ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Προς εαυτούς και αλλήλους

1. Πρέπει κάποτε, επιτέλους, να πάψει η ακατάσχετη φλυαρία για το ρόλο των διανοουμένων στη ζωή μας. Οσο οι ίδιοι δεν μπορούν να «σκέφτονται με κόσμο» (θυμίζοντας αυτό που έλεγε ο Ροντέν ότι ο γλύπτης «σκέφτεται με μάρμαρο») θα κάνουν κύκλους, δαγκώνοντας την ουρά τους αενάως και, στην καλύτερη των περιπτώσεων, θα είναι ιδανικές Φιλιππινέζες για την εξουσία. Μην τρελαθούμε εντελώς, δεν μπορούμε να αντιστρέψουμε τους ρόλους. Τι πρέπει να κάνει το κίνημα; Να εκπαιδεύει λαγωνικά, με μοναδικό σκοπό να ξετρυπώνουν διανοούμενους που τελούν εν αφασία μέσα σε νευρώσεις πολυτελείας; Οι διανοούμενοι πρέπει μόνοι τους, αν όντως πυρπολούνται, να συναντήσουν με κάθε τρόπο την πρώτη ύλη τους, που είναι ο κόσμος, αυτός ο μικρός και μέγας. Είναι το ελάχιστο χρέος τους σ' αυτούς τους καιρούς όπου δεν υπάρχει ανάγκη αποκρυπτογράφησης της πραγματικότητας, η οποία ανερυθρίαστα παραδίδει τους αριθμούς της: 100.000 νεκροί Ιρακινοί, σε δραματική εξέλιξη η γενοκτονία σε βάρος των Παλαιστινίων από τους Σιωνιστές του Σαρόν, και μια κηρυγμένη διάλυση άνευ όρων και ορίων του πολιτισμού των Δυτικών.

2. Πρέπει να γίνουμε πιο αποφασιστικοί απέναντι στο Συνασπισμό. Δεν μπορούμε να έχουμε ουδεμία σχέση με τους καιροσκόπους του, ούτε με τη μόνη αλήθεια τους, που δεν είναι άλλη από τη σταδιακή αφομοίωση, νέκρωση και, τελικά, ανάσταση μέσα στο σύστημα. Οποιαδήποτε επαφή «στενού τύπου» θα θύμιζε την εκβιαστική συντήρηση στη ζωή ενός κλινικά νεκρού. Σε μια τέτοια περίπτωση, για καθαρά ανθρωπιστικούς και παιδαγωγικούς λόγους, προτείνω ευθανασία.

3. Για τους τέως μελλοντικούς συντρόφους που φωνάζουν δείχνοντας το επαναστατικό τους ρολόι, που σταμάτησε το 1990 με τις γνωστές εξελίξεις στις ανατολικές χώρες, τι να πω; Θεωρούν πως, αφού άλλαξαν παγκοσμίως οι συσχετισμοί, δεν είναι δυνατόν να μην αλλάξει και η δική τους στάση και να μην αποφασίσουν να εκσυγχρονιστούν, κρίνοντας βέβαια εκείνοι πότε το κίνημα θα δει θεού πρόσωπο. Με το δικαίωμα της αγάπης, τους καταλογίζω επιπολαιότητα, γιατί αλίμονο αν άλλαζα κάθε φορά που αλλάζουν τα γεγονότα μπροστά μου.

4. Οσο πιο πολύ πλησιάζει κανείς εκπροσώπους της κυρίαρχης ιδεολογίας που κατοικούν στο κέντρο του θεάματος τα χάνει. Ολοι μοιάζουν μεταξύ τους όχι μόνο στα λόγια, αλλά και στην όψη. Αν ο Νίτσε τούς είχε γνωρίσει, δε θα έγραφε ποτέ ότι «όποιος ζει για να πολεμά έναν εχθρό, έχει κάθε λόγο να φροντίζει για την επιβίωση αυτού του εχθρού».

