Η είδηση του θανάτου του προκάλεσε μεγάλη θλίψη και συγκίνηση. «Μην αφήσετε καμιά στιγμή στη ζωή σας να πάει χαμένη. Ρουφήξτε κάθε δευτερόλεπτο. Ο χρόνος τρέχει τόσο γρήγορα. Διευρύνετε τις γνώσεις σας μέχρι τέλους. Συνεχώς να ονειρεύεστε», ήταν η τελευταία του αναφορά μέσα από το νοσοκομείο. Μαζί με εκείνο: «Να μην παραδίνεσαι, αυτό είναι».

Ηταν ένας μεγάλος καλλιτέχνης, που είχε να προσφέρει ακόμα πολλά. Ομως, το μήνυμα που στέλνουν τα τραγούδια του, η στάση ζωής του, στέκει σαν πυξίδα: «Μη σταματήσεις να ονειρεύεσαι, να σπρώχνεις τα όριά σου, να κατακτήσεις το αδύνατο».

Στη μουσική του πορεία, ο Θάνος Μικρούτσικος ασχολήθηκε με όλα σχεδόν τα είδη της μουσικής. Δεν εφησύχασε ποτέ. Εχει γράψει όπερες, συμφωνική μουσική, μουσική δωματίου, μουσική για το θέατρο και τον κινηματογράφο, πειραματική μουσική. Συνεργάστηκε με πολλούς Ελληνες και ξένους σκηνοθέτες, γράφοντας μουσική για δεκάδες θεατρικά έργα, τα οποία έχουν παρουσιαστεί σε ολόκληρο τον κόσμο.

Κατά τη διάρκεια της καριέρας του έδωσε εκατοντάδες συναυλίες στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Εχει συμμετάσχει ή έχουν παιχτεί έργα του σε πολλά διεθνή φεστιβάλ μουσικής. Εργα του έχουν παρουσιαστεί από πολλές μεγάλες ορχήστρες και σύνολα μουσικής δωματίου και τα έχουν διευθύνει σπουδαίοι μαέστροι.

Συνεργάστηκε επίσης με όλους σχεδόν τους σημαντικούς Ελληνες ερμηνευτές και μουσικούς και με πολλούς διεθνείς καλλιτέχνες.

Κρατάμε σφιχτά στην καρδιά μας τα τραγούδια του, με τα οποία μεγάλωσαν γενιές και γενιές, με τα οποία γνωρίσαμε και αγαπήσαμε την ποίηση, με τα οποία αγωνιστήκαμε και θα συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε «κρατώντας ανοιχτό το παράθυρο στο όνειρο».

Τιμώντας την προσφορά του στην ανάπτυξη μιας πραγματικά πρωτοπόρας τέχνης, που έγινε κτήμα του λαού και των αγώνων του, ο «Ριζοσπάστης του Σαββατοκύριακου» καταγράφει ορισμένες από τις πιο όμορφες στιγμές της συμπόρευσης του σπουδαίου μουσικοσυνθέτη με το ΚΚΕ, δηλώσεις αγαπημένων ανθρώπων με τους οποίους συνεργάστηκε και ένα μικρό απάνθισμα από δικά του λόγια, για τους ποιητές που επηρέασαν και ενέπνευσαν το σπουδαίο έργο του...

*Από το τραγούδι «Της γοργόνας το φτερό», σε στίχους Α. Αλκαίου.

Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή» το βιβλίο - cd «Θάνος Μικρούτσικος. Καντάτα για τη Μακρόνησο - Σπουδή σε ποιήματα του Βλαδίμηρου Μαγιακόβσκη».

Η συγκεκριμένη συλλεκτική έκδοση περιλαμβάνει νέα, αναθεωρημένη ηχογράφηση των δύο έργων που μελοποίησε ο Θάνος Μικρούτσικος το 1976 - «Σπουδή σε ποιήματα του Βλαδίμηρου Μαγιακόβσκη», σε ποιητική απόδοση Γιάννη Ρίτσου, και «Καντάτα για τη Μακρόνησο» σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου - και είναι αφιερωμένη στα 100 χρόνια ηρωικής ζωής και δράσης του ΚΚΕ.

