Η λαμπερή και πλουμιστή ατμόσφαιρα των γιορτών, Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς, δε μειώνει στο ελάχιστο την ανασφάλεια, το άγχος, την κοινωνική περιθωριοποίηση, την απώλεια της κοινωνικής ταυτότητας των ανέργων.

Μέρες «γιορτινές» που είναι, ο λόγος ανήκει σ' αυτούς τους ίδιους, τους άνεργους, στα θύματα μιας πολιτικής από τα οποία η κυβέρνηση ζητάει να της πουν κι ευχαριστώ. Κι ακόμα χειρότερα κάνει ό,τι περνά από το χέρι της για να στρέφει αυτούς τους εργάτες που σήμερα είναι άνεργοι ενάντια σε όσους έχουν ακόμα δουλιά. Ο ίδιος ο λόγος τους αποδεικνύει πως δεν πέφτουν όλοι το ίδιο εύκολα στην παγίδα του «διαίρει και βασίλευε». Οτι μέσες - άκρες καταλαβαίνουν πού είναι το πρόβλημα κι ας μη βλέπουν ακόμα τη διέξοδο.

Ελένη, 40 χρονών. Είμαι 6 μήνες άνεργη. Δούλευα στον ιδιωτικό τομέα. Παίρνω από τον ΟΑΕΔ επίδομα, περίπου 95.000 δρχ. Δε νομίζω ότι η ανεργία, αναγνωρίζει γιορτές, αργίες ή «χαρές». Απλά αυτές τις μέρες νιώθω ακόμα πιο άσχημα, γιατί δεν μπορώ ν' αγοράσω τίποτα, ούτε δώρα. Νομίζω ότι η ανεργία είναι συνυφασμένη και με την ποιοτική δουλιά. Σήμερα, οι περισσότεροι δουλεύουν «μαύρη εργασία», απολύονται εύκολα, δεν έχουν ασφάλιση, δεν έχουν ωράριο. Είναι φυσικό να ψάχνεις κάτι καλύτερο. Νόμιμα δουλεύει μόνο το 10%. Δε νιώθω ανίκανη ή τεμπέλα γιατί είμαι άνεργη, θέλω, αφού δουλεύω να έχω και δικαιώματα. Τις μέρες των γιορτών, ο πιο οικονομικός τρόπος «διασκέδασης» είναι η τηλεόραση. Σε καλούν, ν' αγοράσεις ακριβά αυτοκίνητα, ακριβά ρούχα, να γίνεις κατά κάποιο τρόπο «Σταχτοπούτα» και να ζήσεις μια νύχτα ευτυχίας. Από κει και πέρα ή μπαίνεις στο παιχνίδι ή όχι με τις ανάλογες επιπτώσεις που συνεπάγεται αυτή η άρνηση. Δε σημαίνει ότι δε στεναχωριέσαι, δεν απογοητεύεσαι, άνθρωπος είσαι.

Μαρία 30 χρονών. Ανεργη ένα χρόνο. Δούλευα σε χρηματιστηριακή εταιρία, η αγορά έχει κορεστεί και δεν μπορώ να βρω δουλιά. Στις γιορτές, σε καλούν να έρθεις στο παραμυθένιο κόσμο. Οι βιτρίνες, η τηλεόραση, τα λαμπιόνια, οι διαφημίσεις αυτό τον καιρό είναι ακόμα πιο προκλητικές. Βλέπεις το παραμύθι, όπως βλέπεις κι ότι είσαι έξω από αυτό!

Γιώργος 50 χρονών. Τα τελευταία 2 χρόνια δούλευα κόφτης δερμάτων. Μετά από τόσα χρόνια δουλιάς, είμαι απογοητευμένος και στεναχωρημένος γιατί έχω οικογενειακές υποχρεώσεις. Το επίδομα δε λύνει το πρόβλημα. Πραγματικά αυτές τις μέρες πιο πιεστικά, σου ζητούν ν' αγοράσεις πιο ακριβά ρούχα, να φας κάτι εξαιρετικό, ανοίγεις την τηλεόραση ή βγαίνεις μια βόλτα και καταλαβαίνεις ότι δεν μπορείς ν' ανταπεξέλθεις. Σε κάνουν να νιώθεις άτυχος, στο περιθώριο. Το μόνο που με απασχολεί είναι να βρω δουλιά.

