Μαύρα μαντάτα για τα οικονομικά των φτωχών λαϊκών νοικοκυριών στη Νότια Αφρική (το 25% των οποίων δίνει καθημερινά μάχη απέναντι στην απόλυτη φτώχεια) έφερνε η δημοσιοποίηση της τελευταίας έκθεσης της Κεντρικής Τράπεζας της χώρας στις 20 Μάη, με δυσοίωνες προοπτικές για την οικονομία. Από τη μια προέβλεπε πως η ανάπτυξη της οικονομίας για το τρέχον έτος θα κυμανθεί μόλις στο 0,6%, από την άλλη διέβλεπε αύξηση του πληθωρισμού στην καλύτερη περίπτωση από το σημερινό 6,6% στο 6,7%.

Το ίδιο διάστημα, η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ν. Αφρικής διαπίστωνε νέα αύξηση του ποσοστού της ανεργίας, που επισήμως ανέρχεται πλέον στο 26,7% (κάπου 5.700.000 άτομα). Ποσοστό δηλαδή που θεωρείται το μεγαλύτερο της τελευταίας 10ετίας. Εάν σε αυτούς προσθέσει τους περίπου 8.900.000 Νοτιοαφρικανούς ανέργους που έπαψαν ακόμη και να ελπίζουν στην εύρεση εργασίας και ως εκ τούτου έπαψαν να ψάχνουν, τότε το πραγματικό επίσημο ποσοστό των ενήλικων ανέργων εκτοξεύεται στο 36,5%.

Η ανεργία είναι ακόμη χειρότερη στους νέους από 15 έως 24 ετών, όπου πλήττεται το 67,3% του νεανικού πληθυσμού και στους νέους έως 34 ετών, καθώς πλήττει το 36,3% αυτών.

Οι δείκτες της ανεργίας παραμένουν επίμονα υψηλοί και τα λαϊκά στρώματα είναι αυτά που πληρώνουν το μάρμαρο. Και στην περίπτωση της Ν. Αφρικής, παρά την κατάργηση του ρατσιστικού καθεστώτος του απαρτχάιντ, η αστική τάξη - Αφρικάνερς και μαύροι - παραμένει στην εξουσία, τα μέσα παραγωγής και η γη συνεχίζουν να βρίσκονται στα χέρια καπιταλιστών. Η κυβέρνηση αστικής διαχείρισης του Νοτιοαφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου του Τζ. Ζούμα, βλέποντας τα αδιέξοδα, επιχειρεί να συγκεράσει αντιτιθέμενα ταξικά συμφέροντα. Από τη μια επιδοτεί χιλιάδες θέσεις εργασίας για νέους ανέργους και από την άλλη προσφέρει φορο-μειώσεις και οι φορο-απαλλαγές επιχειρηματιών που προσλαμβάνουν ανέργους, προγράμματα νέας κατάρτισης, προσλήψεις συμβασιούχων ορισμένου χρόνου στο δημόσιο τομέα (π.χ. προγράμματα «Expanded Public Works Program» και θέσπιση ειδικού «Ταμείου Θέσεων Εργασίας», γνωστό ως «Jobs Fund»), δηλαδή πρόκειται για εργασία προσωρινή, που επί της ουσίας ανακυκλώνει την ανεργία.

Η Νότια Αφρική, μια χώρα που συμμετέχει σε διάφορες διακρατικές καπιταλιστικές ενώσεις όπως οι ΒRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική), επηρεάζεται από την κατάσταση στην παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία, που από το 2008 - σε διαφορετικό βαθμό οι διάφορες χώρες - βρίσκεται σε κρίση, ενώ σήμερα και η όποια ανάπτυξη υπάρχει σε βασικές χώρες, αυτή είναι αδύναμη, ενώ και αναδυόμενες οικονομίες όπως η Κίνα ή Ινδία αντιμετωπίζουν προβλήματα επιβράδυνσης των υψηλών ρυθμών ανάπτυξης τα προηγούμενα χρόνια.

