Από τη Σύνοδο Κορυφής των Ρωσίας, Ιράν και Αζερμπαϊτζάν στην Τεχεράνη

Οπως απεδείχθη στη συνέχεια, η Σύνοδος του Μπακού ήταν μόνο η αρχή...

Την 1η Νοέμβρη, οι Πρόεδροι Πούτιν, Ροχανί και Αλίεφ πραγματοποίησαν στην Τεχεράνη και δεύτερη Σύνοδο, προωθώντας σημαντικά σχέδια συνεργασίας σε νευραλγικούς τομείς στον άξονα του διεθνούς Διαδρόμου Μεταφοράς Βορρά - Νότου. Επιπλέον, συμφώνησαν τα επόμενα βήματα προώθησης σχεδίων και κοινοπραξιών για την εκμετάλλευση σημαντικών ιρανικών κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου, τη δημιουργία νέων αγωγών που θα μεταφέρουν κυρίως φυσικό αέριο προς την Ινδία, την προώθηση έργων υποδομών και εκσυγχρονισμού σε σιδηροδρομικά και οδικά δίκτυα και λιμάνια.

Ανάμεσα στις διαβουλεύσεις αξιωματούχων και διευθυντικών στελεχών μονοπωλίων των τριών χωρών ξεχώρισαν ιδιαίτερα οι συμφωνίες των ρωσικών μονοπωλίων «Γκαζπρόμ» και «Ρόσνεφτ» με την ιρανική κρατική πετρελαϊκή εταιρεία NIOC, ύψους δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Επιβεβαιώθηκε, επίσης, η μετατροπή του ρωσικού λιμανιού Αστραχαν στην Κασπία, που είναι κέντρο εμπορικών δραστηριοτήτων περίπου 200 ιρανικών εταιρειών, σε «στρατηγείο» των ιρανικών οικονομικών δραστηριοτήτων στη Ρωσία (γεγονός που επισφραγίστηκε πριν λίγες μέρες με τα εγκαίνια του «Ιρανικού Εμπορικού Οίκου» στο Αστραχαν παρουσία του Ιρανού πρέσβη στη Μόσχα, Μέχντι Σανάεϊ).

Στο πλαίσιο της τριμερούς Συνόδου στην Τεχεράνη, πραγματοποιήθηκαν και διμερείς συναντήσεις ανάμεσα σε Ιρανούς αξιωματούχους και ομολόγους τους από τη Ρωσία και το Αζερμπαϊτζάν. Ξεχώρισε η συνάντηση του Ιρανού υπουργού Οικονομίας Μασούντ Καρμπάσιαν και του Ρώσου υπουργού Ενέργειας Αλεξάντερ Νόβακ, στην οποία εξετάστηκε το πλαίσιο μίας ρωσο-ιρανικής οικονομικής επιτροπής και διαπιστώθηκε η αύξηση του διμερούς εμπορίου κατά 70% μέσα στο 2016. Επανεκτίμησαν επίσης τη διμερή συνεργασία σε επενδυτικά σχέδια, τη διεύρυνση των κοινών δικτύων σιδηροδρομικών και θαλάσσιων μεταφορών, σχέδια αγροτικής παραγωγής και εκμετάλλευσης κοιτασμάτων υδρογονανθράκων.

Οσον αφορά στη συνεργασία Αζερμπαϊτζάν - Ιράν (χώρες που ανήκουν αμφότερες στο σιιτικό Ισλάμ), ιδιαίτερη βαρύτητα δόθηκε κατά τη συνάντηση του Αζέρου Προέδρου Ιλχάμ Αλίεφ με τον Ιρανό ομόλογό του Χασάν Ροχανί στην κοινοπραξία κατασκευής της σιδηροδρομικής γραμμής διασύνδεσης της ιρανικής πόλης Ρασχτ και της αζέρικης πόλης Αστάρα. Η κατασκευή του σιδηρόδρομου ανάμεσα στις δύο πόλεις θα γίνει με αζέρικο δάνειο ύψους μισού δισ. δολαρίων που θα δοθεί στο Ιράν με προνομιακούς όρους, στο πλαίσιο ενίσχυσης του διαδρόμου Μεταφορών Βορρά - Νότου (που θεωρείται μελλοντικά «ανταγωνιστικό» του καναλιού Σουέζ της Αιγύπτου). Το συγκεκριμένο έργο αναμένεται να ξεκινήσει πριν το τέλος τρέχοντος έτους.

