«Αγριος Σπόρος», «Τα μάτια τέσσερα», «Αξύριστα Πηγούνια», «Ημέρα Κυρίου», «Αράφ» είναι μερικά μόνο από τα έργα του δημιουργικού και πολυβραβευμένου συγγραφέα Γιάννη Τσίρου που έχουν «συναντηθεί» τα τελευταία χρόνια με το κοινό. Αξιος εκπρόσωπος της σύγχρονης ελληνικής δραματουργίας, ο Γιάννης Τσίρος μέσα από τα έργα του φανερώνει και σχολιάζει την ανθρώπινη εκμετάλλευση, τη βιαιότητα της κοινωνίας μας. Στρέφει το βλέμμα του στους «αόρατους» ανθρώπους, στους ανθρώπους που «είναι εγκλωβισμένοι στην αμείλικτη κακουχία της φτώχειας, της αυταπάτης και των λανθασμένων επιλογών τους». Οι ήρωές του - τύποι κοινωνικών ομάδων «ξεβολεύουν» τον θεατή, τον βοηθούν να αντιληφθεί το «όλον», για να μη γίνει η αδικία και η παραίτηση αποδεκτή...

Με αφορμή τις παραστάσεις του «Αράφ» και «Αξύριστα πηγούνια», ο Γιάννης Τσίρος έδωσε συνέντευξη στον «Ριζοσπάστη» και τον ευχαριστούμε θερμά για αυτό...

-- Να ξεκινήσουμε με τον «Αράφ», το νέο θεατρικό σας έργο. Τι πραγματεύεται;

-- Αράφ ονομάζεται το μουσουλμανικό καθαρτήριο. Η μετάβαση πριν τον Παράδεισο ή την Κόλαση. Στο έργο είναι το όνομα ενός άγριου σκύλου που σώζεται στα ανοιχτά της θάλασσας πριν πνιγεί. Οι διασώστες του είναι ένας Ξενοδόχος και ένας Κηπουρός, ερασιτέχνες ψαράδες, που κατοικούν σ' ένα νησί του Αιγαίου. Η διάσωση δίνει διαδικτυακή φήμη στον Ξενοδόχο, οι κρατήσεις δωματίων πολλαπλασιάζονται, αλλά όταν πλησιάζει η θερινή σεζόν, αυτός εκτιμά ότι πρέπει να διώξει τον σκύλο. Ο νόμος προβλέπει τη στείρωση του σκύλου και τη μεταφορά του στο φιλοζωικό καταφύγιο. Από εκεί ξεκινούν και οι συγκρούσεις, φέρνοντας τον Ξενοδόχο αντιμέτωπο με την Κτηνίατρο, τον Κηπουρό και τους κατοίκους που ζουν κοντά στο φιλοζωικό καταφύγιο. Ολα αυτά βέβαια παίρνουν άλλες διαστάσεις, αν στη θέση του σκύλου βάλουμε έναν άνθρωπο. Το τραγικό είναι ότι δεν υπάρχουν σημαντικές διαφορές.

-- Μέσα από τον «μικρόκοσμο» που φτιάχνετε στις ιστορίες σας, περιγράφετε και τη «μεγάλη» εικόνα. Πώς προέκυψε η ιδέα για τα δύο συγκεκριμένα έργα;

-- Μια ιδέα ποτέ δεν αρκεί για τη δημιουργία ενός έργου. Η ιδέα είναι συνήθως μια αναλαμπή, μια ιδεοληψία, ενώ για τη «μεγάλη» εικόνα απαιτείται εργασία μηνών ή και χρόνων. Κυρίως όμως απαιτείται και ένα συναισθηματικό απόθεμα, που τελικά ορίζει το ίδιο το έργο και την αποδοχή που θα έχει από τους θεατές του.

-- Στα «Αξύριστα Πηγούνια» (παίζονται για 3η συνεχόμενη χρονιά) σας έχει απασχολήσει και πάλι η μετανάστευση... Γραμμένο το '96, θίγει σε πρώτο επίπεδο ανάμεσα σε άλλα τη ζωή γυναικών που ήρθαν μετά τις ανατροπές στην Ελλάδα...