Βασιλική, 45 χρονών, ένα χρόνο άνεργη. Δούλευα σε εισαγωγική εταιρία, έκλεισε. Μετά από πολλά εμπόδια από το ΙΚΑ, λόγω προβλημάτων με τα ένσημα από την επιχείρηση, μπήκα στο ταμείο. 25 χρόνια δουλιάς και μεγάλη ταλαιπωρία, σωματική, ψυχολογική για να πάρω το επίδομα ανεργίας. Η ανασφάλεια μεγαλώνει, γιατί οι ανάγκες είναι μεγάλες. Στις γιορτές νιώθεις χειρότερα από την άποψη ότι υπάρχουν υποχρεώσεις. Θα κάνω ένα γιορτινό τραπέζι και τίποτα άλλο. Οταν έχεις δουλιά έχεις μάθει να ζεις μ' έναν τρόπο, ξαφνικά μένεις μετέωρος. Η κατάσταση είναι δύσκολη, κανένας δεν κυνηγά εργοδότες, οι άνεργοι την πληρώνουν. Από τον ΟΑΕΔ μού βρήκαν τρεις δουλιές, στη μία επί 15 μέρες ο εργοδότης προσπαθούσε ν' αποφασίσει αν θα με κρατήσει, στις άλλες δύο, μάλλον μ' έστελναν σε εργοδότες που δεν ήξεραν αν ήθελαν και νέο προσωπικό...

Παλιότερα ο λαός επιδίωκε τις «χρονιάρες μέρες» να τις απολαύσει, να τις δέσει περισσότερο με «γήινα στοιχεία». Οπως λέει στο «Ρ» ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Μ.Μερακλής «οι μεγάλες χριστιανικές γιορτές ήταν και μεγάλες λαϊκές γιορτές, γιατί από παλιά η συμμετοχή ευρύτερων λαϊκών στρωμάτων στην τέλεσή τους, έδωσε ενδοκοσμική διάσταση, πέρασε στοιχεία της θεωρίας τους. Ο λαός, τις βίωνε και τις βιώνει, επιδιώκοντας ταυτόχρονα και την απόλαυση της ζωής, δόξαζε τη ζωή». Σήμερα το έθιμο, η συνήθεια, η ανταλλαγή των δώρων έχει μετατραπεί, στην άγρια καπιταλιστική αγορά, σε «αυξημένη υποχρέωση». Εντονότερα τις μέρες αυτές αυξάνεται το επίπεδο της κοινωνικής προσδοκίας για εργαζόμενους και άνεργους και δεν μπορούν ν' αντεπεξέλθουν.

«Το έθιμο της ανταλλαγής δώρων, χαρακτηριστικό γνώρισμα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς -όπως μας λέει ο καθηγητής Μ. Μερακλής- γεννήθηκε από μια τάση του λαού να πιστεύει ότι κάθε φορά που αρχίζει μια νέα χρονική περίοδο, οφείλει να επιδιώξει, η πρώτη μέρα να πάει καλά, να είναι τυχερή με μια μαγική αναλογική σκέψη. Ετσι, φρόντιζαν όσους η ευτυχία τους είχε σημασία γι' αυτούς και τους πρόσθεταν σε ό,τι είχαν, κάτι επιπλέον».

Στις σειρές των άνεργων στον ΟΑΕΔ, πολλοί μας είπαν ότι δεν μπορούν ν' ανταποκριθούν στις αυξημένες υποχρεώσεις των ημερών γιατί τα χρήματα δε φτάνουν και προσπαθούν να το προσπεράσουν όσο πιο ανώδυνα γίνεται. Τα παιδιά, τα εγγόνια όμως τους αυξάνουν τη στεναχώρια και το άγχος. Γι' αυτό το θέμα, ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών επισήμανε ότι «υπάρχει το οξύμωρο, μέσα στον ορυμαγδό της διαφήμισης, το κυριότερο όπλο της καπιταλιστικής αγοράς, να συγχύζεται ο νους του ανθρώπου και να φτάνει στο σημείο παραβλέποντας τα ουσιώδη, να ικανοποιεί ψευτοανάγκες όχι γιατί ο ίδιος έχει στρεβλή άποψη για την πραγματικότητα, αλλά γιατί υπάρχουν τα παιδιά που θέλουν αυτά τ' ανόητα παιχνίδια, που εν πολλοίς προσφέρει η αγορά. Ολα αυτά ανακυκλώνουν μια ανώμαλη κατάσταση, γιατί η ανεργία οξύνεται. Ετσι ο αγοραστής γίνεται δυστυχής, οργίζεται, γιατί δεν μπορεί να συμμετάσχει σ' αυτό το πανηγύρι της σημερινής αστικής κοινωνίας και του αστικού πολιτισμού».

