«Την αλυσίδα τη βαριά / την κάνω χελιδόνι / τη φυλακή τη σκοτεινή / την κάνω ξαστεριά / Την αλυσίδα τη βαριά / εγώ κι εσύ κι εσύ κι εσύ / την κόβουμε μαζί»... Ο Μίκης Θεοδωράκης, με τη ζωή και το έργο του αξεδιάλυτα πάντα, αγωνίστηκε, έγραψε μουσική και πολέμησε με όλη τη δύναμη της ψυχής του για αυτό το «Μαζί». Απ' την αρχή έως το τέλος της πορείας του το «Μαζί» ήταν βαθιά ριζωμένο στη συνείδησή του, βαθιά ριζωμένο στο έργο του. Το «Μαζί» ήταν εκείνος ο πιτσιρικάς της ΕΠΟΝ στην Τρίπολη, ο μαχητής του Δεκέμβρη, ο εξόριστος της Ικαρίας, της Μακρονήσου και του Ωρωπού, ο αμετανόητος Μίκης που «δεν συνεμορφώθη προς τας υποδείξεις», ο πατέρας με δυο παιδιά σε κατ' οίκον περιορισμό στη Ζάτουνα, ο Μίκης δίπλα σε κάθε λαό που αγωνίζεται, στην Κούβα, στη Χιλή, στην Παλαιστίνη, στη Γιουγκοσλαβία... Ο Μίκης κομμάτι της Ιστορίας του λαού μας, δικό μας κομμάτι, αλλά και των λαών όλης της Γης...

Ο Μίκης της μεγάλης Τέχνης και της Δημιουργίας. Ο μουσικός που ζυμώθηκε «μέσα από την πρόσφατη Ιστορία της χώρας μας». Ο δημιουργός, ο μαχητής, ο άνθρωπος που βρέθηκε εκεί «όπου η δίνη στροβιλίζει γύρω της σαν άχερα τους ανθρώπους. Εκεί όπου ο εκκωφαντικός θόρυβος των γεγονότων τραντάζει τους τοίχους και τις συνειδήσεις».

Με το έργο του κατάφερε να χωρέσει την Ιστορία των εργατικών - λαϊκών αγώνων του 20ού αιώνα, να δώσει δύναμη και ορμή στον αγώνα «για να ανθρωπέψει ο άνθρωπος». Σε όλη του τη ζωή έδωσε όλες του τις δυνάμεις για να κάνει έργο κοινωνικό, έργο πολιτικό, έργο με διαπαιδαγωγητικό χαρακτήρα, που θα ανεβάζει το αισθητικό, πνευματικό και πολιτιστικό επίπεδό του, έτσι ώστε εκείνος «να συνειδητοποιεί πόσο χάος χωρίζει αυτό που είναι από αυτό που θα έπρεπε και θα μπορούσε να είναι!». Με αυτό το κριτήριο, άλλωστε, επεξεργαζόταν και τη μορφή, τις φόρμες και τεχνοτροπίες, ώστε να υπηρετούν αποτελεσματικότερα τον σκοπό του.

Αυτόν τον Μίκη θα τραγουδήσουμε όλοι μαζί την Τετάρτη στην ιστορική συναυλία στο Καλλιμάρμαρο. Τον Μίκη που μας έμαθε ότι «η ζωή τραβάει την ανηφόρα», αλλά μας έμαθε και πώς να κρατιόμαστε «από ένα λουλούδι», ώσπου «να σημάνουν οι καμπάνες»...

Εκεί θα δώσουμε το «παρών» όλες οι γενιές. Οι απόγονοι της δρακογενιάς της Αντίστασης, οι παλιοί του σύντροφοι στη Νεολαία των Λαμπράκηδων, όλοι αυτοί που άκουγαν τους δίσκους του με κλειστά παράθυρα σε δύσκολες εποχές, αλλά και οι επόμενες γενιές, οι κληρονόμοι του έργου.

Θα είναι εκεί το τεράστιο πλήθος που από αυτό εμπνεύστηκε και σε αυτό έδινε δύναμη με τη μουσική του, το οποίο κρατά βαθιά φυλαγμένα μέσα του τα εγερτήρια προτάγματα του έργου του. Θα είναι εκεί για να τραγουδήσει τον δικό του, τον δικό μας Μίκη, τον άνθρωπο που έκανε τραγούδι τις αγωνίες, τους πόθους, τα οράματα ενός ολόκληρου λαού, που έντυσε με νότες τις ιαχές των συλλαλητηρίων και τη βοή της μάχης.

Ενας «ολάνθιστος κάμπος» θα είναι το βράδυ της Τετάρτης το Καλλιμάρμαρο... Οπως άλλωστε είχε δηλώσει ο Μίκης Θεοδωράκης πριν 30 χρόνια στην εφημερίδα μας, όταν είχε κληθεί να κάνει τον απολογισμό της πολυκύμαντης ζωής του, «ευτύχησα να γνωρίσω εν ζωή τη μέθη της μέθεξης ανάμεσα στο έργο μου και τους άλλους. Είδα τα έργα μου να ριζώνουν σε ξένες ψυχές, να απλώνουν κλαδιά και να ανθίζουν... Τι άλλο, αλήθεια, είναι μια πλατεία, ένα στάδιο, ένας δρόμος γεμάτους ανθρώπους, που ομαδικά τραγουδούν ένα τραγούδι σου, παρά ένας ολάνθιστος κάμπος;».