Το βιβλίο - cd περιλαμβάνει την ομιλία του ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρη Κουτσούμπα, στο Γαλάτσι, στην πρώτη από τις τρεις συναυλίες που αφιέρωσε τον Μάρτη του 2018 ο συνθέτης στα 100χρονα του Κόμματος. Ακολουθούν κείμενο του Θάνου Μικρούτσικου καθώς και στοιχεία από τη ζωή και το έργο των δύο μεγάλων ποιητών. Ξεχωρίζουν, ακόμα, το πλούσιο φωτογραφικό υλικό αλλά και κριτικές που έχουν γραφτεί στον ελληνικό και ξένο Τύπο για τον Θ. Μικρούτσικο.

Οπως σημειώνει ο συνθέτης, «η "Καντάτα για τη Μακρόνησο" είναι ένα έργο που δεν ανήκει μόνο στους δημιουργούς του. Ανήκει σε όσους αγωνίστηκαν και πάλεψαν μέσα από τις γραμμές του Κόμματος αλλά και δίπλα σ' αυτό, σε χρόνους ζοφερούς. Σε όσους εκτελέστηκαν, βασανίστηκαν, φυλακίστηκαν και αντιστάθηκαν. Σε όσους πάλεψαν για μια δίκαιη κοινωνία (...).

Μπήκαμε στο στούντιο ενθουσιασμένοι και ηχογραφήσαμε εκ νέου τα δύο αυτά οριακά μου έργα. Το αποτέλεσμα έξοχο χάρη στους μουσικούς, στους τεχνικούς, στο στούντιο και τους δύο σπάνιους συνεργάτες μου που τραγούδησαν εκπληκτικά. Την Ρίτα Αντωνοπούλου και τον Κώστα Θωμαΐδη. Τους ευχαριστώ όλους από την καρδιά μου για την ψυχική ανάταση που μου χάρισαν»

Αποχαιρετάμε τον αγαπημένο μας Θάνο που τόσα πολλά μας χάρισε. Εγώ προσωπικά του χρωστάω μεγάλη ευγνωμοσύνη. 45 χρόνια φιλίας, δεν είναι λίγα. Είναι 45 χρόνια, επίσης, διδαχής σ' αυτό το μεγαλείο που λέγεται μουσική. Μαέστρο, καλό ταξίδι.

Γνώρισα τον Θάνο Μικρούτσικο, έπαιξα για πρώτη φορά σε δίσκο του, το 1986, μιλάμε για 33 χρόνια κλεισμένα πλέον. Νομίζω ότι είναι ένας αναντικατάστατα σπουδαίος άνθρωπος, ένας άνθρωπος πάντα εμπνευσμένος, πολύ δημιουργικός και πάντα πολύ γενναιόδωρος και στο κοινό του και σ' εμάς που συνεργαζόμασταν μαζί του. Δε θα ξεχάσω την αστείρευτη δημιουργικότητα, τις εκατοντάδες ώρες - πολλές φορές χωρίς ύπνο - που παίζαμε συνέχεια, την τεράστια ικανότητά του να εφευρίσκει λύσεις και στα πιο δύσκολα θέματα και όλο αυτό να γίνεται σε ένα πολύ αγαπησιάρικο κλίμα παρέας, ταυτόχρονα με τόνους χιούμορ! Δεν ξεχνιέται ο Θάνος. Θα μας λείψει πάρα πολύ. Και νομίζω ότι ο μουσικός κόσμος είναι πολύ διαφορετικός χωρίς τον Θάνο Μικρούτσικο. Το έργο του όμως θα είναι αιώνια μαζί μας.