-- Η προγιαγιά μου ήρθε ως μετανάστρια από τη Μικρά Ασία. Οπότε και οι ιστορίες που άκουγα όταν ήμουν παιδί, αναφέρονταν στον διωγμό, αλλά και στην αντιμετώπιση που είχαν εδώ από τους ομοεθνείς τους. Πάντα λοιπόν είχα ενδιαφέρον για τους ανθρώπους που διώκονται και μεταναστεύουν. Πάντα επίσης αναρωτιόμουν πώς είναι δυνατόν μια κοινωνία που χαρακτηρίζεται «πολιτισμένη», να μην διαθέτει και μηχανισμούς υποδοχής κάποιων κατατρεγμένων. Η απάντηση μου δόθηκε στη δεκαετία του '90, όταν όλοι ζήσαμε τον κυνικό τρόπο αντιμετώπισης των μεταναστών από την Ανατολική Ευρώπη. Κυρίως όμως των γυναικών, που αντιμετωπίστηκαν ως σεξουαλικά λάφυρα. Αν και πολλές από αυτές είχαν ανώτερα πτυχία σπουδών, έγιναν καθαρίστριες ή κρατούσαν τα μωρά ανθρώπων, που σε κάποιες περιπτώσεις ήταν απέναντί τους βάναυσοι, άξεστοι και εκμεταλλευτές. Στα «Αξύριστα Πηγούνια» η ηρωίδα είναι μια νεαρή μετανάστρια, που την βρίσκουμε στο φορείο ενός νεκροτομείου. Στη χώρα της ήταν χορεύτρια μπαλέτου, αλλά στη χώρα μας αναγκάστηκε να γίνει στριπτιζέζ. Ο τρόπος που αντιμετωπίζεται από τους τρεις άντρες που εργάζονται στο νεκροτομείο, με τους οποίους είχε από πριν γνωριμία και σχέσεις, ανοίγει τη «μεγάλη» εικόνα που είπαμε πριν. Είναι μια ακόμα επιβεβαίωση της φράσης του Τίτο Λίβιο: Ουαί τοις ηττημένοις.

-- Και στον «Αράφ» και στα «Αξύριστα Πηγούνια» κέντρο της πλοκής είναι δύο «αόρατοι»: Ενας αδέσποτος σκύλος και μία μετανάστρια που δουλεύει ως στριπτιζέζ. Πόσο αυτοί οι αόρατοι κάνουν ορατή την κοινωνική αδικία;

-- Πράγματι, στις ιστορίες των έργων μου συνήθως το υποκείμενο είναι κάποιο «αόρατο» πρόσωπο, που έχει δημιουργήσει ένα υπαρξιακό «κενό». Αυτό το «κενό» καλύπτεται από τις δράσεις, τις συμπεριφορές και τις αντιδράσεις των ορατών ηρώων, αναδεικνύοντας τα ήθη, τις τάσεις και τον πολιτισμό μας. Προσωπικά, αυτό το «κενό» είναι αρκετό ώστε να βρούμε και το σημείο στο οποίο τοποθετούμε και τον ίδιο τον εαυτό μας. Κατά τα άλλα, η αδικία είναι επίσης ορατή καθημερινά. Το επικίνδυνο είναι ότι η αδικία είναι τόσο παρούσα, που για πολλούς γίνεται αποδεκτή ως επιβεβλημένο μέρος της ίδιας της ζωής. Κάτι σαν αναπόφευκτο φυσικό φαινόμενο, δηλαδή. Από εκεί ξεκινά και η παραίτηση των προσπαθειών μας για μια δικαιότερη κοινωνία.

