νοέμβρη. Στη Σύνοδο του Δεκέμβρη, η ΕΕ προχώρησε ακόμη πιο πέρα αναφερόμενη στις «ακραίες πεποιθήσεις», που μπορούν, υπό προϋποθέσεις, να αποτελέσουν, κατά τη γνώμη της ΕΕ, παράγοντες που οδηγούν στην τρομοκρατία. Είναι παραπάνω από φανερό ότι επιλέγονται τα κατάλληλα εννοιολογικά εργαλεία και όροι, που θα επιτρέψουν στο μέλλον να πέσουν τα όποια προσχήματα και να στραφούν ευθέως εναντίον των λαϊκών κινημάτων.

- 6. Τα κοινωνικά δικαιώματα δε συνδέονται πλέον με υποχρεώσεις του κράτους. Γίνονται ακόμη περισσότερο γενικόλογες διακηρύξεις, οι οποίες δε συνδέονται ούτε κατ' ελάχιστο με σχετική υποχρέωση του κράτους. Πρόκειται για νέο χαρακτηριστικό, μέσω του οποίου χαμηλώνει κι άλλο ο πήχης. Η νέα αυτή αντίληψη δε συνδέει το κοινωνικό δικαίωμα με μιαν ελάχιστη έστω παρέμβαση του κράτους, αλλά θεωρεί ότι το δικαίωμα μπορεί να υλοποιείται μέσω του ιδιωτικού τομέα. Αποσυνδέεται η έννοια του κοινωνικού δικαιώματος από την αντίστοιχη κρατική υποχρέωση και δαπάνη. Είναι χαρακτηριστικά τα παρακάτω παραδείγματα:

• ΙΙ-69: Προστασία οικογένειας. Η διατύπωση είναι σαφέστατα πολύ πιο πίσω από την αντίστοιχη συνταγματική του άρθρου 21 του Συντάγματος, που, έστω και στα λόγια, αναφέρεται συγκεκριμένα στην υποχρέωση του κράτους.
• ΙΙ-74: Δικαίωμα εκπαίδευσης. Η ίδια παρατήρηση ισχύει σε σύγκριση με το άρθρο 16 του Συντάγματος.
• ΙΙ-75: Δικαίωμα στην εργασία και
• ΙΙ-84, 85, 86: Δικαιώματα παιδιού, ηλικιωμένων, ατόμων με αναπηρίες.

Οι ίδιες παρατηρήσεις ισχύουν σε σχέση με τα άρθρα 21 και 22 του Συντάγματος.

Οι υποστηρικτές του «ευρωσυντάγματος» είναι αναγκασμένοι να προβαίνουν οι ίδιοι σε μερικές χρήσιμες διαπιστώσεις - ομολογίες (βλ. Γ. Παπαδημητρίου, «Η συνταγματοποίηση της Ευρωπαϊκής Ενωσης», εκδ. «Παπαζήση», σ. 67, 71, 73).

Πρώτον, είναι παραδεκτό και από αυτούς ότι η Χάρτα αποτελεί κοινή συνισταμένη των δικαιωμάτων, που είναι καταγεγραμμένα στα συνταγματικά και νομικά κείμενα των κρατών - μελών. Αυτό από μόνο του σημαίνει ότι η συνισταμένη βρίσκεται πίσω από τα υψηλότερα τέτοια επίπεδα προστασίας, που μπορεί να έχει επιτύχει, στα χαρτιά έστω, μια χώρα - μέλος.

Δεύτερον, ομολογείται ότι τα κοινωνικά δικαιώματα προκαλούν δημοσιονομικές επιβαρύνσεις και γι' αυτό το λόγο το επίπεδο διακηρύξεων είναι χαμηλό.

Τρίτον, γίνεται αποδεκτό ότι η συνισταμένη ειδικά των κοινωνικών δικαιωμάτων βρίσκεται εμφανώς πίσω και από το μέσο όρο.

Τέταρτον, η καταγραφή των θεμελιωδών δικαιωμάτων δε διακρίνεται για την κανονιστική της πληρότητα. Αυτό σημαίνει ότι πρόκειται για γενικόλογες, ελλιπείς διακηρύξεις. Αν λάβει κανείς υπόψη του τη συνήθη απόσταση που χωρίζει τα νομικά κείμενα και τις διακηρύξεις από την πράξη, τότε εύκολα αντιλαμβάνεται ότι οι υπέρ του συνηθισμένου γενικόλογες διακηρύξεις θα απέχουν πολύ από την πραγματικότητα, για να μην πούμε ότι η πραγματικότητα θα βρίσκεται σε αντίθετη ακριβώς κατεύθυνση.