Συνομήλικοι, στους ίδιους δρόμους, στην ίδια πόλη, ο Θάνος από την Πάτρα, εγώ από τα Χανιά. Πότε από πολύ κοντά, πότε από μακριά, πότε από απέναντι, τον είχα πάντα για να τον αγαπώ και πιο πολύ για να τον θαυμάζω. Ηταν στιγμές που απορούσα πώς μπορεί ένας άνθρωπος να είναι τόσο ευφυής, τόσο στέρεος, τόσο αποφασισμένος και την ίδια στιγμή τόσο ευαίσθητος, τόσο ασυγκράτητος, τόσο ανήσυχος. Είχαμε βρεθεί με κοινούς φίλους. Ηταν ο δικός μας μουσικός, ο δικός μας πιανίστας. Ηταν όμως και μαθηματική διάνοια. Θα έφευγε ή δεν θα έφευγε με την υποτροφία που είχε κερδίσει στο εξωτερικό; Ευτυχώς δεν έφυγε. Ηταν και μαρξιστής, ήταν και δεινός ομιλητής. Πιο πολύ, και αυτό το είχα εξαρχής καταλάβει και το είχα εκτιμήσει, άξιος συνομιλητής. Ετσι κι άνοιγες ιδεολογική συζήτηση μαζί του, όσο κι αν διαφωνούσες, θα σε οδηγούσε έπειτα από λίγο στην πιο ήπια, στην πιο ουσιαστική συμφωνία.

Απογευματάκι στην οδό Κόρακα, με τον αγαπημένο μου ποιητή Γιάννη Ρίτσο καθισμένη απέναντί του, σε μια από κείνες τις καθιερωμένες επισκέψεις μου. Και τώρα θα ακούσουμε έναν νεαρό συνθέτη, μου είπε χαμογελαστός, έναν σπουδαγμένο μουσικό, μακρύς, πολύ μακρύς θα είναι ο δρόμος του, να το θυμάσαι. Θάνος Μικρούτσικος, μεγάλο ταλέντο. Εκανα να πω ότι τον γνωρίζω, μετάνιωσα. Μελοποίησε, συνέχιζε ο Ρίτσος, ποιήματά μου από τον «Πέτρινο χρόνο». Τολμηρός, πρωτοποριακός, μοναδική η σύνθεσή του, πρόσθεσε, και πάτησε το κουμπί στο κασετόφωνο. Αναυδη όχι μόνο για την πραγματικά συγκλονιστική «Καντάτα για την Μακρόνησο» του Θάνου, αλλά και γιατί μέσα από αυτήν ανυψώνονταν και αναδεικνύονταν σε όλη τη διαχρονική δυναμική τους αυτά τα ασύλληπτης ταπεινότητας και απόφασης «επικαιρικά», όπως τα είχε χαρακτηρίσει ο ίδιος ο ποιητής, ποιήματα. Πολύ πιο πέρα από τον χρόνο και τον τόπο τους. Προβολή στο μέλλον, ύμνος και δόξα στον άνθρωπο και τους αγώνες του. Με τη φωνή της Μαρίας Δημητριάδη.

Και περνούσαν τα χρόνια. Ακάματος ο Θάνος, ανεξάντλητος, ακοίμητος. Από τη μια μουσική σύνθεση στην άλλη, με τους αγαπημένους του ποιητές, μουσικούς, τραγουδιστές. Της εποχής μας πάντα εμβληματικός εκφραστής, αλλά και του παρελθόντος και του μέλλοντός μας. Χρωματίζοντας, εμπλουτίζοντας κάθε φορά και αλλιώς τη συγκυρία. Δεν ήταν όμως μόνο το πηγαίο, το εμπνευσμένα επεξεργασμένο μουσικό ταλέντο του. Ηταν και οι πηγαίες, μαθηματικά επεξεργασμένες οργανωτικές, οραματικές, κυρίως, ικανότητές του. Πάντα είχε κάτι να προτείνει, κάτι να σχεδιάσει για τον πολιτισμό, για τη ζωή. Εύστοχος, γενναιόδωρος. Επαναστάτης, κομμουνιστής, αγωνιστής μέχρις εσχάτων, κατορθώνοντας το ακατόρθωτο: Να ανυψώσει σε δίδαγμα κοινωνικής ευθύνης και γενναιότητας τη συνομιλία του με τον θάνατο.

Δύσκολο να μιλήσει κανείς για τον Θάνο. Δύσκολο, γιατί ό,τι καλό και να πεις κάτι θα αφήσεις απ' έξω. Πέρα απ' το τεράστιο δημιουργικό του έργο, πέρα απ' το γεγονός πως, πρωτοπορώντας στις μουσικές του συνθέσεις, έβαλε το ταλέντο του στην υπηρεσία του λαού του, κάνοντας όχι τέχνη για την τέχνη αλλά τέχνη για τον άνθρωπο, είναι ο ίδιος, ο άνθρωπος Μικρούτσικος, που συγκεντρώνει στοιχεία μοναδικά που τον έκαναν ξεχωριστό.