5. Αναγνωρίζοντας την επαναστατική ηθική ως μονοδική κατάσταση ελευθερίας, επαναλαμβάνω κι εγώ από το Ημερολόγιο ενός αγνώστου του Ζαν Κοκτώ τα λόγια: «Η ιδιαίτερη ηθική μου μπορεί να φαίνεται εντελώς ανηθικότητα σ' αυτούς που προσπαθούν να πείσουν τους εαυτούς τους για κάτι που είναι ψέμα, ή σ' αυτούς που ζουν στην πλήρη σύγχυση όπου το ψέμα τούς φαίνεται αλήθεια και η αλήθεια μας μοιάζει στα μάτια τους με ψέμα».

6. Γυρνώντας μέσα στη νύχτα, τυχαία έπεσα πάνω στη βιτρίνα ενός κρεοπωλείου. Είδα μπλε έντονα φωτάκια να στολίζουν το κρεμασμένο πάντα ανάποδα αρνί. Αυτή η εικόνα θεωρώ ότι εκπροσωπεί επάξια την πατρίδα μας. Θα έπρεπε οι απανταχού σπουδαστές όλων των σχολών να μελετούν αυτή την εικόνα, αποτυπώνοντάς την με κάθε τρόπο και δίνοντας ο καθένας τη δική του ερμηνεία.

Του
Γιώργου ΚΑΚΟΥΛΙΔΗ

Η αναγέννηση της Εθνικής Βιβλιοθήκης

«Δεν πρέπει ποσώς ο κατά των τυράννων πόλεμος να εμποδίσει τους Ελληνας τα παλαιά της παιδείας φώτα. Διά να αποκτήσωμεν και πάλιν όλας εκείνας τας ωραιότητας είναι ανάγκη να συστηθή Εθνική Βιβλιοθήκη. Εις διαφόρους επιστολάς μας, τας οποίας εστείλαμεν εις Ευρώπην προς πολλά σημαντικώτατα υποκείμενα, εφανερώσαμεν αυτό το σχέδιόν μας, το οποίον και εστάθη δεκτόν».

Ιωάννης Ιάκωβος Μάγερ.

Ελληνικά Χρονικά.

Μεσολόγγι, Αύγουστος 1924.

Ονειρο κι αγώνας αγωνιστών γέννησε την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Γιατί η έκκληση του μεγάλου εκείνου Ελβετού φιλέλληνος, ο οποίος άφησε την Ευρώπη και εγκαταστάθηκε στο μαρτυρικό Μεσολόγγι, βρήκε ανταπόκριση: Πράγματι, λίγο μετά την παραπάνω έκκληση του εκδότη των «Ελληνικών Χρονικών», έφτασε στην Ελλάδα από τη Ζυρίχη μια Συλλογή αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων!

Δυστυχώς, ο Μάγερ είχε πεθάνει στο Μεσολόγγι, αφού πρόλαβε μέσα στην αγωνία και τον τρόμο της Εξόδου να κατασπείρει και να θάψει στη γη τα στοιχεία του τυπογραφείου...

Το ηρωικό στοιχείο φαίνεται να πότισε από τότε βαθιά το θεσμό της Εθνικής Βιβλιοθήκης μας. Αλλά μαζί την ακολουθεί και κάτι σαν κατάρα κακοτυχίας...

Η Εθνική Βιβλιοθήκη, μετά από περιπλανήσεις, εγκαταστάθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα (1903) στο επιβλητικό και ωραίο μέγαρο - σε σχέδια των Χάνσεν και Τσίλλερ και με χρηματοδότηση των αδελφών Βαλλιάνων - όπου στεγάζεται και σήμερα. Κι όταν λέμε στεγάζεται, κυριολεκτούμε. Σήμερα, μετά από επισκευές που κράτησαν δυο χρόνια, η αποκατάσταση του κτιρίου της Βιβλιοθήκης, που είχε πληγεί από το σεισμό του 1999 και το χρόνο, σχεδόν ολοκληρώθηκε.

Αυτό είναι ένα αισιόδοξο και παρήγορο γεγονός που συνδέεται όμως και πάλι με την παρουσία ενός ανθρώπου που διαθέτει αυταπάρνηση και γνώση. Ο γενικός διευθυντής της ΕΒΕ δρ Γ. Ζάχος δούλεψε ως τώρα συστηματικά και αθόρυβα για να τιθασεύσει - όσο αυτό είναι δυνατόν - το χάος αυτού του πολιτιστικού φορέα. Οταν εκλέχτηκε, το 2002, στη θέση του διευθυντή, η οποία ήταν κενή από το 1996, η κατάσταση στη Βιβλιοθήκη ήταν αξιοθρήνητη. Στην ουσία ήταν χειρότερη από εκείνη που είχα διαπιστώσει σε μια έρευνά μου στα 1985 (Ριζοσπάστης 9-6-1985)!