Ετσι, αρκετές αναλύσεις για την κατάσταση της οικονομίας της Νότιας Αφρικής συγκλίνουν σε ένα συνδυασμό παραγόντων και αιτιών που την εξηγούν. Μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνονται:

• Η μείωση της ζήτησης και συνεπώς των εξαγωγών για νοτιοαφρικανικές πρώτες ύλες, ορυκτά, αγροτικά προϊόντα, προϊόντα μεταποίησης και βιομηχανίας σε «παραδοσιακές» χώρες εισαγωγής όπως η Κίνα, η Βραζιλία και η Γερμανία, παρά τις συνεχείς υποτιμήσεις του νοτιοαφρικανικού νομίσματος (ραντ) έναντι δολαρίου και ευρώ...
• Η σημαντική πτώση των διεθνών τιμών πρώτων υλών, ορυκτών, μεταλλευμάτων (π.χ. χρυσού, που είχε ως συνέπεια την πτώση της παραγωγής κατά 50% από το 2005), πετρελαίου στα Χρηματιστήρια Παραγωγών, που συμβάλει στη μείωση των ξένων επενδύσεων και στην αύξηση της ανεργίας σε συναφείς κλάδους. Δεν είναι τυχαίο πως οι περισσότερες απολύσεις γίνονται στον τομέα της μεταποίησης (όπου τον τελευταίο χρόνο χάθηκαν 140.400 θέσεις εργασίας) και της παραγωγής αγροτικών προϊόντων και ορυκτών.
• Η όξυνση του ανταγωνισμού ξένων μονοπωλίων για μια θέση στη νοτιοαφρικανική αγορά, που ρίχνουν τις τιμές ακόμη και στο 50% σε σχέση με ομοειδή ντόπια προϊόντα, με μακροπρόθεσμο στόχο την κυριαρχία τους στην ντόπια αγορά, βγάζοντας κατά συνέπεια στο περιθώριο ντόπιους καπιταλιστές και μικρές επιχειρήσεις. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση πρόσφατης συμφωνίας μεταξύ ΗΠΑ - Ν. Αφρικής για τις αδασμολόγητες εξαγωγές αμερικανικών πουλερικών στη Ν. Αφρική, που είχε ως άμεση συνέπεια τη μείωση των πωλήσεων της ντόπιας πτηνοτροφικής παραγωγής και την αύξηση των απολύσεων, αφού τα ξένα προϊόντα, προκειμένου να κυριαρχήσουν στην αγορά, έριξαν τις τιμές στο 50% για να εκτοπίσουν από τα ράφια των σούπερ μάρκετ τα νοτιοαφρικανικά κοτόπουλα...
• Η πιο άσχημη περίοδος ξηρασίας της τελευταίας 25ετίας, που πλήττει τουλάχιστον επτά επαρχίες της Ν. Αφρικής, με συνέπεια αντί να εξάγει η χώρα 1.000.000 τόνους αγροτικών προϊόντων ετησίως, να αναγκάζεται (ήδη από πέρσι) να εισάγει πάνω από 3.500.000 τόνους τροφίμων.

Αυτά τα δεδομένα κάνουν πολλούς να προβλέπουν νέα υποβάθμιση της χρηματοπιστωτικής ικανότητας της Ν. Αφρικής εντός του Ιούνη, από διεθνείς οίκους αξιολόγησης όπως ο οίκος Φιτς («Fitch») και ο οίκος «Standard & Poor's». Μάλιστα, οι οικονομικοί αναλυτές προβλέπουν πως η νέα αξιολόγηση θα υποβαθμίσει την κατάσταση της νοτιοαφρικανικής οικονομίας στην κατηγορία «σκουπίδια».

Η μελανή εικόνα της νοτιοαφρικανικής οικονομίας, ενόψει και των θεωρούμενων «κρίσιμων» πολιτικά τοπικών εκλογών της 3ης Αυγούστου στη Ν. Αφρική, προκαλεί τους τελευταίους μήνες διαδοχικές αλλαγές υπουργών Οικονομικών. Ο τελευταίος που διορίστηκε στην «ηλεκτρική καρέκλα» του υπουργείου, είναι ο Πράβιν Γκόρντχαν, που πρότεινε ως λύση περικοπές των δημοσίων δαπανών, πάγωμα των προσλήψεων στο δημόσιο τομέα, αυξήσεις της φορολογίας ακινήτων, αλκοόλ, καπνού, ζαχαρούχων αναψυκτικών, ώστε να εξασφαλίσει ετησίως έσοδα 1,8 δισ. δολαρίων έως το 2019, που βέβαια όλα αυτά θα «πέσουν» στις πλάτες της εργατικής τάξης και των άλλων λαϊκών στρωμάτων.

