«Οι σχέσεις μεταξύ Γερμανίας και Τουρκίας από πολλές απόψεις είναι τόσο ισχυρές, που είναι απολύτως απαραίτητο να διατηρηθεί και να ενταθεί ο διάλογος. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα σε πολιτικά δύσκολους καιρούς». Με αυτό το κάλεσμα προς τη γερμανική και την τουρκική κυβέρνηση «υποδέχτηκαν» οι Γερμανοί βιομήχανοι, μεγαλέμποροι και τραπεζίτες την τριήμερη επίσκεψη του Τούρκου Προέδρου, Ρ. Τ. Ερντογάν, στο Βερολίνο, την περασμένη βδομάδα (27 - 29 Σεπτέμβρη).

Με «μια φωνή» το γερμανικό κεφάλαιο, ο γερμανικός Τύπος και η γερμανική κυβέρνηση αναδεικνύουν το τελευταίο διάστημα την «καλή συγκυρία που δεν πρέπει να χαθεί» για εμβάθυνση των οικονομικών και πολιτικών δεσμών με την Τουρκία, επιβάλλοντας όρους ευνοϊκούς για το γερμανικό κεφάλαιο: Τα οικονομικά προβλήματα της Τουρκίας και τη «σύγκρουση» με τις ΗΠΑ. Στο μεταξύ, και οι σχέσεις της Γερμανίας με τις ΗΠΑ βρίσκονται σε φάση «αναθεώρησης», ενώ οι αντιθέσεις μεταξύ «παραδοσιακών εταίρων» έχουν οξυνθεί.

«Η Γερμανία θα έκανε καλά να δεσμεύσει την Τουρκία προς τη Δύση», δήλωσε ο Γερμανός ΥΠΕΞ Χάικο Μάας, υπονοώντας και ανησυχίες για την προσέγγιση Τουρκίας - Ρωσίας.

Ο Τούρκος Πρόεδρος, παρά την κριτική που άσκησε για «ανοχή τρομοκρατών» - του κουρδικού PKK και των οπαδών του Γκιουλέν - στη Γερμανία, εμφανίστηκε να ρίχνει τους τόνους της αντιπαράθεσης, ισχυριζόμενος ότι η επίσκεψή του «εμβάθυνε τις τουρκογερμανικές σχέσεις», καθώς οι συνομιλίες «ήταν αποδοτικές, παρά τις δυσκολίες (...) συζητήσαμε με ειλικρίνεια για σημαντικά θέματα, όπως οι επενδύσεις». Μίλησε εκτενώς για τις επενδυτικές ευκαιρίες που παρουσιάζει η χώρα του για τους Γερμανούς επιχειρηματίες και τόνισε κατ' επανάληψη ότι οι διαφορές των δύο χωρών μπορούν να ξεπεραστούν «με αμοιβαίο σεβασμό και διάλογο».

«Είμαστε σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ και έχουμε πολλά και σημαντικά κοινά συμφέροντα, όπως η καταπολέμηση της τρομοκρατίας, η κατάσταση στη Συρία, η μετανάστευση», είπε η Γερμανίδα καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ, μετά τη συνάντησή της με τον Ρ.Τ. Ερντογάν.

Η ίδια ανακοίνωσε την πραγματοποίηση της τετραμερούς διάσκεψης Γερμανίας - Γαλλίας - Τουρκίας - Ρωσίας για τη Συρία (κάτι που έχει ειπωθεί και από τον Ερντογάν) μέσα στον Οκτώβρη. Η Γερμανία παρακολουθεί με ανησυχία τις «φιλοδοξίες» της Τουρκίας στη Συρία και μελετά τις δυνατότητες αξιοποίησης αυτής της «τουρκικής επιθετικότητας», που ίσως ανοίξει δρόμους για τον γερμανικό ιμπεριαλισμό.

Οι οικονομικές σχέσεις των δύο χωρών είναι σημαντικές: Με βάση τα επίσημα στοιχεία του 2016, πάνω από 6.500 επιχειρήσεις με γερμανική συμμετοχή δραστηριοποιούνται στην τουρκική αγορά, απασχολώντας περισσότερους από 120.000 εργαζόμενους. Η Γερμανία είναι ο σημαντικότερος εμπορικός εταίρος της Τουρκίας. Ο όγκος των διμερών συναλλαγών αυξήθηκε κατά 1,3% το 2016, σημειώνοντας νέο ρεκόρ ύψους 37,3 δισ. ευρώ. Η Γερμανία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος ξένος επενδυτής στην Τουρκία μετά την Ολλανδία, με επιχειρηματικές δραστηριότητες από τη βιομηχανική παραγωγή και πώληση προϊόντων μέχρι τις υπηρεσίες κάθε είδους και τη διαχείριση επιχειρήσεων λιανικής και χονδρικής. Επίσης, στη Γερμανία, με βάση το υπουργείο Εξωτερικών, 96.000 τουρκικής καταγωγής επιχειρηματίες έχουν ετήσιο τζίρο γύρω στα 50 δισ. ευρώ καιαπασχολούν 500.000 εργαζόμενους.