Βιβλία σε αξιοθρήνητους σωρούς στα υπόγεια, τόμοι ξεκοιλιασμένοι, βιβλιοστάσια ακάθαρτα, βιβλιοθηκάριοι ελάχιστοι και πολιορκημένοι σε στενούς διαδρόμους και ύπουλους πάγκους... Και το νερό της βροχής να επισκέπτεται τακτικά το αναγνωστήριο και οι κουβάδες να αντιφωνούν στο θρόισμα των σελίδων...

Δε θα ήταν θεμιτό, λοιπόν, να μην επισημάνω τώρα τη διαφορά που διαπιστώνει κανείς στην εμφάνιση και στη λειτουργία της ΕΒΕ. Τα βιβλιοστάσια έχουν καθαριστεί, οι χώροι έχουν ευπρεπιστεί, τα βιβλία έχουν συμμαζευτεί και όχι μόνο έχει επισκευαστεί η στέγη, αλλά στο αναγνωστήριο υπάρχει πλέον κλιματισμός!

Δυστυχώς, ο μικρός, ανεπαρκέστατος αριθμός βιβλιοθηκάριων δεν επιτρέπει στη Βιβλιοθήκη να αναπτυχθεί όπως θα μπορούσε. Μόνιμοι και αποσπασμένοι δεν ξεπερνούν τους 100, όταν θα χρειάζονταν πάνω από 250!

Παράλληλα, παραμένει ασφυκτικό το πρόβλημα της ανεπάρκειας του χώρου. Στη Βιβλιοθήκη, σε λιγότερα από 2.500 τ.μ. στοιβάζεται υλικό που θα χρειαζόταν 5.500 τ.μ.!

700.000 τίτλοι σε 1.200.000 τόμους, 11.600 τίτλοι περιοδικών, 10.000 χάρτες και μη έντυπο υλικό, καθώς και πολύτιμα χειρόγραφα, αρχέτυπα, σπάνιες εκδόσεις, παρτιτούρες, σύγχρονα ελληνικά, αλλά και ξένα βιβλία μοιράζονται στο κτίριο της οδού Πανεπιστημίου και σε οικήματα στην Αγία Παρασκευή και τη Νέα Χαλκηδόνα, περιμένοντας μια καλύτερη τύχη.

Η Εθνική Βιβλιοθήκη είναι η εθνική κιβωτός της ιστορικής μνήμης της Ελλάδας, θησαυροφύλακας του πνεύματος, της τέχνης, των θαυμαστών κατακτήσεων του πολιτισμού της γραφής. Πέρα από την προσωπική ικανότητα, τη γνώση και το ενδιαφέρον του διευθυντή της, ο οποίος δε φέρθηκε ως στυγνός τεχνοκράτης, όπως είχαμε φοβηθεί, αλλά σαν αληθινός φίλος της λογοτεχνίας και του βιβλίου, χρειάζεται και την αδιάκοπη φροντίδα και ενίσχυση του κράτους.

Η θέσπιση τελευταία του νόμου για τη Βιβλιοθήκη, σε συνδυασμό με μια αξιόλογη επιχορήγηση και με την παραχώρηση σημαντικών κονδυλίων, ήταν ενθαρρυντικά βήματα στο δρόμο του πολιτισμού. Ας ελπίσουμε ότι δε θα σταματήσουν.

Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Αναγνωστήριο με 100 θέσεις, ανοιχτό:

Δευτέρα - Πέμπτη: 9.00 π.μ.-8.00 μ.μ.

Παρασκευή, Σάββατο: 9.00 π.μ.-2.00 μ.μ.

Της
Ζωής ΒΑΛΑΣΗ*
*Η Ζωή Βαλάση είναι συγγραφέας. Διετέλεσε δημοτική σύμβουλος στο Δήμο της Αθήνας με το συνδυασμό «Συμπαράταξη για την Αθήνα»