-- Σε πολλά έργα σας κάτι «ξένο» έρχεται να πυροδοτήσει την ιστορία: Στον «Αγριο Σπόρο» η εξαφάνιση του νεαρού Γερμανού, στα «Αξύριστα Πηγούνια» το πτώμα μίας μετανάστριας χορεύτριας, στο «Αράφ» ένας αδέσποτος σκύλος, στην «Ημέρα Κυρίου» μία πέτρα που σπάει το βιτρό όπου κοιμάται η Κυρία, για να αποδειχτεί ότι τα πράγματα δεν είναι όπως φαίνονται... Πόσο καλά είναι καλυμμένες η εκμετάλλευση και η αδικία;

-- Συνήθως στα έργα μου υπάρχει ένας πυρήνας προσώπων, που συγκρούεται με κάτι που δεν ελέγχει. Οπως η αδικία και η εκμετάλλευση. Κάτι που συμβαίνει άλλωστε και στη ζωή όλων μας. Αυτό το «ξένο» που εισβάλλει και ανατρέπει τις ψευδαισθήσεις τους, γίνεται τελικά το βασικό στοιχείο που οδηγεί τα πρόσωπα του έργου σε μια συνειδητοποίηση της θέσης τους, αλλά και σε μια βαθύτερη επίγνωση. Οσο καλυμμένες όμως και αν είναι η εκμετάλλευση και η αδικία, τελικά το «δίκαιο» όλοι το αντιλαμβάνονται. Οχι μόνο στη δραματουργία, που η απόδοση του δικαίου είναι το ζητούμενο, αλλά και στην πραγματική ζωή. Κάποιους βέβαια το δίκαιο δεν τους συμφέρει, γιατί η αδικία τους ωφελεί. `Η έτσι νομίζουν. Προσωπικά πιστεύω ότι η δικαιοσύνη εμπεριέχει όλα τα απαραίτητα στοιχεία για να θεμελιωθεί η βάση μιας καλύτερης κοινωνίας. Γι' αυτό πρέπει να είναι ανεξάρτητη, αδιόριστη και μακριά από κέντρα εξουσίας. Σηματοδοτεί την παρακμή της δημοκρατίας ο διορισμός της Ανώτατης Δικαιοσύνης από κυβερνήσεις. Γιατί η δικαιοσύνη είναι το μοναδικό καταφύγιό μας από κάθε λογής «σωτήρες» και δυνάστες, αλλά και από την ύπουλη αγριότητα που ελλοχεύει στην ανθρώπινη φύση μας.

-- Είστε ένας από τους πιο καταξιωμένους θεατρικούς συγγραφείς. Ποιες είναι οι αναφορές σας και πώς επιβιώνει και πώς δημιουργεί σήμερα στην Ελλάδα ένας θεατρικός συγγραφέας;

-- Ζω μια καθημερινή ζωή, αγωνιώντας για τις εξελίξεις των εγχώριων και παγκόσμιων γεγονότων, αλλά βρίσκοντας και ενδιαφέροντα θέματα στα «ψιλά» γράμματα των ειδήσεων. Συνήθως εκεί κρύβονται κωμωδίες και δράματα που απηχούν την κοινωνία των κανονικών ανθρώπων. Και λέγοντας «κανονικών ανθρώπων», εννοώ αυτών που δεν είναι επιφορτισμένοι από ρόλους ή ιδιότητες, αλλά είναι εγκλωβισμένοι στην αμείλικτη κακουχία της φτώχειας, της αυταπάτης και των λανθασμένων επιλογών τους. Από αυτούς εμπνέομαι κάποιες φορές και τους ήρωες των έργων μου.

-- Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας;

-- Η δουλειά μας στο θέατρο μοιάζει με τον αέρα. Αλλάζει εντάσεις και κατευθύνσεις χωρίς να υπάρχει μετεωρολογική πρόγνωση. Οπότε αντί για σχέδια θα αναφερθώ σε προσδοκίες. Προσδοκώ λοιπόν τον φετινό Οκτώβριο στο ανέβασμα μιας κωμωδίας καταστάσεων, ίσως της μοναδικής κωμωδίας που έχω γράψει έως τώρα.