Τα παραπάνω προβλήματα προκαλούν δυσφορία και ενίοτε ασφυξία στα φτωχότερα λαϊκά στρώματα, που παλεύουν συχνά στο πλευρό ταξικών συνδικάτων για καλύτερους μισθούς, συνθήκες εργασίας.

Την τελευταία δεκαετία, τα νοτιοαφρικανικά συνδικάτα, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που δραστηριοποιούνται στο δημόσιο τομέα, πραγματοποίησαν σειρά πολυήμερων, ενίοτε, απεργιακών κινητοποιήσεων και διαδηλώσεων, απαιτώντας τη βελτίωση της ζωής για ένα μεγάλο μέρος της εργατικής τάξης.

Χαρακτηριστικές ήταν οι απεργίες διάρκειας τεσσάρων βδομάδων που πραγματοποίησαν νοτιοαφρικανικά συνδικάτα τον Αύγουστο και το Σεπτέμβρη του 2010, με την κινητοποίηση 1.300.000 δημοσίων και κρατικών υπαλλήλων (σε δεκάδες χώρους δουλειάς, όπως σχολεία, νοσοκομεία κ.ά.), απαιτώντας μισθολογικές αυξήσεις κατά 8,6%. Η απεργία τελείωσε, μετά από σκληρές διαπραγματεύσεις με την κυβέρνηση και αυξήσεις μεταξύ 5,2 έως 7,5%.

Σκληρό, αιματηρό αγώνα έδωσαν τον Αύγουστο και το Σεπτέμβρη του 2012 χιλιάδες Νοτιοαφρικανοί μεταλλεργάτες, με χαρακτηριστική τη φρικτή σφαγή 34 απεργών εργατών στα εργοτάξια των εταιρειών Λόνμιν και από τις νοτιοαφρικανικές δυνάμεις ασφαλείας στο ορυχείο Μαρικάνα, με εντολή της εργοδοσίας. Οι κινητοποιήσεις συνεχίστηκαν έως τις 20 Σεπτέμβρη 2012, οπότε ανακοινώθηκε, έπειτα από σκληρές διαπραγματεύσεις, μεταξύ άλλων, η χορήγηση 22% μισθολογικής αύξησης στους μεταλλεργάτες απεργούς.

Τον Ιούλη του 2014, αίσθηση προκάλεσε και ο μεγάλος απεργιακός αγώνας 220.000 μεταλλεργατών της «General Motors» στη Ν. Αφρική. Οι ανισότητες και η όξυνση της ανεργίας ιδιαίτερα στους νέους δεν αφήνει ανεπηρέαστα ούτε τα πανεπιστήμια, με την πλειοψηφία των φοιτητικών συλλόγων να δίνει τη μάχη όχι μόνο για τη μείωση, αλλά και για την κατάργηση των διδάκτρων, προκειμένου να γίνει πιο προσιτή η Ανώτατη Εκπαίδευση στους νέους από τα φτωχά λαϊκά στρώματα.

Ολα αυτά τα στοιχεία δείχνουν όξυνση της ταξικής πάλης και κρίσιμος θα είναι ο ρόλος των ταξικών δυνάμεων που συμμετέχουν στο Κογκρέσο Νοτιοαφρικανικών Συνδικάτων (COSATU) - όπου δρουν και τα μέλη του Νοτιοαφρικανικού ΚΚ - και από το Σεπτέμβρη του 2012, με απόφαση του 11ου Συνεδρίου του COSATU, εντάχθηκε στη δύναμη της ταξικής Παγκόσμιας Συνδικαλιστικής Ομοσπονδίας.