Ο Δ' Ορμος στη Γυάρο, όπως θα μπορεί να τον δει ο κάθε χρήστης μέσα από την εικονική περιήγηση του mnimia.kke.gr. Ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να δει το σύνολο του χώρου (360ο) και να περιηγηθεί σε δεκάδες σημαντικά σημεία του νησιού

τα δόντια,

να σφίγγουν και να τρίζουν, και σ' αυτό το τρίξιμο

σάμπως να σμίγει ο κόσμος πάλι.

Είναι η αδικία που σμίγει ώρα την ώρα τους αδικημένους -

Είναι το δίκιο μας που σμίγει σε γροθιά τα δάχτυλά μας

τα σπασμένα.

(Γ. Ρίτσος, «Μαντατοφόρες», Γυάρος, Σάμος, 1967 - 1969)

Γυάρος ή Γιούρα είναι το νησί που λειτούργησε 21 χρόνια ως τόπος φυλάκισης και εξορίας για χιλιάδες κομμουνιστές και άλλους αγωνιστές. Σε αυτόν τον τόπο, που οι χαράδρες του είναι ακόμα «γιομάτες από αίμα και φρίκη», στέκει, από το 2019, το Μνημείο του ΚΚΕ, σύμβολο τιμής, μνήμης και περηφάνιας, αντάξιο των χιλιάδων αλύγιστων της ταξικής πάλης.

Ενας από τους συντρόφους μας που πέρασε ορθός από τη Γυάρο είναι και ο Βλάσης Παπαγιαννακόπουλος. Σήμερα είναι 99 χρόνων και όμως όταν μιλάμε μαζί του και ο νους του γυρίζει στα τέλη της δεκαετίας του '40, τότε που βρέθηκε και ο ίδιος στο ξερονήσι, η φωνή του δυναμώνει και ζωηρεύει... Κάθε στιγμή που μιλάμε μαζί του «ανεβαίνουμε» και λίγο ψηλότερα... Μας διηγείται το πώς έφτασε στα Γιούρα, τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης, τα φριχτά βασανιστήρια, αλλά και πώς κατάφεραν να σπάσουν την τρομοκρατία στην πράξη...

«Στη Γιούρα πήγα τον Γενάρη του 1948. Ημουνα τότε στα 22. Είχα καταδικαστεί από το έκτακτο στρατοδικείο της Κορίνθου σε φυλάκιση 20 ετών. Πρώτος σταθμός η Ακροναυπλία και έπειτα από μερικούς μήνες, μαζί με άλλους συντρόφους, μας φορτώσανε και μας πήγανε στη Γιούρα, που είχε ανοίξει από τον Απρίλη του '47.

Εμεινα εκεί 5,5 χρόνια. 1.981 μερόνυχτα... Τα έχω μετρημένα.

Ημουν στον Δ' Ορμο, τον όρμο της καταναγκαστικής εργασίας, στον όρμο που με τα χέρια μας γκρεμίσαμε το βουνό και φτιάξαμε τα μπουντρούμια (σ.σ. το κτίριο των φυλακών εξακολουθεί και σήμερα να είναι το μεγαλύτερο των Κυκλάδων).

Με το που πατήσαμε το πόδι μας, μας περίμεναν και μας "υποδέχονταν" με γκλομπ και μπαστούνια. Εκεί γινόταν και μια επιλογή. Οι πιο νέοι και εύρωστοι στέλνονταν στον Δ' Ορμο. Εκεί έμεινα όλο το διάστημα μέχρι να ολοκληρώσουμε το κτίριο των φυλακών, τον Ιούνη του 1950.

Τότε, όσοι είχαμε απομείνει στον Δ' Ορμο, μας μετακίνησαν στον Β', μέχρι και τον Σεπτέμβρη του '52, που άρχισαν να διαλύουν τη Γιούρα. Μετά με έστειλαν στις φυλακές της Πάτρας, στη συνέχεια της Χαλκίδας, μέχρι που αποφυλακίστηκα το 1960.

Η κατάσταση στον Δ' Ορμο ήταν βασανιστική. Ο στόχος τους ήταν σαφής, έπρεπε να εξοντώσουν τους πολιτικούς κρατούμενους, σωματικά και ψυχικά. Σωματικά, με τις κάθε λογής στερήσεις, τον υποσιτισμό, τα βασανιστήρια, τη σκληρή καταναγκαστική εργασία και βέβαια υπήρχαν και οι κάθε λογής ασθένειες που εμφανίζονταν λόγω των συγκεκριμένων συνθηκών. Ηθικά, ήθελαν να μας κάνουν ερείπια χρησιμοποιώντας και ψυχολογική αλλά κυρίως σωματική βία. Ηθελαν να μας αποσπάσουν δηλώσεις μετανοίας.

Υποφέραμε, αλλά με την καλή οργάνωση της ζωής μας, τις συμβουλές και τις φροντίδες των γιατρών μας, με την αλληλεγγύη, την αλληλοβοήθεια, τη συντροφικότητα, την σιδερένια πειθαρχία και την καλή διαχείριση των πενιχρών οικονομικών μας μέσων από την Ομάδα Συμβίωσης, τους χαλάσαμε τα σχέδια. Με απώλειες, βέβαια, αλλά όχι με ολοκαύτωμα όπως σχεδίαζαν.