«Η Γερμανία ενδιαφέρεται για μια οικονομικά σταθερή Τουρκία, που μπορεί να επιδείξει οικονομική ανάπτυξη», είπε η καγκελάριος, προσθέτοντας ότι κατέληξαν σε συγκεκριμένα άμεσα βήματα: Ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, Πέτερ Αλτμάιερ, θα επισκεφτεί την Τουρκία. Επίσης, η γερμανοτουρκική Οικονομική Επιτροπή θα συνεδριάσει για πρώτη φορά και το γερμανοτουρκικό Φόρουμ Ενέργειας για δεύτερη φορά. Επιπλέον, θα ενταθεί η συνεργασία στον τεχνολογικό τομέα, κάτι που επιδιώκει η γερμανική πλευρά.

Μία ακόμη ιδιαιτερότητα, που επηρεάζει και τις διμερείς σχέσεις, είναι ότι στη Γερμανία ζουν περίπου 3,5 εκατ. άνθρωποι τουρκικής καταγωγής ή υπηκοότητας.

«Συνολικά μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει ένα κοινό στρατηγικό συμφέρον για καλές σχέσεις, και από τη γερμανική πλευρά ενδιαφέρον να αναπτυχθούν αυτές οι σχέσεις. Από την άλλη, υπάρχουν βαθιές διαφορές στο τι σημαίνει δημοκρατική, ελεύθερη, ανοιχτή κοινωνία», είπε η Μέρκελ. Ουσιαστικά, η γερμανική πλευρά ζητά από την τουρκική κυβέρνηση αστικές μεταρρυθμίσεις που θα δημιουργήσουν ένα πιο σταθερό και αξιόπιστο περιβάλλον για τους επιχειρηματικούς ομίλους και όχι επειδή «τους έπιασε ο πόνος» για τα εργατικά - λαϊκά και «ανθρώπινα» δικαιώματα, τα οποία κάθε καπιταλιστικό κράτος τα πολεμά για τη μείωση του εργατικού «κόστους», την ανταγωνιστικότητα, την κερδοφορία, την επιβολή της εκμετάλλευσης.

Η τουρκική κυβέρνηση στρέφεται το τελευταίο διάστημα προς τη Γερμανία και την ΕΕ, ζητώντας πολιτική και οικονομική στήριξη, εν μέσω και της κρίσης στην τουρκική οικονομία. Προσδοκά αύξηση των επενδύσεων από γερμανικές επιχειρήσεις στην Τουρκία και στήριξη αυτών των επενδύσεων από τη γερμανική κυβέρνηση.

«Παρόλο που οι γερμανικές εταιρείες αντιμετωπίζουν σήμερα αβεβαιότητα στην Τουρκία, η μεγάλη πλειοψηφία των εταιρειών μας είναι πεπεισμένες για τη μεγάλη δυναμική της τουρκικής αγοράς», αναφέρουν σε κοινή τους ανακοίνωση ο Σύνδεσμος Γερμανικών Βιομηχανιών (BDI), η Ενωση γερμανικών Τραπεζών (BdB) και το Γερμανικό Βιομηχανικό και Εμπορικό Επιμελητήριο, με αφορμή συνάντηση του Ρ. Τ. Ερντογάν με εκπροσώπους γερμανικών εταιρειών στο Βερολίνο.

Από την άλλη, «προκειμένου να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη στην αγορά αυτή και να ενθαρρυνθούν οι γερμανικές εταιρείες να επενδύσουν περισσότερο, πρέπει να οριστούν οι συνθήκες πλαισίου», συνεχίζει το γερμανικό κεφάλαιο, θέτοντας τους δικούς του όρους: «Υψηλό βαθμό ασφάλειας δικαίου και ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας. Συμμόρφωση με τους κανόνες της τελωνειακής ένωσης μεταξύ ΕΕ - Τουρκίας από το 1996. Δυστυχώς, μέτρα όπως τα πρόσφατα διατάγματα για τη μετατροπή των εσόδων από εξαγωγές σε τουρκικές λίρες είναι ένα επιπλέον χτύπημα στην εμπιστοσύνη των ξένων επενδυτών (...) Οι ιδιωτικές τράπεζες στη Γερμανία περιμένουν αξιόπιστα μηνύματα από την τουρκική κυβέρνηση, για μια πολιτικά ανεξάρτητη και προσανατολισμένη στη νομισματική σταθερότητα κεντρική τράπεζα», δηλαδή μια αξιόπιστη για τα συμφέροντά τους κυβερνητική οικονομική πολιτική.