Οι υποστηρικτές του «ευρωσυντάγματος» ισχυρίζονται ότι οι «αδυναμίες» αυτές της «Χάρτας Θεμελιωδών Δικαιωμάτων» δε θίγουν το επίπεδο των κατοχυρωμένων δικαιωμάτων, καθώς η Χάρτα δεν υπερισχύει των δικαιωμάτων, όταν αυτά κατοχυρώνονται σε υψηλότερο επίπεδο στην εθνική νομοθεσία και στα Συντάγματα. Το επιχείρημα αυτό δεν ευσταθεί, γιατί η Χάρτα διαμορφώνει ένα νομικό και πολιτικό κλίμα, τείνει να συμπαρασύρει τα δικαιώματα σε χαμηλότερο επίπεδο, πολύ περισσότερο που η πρακτική της ΕΕ συνηγορεί σ' αυτήν την κατεύθυνση. Αλλωστε, το άρθρο 10 της Συνταγματικής Συνθήκης ορίζει την υπεροχή της έναντι του εθνικού Δικαίου.

Επίσης, η αναφορά στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) στο άρθρο 9, ιδιαίτερα στην παράγραφο 3, είναι προβληματική, καθώς η ΕΣΔΑ θεωρείται απλώς «μέρος» των γενικών αρχών του Δικαίου της Ενωσης. Η διαφοροποίηση αυτή λειτουργεί ως εγγύηση αποφυγής των τυχόν «υπερβολικών» δεσμεύσεων της ΕΣΔΑ. Ας μην ξεχνάμε ότι η ΕΣΔΑ βρίσκεται υπό ανοιχτή αμφισβήτηση σε ορισμένες χώρες, όπως, π.χ., η Βρετανία, αλλά και γενικότερα μέσω της αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας. Στην ίδια παράγραφο, αναφέρεται ότι, μαζί με την ΕΣΔΑ, μέρος των γενικών αρχών του Δικαίου της Ενωσης αποτελούν και οι «κοινές συνταγματικές παραδόσεις». Οι τελευταίες συνιστούν το μέσο όρο, τη συνισταμένη, άρα βρίσκονται πίσω από τις κατακτήσεις των λαών.

Εισάγεται, επίσης, ένας ακόμη περιορισμός, όταν στο προοίμιο της Χάρτας συνδέονται τα θεμελιώδη δικαιώματα με το σεβασμό στις αρμοδιότητες και τα καθήκοντα της ΕΕ. Ο περιορισμός αυτός συναντάται ξανά στο άρθρο 9, παρ. 2, όπου ορίζεται ότι η προσχώρηση στην ΕΣΔΑ «δε μεταβάλλει τις αρμοδιότητες της Ενωσης».

Συμπερασματικά, μπορούμε να ισχυριστούμε βάσιμα ότι η «Χάρτα Θεμελιωδών Δικαιωμάτων» βρίσκεται, σε επίπεδο νομικών διακηρύξεων και διατυπώσεων, πίσω από το επίπεδο κατοχύρωσης των δημοκρατικών και ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, που χαρακτήριζαν την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου του 1950 (βλ. σχετική παραδοχή Πρ. Παυλόπουλου στην αρμόδια Επιτροπή της Βουλής, 5/9/2000), τη Διακήρυξη Δικαιωμάτων του ΟΗΕ του 1948, το Διεθνές Σύμφωνο για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα του 1966 ή ακόμη και τα εθνικά Συντάγματα.

Το γεγονός αυτό δεν είναι τυχαίο. Η Χάρτα αποτελεί οργανικό τμήμα της όλης Συνταγματικής Συνθήκης. Βρίσκεται στο ίδιο αντιδραστικό πνεύμα. Οι διατάξεις της αποτελούν αντανάκλαση της επίθεσης του μεγάλου κεφαλαίου σε βάρος των δικαιωμάτων και των κατακτήσεων των λαών σε όλα τα επίπεδα: Εργασιακό, οικονομικό, κοινωνικό, δημοκρατικό. Συμβάλλουν, επίσης, στην επιτάχυνση και ενίσχυση αυτής της επίθεσης. Προετοιμάζουν την ΕΕ, τη θωρακίζουν, απέναντι στους επερχόμενους λαϊκούς αγώνες. Το δημοκρατικό προσωπείο της ΕΕ καταρρέει. Η ταξική της ουσία αναδύεται ανάγλυφη.