Στην άρνηση των αγωνιστών να υπογράψουν επέβαλλαν κάθε είδους ποινή, όπως στέρηση αλληλογραφίας, πειθαρχείο, απομόνωση και βασανιστήρια κάθε είδους. Με τη γενναία, κομμουνιστική στάση μας διαφυλάξαμε την τιμή του Κόμματός μας και την προσωπική μας αξιοπρέπεια.

Μας πετάξανε μέσα στο στρατόπεδο χωρίς στέγη, μέσα στην καρδιά του χειμώνα. Μας δώσανε κάτι αντίσκηνα, τα στήσαμε, αλλά έμπαιναν τα νερά μέσα...

Τα προβλήματα ήταν ένα βουνό μπροστά μας και εμείς έπρεπε να τα αντιμετωπίσουμε. Δεν θα ξεχάσω τους συντρόφους που κόβανε στη μέση τις κουβέρτες τους, για να τις μοιραστούν με τους συνεξόριστούς τους...

Η Οργάνωση είχε φροντίσει και είχε ορίσει μυστικά σε κάθε όρμο συντρόφους που τους τροφοδοτούσε με τα ενδιαφέροντα της μέρας, να τα ταξινομούν και να τα καταγράφουν. Αυτούς τους συντρόφους τους περιφρουρούσε η Οργάνωση, όπως και το συγκεντρωμένο υλικό. Από εκεί αντλήθηκε και το περιεχόμενο του βιβλίου "Γιούρα, Ματωμένη βίβλος", αλλά και τα διάφορα υπομνήματα που στέλναμε σε φορείς και οργανισμούς.

Τα πιο σκληρά χρόνια (1947 - 1949) είχαν επέλθει περιορισμοί και στη γραφική ύλη. Ο καθένας μας δικαιούνταν ένα επιστολόχαρτο τον μήνα. Με σωστή διαχείριση καλύπταμε και τις ανάγκες για να έχουμε επιπλέον χαρτί για σημειώσεις, ενώ σε αυτή τη δουλειά χρησιμοποιήθηκαν και σύντροφοι που γνώριζαν καλή στενογραφία και έτσι περιοριζόταν η ανάγκη για περισσότερο χαρτί.

Οι πολιτικοί κρατούμενοι έπρεπε να αντισταθούν και αντισταθήκαμε. Σταθήκαμε όρθιοι. Σπάσαμε την τρομοκρατία στην πράξη και, τελικά, σπάσαμε εμείς το ηθικό των βασανιστών μας. Πώς; Ακόμα και με το να μην τρέχουμε όταν σήκωναν το μπαστούνι, με το να μη μας ξεφτιλίζουν. Δεν προσκυνήσαμε.

Αν μπορώ να πω κάτι στους νέους συντρόφους, στα παιδιά της ΚΝΕ, είναι να είναι πιστοί στα ιδανικά μας, στο Κόμμα μας. Να είναι πειθαρχικοί, εργατικοί, αισιόδοξοι και θαρραλέοι. Πάντα μπροστά, μόνο μπροστά και η νίκη θα είναι δική μας».

Μετά την Ημερίδα θα λειτουργήσει ο ιστότοπος mnimia.kke.gr.

Στην Ημερίδα θα μιλήσουν:

Ο Τάσος Αντωνίου, μέλος του Τμήματος Προπαγάνδας της ΚΕ του ΚΚΕ: «Παρουσίαση του νέου διαδικτυακού τόπου mnimia.kke.gr και των εικονικών περιηγήσεων σε ιστορικούς τόπους, μνημεία και μουσεία του ΚΚΕ».

Η Κέλλυ Παπαϊωάννου, αρχιτέκτονας μηχανικός, υποψήφια διδάκτορας ΑΠΘ, μέλος του Τμήματος Πολιτισμού της ΚΕ του ΚΚΕ: «Η ιστορική μνήμη και ο ρόλος των μνημείων και των μουσείων».

Η Δέσποινα Τσιρώνη, αρχιτέκτονας μηχανικός, μέλος της Επιτροπής Μνημείων και Μουσείων της ΚΕ του ΚΚΕ: «Η διαδικασία παραγωγής μνημείων και μουσείων».

Ο Αρης Σαραφιανός, αναπληρωτής καθηγητής Ιστορίας της Ευρωπαϊκής Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων: «Ιμπεριαλιστική μνημοκτονία και η υλική ανάκτηση της Ιστορίας από το ΚΚΕ - Τοπόσημα, γλυπτά, ανασκαφές των αγώνων και η σημασία τους σήμερα».

Η Εύα Μελά, ζωγράφος - χαράκτρια, μέλος του Τμήματος Πολιτισμού της ΚΕ του ΚΚΕ, και ο Αντώνης Μυρωδιάς, γλύπτης, μέλος του ΔΣ του EETE: «Η συμβολή των εικαστικών στην ανάδειξη και προβολή της ιστορικής μνήμης».

Ο Φάνης Παρρής, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, μέλος του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ και υπεύθυνος του Ιστορικού Αρχείου της ΚΕ: «Ζωντανή μνήμη. Μνημεία και μουσεία τιμής και γνώσης».

Η είσοδος είναι ελεύθερη.