Αυτή, λοιπόν, η καπιταλιστική αγορά ζητά από εργαζόμενους και ανέργους, με διάφορα τερτίπια να συμμετέχουν αυτές τις μέρες και τους προτείνει καταναλωτικά δάνεια. «Γιατί σήμερα -συνεχίζει ο Μ.Μερακλής-, η καταναλωτική κοινωνία, σχεδόν υποχρεώνει να συμμετέχουν ως καταναλωτές, κι αυτούς που έχουν και αυτούς που δεν έχουν. Ενώ το τέχνασμα των δανείων, παίρνω ένα δάνειο για ν' αγοράσω κάτι, άλλο για να το ξεπληρώσω και η Τράπεζα με κυνηγάει να μου πάρει κι ό,τι είχα, δεν κάνει ανθρώπινη τη ζωή του κάθε εργαζόμενου».

Στις συζητήσεις με τους άνεργους, στον ΟΑΕΔ Γαλατσίου, στο ερώτημα τι φταίει για την ανεργία, μας απάντησαν ότι φταίνε πολλοί παράγοντες. Χαρακτηριστικές, όμως της ψευδούς συνείδησης που δημιουργούν στους άνεργους οι ίδιοι οι θύτες τους, το κεφάλαιο και οι κυβερνήσεις του, είναι οι απαντήσεις που βλέπουν τον εχθρό στο εσωτερικό της ίδιας της εργατικής τάξης. Αρκετοί ανέφεραν ως αιτία του κακού τους μετανάστες, άλλοι τους ίδιους τους άνεργους, γιατί ζητάνε καλύτερες δουλιές και δε θέλουν να δουλεύουν κάτω από άσχημες συνθήκες, άλλοι θεωρούν υπεύθυνους τους άνεργους, γιατί ζητάνε να δουλέψουν στο αντικείμενο της σπουδής τους. Ο βομβαρδισμός της κοινής γνώμης, κύρια των ίδιων των εργατών, με όλα τα ιδεολογήματα της αστικής τάξης γύρω από το ποιος φταίει για την ανεργία, αφήνει βαριά σημάδια στην ίδια τη συνείδηση των ανέργων.

Ως προς τη διέξοδο, κάποιοι θεωρούν ότι θα καλυτερέψουν τη ζωή τους. Πολλοί, νομίζουν ότι είναι μόνοι τους, ότι κανένας δεν ενδιαφέρεται για την κατάστασή τους και τσουβαλιάζουν σ' αυτό κόμματα, πολιτικούς, ακόμα και τους υπάλληλους του ΟΑΕΔ, που κάθονται πίσω από το γκισέ του ταμείου. Εκεί που το ρουσφέτι έχει διαμορφώσει συνείδηση ακούς πως θέλουν ν' αλλάξει η θέση τους, όμως έχουν πειστεί ότι ένας-ένας μπορεί να διαχειριστεί καλύτερα την ανεργία του.

Για την ψυχολογία του άνεργου ο κλινικός ψυχολόγος Γ. Λεχουρίτης (Κέντρο πρόληψης του Δήμου Αθηναίων) μας είπε ότι ο άνεργος δε βιώνει το πρόβλημά του ως ομάδα ανέργων. Αλλά ατομικά, έτσι βρίσκει «αποδιοπομπαίους τράγους»: οι ξένοι, οι άλλοι εργαζόμενοι, οι άλλοι.

Γίνεται καθαρό πως χρειάζεται η αλληλεγγύη του εργατικού κινήματος στους φτωχούς και τους άνεργους. Να νιώσουν την αίσθηση της κοινότητας ανάμεσα σε άνεργους και εργαζόμενους, για ν' αντισταθούν συλλογικά.