«Η επιστροφή στο κράτος δικαίου και την ελευθερία του Τύπου είναι απαραίτητη. Οι δημοκρατικές δομές είναι καθοριστικές για την ανάκτηση της εμπιστοσύνης των επενδυτών», υπογραμμίζεται στην ίδια ανακοίνωση. Το γερμανικό κεφάλαιο ενδιαφέρεται για ένα στοιχειώδες αστικό πλαίσιο κανόνων, για εξασφάλιση του αναγκαίου εργατικού δυναμικού με μια πιο «σύγχρονη» και «ευρωπαϊκή» καταστολή του λαϊκού παράγοντα, αλλά και για άσκηση πολιτικής και οικονομικής επιρροής μέσω αστικών ΜΜΕ, που είτε θα κατέχει, είτε θα ελέγχει. Πίσω από το «κράτος δικαίου» και την «ελευθερία του Τύπου» βρίσκεται η επιδίωξη μηχανισμών παρέμβασης στην πολιτική και οικονομική ζωή της Τουρκίας, ενίσχυσης κομμάτων (της αντιπολίτευσης), προώθησης των ιδιαίτερων συμφερόντων σε κάθε διεθνή συγκυρία.

Ενδεικτικά, η γερμανική πλευρά ισχυρίζεται ότι εξαιτίας της «ανομίας» είναι δύσκολο να βρεθούν εξειδικευμένοι Γερμανοί που να θέλουν να εργαστούν στην Τουρκία, και ότι η ενίσχυση του «κράτους δικαίου» και οι «δομικές μεταρρυθμίσεις» θα αποκαταστήσουν το κλίμα εμπιστοσύνης των επενδυτών.

Στην ίδια γραμμή, ο γερμανικός Τύπος ζητά από τη μία να μη χαθεί τελείως το νήμα διαλόγου με την Αγκυρα, από την άλλη να πιεστεί η τουρκική κυβέρνηση για να κάνει παραχωρήσεις προς τη Γερμανία και την ΕΕ. Σε κεντρικό άρθρο της εφημερίδας «Die Zeit» σημειώνεται: «Πώς θα πρέπει να διεξάγονται οι συνομιλίες με τον Ερντογάν; (...) Ο Ερντογάν χρειάζεται οικονομική βοήθεια... Ο εκβιασμός του θα ήταν λάθος. Πρέπει όμως να ακούσει ότι η ανομία είναι γενικά το μεγαλύτερο εμπόδιο για επενδύσεις. Ολο και περισσότεροι Τούρκοι και ξένοι επιχειρηματίες παραπονιούνται ότι οι υπάλληλοί τους δεν προστατεύονται από αυθαίρετες διώξεις. Στην Κωνσταντινούπολη, μια μεγάλη γερμανική εταιρεία διαπραγματεύεται την ασφάλεια δικαίου για τους εργαζομένους της, ως αντάλλαγμα για επενδύσεις».

«Αν ο Ερντογάν επιθυμεί να εκσυγχρονίσει την τελωνειακή ένωση με την ΕΕ, πρέπει επίσης να συμμορφωθεί με τις νομικές αρχές της Κοπεγχάγης. Αν θέλει περισσότερες ευρωπαϊκές επενδύσεις, πρέπει να μεταρρυθμίσει τα δικαστήρια και να "χαλιναγωγήσει" την αστυνομική βία, στα πρότυπα της ΕΕ. Δεν μπορεί να έχει το ένα χωρίς το άλλο», συνεχίζει το άρθρο.

Σύμφωνα με ρεπορτάζ της «Sueddeutsche Zeitung» (που επικαλείται Γερμανό αξιωματούχο, σύμβουλο της Μέρκελ και του Προέδρου Φρανκ - Βάλτερ Σταϊνμάγερ), θα πρέπει να εξηγηθεί γιατί η Γερμανία βλέπει τόσο «κριτικά την κυβέρνηση Ερντογάν και τι πρέπει να γίνει για να αλλάξει αυτό». Για παράδειγμα, αναφέρει το ρεπορτάζ, έχουν περιοριστεί τα γερμανικά ιδρύματα και τα επιστημονικά προγράμματα στην Τουρκία. Η οποία, επίσης, παρότι «εταίρος» στο ΝΑΤΟ, «αγόρασε από τη Ρωσία σύγχρονους αντιαεροπορικούς πυραύλους».

«Υπάρχει μια πόρτα, που είναι πιο ανοιχτή από ποτέ», καταλήγει η γερμανική εφημερίδα. «Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να αφήσουμε αυτήν την ευκαιρία να περάσει. Δηλαδή δύο περιστάσεις που έχουν αλλάξει δραματικά τη ζωή του Ερντογάν: Η επικίνδυνη κάθοδος της τουρκικής οικονομίας και η ανοιχτή σύγκρουση με τις ΗΠΑ... Λαμβάνοντας υπόψη και την αμφιλεγόμενη σχέση του Ερντογάν με τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, δεν του απομένει παρά μια προσέγγιση με το Βερολίνο και τις Βρυξέλλες».