Επιπλέον, Ιρανοί και Αζέροι αξιωματούχοι επιβεβαίωσαν τη συμφωνία που έκλεισαν το περασμένο καλοκαίρι με στόχο τη χρηματοδότηση της κατασκευής του σιδηροδρομικού άξονα Αστάρα (Ιράν) - Αστάρα (Αζερμπαϊτζάν), η πιλοτική λειτουργία του οποίου αναμένεται και αυτή σε περίπου ένα μήνα. Η συγκεκριμένη σιδηροδρομική γραμμή είναι μέρος του Διεθνούς Διαδρόμου Μεταφορών Βορρά - Νότου και καλύπτει μία απόσταση 8,3 χλμ. από τα νότια σύνορα του Αζερμπαϊτζάν με το Ιράν, στο ομώνυμο ιρανικό λιμάνι Αστάρα. Εργα υποδομών που σχετίζονται με το συγκεκριμένο έργο εκτιμάται πως συνέβαλαν στην αύξηση του διμερούς εμπορίου Ιράν - Αζερμπαϊτζάν κατά 33% το πρώτο εννεάμηνο τρέχοντος έτους σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο, ενώ η αξία των διμερών εμπορικών συναλλαγών το 2016 ξεπέρασε τα 210.000.000 δολάρια.

Ως γνωστόν, η ιδέα για τη δημιουργία του Διεθνούς Διαδρόμου Μεταφορών Βορρά - Νότου (INSTC) μήκους 7.200 χλμ. προωθήθηκε το 2002 από τις κυβερνήσεις Ινδίας, Ιράν και Ρωσίας με στόχο τη δημιουργία σύνθετων πολυχρηστικών δικτύων οδικών, σιδηροδρομικών και θαλάσσιων μεταφορών και την αύξηση των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ μεγαλουπόλεων των τριών χωρών όπως η ινδική πόλη Μουμπάι, η Μόσχα, η Τεχεράνη, το Μπακού (πρωτεύουσα του Αζερμπαϊτζάν), το ιρανικό λιμάνι Μπαντάρ Αμπάς, η νότια ρωσική πόλη Αστραχαν, το ιρανικό λιμάνι Μπαντάρ ε Ανζάλι στην Κασπία κ.α. Ωστόσο, οι πολυετείς δυτικές κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας και του Ιράν φρέναραν τις επενδύσεις και τα κατασκευαστικά έργα τα προηγούμενα χρόνια. Τώρα, που οι ΗΠΑ επί Προέδρου Τραμπ εντείνουν τις οικονομικές πιέσεις σε βάρος της Ρωσίας και του Ιράν με διάφορες προσχηματικές κυρώσεις, Μόσχα και Τεχεράνη έρχονται πιο κοντά, αυξάνοντας τη στρατηγική συνεργασία τους και σε αυτόν τον τομέα.

Στη Σύνοδο των Προέδρων Ροχανί - Πούτιν - Αλίεφ στην Τεχεράνη, συζητήθηκε ακόμη το ενδεχόμενο υπογραφής προσωρινής συμφωνίας για τη δημιουργία μίας «Ζώνης Ελεύθερου Εμπορίου» ανάμεσα στην «Ευρασιατική Οικονομική Ενωση» (EEU, που ιδρύθηκε το 2015 και απαρτίζεται από τη Ρωσία, τη Λευκορωσία, το Καζακστάν και την Αρμενία) και το Ιράν, μετά την υπογραφή ενός προσχεδίου στις 5 του περασμένου Ιούλη στο Γερεβάν της Αρμενίας έπειτα από διαπραγματεύσεις ενός χρόνου. Προχώρησαν επίσης οι ζυμώσεις με στόχο τη δημιουργία «ενιαίας αγοράς» μεταξύ των τριών χωρών, σχέδια ανταλλαγής ηλεκτρικής ενέργειας και τριμερείς εμπορικές συναλλαγές με τη χρήση των εθνικών νομισμάτων τους σε βάρος του αμερικανικού δολαρίου (πολιτική που καλλιεργείται ιδιαίτερα έντονα τα τελευταία χρόνια και από δυνάμεις όπως η Κίνα).