Ανθρωπος με πλατιά μόρφωση, πραγματικός διανοούμενος, συνέχισε στον δρόμο που είχε ανοίξει ο Μίκης Θεοδωράκης, φέρνοντας, μέσω της μουσικής του, όχι μόνο την ελληνική μα και την παγκόσμια ποίηση στα χείλη μας. Μαζί του τραγουδήσαμε την αγάπη, τον έρωτα, τον αγώνα για το δίκιο, την πάλη για ένα καλύτερο αύριο. Και τους ποιητές του δεν τους είχε προσεγγίσει μόνο συναισθηματικά, τους είχε μελετήσει, τους είχε κατανοήσει και για τούτο με τις νότες του ανέδειξε μοναδικά το έργο τους, με ήχους καινούργιους που μας έγιναν τόσο οικείοι.

Φίλος πραγματικός για τους φίλους του, με έγνοια πάντα για τους άλλους. Γενναιόδωρος απέναντι σε όλους, δεν παρέλειψε ποτέ να μνημονεύει όσους βόηθησαν τον ίδιο στο ξεκίνημά του, βοηθώντας με τη σειρά του αυτούς που τον πλησίαζαν.

Ανθρωπος ανήσυχος, πάντα σε αναζήτηση, δεν δίσταζε να ασκεί ο ίδιος κριτική στις επιλογές του χωρίς ίχνος εγωισμού και να επανατοποθετείται, πάντα με γνώμονα το καλό του τόπου του και του λαού του.

Αγωνιστής, ως την τελευταία του στιγμή, έφευγε από το νοσοκομείο μετά τις θεραπείες του, για να διευθύνει στις συναυλίες για τα 100 χρόνια του ΚΚΕ.

Γενναίος στη ζωή του και απέναντι στον θάνατο με τη σκέψη πάντα στους συνανθρώπους του. Η τελευταία του έκκληση, από το δωμάτιο του νοσοκομείου όπου βρισκόταν, ήταν «φέτος αντί για δώρα δώστε αίμα».

Δύσκολα συναντά κανείς στη ζωή του ανθρώπους σαν τον Θάνο. Είμαι τυχερή που τον συνάντησα. Είμαστε όλοι τυχεροί που έχουμε το έργο του, τη μουσική του και τα λόγια του, όλα όσα μας είπε προσβλέποντας σ' έναν νέο, όμορφο, σωστό, δίκαιο κόσμο.

«Αν είναι ο θάνατος πάντοτε - δεύτερος είναι.

Η ελευθερία πάντοτε είναι πρώτη».

Αυτή η ελευθερία, για την οποία πάλεψε ο Θάνος Μικρούτσικος, ας είναι ο στόχος μας και η παρηγοριά στη θλίψη μας.

Ο Θάνος Μικρούτσικος ήταν ο καλλιτεχνικός μου πατέρας.

Από το 1995 που συνεργαστήκαμε για πρώτη φορά, μέχρι την τελευταία του πνοή, ήταν ο άνθρωπος που μου εμπιστεύτηκε να ενορχηστρώσω και να ερμηνεύσω τη μουσική του και τα τραγούδια του.

Ηταν ο παραγωγός της πρώτης συνθετικής μου απόπειρας.

Ηταν ο φίλος, ο δάσκαλος και ο συνεργάτης, μέχρι το τέλος.

Ηταν ο άνθρωπος που στα δύσκολα δεν κρυβόταν, αλλά έβγαινε μπροστά.

Μου λείπει ήδη πάρα πολύ και είναι σίγουρο πως θα μας λείψει περισσότερο τα επόμενα χρόνια.

Θάνο μου αγαπημένε σε ευχαριστώ για το υπέροχο ταξίδι.