Σαν ορμητικός χείμαρρος ήταν τα λόγια της Ελευθερίας, που σήμερα, ανίκανη να δουλέψει λόγο σοβαρών προβλημάτων υγείας, προσπαθεί να επιβιώσει με τον πενιχρό μισθό των 200 χιλιάδων δραχμών που παίρνει ο άντρας της. «Δούλευα -μας λέει- 11 χρόνια στο "ΜΙΝΙΟΝ" στο χώρο της καθαριότητας και ο άντρας μου γύρω στα 13 χρόνια, όταν μια μέρα, βρεθήκαμε και οι δυο στο δρόμο, χωρίς δουλιά. Παρά τους αγώνες που κάναμε όλοι μαζί μέχρι σήμερα δεν έχουμε πάρει τίποτα από τα δεδουλευμένα που μας χρωστούν, τις αποζημιώσεις. Χορτάσαμε όμως από υποσχέσεις της κυβέρνησης, των αρμόδιων υπουργών και της ΓΣΕΕ για τη λύση του προβλήματός μας».

Η κατάστασή της, όμως, γίνεται ακόμα πιο τραγική από τη στιγμή που εξαιτίας της σκληρής δουλιάς, από τα 14 της χρόνια, υπέστη σύνδρομο του καρπιαίου σωλήνα και στα δυο χέρια με αποτέλεσμα να μη μπορεί πλέον να δουλέψει. Η Ελευθερία έχει καταθέσει δυο φορές, τα τελευταία δυόμισι χρόνια, τα χαρτιά της για να πάρει αναπηρική σύνταξη. Η αρμόδια επιτροπή του ΙΚΑ, παρά το γεγονός ότι κρίνει την Ελευθερία ανίκανη προς εργασία, της δίνει 30% ποσοστό αναπηρίας την πρώτη φορά και 20% τη δεύτερη φορά, με αποτέλεσμα να μην δικαιούται σύνταξη. Το χειρότερο είναι ότι ενώ έχει πάνω από 6.000 βαριά και ανθυγιεινά ένσημα, δεν μπορεί να βγει σε σύνταξη γιατί δεν έχει το απαιτούμενο όριο ηλικίας.

Το περασμένο Πάσχα η Ελευθερία Κερασίδου και ενώ περπατούσε ένα μεσημέρι με τον άντρα της στο δρόμο ξαφνικά όπως και η ίδια λέει: «Θάφτηκα μέσα στη γη». Με ευθύνη της ΕΥΔΑΠ υπήρχε στο δρόμο ανοιχτή τρύπα με αποτέλεσμα να πέσει μέσα. Το αποτέλεσμα ήταν να υποστεί συντριπτικό κάταγμα στο αριστερό της χέρι και αφαίρεση της κεφαλής από τον αγκώνα. Η αποζημίωση που προβλέπει η ΕΥΔΑΠ για την ανεπανόρθωτη βλάβη στο χέρι της φτάνει μόλις τα 340 ευρώ!

Οπως χαρακτηριστικά είπε: «Εχω προσφέρει όλα αυτά τα χρόνια τις εισφορές μου στους ασφαλιστικούς οργανισμούς. Και σήμερα το ΙΚΑ δεν μπορεί να καλύψει τα χρήματα για τις εξετάσεις που πρέπει να κάνω. Οι αρμόδιες υπηρεσίες, όταν πάω τις αποδείξεις, μου λένε απλά να τις βάλω στη φορολογική μου δήλωση».

Και καταλήγει: «δουλεύω -συνεχίζει- από τα 14 χρόνια. Πάλεψα για το μεροκάματο, έχω κολλήσει μέχρι και οικοδομικά ένσημα! Εχω προσφέρει όλα αυτά τα χρόνια σ' αυτό το κράτος και το αποτέλεσμα είναι στα 39 μου να μην μπορώ στοιχειωδώς να συντηρήσω τον εαυτό μου. Παρακολουθούσα την προεκλογική περίοδο και τα δισεκατομμύρια που δαπανήθηκαν και αναρωτιέμαι από πού προέρχονται όλα αυτά τα λεφτά που πετιούνται για το μάζεμα ψήφων. Και από την άλλη εργαζόμενοι χάνουν τη ζωή τους στη δουλιά για 100 και 150 χιλιάδες, άλλοι δεν μπορούν να βρουν δουλιά, λόγω της τεράστιας ανεργίας. Η μοναδική μου ελπίδα σήμερα είναι μέσα από τον αγώνα μας να επιβάλουμε επιτέλους το δίκιο μας, να πάρουμε πίσω αυτά που μας ανήκουν».