Το υστερόγραφο της δόξας του Μίκη Θεοδωράκη είναι η πολύτιμη παρακαταθήκη του έργου του και η πολιτική διαθήκη που άφησε σχεδόν έναν χρόνο πριν τον θάνατό του. Σε αυτήν, απευθυνόμενος στον ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρη Κουτσούμπα, σημείωνε μεταξύ άλλων:

«Τώρα στο τέλος της ζωής μου, την ώρα των απολογισμών, σβήνουν απ' το μυαλό μου οι λεπτομέρειες και μένουν τα "Μεγάλα Μεγέθη". Ετσι βλέπω ότι τα πιο κρίσιμα, τα δυνατά και τα ώριμα χρόνια μου τα πέρασα κάτω από τη σημαία του ΚΚΕ. Για το λόγο αυτό θέλω να αφήσω αυτόν τον κόσμο σαν κομμουνιστής».

Στον αποχαιρετισμό του ο Δ. Κουτσούμπας στη Μητρόπολη Αθηνών σημείωνε μεταξύ άλλων: «Μέσα στις φλέβες μας είσαι. Θα 'σαι για πάντα μέσα σε όλα εκείνα που γι' αυτά πολέμησες, θα 'σαι για πάντα σε όλους τους ποταμούς του κόσμου. Κι όταν "θα πάρουν τα όνειρα εκδίκηση" και γύρω μας θα λάμπει η ηλιόλουστη ζωή, θα είσαι κι εσύ, τρανός, όπως πάντα στις μεγάλες στιγμές, παρών. Γιατί το έργο σου έγινε ελπιδοφόρος, αναγεννητικός "ανάκουστος κελαηδισμός" για τον ελληνικό λαό, για όλους τους λαούς, στη σύγχρονη ιστορική εποχή της ανατολής της νέας κοινωνίας, χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Για την ελευθερία σε όλες της τις μορφές: Πνευματική, ηθική, πολιτική, κοινωνική. Για την πλήρη, αληθινή ελευθερία».

Ο ίδιος θεωρούσε τον «Κάκτο», που έγραψε το 1967, κρατούμενος στην Ασφάλεια στην οδό Μπουμπουλίνας, το πιο αντιπροσωπευτικό του τραγούδι. «Δεν είμαι ποιητής, όμως όταν οι στίχοι άρχισαν να σφυροκοπούν το μυαλό μου, ένιωσα πόσο οι λέξεις μπορεί να ντυθούν στο αίμα. Πόσο μπορεί να με λυτρώσουν. Είμαι δημιουργός. Νικώ τον χρόνο και τον θάνατο...».

...Πότε πέρασαν κιόλας τόσοι αιώνες;

Θα ζήσω άλλους τόσους

ακούγοντας τις ρίζες να προχωρούν

μέσα στο ξερό χώμα της καρδιάς μου.

Και πράγματι, το έργο του θα ζήσει «άλλους τόσους»... Γιατί, όπως και ο ίδιος είχε πει σε συνέντευξή του στον «Ριζοσπάστη»: «Από όλα τα είδη ζωής, ποιο είναι αυτό που αντέχει περισσότερο στο χρόνο; Η πνευματική, το πνευματικό δημιούργημα. Αυτό αντέχει. Και η αντοχή του, η διάρκειά του, δεν είναι παρά μια μορφή αθανασίας. Μια νίκη στον θάνατο, τον τελικό μας νικητή. Εκτός και αν με το πνευματικό έργο υψωθούμε εκεί που δεν μπορεί να μας φτάνει το αρπακτικό του χέρι. Ετσι είναι συλλογική, και όχι αποκλειστικά προσωπική, η νίκη με τον θάνατο, όταν η κοινωνία μιας εποχής μπορεί να εκφραστεί και αναγνωριστεί μέσα στην πνευματική δημιουργία».Και ο Μίκης Θεοδωράκης αυτό το κατάφερε.

«Οπως βλέπετε, το "βιογραφικό" μου είναι γεμάτο από τους αγώνες που έδωσα μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ, αγώνες που συνδυάστηκαν με τις μουσικές συνθέσεις εκείνης της εποχής, με κορυφαία έργα τη "Ρωμιοσύνη" και τις "Γειτονιές του Κόσμου", και τα δύο σε ποίηση του Γιάννη Ρίτσου...», είχε αναφέρει ο Μίκης Θεοδωράκης στη συναυλία που είχε διοργανώσει η ΚΕ του ΚΚΕ για τη συμπλήρωση των 90 χρόνων του, το 2015. Μια συναυλία που ο ίδιος είχε χαρακτηρίσει «δικαίωση μιας ζωής».