Στη διακήρυξη της Τεχεράνης που εκδόθηκε μετά το πέρας της τριμερούς συνόδου, αποφασίστηκε τέλος η πραγματοποίηση και τρίτης συνόδου εντός του 2018 στη Μόσχα.

Η αύξηση της πολυεπίπεδης συνεργασίας ανάμεσα σε Ρωσία, Ιράν και Αζερμπαϊτζάν οφείλεται σε ένα βαθμό και στις πιέσεις που ασκούν και στις τρεις χώρες αμερικανικά ανταγωνιστικά μονοπώλια με φόντο ένα δαιδαλώδες πλέγμα αγωγών φυσικού αερίου (π.χ. αγωγός ΤANAP που θα μεταφέρει, ίσως και εντός του 2018, φυσικό αέριο στην Ευρώπη από την Κασπία).

Οι ΗΠΑ, ιδιαίτερα επί προεδρίας Τραμπ, δείχνουν αποφασισμένες σε αυτήν τη φάση να κλιμακώσουν την αντιπαράθεση με το Ιράν, ώστε να «ξαναμοιραστεί η τράπουλα» υπέρ των δικών τους γεωπολιτικών και οικονομικών συμφερόντων, σε βάρος ανταγωνιστικών από χώρες όπως η Ρωσία. Πάνω σε αυτήν την προσπάθεια εντείνουν τις πιέσεις και στο (σιιτικό) Αζερμπαϊτζάν, χρησιμοποιώντας μεταξύ άλλων σαν μοχλό τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την πολυετή αυταρχική κυβέρνηση του Αζέρου Προέδρου, Ιλχάμ Αλίεφ. Ο τελευταίος δεν κρύβει πως ενοχλείται από τη δράση δυτικών «Μη Κυβερνητικών» Οργανώσεων που στηρίζουν συμφέροντα της αντιπολίτευσης, διαβλέποντας ακόμη και σχέδια για την άνοδο ενός ακόμη πιο φιλικού (για τα αμερικανικά μονοπώλια) διαχειριστή εξουσίας.

Ο Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι, (πρώην σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας του Αμερικανού Προέδρου Τζίμι Κάρτερ) είχε χαρακτηρίσει το Αζερμπαϊτζάν «φελλό της φιάλης που περιέχει όλα τα πλούτη της Κασπίας και της Κεντρικής Ασίας». Είχε αντιταχθεί στις προσπάθειες της Ρωσίας να αυξήσει την επιρροή της στο Αζερμπαϊτζάν θεωρώντας πως μακροπρόθεσμα αυτό θα έβλαπτε αφενός τις μπίζνες που κάνουν στην Κασπία εδώ και 2,5 δεκαετίες αμερικανικά μονοπώλια όπως η «Εxxon Mobil» και η «Chevron», αφετέρου θα μπορούσαν να περιορίσουν ή να εμποδίσουν τις κινήσεις αμερικανικών στρατευμάτων στο Αφγανιστάν, που γίνονται και μέσω Αζερμπαϊτζάν.

Δεν είναι, λοιπόν, «ανεξήγητη» η πρόσφατη επιλογή του Αζέρου Προέδρου να εντείνει την οικονομική, ενεργειακή, εμπορική και ενδεχομένως πολιτική συνεργασία με το (επίσης σιιτικό) Ιράν και τη Ρωσία, σε μία περίοδο κατά την οποία οι δύο τελευταίες χώρες έρχονται πιο κοντά με την έτερη στενή σύμμαχο του Μπακού, την Τουρκία... Χώρα που επίσης συμμετέχει στον «διεθνή συνασπισμό» των ΗΠΑ κατά των τζιχαντιστών του «Ισλαμικού Κράτους», αλλά που σε αυτήν τη φάση φαίνεται πως επιλέγει να πάρει αποστάσεις από την Ουάσιγκτον, λόγω αντιτιθέμενων γεωπολιτικών και οικονομικών συμφερόντων.