Εχω αρχίσει να θέλω πάλι να ζήσω. Αυτό μου εκμυστηρεύτηκε αρχές Νοεμβρίου, λόγια μαχαιριά στην καρδιά, γιατί ήξερε και ξέραμε πως δεν του είχαν απομείνει ελπίδες. Τέτοιες ώρες τώρα, ίσως να είναι αναμενόμενος ο υπερθετικός της αγάπης και του θαυμασμού, ίσως είναι αναπόφευκτος ο λυρισμός, μοιάζει να λειτουργεί και κάπως ανακουφιστικά. Ωστόσο το ανεπίστρεπτο του θανάτου ξεκαθαρίζει με διάφανο τρόπο τα αισθήματα και λειτουργεί ως ζυγαριά ακριβείας για το βάρος της όλης ύπαρξης αυτού που χάθηκε, που χάθηκε για πάντα. Ημουν τυχερή, αφού για μένα ο Θάνος Μικρούτσικος δεν ήταν μόνο ο σπουδαίος μουσικός που άκουγα στο σπίτι, στο αμάξι ή σε μουσικές σκηνές και γήπεδα. Γνωριζόμασταν από τα φοιτητικά μας χρόνια. Μαζί μεγαλώσαμε τα παιδιά μας, φαγητά στην κουζίνα τους ή στην κουζίνα μας, χειροποίητα βιβλιαράκια με κολάζ και παλαβά συνθήματα, φθινοπωρινές βόλτες στην Πεντέλη για κυκλάμινα. Συζητήσεις επί συζητήσεων, προσδοκίες και λάτρα καθημερινότητας.

Περνώντας τα χρόνια και αλλάζοντας γειτονιές, χάρη στα τραγούδια του ουσιαστικά δεν ξεκόψαμε ποτέ. Προσωπικά, σε δύσκολες και σκοτεινές ώρες τον ένιωθα πολύ κοντά, ασπίδα και δόρυ οι αδρές μουσικές του, ζευγαρωμένες με σταράτους στίχους. Δεν ακούς Μικρούτσικο απλώνοντας την αρίδα σου στον καναπέ με μισόκλειστα βλέφαρα. Ακούς έχοντας τα μάτια ανοιχτά, να ταξιδεύουν στα γραφτά της Ιστορίας, σε νίκες και ήττες των ανθρώπων σε κάθε γωνιά της Γης, σε πάθη, έρωτες, καημούς και μικρές ταπεινές στιγμές. Ναι, ο λιτός, σχεδόν αυστηρός ρυθμός του τραντάζει αισθήσεις, ξυπνάει αισθήματα και δίνει τέμπο στην ανθρώπινη περιπέτεια. Δεν μπερδεύεις τα τραγούδια του με άλλων συνθετών, ούτε τον χάνεις μέσα στο πλήθος. Εκρηκτικός, νεανικός, ονειροπόλος, συντροφικός.

Εχω αρχίσει να θέλω πάλι να ζήσω, το είπε σαν να του ξέφυγε. Ας ζούσε περισσότερο, για να χαρεί ό,τι εκείνος ήθελε. Τα Καπετανιανά του στην Κρήτη. 'Η το πολυπόθητο ταξίδι στην Ισπανία με τον γιο του τον Στέργιο, να δουν στο «Καμπ Νου» την Μπάρτσα και τον Μέσι.

Ενας άνθρωπος που επί 43 χρόνια μού χάρισε τη φιλία του, τη γενναιοδωρία του, την ψυχή του τη μεγάλη, ο Θάνος. Τραγουδήσαμε δύο LP τότε, τον «Σταυρό του Νότου» και τη «Μουσική πράξη στον Μπρεχτ». Ο Θάνος έχει περάσει στην αιωνιότητα. Εγώ του μιλάω καθημερινά και πιστεύω ότι μ' ακούει. Να είναι καλά εκεί που είναι, να ξεκουραστεί, γιατί δεν του άξιζε κάτι τέτοιο του Θάνου, να πονάει επί τρία χρόνια και να έχει τέτοια ψυχή, και δύναμη, και σθένος να ανταποκριθεί σ' αυτόν τον δύσκολο, τον «ανόητο καρκίνο», όπως έλεγε. Ο Θάνος για μένα κυλάει στο αίμα μου, δεν θα σταματήσει να κυλάει μέχρι να τελειώσω τη ζωή μου.