Ηταν άλλωστε κι αυτός μέλος της γενιάς που ανδρώθηκε στην Αντίσταση, που πάλεψε για να έρθουν καλύτερες μέρες στον τόπο μας και γι' αυτήν του την απόφαση διώχτηκε, φυλακίστηκε, εξορίστηκε, συνέχισε να παλεύει και να δημιουργεί. Για τον ίδιο, όμως, αυτά ήταν τα πιο δυνατά και όμορφα χρόνια του. Είχε πει χαρακτηριστικά στη μεγάλη συναυλία που είχε διοργανώσει το Κόμμα για τα 90χρονά του, δίνοντας με μια «πινελιά» τη μεγάλη διαδρομή: «Βρίσκομαι σήμερα εδώ μπροστά σας με μεγάλη συγκίνηση, γιατί τα πιο δυνατά και όμορφα χρόνια μου τα έζησα στις γραμμές του ΚΚΕ. Εθνική Αντίσταση, εμφύλιος πόλεμος, οι διώξεις που ακολούθησαν την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού, η βαθιά παρανομία με την ένοπλη προσπάθεια το 1944 μέσα στην Αθήνα, που πνίγηκε στο αίμα, η Ικαρία και η Μακρόνησος, η αναγεννητική προσπάθεια μέσα από την ΕΔΑ και τους Λαμπράκηδες. Η παράνομη δράση με την ίδρυση του Πατριωτικού Μετώπου, δέκα μέρες μετά την επικράτηση της χούντας. Αργότερα, υποψήφιος δήμαρχος του ΚΚΕ στην Αθήνα και τέλος η εκλογή μου ως βουλευτής του Κόμματος το 1981 και το 1985».

Ειδικά τα μεγάλα χρόνια της δεκαετίας του '40 τον καθορίζουν βαθιά. Μέσα από τον οργανωμένο αγώνα ο Μίκης κατόρθωσε και έδωσε απάντηση στις εσωτερικές του αναζητήσεις, ενώ βίωνε το μεγαλείο του αγωνιστή, του ανθρώπου που παλεύει για έναν ανώτερο σκοπό στη ζωή του. «Μπορεί τα γεγονότα να ήταν σκληρά. Ποιος όμως έδινε σημασία σ' αυτά; Υπήρχε μέσα μας μια εκπληκτική δύναμη, βασικά δύναμη ευδαιμονίας, που μας έκανε πανίσχυρους, τον καθέναν ατομικά και όλους μαζί συνολικά. Είχαμε διάχυτη την αίσθηση και την πεποίθηση ότι η ζωή θα έπαιρνε τελικά τη μορφή που της δίναμε εμείς, μέσα στους πιο τολμηρούς ακόμη οραματισμούς μας».

Για αυτό και χρόνια αργότερα θα πει: «Η στράτευση και οι αγώνες μαςκάτω από την κόκκινη σημαία αποτελούν την ιερότερη περίοδο της ζωής μας, που είχε ένα και μόνο στόχο, να κάνει τον λαό μας ελεύθερο, ανεξάρτητο και ευτυχισμένο», διαμαρτυρόμενος για τις προσπάθειες ξαναγραψίματος της Ιστορίας, με αφορμή τις αντικομμουνιστικές φιέστες της ΕΕ.

Χαραγμένη στη μνήμη είναι και η συμβολή του Μίκη στο τιτάνιο έργο της διάσωσης του Ιστορικού Αρχείου του ΚΚΕ, που είχε πληγεί από τις πλημμύρες το 1994, δίνοντας έναν κύκλο συναυλιών στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη και σε άλλες πόλεις της χώρας.

Πλαισιωμένος από την Μαρία Φαραντούρη, τον Μανώλη Μητσιά, τον Βασίλη Λέκκα, τους Θεσσαλονικείς τραγουδιστές Δημήτρη Νικολούδη και Παναγιώτη Καραδημήτρη και την Νάντια Ουαϊνμπέργκερ, ο Μίκης έδωσε πολλές συναυλίες σε όλη τη χώρα, μέχρι την 1η Φλεβάρη 1995, όταν το ταξίδι αυτό κορυφώθηκε με τη συναυλία στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας. Νωρίτερα είχε δοθεί μεγάλη συναυλία στη Θεσσαλονίκη, στο Παλαί Ντε Σπορ.

Οι συναυλίες είχαν σημειώσει μεγάλη επιτυχία, προσελκύοντας πλήθος κόσμου και συμβάλλοντας κι αυτές να φτάσει πλατιά το προσκλητήριο, να γίνει υπόθεση πλατιών τμημάτων του λαού η διάσωση του Ιστορικού Αρχείου του ΚΚΕ.

Και, φυσικά, η σταθερή συμμετοχή του στα Φεστιβάλ της ΚΝΕ και του «Οδηγητή», από τα πρώτα Φεστιβάλ μέχρι και πρόσφατα, το 2017.